Açık görüşlülük

Karşılaştığı yeni fikir ve düşüncelere açık olmak, objektif olarak değerlendirebilmektir. İncelenen dergilerde açık görüşlülük değerine yer verilmemiştir.

4.1.7.2 Bilimsellik

Bilim, belli bir konuyu bilme isteğinden yola çıkan, belli bir amaca yönelen bir bilgi edinme ve yöntemli araştırma sürecidir (TDK, 2009: 269). Bilimsel ise bilimle ilgili, bilime dayanan demektir (TDK, 2009: 269). İncelenen dergilerde bilimsellik değerine ilişkin bulgular şöyledir:

Bilim Çocuk dergisinde yer alan “Simit ve Peynir’le Bilim İnsanı Öyküleri” adlı çizgi hikâyede bilim adamı Robert Hooke’un hayatı ele alınır ve onun uğraştığı bilimsel ve sanatsal alanlara yer verilirken izlediği bilimsel yoldan hareketle “bilimsellik” değerine de vurgu yapılmıştır (Ersözlü,2013g:8-9).

Bilim Çocuk dergisinde yer alan “Yeni Bir Kitap” adlı bölümde bir kitap dizisinin tanıtımı yapılmaktadır. Kitaplar tanıtılırken bilimselliğe verdiği öneme ve bilimsel bilgiden yararlanmalarına vurgu yapılmaktadır ve “bilimsellik” değeri öne çıkmaktadır (Karagöz, 2013f:59).

Aynı dergide yer alan ve yukarıda bahsettiğimiz “Simit ve Peynir’le Biliminsanı Öyküleri” adlı çizgi hikâyede Evangelista Toriçelli’nin hayatı anlatılırken metnin genelinde Toriçelli’nin izlediği bilimsel yollara değinilirken bilimsellik ve meraklı olma değerlerine yer verilmiştir.

181

“Hiiç. Tulumbanın nasıl çalıştığını merak ettim de, onu düşünüyordum.” (Ersözlü,

2013f:8).

Aynı şekilde, “Simit ve Peynir’le Biliminsanı Öyküleri” adlı çizgi hikâyede Piri Reis’in hayatı anlatılırken bilimsellik değerine vurgu yapılmıştır. “Önce o güne

kadar bilinen haliyle kapsamlı bir dünya haritası çizer. Haritasında gösterdiği yerlerin coğrafi özellikleri, önemli kentleri, oralarda yaşayan insanlar ve sahip oldukları kültürler hakkında bilgiler verir. Haritasını çizerken yararlandığı kaynakları da gösterir.” (Ersözlü, 2013h:8-9).

Bilim Çocuk dergisinde yer alan“Gözlem Defterinizden” adlı okur mektuplarının yer aldığı bölümde okurların meyvelerle ilgili gözlemlerine yer verilmiştir. Bir okurun gözlemlerini anlatırken izlediği bilimsel yol dikkat çekicidir. “Ailece meyveleri çok

severiz. Kayısılarla ilgili bir deney planlayıp gözlem yapmaya karar verdim. Bunun için altı kayısıyı ikişerli üç gruba ayırdım. Birinci grubu balkonumuzdaki pencerenin dışına, ikinci grubu mutfağımızdaki tezgâha ve üçüncü grubu da buzdolabına koydum. Her grubu beş gün boyunca ara sıra gözlemledim. İlk iki gün hiçbir değişiklik fark edemedim. Üçüncü günden sonra birinci ve ikinci gruptaki kayısılar buruşmaya başladılar, küflendiler ve renkleri koyulaştı. Oysa buzdolabındakilerde hiçbir değişiklik olmadı. Böylece buzdolabında kayısıların daha uzun süre dayanabildiğini anladım.” (Keskin, 2013:47). Buradan hareketle derginin okurlarına

“bilimsellik” değerini kazandırdığı söylenebilir.

Bilim Çocuk dergisinde yer alan“Bir Bilim İnsanı Genellikle…” adlı bilgilendirici yazıda bilim insanın özelliklerinden bahsedilirken bilimsellik değerine de vurgu yapılmaktadır. “Bilim insanları merak ettikleri soruların yanıtlarını ortaya çıkarmak

için araştırmalar yapar. Bu araştırmalar belirli bir düzene göre, tarafsız bir bakış açısıyla yapılır. Biliminsanı yaptığı araştırmayla ilgili tüm bilgileri, kullandığı yöntemleri ve elde ettiği sonuçları diğer bilim insanlarıyla paylaşır. Araştırma sırasında yaptığı deneylerin başka bilim insanları tarafından da tekrarlanabilmesi gerekir.” (Güvenç Heper, 2013g:10-11).

Bilim Çocuk dergisinde yer alan“Bitki Türlerini İncelerken” adlı bilgilendirici metinde bitkilerin incelenmesi ile ilgili bilgi verilirken aynı zamanda “bilimsellik” değerine de vurgu yapıldığı görülmektedir. “Bitkibilimciler belirli bir bitki türü

182

Sonra bitki örneklerinin ilk toplandığı yerlere giderler ve orada bu bitkilerin izini sürerler. Eski tarihli araştırmalarda konum bilgileri genellikle günümüzdeki kadar kesin olmadığından işleri biraz daha zor olabilir. Bunun için ilk örnekleri toplayan araştırmacıların nasıl bir yol izlemiş olabileceklerini araştırırlar. Araştırmalarının sonucuna göre aradıkları bitki türünü bulmak için doğaya keşfe çıkarlar.” (Lema

Gençer, 2013b: 17).

TRT Çocuk dergisinde yer alan “İnternete Güvenebilir Miyim?” başlıklı kapak dosyasında güvenli internet kullanımı ile ilgili bilgiler verilmektedir. Bu bilgiler anlatılırken ödev hazırlama konusundan hareketle dürüstlük değeri ile birlikte bilimsellik değeri şöyle yer almaktadır:“Ayrıca ulaştığınız bilgiyi okuyup, iyice

anladıktan sonra, kendi cümlelerinizle yeniden yazmalısınız. Yoksa ödevinizi dürüstlükle yapmış sayılmazsınız. Tabii unutulmaması gereken bir nokta daha var; öğrendiğiniz bilgiyi hangi kaynaktan aldığınızı belirtmek… Eğer belirtmezseniz, bu çok yanlış bir davranış olur.” (Üzer, 2013e: 33).

NG Kids dergisinde yer alan “Dinozor Efsaneleri” başlıklı bölümde dinozorlarla ilgili beyinlerinin en küçük beyin, bir ceviz büyüklüğünde, olduğu yönünde iddialar anlatılmış bu iddianı olası kökeninden bahsedilmiş ve araştırma yapıldıktan ortaya çıkan gerçeğe yer verilmiştir. Metinde bilimsel bir yol izlenmiştir. “Bilgisayar

yardımıyla Stegosaurus’un beyin çukurunun dijital kalıbını çıkardı. Beynin garip şeklini bir yazılım programına kopyaladı ve her şeklin hacmini ölçtü. Ardından hepsini topladı. Ortaya çıkan sonuca göre beyin aslında iki ceviz büyüklüğündeydi.”

(Mcintire, 2013: 18).

NG Kids dergisinde yer alan “Efsaneler Boş Çıktı” başlıklı bölümde insanlar arasında konuşula gelen batıl inançların yanlışlığı bilimsel açıklamalarla kanıtlanmıştır. “Efsane 3 Yıldız Kayarken Dilek Tutarsan Gerçek Olur

Nasıl Başladı

Bir zamanlar yıldızların nadiren kaydığı, kayan yıldızların da güç ve sihirle dolu olduğu düşünülürdü. Deyimlerin kökeni üzerine çalışan Martha Barnette, “Kayan bir yıldız görecek kadar şanslı olan insanlar, bir dilek dilediklerinde gücün birazını yakalayabileceklerine inanırdı” diyor.

183

Kayan yıldızlar dilekleri gerçekleştirmez. Aslında onlar yıldız bile değil. Dünya atmosferine girdikten sonra yanıp korlaşarak ışık huzmeleri oluşturan toz ve küçük kaya parçalarından oluşan meteorlar. Ayrıca oldukça da sık görülürler. Örneğin her ağustosta yaşanan Perseid Göktaşı Yağmuru sırasında gökyüzünde saatte yaklaşık 60 göktaşı görülür. Bu batıl inanç doğru olsa, dileği gerçekleşmeyen kimse kalmazdı!” (Flynn, 2013: 37).

Bilimsellik değerine incelenen dergiler arasında Bilim Çocuk, TRT Çocuk ve NG Kids dergilerinde yer verilmiş, Gonca dergisinde yer verilmemiştir.