Adalet/Adil olma

Adalet; hak ve hukuka uygunluk, hakkı gözetme olarak tanımlanmaktadır (URL11). Adalet, insanlar arasında hiçbir ayrım yapmadan hükmetmeyi, insanların hakkını korumayı, zulme asla rıza göstermemeyi, zalime karşı mazlumdan yana tavır almayı, ihtiyaç içinde olanlara yardım eli uzatmayı içerir (Gökçegöz Karatekin, Ekşi, Işılak, Otrar, Koç Yıldırım, 2006: 2). Seçilen dergilerde adalet değerine ilişkin bulgular şöyledir:

Gonca Dergisinde yer alan “Ayaz Nasıl Padişah Oldu?” başlıklı masalda adalet değerine yer verilmiştir. Masalda padişah yaşlanmıştır ve o öldükten sonra yerine geçecek erkek çocuğu yoktur. Bunun üzerine çözüm olarak ülkede padişahın yerine geçecek bir veliaht aranmaya karar verilir. Bütün ülke haberdar edilir; veliahdı padişah yaptığı sınavdan sonra belirleyecektir. İki arkadaş da bunun için yola çıkmışken yolda Ayaz karakteri ile karşılaşırlar, Ayaz onlara yardımcı olurken pek çok iyi hasleti ortaya çıkar, padişahın sınavına istememesine rağmen vezirleri tarafından girdirilir ve yeni veliaht adaleti ve güzel karakteri dolayısıyla Ayaz olur.“Tahta oturduğu gün, tam karşısına denk gelen duvara bir çarık çaktırmış.

Meğer bu çarık saray gelirken giydiği yırtık çarıkmış. O gün bu gündür, padişah olunca gurura kibre kapılmamak için karşıma astırırım diye saklıyormuş. Tahta her oturuşunda çarığına bakar, kendi kendine “Nereden geldiğini nasıl yaşadığını unutma Ayaz!” dermiş. Ülkesini yönettiği yıllar boyunca Ayaz adaletten hiç ayrılmamış. Kimsenin hakkını yememiş. İnsanların kalbini kırmamış. Herkesin duasını almış. Ayaz’ın yırtık çarığı da, kendisinden sonra tahta çıkan bütün padişahların kulağına küpe olmuş.” (Can, 2013: 9).

TRT Çocuk Dergisinde yer alan “Büyüklere Mektuplar” adlı bölümde adil olma siyasi değerine yer verilmiştir.“Evin annesi sürekli kafama kolonya döküp duruyor.

103

dağ gibi pasta, börek yığmasından beziyorum. Hele ‘Yok yok, sen küçüksün, dökersin’ deyip bana önlük takmalarından… Yaşımı hatırlatınca da, ‘Ay ben amcana da takıyorum önlük. O da çocuk gibi döküp saçıyor’ demesinden… E şimdi niye takmıyor diye sorduğumda, ‘Misafirlerin yanında takmıyor’ cevabından… Demek ki o da herkesin önünde önlükle oturmaktan hoşlanmıyor. Peki, benim niçin buna hakkım yok?”(Sezer, 2013a: 21).

Gonca ve TRT Çocuk dergilerinde adalet/adil olma değerine yer verilirken Bilim Çocuk ve NG Kids dergisinde rastlanılmamıştır.

4.1.5.2 Bağımsızlık

Bağımsız olma durumu veya niteliği, istiklal ve bir kişi, toplumsal küme ya da toplumun ekonomik, siyasal, ekinsel vb. bakımlardan başka kişi, küme ya da toplumların güdüm ve yönetimi altında bulunmaması durumu olarak Türkçe sözlükte tanımlanmaktadır (URL12). Seçilen dergilerde bağımsızlık değerine ilişkin bulgular şöyledir:

TRT Çocuk Dergisinde yer alan“Mülayim” başlıklı çizgi hikâyede Çanakkale gezisine gidilir ve Çanakkale Savaşı’ndan bahsedilir. Bu çizgi hikâyede bağımsızlık değeri şu cümlelerle vurgulanmaktadır. “Düşman askerlerinin Çanakkale’yi geçip

İstanbul’u ele geçirmeyi düşündüğü kulaktan kulağa yayılıyordu. Bunu duyan herkes gönüllü olarak askerliğe koşuyordu.” (Çalışan Gürbüz, 2013d: 25).

TRT Çocuk Dergisinde yer alan“Köstebekgiller” adlı çizgi hikâyede Çanakkale’ye gidilmiş ve Çanakkale Savaşı konu edinilmiştir. Bu metinde bağımsızlık değerine vurgu yapılmıştır. “Birinci Dünya Savaşı’nda ülkemizin gücü iyice azaldığında,

İngilizler ve Fransızlar Çanakkale Boğazı’ndan İstanbul’a ulaşıp ülkemizi ele geçirmeyi düşünüyorlardı. Bunun için denizden, karadan ve havadan askerlerimize saldırdılar. …-Ama sonra geldikleri gibi gittiler, öyle değil mi? …-Aynen öyle canım. Gel seni bir yere götüreceğim.” (Çalışan Gürbüz, 2013c: 46).

TRT Çocuk Dergisinde yer alan“Dede Korkut’un Tarih Defteri” adlı bölümde Çanakkale Savaşı anlatılmıştır. Metinde bağımsızlık değeri öne çıkmaktadır.

“Gelibolu kıyılarında göz gözü görmüyor. Top üstüne top atılıyor, denizin içinde ise mayınlar patlıyor! Düşman gemilerinin Boğazdan geçmemesi şart!” (Tartar, 2013a:

104

Seçilen dergilerden sadece TRT Çocuk dergisinde bağımsızlık değerine yer verilirken diğerlerinde yer verilmemiştir.

4.1.5.3 Demokrasi

Halkın egemenliği temeline dayanan yönetim biçimi olarak tanımlanmaktadır (TDK, 2009: 495).

Bilim Çocuk dergisinde yer alan“Plüton’un Yeni Uydularının Adları Belirlendi” adlı haber metninde siyasi değerlerden “demokrasi” değerine vurgu yapılmıştır.

“Uyduların yeni adları bir web sitesi aracılığıyla yapılan, herkese açık bir oylamayla belirlendi.” (Dündar,2013: 6).

İncelenen dergilerden sadece Bilim Çocuk dergisinde demokrasi değerine yer verilmiş diğerlerinde yer verilmemiştir.

4.1.4.1.4 Eşitlik

Eşitlik Türkçe Süzük’te kanunlar yönünden insanlar arasında ayrım bulunmaması durumu ve bedensel, ruhsal başkalıkları ne olursa olsun, insanlar arasında toplumsal ve siyasi haklar yönünden ayrım bulunmaması olarak tanımlanmıştır (2009: 657). TRT Çocuk Dergisinde yer alan“Büyüklere Mektuplar” adlı bölümde farklılıklara saygı duyma ve adil olmanın yanı sıra eşitlik değerine de şu cümlelerle yer verilmiştir. “Lütfen beni kişilik haklarımın hor görüldüğü yerlere zorla götürmeyin.

Ve daha da önemlisi fikirlerimi açıklamama izin verin.” (Sezer, 2013a: 21).

TRT Çocuk Dergisinde yer alan“Görmek Gerek” isimli bölümde “İyi ki Varsın Kızılay” başlığı altında yer verilen metnin genelinde yardımseverlik değeri yatarken eşitlik değerine de vurgu yapılmıştır. “Küçük büyük demeden kimsenin dinine diline

bakmadan herkesin ihtiyacını karşılıyor. İyiliksever insanların destekleriyle ayakta duruyor.” (Aydüz, 2013e: 29).

İncelenen dergilerden sadece TRT Çocuk dergisinde eşitlik değerine yer verilirken diğerlerinde yer verilmemiştir.

105 4.1.5.5 Farklılıklara saygı duyma

Bireylerin ırkları, dinleri, maddi düzeyleri, fiziksel görünüşleri, cinsiyetleri, zekâ düzeyleri ve öğrenme stilleri birbirinden farklı olabilir (URL13). Önyargılı olmadan bu farklılıklara saygı duyulmalıdır. İncelenen dergilerde farklılıklara saygı duymaya ilişkin bulgular şu şekildedir:

TRT Çocuk Dergisinde yer alan“Büyüklere Mektuplar” adlı bölümde farklılıklara saygı duyma değerine yer verilmiştir. “Herkesin ilgilendiği şeyler farklı farklı.

Herkes bir başkasını kendi istediği şeyi sevmeye zorlamaması gerektiğini eninde sonunda anlıyor.” (Sezer, 2013a: 20).

Farklılıklara saygı duyma değerine incelenen dergiler arasından yalnız TRT Çocuk dergisinde bir metinde yer verilmiştir. İncelenen diğer dergilerde ise farklılıklara saygı duyma ile ilgili değere rastlanmamıştır.