Yazma baskı ustası Kadir Özdemir’in kişisel bilgileri şunlardır:
Tablo 7.
Kadir Özdemir'e Ait Kişisel Bilgiler
Ad Soyad : Kadir ÖZDEMİR
Yaş : 66
Eğitim Durumu : -
Annesinin Eğitim Durumu : -
Babasının Eğitim Durumu : -
Medeni Durumu : Evli
Çocuk Sayısı ve Eğitim Durumları : 4 tane çocuk var. 3 kız 1 erkek. Oğlu yazma fabrikasında çalışıyor.
Yazma baskı ustası Kadir Özdemir ile yapılan görüşmede sorulan sorular ve alınan yanıtlar şunlardır:
Soru: Tokat yazma baskı sanatının tarihsel süreci, kaynakları, geçmişten bu güne kadar göstermiş olduğu gelişme süreci hakkında neler düşünüyorsunuz?
Yanıt: Şimdi sanatta ben kitapta da bunları bildirdim. Şimdi sanatta bu sanattaki kişilerin tahsili olması gerekir. Çünkü sebebine gelince kimya mühendisi olacaksın ki boyalarının uğraşacaksın, desenatör olacaksın ki deseni çıkaracaksın, modelis olacaksın model yapacaksın bunların hepsini bi araya toplayıp bir kişi bunu yapabiliyor. Birde günlük ben modayı takıp ederim. Renk nedir, hangi renkler modada olur bu sene onun üzerine durur o şekilde elbiselik yapardım.
Soru: Yazma baskısı yaparken ve çırak / öğrencilerine bu baskı sanatını öğretirken daha çok hangi öğretim yöntemini kullanmaktasınız / tercih etmektesiniz?
Yanıt: Şimdi öğrenmek isteyen kişi boya yani temelimiz bizim bu analin dediğimiz boya üzerine başlar. Bizde kendisini sanat yönünden mi ticari yönden mi bunun bir şeyini öğreneceksin. Desanatörlük yapar yani onun da fikri neyse bizde ona göre uygulama yaparız. Ne istiyor elbiselik mi yapacak gerçi bu baskıyı bir şey öğrendikten sonra elbiselini de yaparsın, baş örtüsünü de yaparsın perdeliğini de yaparsın. İlk önce ağaç oyma kalıpları yapma ilk önce kalıbı gösterirsin mesela bak ben ustam kızını verdi sanatı vermedi. Onu da nerden sanatı vermedi diyeceksin bu galip yapma olayını hücre gibi atölyede ayrı bir yer vardı. Oraya girip göstermiyor bize. Biz sadece ıhlamura ağaçlarını bu götürde yedi santime kütürünü şu yüksekli yedi santim olacak böyle yuvarlak bunları kestir getir derdi. Giderdim hızar hanede bunları kestirirdim getirirdim. İçeriye alır daha bir şey göstermezdi. Bunu neyi ile deseni çiziyorsun buraya işte bu deseni çizmek için ne lazım. Bunu bize öğretmediler. Ben o kadar gidiyorum geliyorum yok öğretmek. Öğretmemelerinin sebebi de karşıma rakip çıkar diye. Bunu sonradan ceza evine üç kişi girdik ben yanıma iki kişi daha aldım bunlarda bilmiyordu pek ben her şeyi yaparım dedim o şekilde girdim. Şimdi kalıp yapılacak ben kendi kalıplarımı götürdüm ceza evine de orda bir sürü mahkum var çalıştır. Ben aynı şekilde kalıpları getirdim. Yalnız ben mahkumlara dedim bak içinizde desen çizen şu bu var mı bin kişi var bin kişiyi düzdüm karşıma içinizde böyle adam var mı bunu yapabilecek kişi var mı ben onu alacağım. Benim yanımda eğitim göreceksiniz. Hâlbuki ben de bilmiyorum nasıl çizildiğini. Şimdi orda 5-6 kişi aldım. Birisi dedi ki bu çocukta şeyde okuyormuş Isparta’da Süleyman Demirel Üniversites’inde bir şeylerin üzerine çok şey çiziyordu. Hatta kalıbı o kadar güzel yapıyordu ki ben bile yapamıyordum onun gibi sonra orda bu siyasi yönden münakaşa etmişler. Bıçaklamış olmuş okuldan da şeyi bitmiş bu sefer şeyde kaldı ceza evinde. Gelince bunu da aldım dedim ki hadi bakalım deseni nasıl yapacaksın? Bende şöyle baka baka çiziyor sandım. Dedi ki bu desenimizi bir kadar basak dedi e bas dedim deseni kadar bastı bana dedi karbon kâğıdı getireceksin dedi tamam karbon kadı getirin dedim karbon kadını getirdiler. Deseni üstüne koydu karbon kâğıdıyla çizmeye başladı. Karbonu kaldırdı altına geçti ha demek ki dedim bunu böyle çiziyorlarmış. Şimdi harfler yazılacak işte Tokat kapalı cezaevi yazılacak onu da aynı şekilde yazdı yalnız kaldırdım olmadı kalıbını yaptık emme yazıyı bastınız zaman ters geliyor bu dedim dönmesi gerekiyor tersinden çizdik bu sefer onu yenisini yaptırdım bu sefer güzeldi. Orda belledim desen çizmeyi de yalnız ben
onlara ben bunu bilmiyordum demedim. İlk önce temel atarken kalıbını yapacaksın kalıbın olacak ki baskı yapasın ben sana boyayı öğrettim baskıyı. Boyayı da biliyorum tarif ettim işte yazılı şu kadar şundan verecek bu kadar bundan vereceksin orda başladılar. Desenlerde çıkmaya başladı. Bu sefer onları bitirdim bayanları kaç tane bayan var 180 tane bayan vardı. Gelin bakıyım dedim artık belledim bu iş dedim bayan işi bunu ne yapmamız lazım nasıl bir şey istersiniz kimi bizim aha bu elbiselere baskı yapalım dediler artık onu biliyordum.
Soru: Yazma baskı ustalarına göre bu sanatın öğretiminin farklılık gösterme sebepleri konusunda neler düşünüyorsunuz?
Yanıt: E şimdi eskiden öyleydi eskiden değişiyordu da fakat bak onlar çoğu öldü getti aldı götürdüler daha öyle bir boyalar yapıyordular ki bizim bu siyah boyadan 12 renk boya elde ediyorlardı. Ben onun dördünü buldum diğerlerini bulamıyorum. Ama ötekiler hepsini biliyorlardı hiçbir tanesi de şimdi bunu yapamazda çıkartamazda mesela bu deseni modeli hangisine olursa olsun ben 200 300 500 veriyim yapsın çıkarsın isteyen de var fakat bunların hiçbir tanesini yapamazda edemezde. Ben 66 yaşındayım taş çatlasa 10 senelik ömrümüz ya olur ya olmaz. E buda benlen gidecek.
Soru: Geleneksel yazma sanatının bugün ki durumu ile ilgili olarak neler düşünüyorsunuz? Yanıt: Şimdi yazmacılık yazma başörtüsü olaraktan kullanma şekli bitti. Eskinde dediğimiz gibi gençler kullanmıyordu yaşlılar kullanıyordu yaşlılarda öldü böyle böyle yavaş yavaş bitti. Eskiden her kızın çeyizinde 20 tane 30 tane yazması olurdu ama şimdikilerde öyle bir şey yok günlük alırım günlük kullanırım der. Çeyizine koysun da 30 tane sandıkta dursun.
Soru: Yazma baskı sanatında eğitiminin nasıl olmasını isterdiniz? Bu eğitimin daha farklı yönleri neler olabilirdi?
Yanıt: Bu sanatı öğrenmek için aslında okul olması lazım. Mesela Kütahya’nın seramiği İzmir Dokuz Eylül Üniversitesinde var herhalde. Burada bu bizim sanat niye olmasın. Gazi oğlu yazmacılar hanında bana bir yer açıp eğitimi devam ettirmemi istiyor vali ama benim yetiştirmemle olmaz okulda üniversitede böyle bir şeyler açılsa da bunları devam ettiren bir şeyler olsa orda.
Soru: Yazma baskı sanatı eğitimi alan kişilere bu eğitimin neler katacağını ya da kattığını düşünüyorsunuz?
Yanıt: Şimdi mesela aklını kullanan hem para kazandırır hem de tasarruf yaptırır. Kadir Özdemir ile yapılan görüşme sonucunda elde edilen bulgular şunlardır:
Kadir Özdemir, sanatla uğraşacak kişinin eğitimli olması gerektiğini öncelikli olarak belirtmektedir. Yazmacılık sanatı ile uğraşmayı düşünenlerin kimyadan, desinatörlükten, modelistlikten anlaması, modayı takip etmesi gerektiğini, bunların bir araya gelmesi ile yazmacılıkta özgün ve düzgün çalışmaların yapılabileceğini ifade etmektedir.
Kadir Özdemir’in mesleği öğrenirken ustasının ağaç baskı kalıplarının nasıl yapıldığını öğretmediğini ifade etmesi önemlidir. Ustalar, kalfa ve çıraklarının ilerleyen zamanlarda kendilerine rakip olmasını önlemek için mesleğin inceliklerini öğretme konusunda önemli bazı bilgileri aktarmaktan kaçınması, bu alanda mesleki eğitimin önemini ön plana çıkarmaktadır. Kadir Özdemir, mesleğin bazı inceliklerini süreç içerisinde farklı yollarla öğrenmek durumunda kaldığını belirtmektedir.
Görüşme notlarından elde edilen önemli bir sonuç, Kadir Özdemir’in cezaevindeki tutuklu ve hükümlülerle yaptığı kurs çalışmasıdır. El sanatları konusunda cezaevlerinde kurslar düzenlemek, hem tutuklu ve hükümlülerin topluma kazandırılması çalışmaları için, hem de bu sanata gönül verebilecek yeni ustaların yetiştirilebilmesi için önemli bulunmuştur. Görüşme notlarında Kadir Özdemir, 180 bayan ile yazma baskı sanatı çalışması düzenlendiğinden bahsetmektedir. Cezaevleri projesinde olduğu gibi ev kadınlarının üretime kazandırılması ve bu sayede hem yeni ustaların yetişmesinin sağlanması, hem de yazmacılık sanatının sürdürülebilirliği açısından önemli bir proje olacağı düşünülmektedir.
Kadir Özdemir, yazmacılık sanatının artık eskisi gibi olmadığını, gençlerin yazma kullanmadığını, eskiden genç kızların çeyizine konulan yazmaların da artık çeyizlerde yer almadığını belirtmektedir. Bu tespit, kültürel değişimin yöresel el sanatlarını nasıl etkilediğini göstermesi açısından önemli bulunmuştur.
Kadir Özdemir, Kütahya seramiği ile ilgili üniversitelerde açılan bölümler gibi Tokat yazma baskı sanatının öğretileceği üniversite bölümlerinin açılması gerektiğini belirtmektedir.