ARAġTIRMADA ELDE EDĠLEN VERĠLERĠN ANALĠZLERĠ

AraĢtırmada 4 tanesi olumsuz 22 tanesi olumlu yönde 26 maddeyi içeren algı yönetimi belirleme ölçeği likert tipi olup, sorulan sorulara verilen yanıtlar; (1) kesinlikle katılmıyorum, (2) katılmıyorum, (3) fikrim yok, (4) katılıyorum ve (5) kesinlikle katılıyorum anlamına gelmektedir. Ölçekten alınabilecek en yüksek ve en düĢük puanlar, madde sayısının 5 ve 1 ile çarpımından çıkacak olan sonuçlar aralığındadır. Dolayısıyla, ortaya çıkabilecek en düĢük puan, 26, en yüksek puan ise 130‟dur. Ölçekten düĢük puan almak, destinasyon ile ilgili algıların olumsuz olduğunu; yüksek puan almak ise destinasyon ile ilgili algıların olumlu olduğunu göstermektedir.

Destinasyon rekabetçiliğini belirleme ölçeği ise, tamamı olumlu yönde düzenlenmiĢ 28 maddeyi içermekte olup, sorulara verilen yanıtlar yine Likert tipi ölçeğe göre; (1) çok kötü, (2) kötü, (3) fikrim yok, (4) iyi ve (5) çok iyi anlamına gelmektedir. Ölçekten alınabilecek en yüksek ve en düĢük puanlar, madde sayısının 5 ve 1 ile çarpımından çıkacak olan sonuçlar aralığındadır. Dolayısıyla, ortaya

çıkabilecek en düĢük puan, 28, en yüksek puan ise 140‟dur. Ölçekten düĢük puan almak destinasyonun rekabetçi gücünün düĢük olduğunu, yüksek puan almak ise destinasyonun rekabetçi gücünün yeterince yüksek olunduğunu göstermektedir.

Verilerin analizinin ilk aĢamasında hem “Algı Yönetimi Belirleme Ölçeği”nin hem de “Destinasyon Rekabetçiliği Belirleme Ölçeği”nin yapı geçerliğini belirlemek amacıyla faktör analizi yapılmıĢtır. Bu çalıĢmada SPSS 20 programıyla açımlayıcı ve LISREL programıyla doğrulayıcı faktör analizleri yapılmıĢtır. Açımlayıcı faktör analizi (exploratrory factor analysis), araĢtırmacının ölçtüğü faktörlerin sayısı hakkında bir bilgisinin olmadığı ve belli bir hipotezi sınamak yerine, ölçülen faktörlerin doğası hakkında bir bilgi edinmeye çalıĢtığı inceleme türü olarak ifade edilmektedir. Doğrulayıcı faktör analizi (confirmatory factor analysis) ise, araĢtırmacının kuramı doğrultusunda geliĢtirdiği bir hipotezi test etmeye yönelik incelemelerde kullanılan analiz türü olarak tanımlanmaktadır (TavĢancıl 2006).

Faktör analizleri yapılmadan önce, örneklem büyüklüğünün uygunluğunu test etmek amacıyla Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değerine bakılmıĢtır. Algı Yönetimi Belirleme Ölçeğinin KMO değeri 0,849 olarak; Destinasyon Rekabetçiliği Belirleme Ölçeğinin KMO değeri ise 0,822 olarak, kabul edilebilir sınır olan 0,60‟ın üzerinde değerlerde bulunmuĢtur. KMO testi örneklem büyüklüğünün uygunluğuyla ilgili bir rakamdır ve KMO katsayısı 1‟e yaklaĢtıkça verilerin analize uygun olduğu, 1 olmasında ise mükemmel bir uyum olduğu anlamına gelmektedir. Faktör analizi yapılmadan önce ikinci olarak, verilerin çok değiĢkenli normal dağılımdan gelip gelmediğini belirlemek amacıyla, Barlett Sphericity testi yapılmıĢtır. Bu test, χ2(ki kare) değerini verir. Bu çalıĢma kapsamında yapılan istatistiksel analizler sonucunda, Barlett Sphericity testi sonucu (χ2=2297,250, df=378, p<0,00) anlamlı bulunmuĢtur.

Alan yazın ve uzman görüĢleri incelendiğinde, KMO ve Barlett Sphericity sonuçları esas alınarak faktör analizlerinin yapılmasının yeterli olduğu söylenebilecektir (Büyüköztürk, 2006).

Tablo 3.3‟te de aktarıldığı gibi; Algı Yönetimi Belirleme Ölçeği için yapılan açımlayıcı faktör analizinde, toplam 26 maddenin üç alt faktöre dağıldığı ve bu faktörlerin varyansın %51,910‟unu açıkladığı görülmüĢtür.

Tablo 3. 3: Algı Yönetimi Belirleme Ölçeği Açımlayıcı Faktör Analizi

Ġstanbul‟un kendine has bir atmosferi vardır. 0,510

Ġstanbul‟u benzer destinasyonlar ile karĢılaĢtırdığım zaman, bir ya da

birkaç özelliği ile ayrı bir yere koyarım. 0,684

Ġstanbul denilince; Ģekil, simge, logo, resim vb. görsel imgeler hemen

zihnimde canlanır. 0,412

Bu Ģehir dünya turizm sektöründe önemli bir markadır. 0,613 Ġstanbul‟dan bahsedildiğinde, ziyaret edilmesi gereken (doğal, tarihi,

kültürel, sanatsal, dini vb.) çok sayıda yer akla gelir. 0,518 Ġstanbul ismi, kendi içinde bir takım değerleri/anlamları temsil eder. 0,412 Ġstanbul‟u hatırlatan ya da onunla beraber anılan hikaye, efsane,

Ģarkı, Ģiir ve sloganlar birçok insan tarafından bilinir. 0,512

Destinasyonun genel olarak kaliteyi yansıttığını düĢünürüm. 0,555 Ġstanbul‟da tatilimi geçirmenin bende farklılık hissi uyandıracağına

inanırım. 0,523

Ġstanbul, romantizm, aĢk vb. manevi duyguların en yoğun

yaĢanılacağı ve hazzına varılabileceği bir Ģehirdir. 0,694

Ġstanbul‟un insanların hak ve özgürlüklerin tadına varabildiği bir

Ģehir olduğu konusunda Ģüpheler hakimdir. 0,602

Ġstanbul‟da tatil yapmak, özellikle eğlence ve gece yaĢantısı bakımından en yüksek tatmini sunar.

0,512 Bu Ģehirde tatilimi geçirirken, rahatsız olacağım durumlarla

karĢılaĢmayacağımdan emin değilim. 0,652

Ġstanbul ismi tatil yeri olarak huzur ve güven duygusu uyandırır. 0,538 Ġstanbul tarihi, kültürel, sanatsal vb. entelektüel amaçlarla seyahat

edenler için mutlaka görülmesi gereken bir Ģehir olarak bilinir. 0,547 Bu destinasyonda tatilimi geçirmemin bana değer katacağını

düĢünürüm.

0,608 Ġstanbul diğer Avrupa kentlerine kıyasla, kalitesinden ziyade ucuza

tatil yapılan bir destinasyon olarak bilinir. 0,711

Ġstanbul hakkındaki duygu ve düĢüncelerim, bende bölgeye karĢı saygınlık hissi uyandırmaktadır.

0,736 Tatilim süresince karĢılaĢabileceğim risklerin, bu Ģehirde asgari

düzeyde olduğunu bilirim. 0,425

Benzer destinasyonlar ile karĢılaĢtırdığım zaman, burayı rahatlık ve güven açısından sorunlu bulurum.

0,489 Gerek bölge halkının gerekse sektör çalıĢanlarının tutum ve

davranıĢlarını takdir ederim. 0,598

Ġstanbul‟da özellikle yabancı turistlere yönelik olarak, daha yüksek fiyatlar uygulandığı düĢüncesi hakimdir.

0,771 ġehrin genelindeki (kamu ve turizm iĢletmeleri) yöneticilerin

söyledikleri ile yaptıkları tutarlıdır. 0,716

Tatil için harcadığım paranın karĢılığını kesinlikle alacağımı bilirim. 0,388 Ġstanbul genelindeki politikalar ve uygulamalar, etik değerler ve

sosyal sorumluluğun gerekleri ile uyumludur. 0,402

Tatil süresince herhangi bir olumsuzluk yaĢarsam, bunu telafi edecek

yaklaĢım ve uygulamalarla mutlaka karĢılaĢacağımı bilirim. 0,536

Tablo 3.4‟te görüldüğü gibi; Destinasyon Rekabetçiliği Belirleme Ölçeği için yapılan açımlayıcı faktör analizinde, 28 maddenin dört alt faktöre dağıldığı ve bu faktörlerin varyansın %49,301‟ini açıkladığı görülmüĢtür.

Tablo 3. 4: Destinasyon Rekabetçiliği Belirleme Ölçeği Açımlayıcı Faktör Analizi

Faktör Yükleri

Gece hayatı ve eğlence olanakları 0,488

Hava alanlarının kalitesi 0,535

Konukseverlik 0,458

Hijyen ve temizliğin kalitesi 0,668

Yiyecek ve içeceklerin kalitesi 0,429

Konaklama tesislerinin kalite ve standardı 0,594

Yerel ulaĢım ağları ve hizmetlerindeki kalite 0,602

Kültürel zenginliğin çekiciliği 0,513

Deniz ve kumsalların kalitesi 0,425

ġehirde bulunan sanatsal eserlerin çekiciliği 0,530

Dini eserlerin çekiciliği 0,422

Çocuklara sağlanan hizmetlerin kalitesi 0,425

Sportif faaliyetler 0,588

AlıĢveriĢ imkânları 0,478

Destinasyonun uzaklık bakımından tercih edilebilirliği 0,439

Tanıtım ve reklam politikalarının etkinliği 0,365

Tatile iliĢkin anlaĢma/sözleĢme sürecini sorunsuz halledebilme 0,480

Destinasyona geliĢ ve eve dönüĢ bakımından seyahatlerin rahatlığı 0,399

Destinasyona ulaĢımın (sıklık ve kapasite bakımından) kolaylığı 0,459

Seyahat öncesinde, destinasyon ile ilgili bilgi edinebilme kolaylığı 0,681

Destinasyondaki fiyatların rakiplerine oranla tercih edilebilirliği 0,477

Destinasyonun hava/iklim açısından uygunluğu 0,512

Tatil için harcanan paranın karĢılığını bulması 0,652

Kullanılan her iki ölçeğinin doğrulayıcı faktör analizi, LISREL programında yapılmıĢtır. Yapılan istatistiksel analizler sonucunda Algı Yönetimi Belirleme Ölçeği için χ2=665,31; df= 296, p= 0,000, RMSEA= 0.056 olarak bulunmuĢtur.

Destinasyon Rekabetçiliği Belirleme Ölçeği için χ2=867,76; df= 344, p= 0,000, RMSEA= 0.061 olarak bulunmuĢtur. Literatüre göre; RMSEA değerinin 0.05 ve altında bir değerde olması mükemmel uyum olarak, 0.08 ve altında bir değerde olması ise kabul edilebilir uyum olarak değerlendirilmektedir (Schermelleh-Engel;

Moosbrugger; Müller: 2003).

Tablo 3.3 ve tablo 3.4‟te de aktarıldığı üzere, yapılan doğrulayıcı faktör analizleri sonuçları, belirtilen faktör hallerinin hem algı yönetimi ölçeği hem de destinasyon rekabeti ölçeği için kabul edilebilir düzeylerde olduğunu göstermektedir.

Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi sonuçları, oluĢturulan anket ölçeklerinin yapı geçerliliğin bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Ölçekler için yapılmıĢ olan doğrulayıcı faktör analizlerinin sonucunda elde edilen Path diyagramları ise aĢağıdaki gibi oluĢmuĢtur:

ġekil 3. 2: Algı Yönetimi Ölçeği Doğrulayıcı Faktör Analizine Ait Path Diyagramı

ġekil 3. 3: Destinasyon Rekabetçiliği Ölçeği Doğrulayıcı Faktör Analizine Ait Path Diyagramı

Ölçeklerin güvenirliğini belirlemek amacıyla ise, likert tipi ölçekler için en uygun olan Cronbach alpha katsayısı SPSS programıyla hesaplanmıĢtır (TezbaĢaran, 1996). Algı Yönetimi Belirleme Ölçeğinde bulunan 26 maddenin toplamı için iç tutarlılık katsayısı (Cronbach alpha) 0,808 olarak hesaplanmıĢtır. Destinasyon kimliği faktörüne ait güvenirlik 0,731; destinasyon imajı faktörüne ait güvenirlik 0,809; destinasyon itibarı faktörüne ait güvenirlik 0,798 olarak bulunmuĢtur.

Destinasyon Rekabetçiliği Ölçeğinde bulunan 28 maddenin toplamı için iç tutarlılık katsayısı (Cronbach alpha) 0,851 olarak hesaplanmıĢtır. Turistik iĢletmecilik faktörüne ait güvenirlik 0,715; doğal faktörlere ait güvenirlik 0,864; destekleyici faktörlere ait güvenirlik 0,722 ve talep faktörlerine ait güvenirlik 0,803 olarak bulunmuĢtur. Alan yazında 0.70 ve üstü yüksek bir değer olarak değerlendirilmektedir (Büyüköztürk 2006).

Tablo 3. 5: Güvenilirlik Analizi Sonuçları

Anket Soru Grupları Soru Sayısı Alfa Değeri

Algı Yönetimi Ölçeği 26 0,808

Destinasyon Kimliği Boyutu 7 0,731

Destinasyon Ġmajı Boyutu 10 0,809

Destinasyon Ġtibarı Boyutu 9 0,798

Destinasyon Rekabetçiliği Ölçeği 28 0,851

Turistik ĠĢletmecilik Faktörleri Boyutu 7 0,715

Doğal Faktörler Boyutu 6 0,864

Destekleyici Faktörler Boyutu 6 0,722

Talep Faktörleri Boyutu 9 0,803

Algı yönetimi ve destinasyon rekabetçiliği faktörleri arasındaki iliĢkiyi tespit etmek için ise N≥30 olduğu durumlarda Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı, N<30 olduğu durumlarda ise Sperman Korelasyon Katsayısı istatiksel analiz yönteminden yararlanılmıĢtır. Analiz aĢamasında SPSS programı kullanılmıĢ ve anlamlılık seviyesi 0,01 olarak belirlenmiĢtir.