Alan seçim kriterleri ve ölçeği

Araştırmanın yapılacağı alanlar, küresel kent fenomeni kapsamında ve kapılı yerleşmelerin son dönemdeki artışları göz önünde bulundurularak İstanbul’dan seçilmiştir. Alan çalışmasında seçilen yerleşmelerin ortak noktaları, kent merkezi kabul edilen alanlarda, güvenlikli, düşük yoğunluklu kapılı lüks yerleşmeler olmalarıdır. Bu yerleşimlerin yakın çevreleri ile olan ilişkilerinde, gerilimin algısal durumuna bakılacaktır.

Kapılı topluluk yerleşimi araştırılması sonucunda, sentaktik değerleri farklı olan ve karşılaştırmaya uygun Altunizade’de Mesa Konutları, Tarabya’da İntes Park Evleri ve Bahçeşehir’de Ardıçlı Göl Evleri ile yakın çevreleri belirlenmiştir. Bahsedilen yerleşimlerin yakın çevresi, yaya yürüme mesafesi olan 500 metrelik alan olarak belirlenmiştir. Bu mesafe, ilişkili mahalle merkezinin yakınlığı veya uzaklığına göre değişebilmektedir (Ardıçlı çevresinde, merkezin diğer yerleşmelerden daha uzak olması nedeniyle yürüme mesafesi 1 km olarak alınmıştır).Seçilen alanlar Şekil

5.1.’de Kubat tarafından hazırlanan İstanbul’un ulaşım sistemi bütünleşme haritasında gösterilmiştir (Şekil 5.1’deki renk skalasına göre, kırmızı ile gösterilen alanlar en fazla ulaşım açısından entegre alanları göstermektedir). Seçilen alanlar E5 ve TEM bağlantılı olup (ulaşım entegrasyonu haritasında sarı-kırmızı-mavi renkli farklı bütünleşmedeki alanlar seçilmiştir) kentin merkez ve çeperinden rastgele belirlenmiş kapılı yerleşmelerdir. Yerleşmelerin bulunduğu ilçelerin seçiminde ise farklı sosyo-ekonomik duruma sahip alanlar olmalarına dikkat edilmiştir. Bununla ilgili olarak Murat Güvenç’in İstanbul için TUİK’in 2000 yılına ait sektörlere göre iş dağılımı ve eğitim seviyesine göre Eda Yücesoy ile oluşturduğu sosyo-ekonomik karakter haritasından faydalanılmıştır (Derviş, 2009). Buna göre, Ardıçlı düşük sosyo-ekonomik seviye, Altunizade yüksek sosyo-ekonomik seviye, Tarabya orta düzeyde sosyo-ekonomik seviyeye sahiptir.

Şekil 5.1 : İstanbul’un ulaşım sistemi bütünleşme haritası (Kubat ve diğ., 2007). Kapılı yerleşimlerin çevrelerine olan etkilerinin anlaşılabilmesinde, çevresel stresin etki-tepki bağlamında, mesafe veya yakınlık-uzaklık, görünürlük, erişebilirlik, anlaşılabilirlik önemli kavramlar olmaktadır. Araştırma içinde kabul edilen merkez ve yakın çevresi; mevcut yerleşim alanı ile kapılı yerleşimin bir biri içine geçme durumunda, kesişme durumunda ve dışında olma durumuna göre kentsel

konumlarına göre farklılık gösteren özellikteki alanlar içinde gerilim değerlendirilecektir.

Bulunduğu yerel doku ile bütünleşme durumu iç içe olarak seçilen örneklem alan, Altunizade Mesa kapılı yerleşkesi olmuştur. Konum olarak ana arterler ve mahalli merkeze(okul, hastane, duraklar ve alışveriş merkezlerinin içinde olduğu alan) yakınlığı, bu alanın seçiminde etken olmuştur. Bulunduğu bağlamdaki kentsel konum ilişkisi, kesişme durumuna giren örneklem alan Tarabya İntes Park kapılı yerleşmesidir. Bu alan kentsel alan merkezinde görünürken, yerleşim alanında çokça kapılı yerleşmenin olması ve bu alanlar arasında şekillenen mahalli dokunun sınırlarını meydana getirmesi sebebiyle, kentsel konumu kesişme durumunda olan alan olarak davranmaktadır. Tarabya İntes Park kapılı yerleşkesi ve yerel dokunun merkezi ile olan ilişkisi göz önünde tutularak bu alan, örnekleme sokulmuştur. Son olarak bulunduğu kentsel doku ile ilişkisi dışarıda kalan alan olarak Ardıçlı Göl Evleri kapılı yerleşkesi seçilmiştir. Bu alan coğrafi olarak kent merkezi dışında kalan görüntüsünün yanında, bulunduğu yerdeki yerel doku ile ilişkisinde de paralel bir görünüm bulunmaktadır.

Seçilen bölgelerden Altunizade Mesa yerleşkesinin bulunduğu yerleşim ile ilişkisi, birbiri içine geçme durumuna örnek oluşturmaktadır. Mesa kapılı topluluğu konumu itibariyle, Üsküdar ilçesine bağlı, Boğaziçi köprü bağlantısının Anadolu yakasındaki başlangıcında ve Capitol AVM’sinin sınırında bulunmaktadır. Bulunduğu yerleşim yeri konut alanı olup, kapılı olmayan kooperatif tarzı yerleşimlerle çevrilidir. Düzenli bir planlama görülen alanda, 4-5 katlı çok yoğun olmayan bir yapılaşma görülmektedir. Yeşil alan ve park alanları ile alışveriş yerlerine yakın olması bölgenin özellikleridir. Mesa konutları, kent içinde yapılan ilk kapılı konutlardan olup, Altunizade Koru Evleri (Avrupa Konakları) olarak bilinip Mesa İnşaat tarafından 1989-1995 yılları arasında yapılmıştır. İnşaat alanı 34.500 m2 olup 228 adet konutu bünyesinde barındırmaktadır.

Şekil 5.2’de Altunizade Mesa yerleşkesi ve yakın çevresinin googlemap internet sayfasından alınan hava fotoğrafı ve alanda çekilen fotoğraf yer almaktadır. Harita üzerinde 500 metrelik yürüme mesafesi sınırlandırılmıştır. Kapılı yerleşimin duvarı; 2.50 metre beton duvar üzerinde 1.50 metre tel kafes şeklindedir. Ayrıca yeşillikler ile kafes sarılmış olduğundan ancak karşı kaldırımdan yerleşimdeki evlerin üst katları görülebilmektedir.

Şekil 5.2 : Altunizade Mesa Kapılı Yerleşmesi ve Yerleşmenin Kent Dokusu İçinde Şematik Gösterilişi.

Alan çalışmasının ikinci bölgesi Tarabya’da İntes Park yerleşkesinin bulunduğu yerleşim alanı ile olan ilişkisi, kesişme durumuna örnektir. İntes Park’ın, İstanbul’daki konumu; Avrupa yakasında Sarıyer ilçesinde, Yeniköy sahiline 2 km uzaklıkta Ferahevler’e bağlı ve TEM bağlantısına yaklaşık 4 km uzaklıkta yer almaktadır. Yerleşim yeri konut alanı olup yakın çevresinde bu tarz siteler (Hattat villaları, Üstay

Tarabya evleri, Yeni Çamlık sitesi, Nurol Tarabya sitesi, Royal konakları vb) bulunmaktadır. İntes Park evleri, İntes İnşaat AŞ tarafından 2001 yılında yapılmıştır. 16.000m2 inşaat alanına sahip olup 56 adet konuttan oluşmaktadır.

Şekil 5.3 : Tarabya İntes Park Kapılı Yerleşmesi ve Yerleşmenin Kent Dokusu İçinde Şematik Gösterilişi.

Şekil 5.3’te Tarabya İntes Park yerleşkesi ve yakın çevresinin googlemap internet sayfasından alınan hava fotoğrafı ve alanda çekilen fotoğraf yer almaktadır. Yerleşim alanı incelendiğinde, düşük ve orta yoğunlukta konut yapılarının varlığı dikkat çekmektedir. Ayrıca bölgede mülkiyet ile ilgili sorunlar bulunmaktadır(tapu tahsis belgeli konut sahipliği görülmektedir). Kapılı yerleşimin duvarının yüksekliği, yerleşimin bazı kısımlarında değişmekle birlikte yaklaşık 3.00 metre taş duvar ve üzerinde 2.00 metre tel kafes ve yeşillik bulunmaktadır. Buradaki konutların çatı katları Nuripaşa caddesi üzerinden giriş kapısından 100metre uzaklıktan görülebilmektedir. Buradaki duvar Mesa’nın duvarına göre içerisini daha fazla izole etmektedir.

Çalışmadaki üçüncü bölge Bahçeşehir sınırları içinde yer alan Ardıçlı Göl Evleri olup, çevresi ile ilişkisi,bulunduğu yerleşimin dışında kalmaktadır. Eston Yapı tarafından 2007 de tamamlanmıştır. TEM otoyolunun güneyinde ve yanın TEM Avcılar gişelerinin yanında yer almaktadır. 65.000 m2 olan inşaat alanında 371 adet bağımsız bölümden oluşan konut projesidir. Açık, kapalı yüzme havuzu, sosyal tesisleri ve spor merkezi bünyesinde bulundurmaktadır.

Şekil 5.4’te Ardıçlı’daki Eston Ardıçlı Göl Evleri yerleşkesi ve yakın çevresinin googlemap internet sayfasından alınan hava fotoğrafı ve alanda çekilen fotoğraf yer almaktadır. Yerleşim alanı incelendiğinde, yerleşim tarihinin çok eskiye dayanmadığı ve gayri resmi yapılaşmanın olduğu konut bölgesi görünümü bulunmaktadır. Binaların genel görüntüsü diğer bölgelere göre daha bakımsızdır (sıvanmamış veya tamamlanmamış görünümlü bina cepheleri vb). kapılı yerleşimdeki duvarın boyu; bazı yerde 1.00 metre bazı yerde 1.50 metre taş duvar ve üzerinde 2.00 metre tel kafes bulunmaktadır. Kentin dışında ve yerleşim yerinin uzağında bulunan kapılı yerleşimin duvarları diğer yerleşimlerin duvarlarına göre daha düşük ve içeriyi gösteren özelliktedir.

Şekil 5.4 : Bahçeşehir Eston Ardıçlı Göl Evleri Kapılı Yerleşmesi ve Yerleşmenin Kent Dokusu İçinde Şematik Gösterilişi.

Örneklem kapılı toplulukların ortak özelliği düşük yoğunlukta (3 ve 4 katlı konutlardan oluşan siteler) olmalarıdır. Kent merkezinde ve yakınında Mesa, İntes ve Ardıçlı yerleşmelerinin seçilme nedeni, fizik ve sosyal mekan ilişkileri bakımından karşılaştırma yapabilmek içindir. Bu bölgelerin her biri ayrı analiz edilerek, bulgular bölümünde karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir.