Tarım, Ticaret, Savunma, Enerji, Adalet Bakanlığı, Milenyum Mücadele Kurumu, (Millenium Challenge Corporation) ABD Dış İşleri Bakanlığı, ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı ve Peace Corps’u da içermek üzere hükümetin tüm düzeyinde sağlanan yardımlar ve diğer programlarla birlikte Ermenistan’a büyüklüğüne oranla tezat bir şekilde yapılan ekonomik yardımlar, ABD’nin Ermenistan’ı Batı sistemine dahil etme politikasının çok önemli bir kısmını oluşturmuştur. Nitekim 1992’den bu yana Ermenistan’a yapılan 2 milyar doları aşan yardımların en büyük kısmı “demokrasi, insan hakları ve yönetişim” kategorisine ayrılmıştır.285
“Ticari İlişkiler Anlaşması”, “Yatırım Teşviki Anlaşması” ve “Yatırımların Karşılıklı Korunması ve Teşviki Anlaşması” olmak üzere Ermenistan’la 1992’de ticarete ilişkin üç anlaşma imzalayan ABD’nin Avrupa ve Orta Doğu Ticaret Temsilcisi Yardımcısı L. Daniel Mullaney ve Ermenistan Dışişleri Bakanı Edward Nalbandian arasında 2015 yılında Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti ile Cumhuriyet Hükümeti Arasında “Ticaret ve Yatırım Çerçeve Anlaşması” imzalanmıştır.286 Ermenistan ekonomisine olan yardımı, ekonomik rekabetçiliğini desteklemeye yönelik olan ABD,
285“Foreign Assistance in Armenia”, Foreign Assistance,
<https://www.foreignassistance.gov/explore/country/Armenia>,(09.09.2019).
106
IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası finans kuruluşlarıyla, Ermenistan’a serbest piyasa ekonomisine geçişte yardımcı olmak için yakın bir şekilde çalışmış ve ABD’nin aktif arabuluculuğuyla Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu (IMF), Ermenistan’a 1 milyar doların üstünde uzun dönemli krediler ve destekleyici programlar sağlamıştır.
Ayrıca, 2000 yılında kurulan “ABD-Ermenistan Ortak Ekonomik Görev Gücü”
(USATF) yıllık olarak toplanmış ve ABD’nin Ermenistan’a yardım sürecini ve hedeflerini değerlendirmiştir287
ABD-Ermenistan ilişkilerinin önemli parçasını Millenyum Zorluklarla Mücadele Kurumu (Millenium Challenge Corporation) çerçevesinde yapılan işbirliği oluşturmuştur. Söz konusu Programa katılmak için 63 ülke başvurmuş, Ermenistan seçilen 16 ülkeden biri olmuştur. Aralık 2005’te MCC Ermenistan’la 5 yıllığına 235.65 milyon dolar ödenekle, kırsal tarımı, yol ve sulama inşa ederek ve piyasa projeleriyle desteklemek için sözleşme planı imzalamış288, ama Kasım 2005 anayasa referandumu ile ilgili endişeler nedeniyle sözleşme onaylanmamıştır. Sonrasında Dışişleri Bakanı Oskanyan’ın demokrasi teminatına yönelik garantisi üzerine, MCC ve Ermenistan sözleşmeyi onaylamış ve Eylül 2006’da sözleşme yürürlüğe girmiştir.289 MCC-Ermenistan programı, sürdürülebilir ekonomik büyüme vasıtasıyla kırsal yoksulluğu azaltmaya odaklanmıştır. Bu amaç, kırsal yollara stratejik yatırımlarla, sulama altyapıları ve çiftçilere teknik ve finansal yardımlar vasıtasıyla başarılmaya çalışılmıştır.290
286“US- Armenia Sign Trade and Investment Framework Agreement”, Armenian Weekly, 8 Mayıs 2015, < https://armenianweekly.com/2015/05/08/us-armenia-tifa/>, (05.01.2018).
287 “US-Armenia Bilateral Relations”, Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Armenia,
<https://www.mfa.am/en/bilateral-relations/us>, (05.01.2018).
288“Millenium Challenge Compact Between The United States of America Acting Through the Millenium Challenge Corporation and The Government of The Republic of Armenia”,
<https://assets.mcc.gov/content/uploads/2017/05/032706armeniacompact.pdf>, (09.09.2018).
289Jim Nichol, “ Armenia, Azerbaijan and Georgia:Political Developments and Implications for U.S.
Interests”, Congressional Research Service, 15 April 2011, s.36,
<https://www.refworld.org/pdfid/4db92a1b2.pdf>, (08.07.2018)
290“US Relations with Armenia”, US Department of State,
<http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/5275.htm>,(09.08.2018).
107
ABD-Ermenistan arasında imzalanan ticaret anlaşmalarına rağmen, iki ülke ilişkilerinde ticaret büyük bir etken olmamıştır. Nitekim 2019 yılı verilerine göre, ABD-Ermenistan ticaret hacmi yaklaşık 80 milyon dolar civarında seyretmiş, ABD’nin Ermenistan’a ihracatı bir önceki seneye göre % 9,71 artarken, Ermenistan’dan ABD’ye yapılan ithalat % 12,06 oranında düşmüştür.291. Mevcut rakamlarla, ABD’nin toplam ticaretinde 166. sırada yer alan Ermenistan’ın ekonomisi için ABD’de yaşayan Ermeni diasporasının para transferleri önemli bir girdi sağlamıştır. 2018 yılı rakamlarına göre, Ermenistan’ın GSMH’nın % 12’sini292 oluşturan para transferlerinin Rusya’dan sonra en büyük kısmı ABD’de yaşayan Ermeni diasporasından gelmiştir. 2017 yılı verilerine göre, ABD’de yaşayan yaklaşık 1 milyon Amerikan Ermenisinin 160 milyon dolarlık para transferi Ermenistan’a yapılan toplam para transferinin % 10.25’ini oluşturmuştur.293
Amerika Birleşik Devletleri ile Ermenistan arasındaki ticaret küçük boyutta olmasına rağmen, Washington ile Erivan arasındaki güvenlik ilişkisi beklenenden daha güçlü olmuştur. Rusya ile olan yakın güvenlik ilişkilerine rağmen, Ermenistan’ın askeri reformları genellikle ABD’ye göre yapılmış ve hem ABD hem de NATO tarafından desteklenmiştir.294 Diğer Güney Kafkasya devletleri beraber NATO’nun Barış İçin Ortaklık Projesi’ne 1994’te dahil olan Ermenistan’ın askeri personeli, Amerika Birleşik Devletleri'nde ve diğer NATO ülkelerinde “barış koruma” konusunda yoğun bir şekilde eğitim almışlardır. Ermenistan ayrıca, kısmen güçlerinin kapasitelerini geliştirmek için NATO liderliğindeki operasyonlara katılmış, 130 askerini Afganistan’a, 45 askerini
291“Armenia”, US Trade Numbers, <https://www.ustradenumbers.com/country/armenia/>, (28.09.2019).
292 “Personal Remittances Received (%of GDP) –Armenia”, The World Bank Data, 2018
<https://data.worldbank.org/indicator/BX.TRF.PWKR.DT.GD.ZS?locations=AM>, (08.09.2019).
293Seda Herngyan, “Overseas Individual Remittances to Armenia Up %18.2”, Hetq, 18 Ocak 2018,
<https://hetq.am/en/article/85058>, (17.09.2019).
294“Armenian Soldiers to Undergo Training in U.S.” Masispost, 05 Ağustos, 2016,
<https://massispost.com/2016/08/armenian-soldiers-to-undergo-training-in-u-s/> (07.08.2019).
108
Irak’a göndermiştir.295 Kosova'da, 2012'den bu yana rotasyonda olan 35 Ermeni barış gücü askerinin yanı sıra Lübnan’da büyük bir Ermeni cemaatine sahip olması nedeniyle Erivan BM himayesinde barış güçlerini Lübnan’a da konuşlandırmıştır.296 Nitekim NATO’nun Kosova’da barışı koruma operasyonlarına 2004’ten beri, Irak’ta 2005–2008 arası ve Afganistan’da 2009’dan beri katılan Ermenistan, NATO operasyonlarına katkıda bulunan tek Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü üyesi olmuştur. Rusya’dan silah tedarik etmesine rağmen, Ermenistan ABD ve Avrupalı ortaklarının yardımı ile Batı kalkınma modellerine göre askeri reformlar yapmış ve NATO üyeleriyle geliştirdiği ikili savunma işbirlikleri, NATO’yla bir bütün olarak işbirliğinin sınırlı olabileceği alanları telafi etmiştir.
3.5. ABD'de Ermeni Diasporasinin Geçmişi, Ermeni Toplumu ve ABD Siyasetini