4982 sayılı Kanunun 17. maddesinde ülkenin ekonomik çıkarlarına ilişkin bilgi veya belgeler bilgi edinme hakkının istisnalarından biri olarak belirtilmiştir. Maddede, açıklanması ya da zamanından önce açıklanması durumunda ülkenin ekonomik çıkarlarına zarar verecek veya haksız rekabet ve kazanca sebep olacak bilgi ve belgelerin istisna kapsamında olduğu kurala bağlanmıştır (KAYA, 2005(a): s.260).
4982 sayılı Kanunun 17. maddesi uyarınca bilgi ve belgelerin sınırlama kapsamında olması için açıklanması ya da zamanından önce açıklanması halinde, ülkenin ekonomik çıkarlarına zarar vermesi veya haksız rekabet ve kazanca sebep olması gerekmektedir. Ancak maddede geçen ülkenin ekonomik çıkarı, haksız rekabet ve haksız kazanç kavramlarının tanımları yapılmamıştır.
Kanunda geçen ülkenin ekonomik çıkarları kavramı, “ülkenin yararlandığı iç
ve dış kaynaklarının yeterlilik ve sürekliliği ile bunların ürünlerini işleyen, endüstriyel kapasitesini, üretici insan gücünü, dış ticaret dengesini, ulaştırma imkân ve kolaylıklarını, ekonomik kurum, sistem ve siyaseti” kapsamaktadır (Aktaran:
ZENGİN, 2012: s.162).
Talep edilen bilgi veya belgenin bu istisna kapsamında değerlendirilebilmesi için niteliği itibariyle ülkenin ekonomik çıkarlarına ilişkin olması veya haksız rekabet ve kazanca sebep olması gerekir. Bu kavramlar oldukça geniş kavramlar olup, bunların yönetimde açıklık ve demokratik hukuk devletinin gereği olan kişilerin bilgi edinme hakkını engellemeyecek şekilde dar yorumlanması gerekir. Bilgi ve belgenin dolaylı olarak ülkenin ekonomik çıkarını etkilediğinin kabulü durumunda istisna kapsamında değerlendirilmemelidir. Ayrıca kurum ve kuruluşların ekonomik çıkarları ile ilgili olan bilgi ve belgelerin de belirtilen nedenlerle erişime açık olması gerekir (AL, 2007: s.115).
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunun 3. maddesine rekabet, mal ve hizmet piyasalarındaki teşebbüsler arasında özgürce ekonomik kararlar verilebilmesini sağlayan yarış olarak tanımlanmıştır. 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 54. maddesinin 2. fıkrasında haksız rekabet, rakipler arasında veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen aldatıcı veya dürüstlük
134
kuralına diğer şekillerdeki aykırı davranışlar ile ticari uygulamalar şeklinde tanımlanmış, 55. maddesinde de hangi hallerin haksız rekabet sayılacağı düzenlenmiştir.
BEDK, ülkenin ekonomik çıkarı ifadesini yorumlarken idarenin nitelendirmesiyle kendisini bağlı tutmamakta önüne gelen her olayda ayrı bir değerlendirme yaparak bu ifadeyi dar yorumlama eğiliminde olmuştur (AZER, 2010: s.181). Örneğin, Bergama altın madeni işletmesinin neden olduğu çevre kirliliğine ilişkin bilgilerin toplumu yakından ilgilendiren ve açıklanması halinde devletin ekonomik menfaatlerine zarar verecek bilgiler kapsamında değerlendirilemeyeceğine karar verilmiştir90. Öte yandan, bilgi ve belgenin dolaylı ve kısmi olarak ülkenin ekonomik çıkarını etkilediğinin kabulü durumunu Kurul bilgi edinme hakkının istisnası için yeterli görmemiştir. Nitekim örnek olayda talep edilen bilgi, yürütülen faaliyetin doğrudan doğruya ekonomik bilgilerine ilişkin olmayıp, o bölgede yaşayan insanların hayatlarını ilgilendiren sonuçlarıyla ilgilidir (AZER, 2010: s.182).
BEDK, gemide kılavuz kaptan bulundurmaya ilişkin istatistiki bilgilerin, Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından ülkenin ekonomik çıkarlarına zarar verici nitelikte olduğu iddiasını yerinde bulmamış ve söz konusu bilgilerin bilgi edinme hakkı kapsamında olduğuna karar vermiştir91.
Kurulun Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun yaptığı bir anlaşma ile ilgili verdiği kararında ise kamu otoritelerinin imza ettiği uluslararası anlaşmaların kamuoyunun bilgisine sunulmasının şeffaf ve hesap verebilir kamu yönetimi anlayışının gereği olması ve kamu kurum ve kuruluşlarının faaliyetlerinden bireylerin, bu faaliyetlerin hukuki dayanaklarını bilmelerinin en doğal hakları olması dolayısıyla; bir yabancı ülkenin yetkili kurumu ile BDDK arasında yapılan anlaşma metninin, kurumun dış ilişkilerine zarar verme ve haksız rekabete sebep olma gerekçesi ile bilgi edinme talebinin reddedilmemesi gerektiğine karar vermiştir92.
Kurul yukarıdaki kararlarında ülkenin ekonomik çıkarı kavramını dar yorumlamış olmasına rağmen başka bir kararında, Türk Telekomünikasyon AŞ’den yurt dışı internet çıkışlarını sağlayan cache cihazları alımı ile ilgili olarak bu
90 BEDK, 22.06.2005 tarih ve K:2005/466; 15.06.2005 tarih ve K:2005/438 sayılı kararları. 91 BEDK, 24.05.2006 tarih ve K:2006/410; 29.06.2006 tarih ve K:2006/550 sayılı kararları. 92 BEDK, 18.08.2005 tarih ve K2005/579 sayılı kararı.
135
cihazların marka ve modellerinin, bu cihazların hangi noktalardaki hangi diğer cihazlara bağlı olarak çalıştığının kendisine bildirilmesini isteyen kişinin başvurusunu, talep edilen bilgilerin, Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun 17. maddesindeki hüküm gereğince bilgi edinme hakkı kapsamında olmadığı gerekçesiyle reddetmiştir.93
Ülkenin ekonomik çıkarları ile ilgili bir davada, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından yapılan denetimler sonucu sağlığa zararlı olduğu tespit edilen firmaların isimleri ile ürünlerin listesinin verilmesi istemiyle davacının yaptığı başvurunun reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davada Ankara 6. İdare Mahkemesince94, kimyasal ve mikrobiyolojik açıdan mevzuata uygun olmadığı gerekçesiyle Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından toplatılmasına karar verilen gıda ürünleri içerisinde belirli bir firma tarafından üretilen ürünlerin tamamı var ise ya da ürünlerde tespit edilen olumsuzluktan sadece bir firmanın sorumlu olduğu hususu kesin olarak belirlenebilmişse, firma ve ürün adı verilerek toplumun bilgilendirilmesi ve böylece tüketici sağlığının korunması için tedbir alınmasına imkân sağlanması gerekirken, davacının bu yönde yaptığı bilgi edinme başvurusunun, belirtilen kriterler gözetilerek inceleme yapıldığını ve istenilen bilginin verilmesi halinde haksız rekabete ve kazanca sebep olunacağını kanıtlayan nedenler gösterilmeden reddedilmesinde yasal isabet olmadığı gerekçesiyle dava konusu işlemin iptaline karar verilmiş ve bu karar Danıştay 10. Dairesi tarafında da onanmıştır95.
Sonuç olarak, gerek ülkenin ekonomik çıkarlarına zarar verecek bilgi belgelerin neler olduğu, gerekse haksız rekabete sebep olabilecek bilgi ve belgelerin kapsamının, ilgili idare tarafından dar yorumlanması ve bireylerin bilgi edinme hakları lehinde karar verilmesi, demokratik hukuk devletinin gerçekleştirilmesi bakımından önemli bir adım olacaktır (ZENGİN, 2012: s.163).
93 BEDK, 11.02.2005 tarih ve K:2005/80 sayılı kararı.
94 Ankara 6. İdare Mahkemesi, 21.09.2011 tarih ve E:2010/1382, K:2011/1382 sayılı kararı. 95 Danıştay 10. Dairesinin 18.03.2015 tarih ve E:2011/11130, K:2015/1132 sayılı kararı.
136