ÖTEKİLEŞTİRME

Siyasette ideolojiler farklı fikirleri ötekileştirerek, olumsuz yansıtmakta ve böylece kendi ideolojilerini doğru ve kabul edilir olarak sunmaktadırlar. Referandum sürecinde de liderler evet-hayır karşıtlığı yaratmış, karşı taraf olumsuz söylemlerle ötekileştirilmiştir.

3.2.2.1.Cumhuriyet Gazetesi

Cumhuriyet gazetesinde Bahçeli’nin söylemi bulunmamış, Erdoğan ve Kılıçdaroğlu’nun söylemlerine yer verilmiştir.

3.2.2.1.1.Recep Tayyip Erdoğan’ın Söylemleri

Erdoğan söylemlerinde CHP ve MHP’yi öteki olarak sunmuş, evet-hayır karşıtlığında hayır oyu kullanacak olanları darbeci olarak nitelendirmiştir. ‘Başörtülü bacım’ ifadesinde de ‘biz’ vurgusu vardır. Yok sayıldıklarını, hizmet tarzlarının küçümsendiğini söyleyerek de kendilerinin öteki olarak görüldüğünü ve yaptıklarının olumsuz olarak yansıtıldığını ifade etmiştir. Erdoğan hayır diyenleri, Ergenekon sözcüleri, Ergenekon avukatları, hukuk kaçkınları, meclis kaçkınları, demokrasi kaçkınları, 12 Eylül ile yüzleşemeyenler olarak nitelendirmiştir. Erdoğan’ın söylemleri şunlardır:

“Benim aziz milletim hukuk kaçkınlarına, Meclis kaçkınlarına, demokrasi kaçkınlarına en güzel cevabı verecek.” (25 Temmuz)

“CHP, MHP, BDP, bir kısım medya, YARSAV, terör örgütü hepsi bir araya toplanmışlar. Kime karşı milletin anayasasına evet diyenlere karşı.” (1 Ağustos) “MHP de aynı CHP’nin ağzıyla konuşmaya başladı.” (11 Ağustos)

“Biz, hesabını millete tepeden bakan seçkinlere verenlerden değiliz.” (23 Ağustos) “Birileri darbe anayasasından yana ama bu topluluk milletin anayasasından yana.” (23 Ağustos)

“Bizi yok saymak istediler. Hizmet tarzımızı küçümsediler.” (4 Eylül) “Başörtülü bacım” (4 Eylül)

“Referandumda ‘hayır’ diyenler bana göre darbe anayasasını savunduklarına göre darbecidir.” (9 Eylül)

“Darbe anayasaları ayaklar altına alınsın ve bu ülkede milletin anayasası egemen olsun istiyoruz.” (10 Eylül)

“referandumda ‘hayır’ oyu kullanılması çağrısında bulunan siyasi parti ve meslek örgütlerine ‘çete yakıştırması’ yaptı.” (10 Eylül)

3.2.2.1.2.Kemal Kılıçdaroğlu’nun Söylemleri

Kılıçdaroğlu söylemlerinde, Erdoğan’ı seçkinci olarak nitelendirirken, ‘Halkın Kemaliyim’, ‘Biz Anadolu çocuğuyuz’ ifadelerini kullanarak kendisinin, halktan farklı olmadığını belirtmiştir. Recep Bey ifadesiyle seçkinciliğe gönderme yaparken, seçkinciliğin karşısında kendisini memur olarak konumlandırmış ve Erdoğan’ın memurları hakir gördüğünü ifade ederek, seçkinciliğin karşısına memur olma konumunu koymuştur. Dersim tartışması nedeniyle de Erdoğan’ı Hitler’e benzetmiştir. ‘Kenan Evren’in yetiştirmesi’ ifadesiyle Erdoğan’ı darbe yapanlar tarafında olmakla ötekileştirmiştir. Fakir edebiyatı yapanlar, din sömürüsü yapanlar ifadesiyle de ötekini olumsuz olarak yansıtmıştır. AKP’yi dert yaratan, krizden beslenen bir parti olarak ötekileştirmiş, adaletten kaçanlar partisi olarak nitelemiş, olumsuz bir şekilde sunmuştur. Kılıçdaroğlu’nun söylemleri şunlardır:

“Sayın başbakan yaşantısıyla seçkinciliğe bir örnek oluşturuyor.” (26 Temmuz) (Erdoğan’ı kastederek) “Sen Kenan Evren’in yetiştirmesisin.” (26 Temmuz) “Dert yaratan, sorun yaratan hükümet” (3 Ağustos)

“Halkın Kemaliyim” (8 Ağustos)

“Adalet ve Kalkınma Partisi krizden beslenen bir parti.” (9 Ağustos) “Adaletten Kaçanlar Partisi” (9 Ağustos)

“Recep Bey memuru hakir görüyor.” (9 Ağustos)

“Fakir fukara edebiyatı yapanlar, Allah, peygamber diyerek din sömürüsü yapanlar” (9 Ağustos)

(Irak’taki olayları kastederek) “Recep Bey’in sesi çıktı mı? Niye, çünkü eşbaşkan.” (16 Ağustos)

(Erdoğan’ı kastederek) “Hiç kimsenin soyu nedir diye sormadık; onu Hitler sormuştur.” (21 Ağustos)

“Biz Anadolu çocuğuyuz.” (3 Eylül)

“Erdoğan’ın halkın durumunu bilmediğini söyleyen Kılıçdaroğlu, “Eğer bilse, altın kaplamalı musluktan akan suyla yüzünü yıkamazdı” diye konuştu.” (6 Eylül)

3.2.2.2.Radikal Gazetesi

Radikal gazetesinde Bahçeli’nin söylemi bulunmamış, Erdoğan ve Kılıçdaroğlu’nun söylemlerine yer verilmiştir.

3.2.2.2.1.Recep Tayyip Erdoğan’ın Söylemleri

Erdoğan söylemlerinde hayır oyu kullanacak olanları hayır cephesi olarak ötekileştirmiştir. Darbe anayasası ve milletin anayasası karşıtlığını yaratmıştır. Sendikalar, TOBB ve TÜSİAD’ı da eleştirmiştir. ‘Bitaraf olan bertaraf olur’ ifadesini kullanmıştır. Kılıçdaroğluğu’nu SSK müdürü olduğu dönemde bölgecilik yapmakla eleştirmiştir. Türban konusunda afiş tartışmaları sırasında ‘başörtülü bacım’ ifadesini kullanmıştır. Erdoğan’ın söylemleri şunlardır:

“Ülke hayrına hiçbir konuda biraraya gelemeyenler bugünlerde ‘hayır’ oyunda bir araya geldiler.” (26 Temmuz)

“medya ‘hayır’ diyor. YARSAV ‘hayır’ diyor.” (26 Temmuz)

“CHP, MHP, BDP, bir kısım medya, YARSAV(Yargıçlar ve Savcılar Birliği), terör örgütü hepsi bir araya toplanmışlar.” (1 Ağustos)

“12 Eylül’e darbe anayasasına karşı olduğunu söyleyen bazı odalar, kaymak takım şimdi buna sessiz kalıyor.” (9 Ağustos)

“Senin paran olduğu kadar benim de arkamda milletim var. Anadolu sermayesini daha samimi görüyorum. TÜSİAD kendisini çek etsin.” (18 Ağustos)

(Sendikaları kastederek) “ ‘Biz hayır diyoruz’ diyorlar. Madem ki toplu iş sözleşmesi bu kadar güzel, o zaman niye oyunu vermiyorsun? Kusura bakmasınlar arkadaşlarım kendileriyle görüşmeyi yapacaklar. Bu görüşmede gereği kendileriyle konuşulacak.” (18 Ağustos)

“(TOBB’u kastederek) Ülkemin menfaati gündeme geldiği zaman bitaraf olanlar yarın bertaraf olurlar.” (18 Ağustos)

“Bu seçimde iki şey var. Bir darbe anayasasından yana olanlar, iki milletin anayasasından yana olanlar.” (19 Ağustos)

(TOBB ve TÜSİAD’ı kastederek) “Anayasamızın bu halini onlarla birlikte hazırladık. Bunu istediysen, ben nasıl evet diye meydanlarda dolaşıyorsam, sen de bir sivil toplum kuruluşu olarak ‘evet’ diye meydanda konuşman lazım.” (21 Ağustos)

“Bitaraf olanlar, bertaraf olur.” (21 Ağustos)

“CHP, MHP, BDP, Türkiye Komünist Partisi, İşçi Partisi, Yarsav hepsi bir arada. Bu cephede başka destek kıtası olarak kimler var? Kandil Dağı var. Bu oylamaya katılmayacağız diyenler kimler? Hayır cephesi, bunlar sizinle işbirliği halinde.” (22 Ağustos)

(Kılıçdaroğlu’nun SSK Genel Müdürü iken işe alımlarını kastederek) “İşin çoğunluğuna, kahir ekseriyetine baktığınız zaman ciddi manada bir bölgecilik ve mezhepçilik yatıyor.” (28 Ağustos)

(TÜSİAD’ı kastederek) “Görüştüğümüzde çok farklıydılar, daha önce yaptıkları çalışma var. Daha sonra bunların bir sessizliğe bürünmüş olmaları, farklı açıklamalar yapmaları rahatsız edici.” (30 Ağustos)

“Sen kalkacaksın bu ülkede benim başörtülü bacıma rahibe benzetmesi yapacaksın.” (6 Eylül)

“Hayır cephesinde CHP, MHP, BDP, YARSAV, TKP , İşçi Partisi ve çeteler var.” (10 Eylül)

“ ‘Evet’ cephesinde kimler var, millet var millet. Niye millet? Çünkü ‘hayır’ cephesi darbe anayasasını destekliyor. ‘Evet’ cephesi, milletin anayasasını destekliyor.” (10 Eylül)

3.2.2.2.2.Kemal Kılıçdaroğlu’nun Söylemleri

Kılıçdaroğlu söylemlerinde AKP’yi inancı siyasete alet ettiği için ötekileştirmekte ve fakir olduğunu devamlı dile getirenlerin ve din sömürüsü yapanların zenginleştiğini belirtmektedir. ‘Halkın Kemal’iyim’ ifadesiyle de kendinin halktan kopuk olmadığını

ifade etmiştir. Tartışmaktan kaçtıklarını söyleyerek de Kenan Evren ve Recep Tayyip Erdoğan arasında benzerlik kurmuştur. Kılıçdaroğlu’nun söylemleri şunlardır:

“Fakir-fukara edebiyatı yapanlar, Allah, peygamber diyerek din sömürüsü yapanlar, hepsi han hamam sahibi oldu.” (9 Ağustos)

“Ben halkın memuru, işçisi, köylüsü olurum. Gerekirse hamalı da olurum. Ben çünkü halkım, ‘milletin Kemal’iyim.’” (9 Ağustos)

“Halkın Kemal’iyim” (23 Ağustos)

“İki kişi tartışmaktan kaçar, biri Kenan Evren, diğeri Recep Tayyip Erdoğan.” (29 Ağustos)

(AKP’yi kastederek) “İnsanın inancını siyasete alet edenlerden memlekete hayır gelmez.” (5 Eylül)

3.2.2.3.Sabah Gazetesi

Sabah gazetesinde Bahçeli ve Kılıçdaroğlu’nun söylemi bulunmamış, Erdoğan’ın söylemlerine yer verilmiştir.

3.2.2.3.1.Recep Tayyip Erdoğan’ın Söylemleri

Erdoğan söylemlerinde hayırcılar ve millet, darbe anayasası ve milletin anayasası olarak bir karşıtlık yaratmış, hayır oyu kullanacak olanları hukuk kaçkınları, meclis kaçkınları, demokrasi kaçkınları ve darbeci olarak niteleyerek ötekileştirmiştir. Ötekileştirdiklerini seçkinci davranmakla eleştirmiştir. Kendilerinin dışlandığını, fikirlerinin ve siyasetlerinin küçümsendiğini ifade etmiştir. Erdoğan söylemlerinde ‘benim polisim’, ‘MHP’li kardeşlerim’ ifadelerini kullanarak da diğerlerini ötekileştirmiştir. Erdoğan’ın söylemleri şunlardır:

“Ya darbecilerin anayasasından yana olacağız. Ya milletten yana olacağız.” (24 Temmuz)

“12 Eylül’de benim aziz milletim, hukuk kaçkınlarına, meclis kaçkınlarına, demokrasi kaçkınlarına en güzel cevabı verecek.” (25 Temmuz)

“Bir tarafta darbe anayasası var, bir tarafta da milletin anayasası var.” (26 Temmuz) (CHP’yi kastederek) “Bunlar her zaman seçkinci davrandılar. Bugün de seçkinci davranıyorlar.” (31 Temmuz)

(CHP’yi kastederek, türban konusunda) “Bunlar özgürlükçü değil, bunlar demokrat değil.” (31 Temmuz)

CHP, MHP, BDP, YARSAV, terör örgütü hepsi bir araya toplanmışlar, kime karşı, milletin anayasasına evet diyenlere karşı.” (1 Ağustos)

(Hayır oyu konusunda) “Özellikle MHP’li kardeşlerimin iki kere düşünmesini rica ediyorum.” (1 Ağustos)

“Benim polisime silah sıkan el ne derece hainse, alçaksa” (1 Ağustos) “12 Eylül’de ya darbe anayasası ya millet anayasası diyeceğiz.” (6 Ağustos)

“Nasıl ki DP’yi sivil diktatörlükle, sivil darbeyle suçladılarsa bugün de aynı şekilde AK Parti’yi sivil diktatörlükle suçluyor milletin emanetini gasp etmek istiyorlar.” (6 Ağustos)

“Bu ülkede artık bürokratik oligarşinin, tuzu kuru seçkinlerin, çetelerin, mafyanın değil milletin dediği olacak.” (6 Ağustos)

“Darbe anayasası mı milletin anayasası mı?” (17 Ağustos)

(Sendikaları kastederek) “Senin oyun ne diyoruz ‘hayır’ diyorlar. İdeolojik davranmak olmaz. Bu yolda olanlara boynumuz kıldan ince, bu yolda olmayanlara haddini bildirmek benim milletimin görevi.” (18 Ağustos)

“Bu seçimde 2 şey var. Bir, darbe anayasasından yana olanlar. İki, milletin anayasasından yana olanlar.” (19 Ağustos)

“Birileri darbe anayasasından yana, bu topluluk ise milletin anayasasından yana.” (23 Ağustos)

“Genel affı çıkaralım diyen zihniyetle MHP’nin yönetici zihniyeti aynıdır.” (29 Ağustos)

“Bizi dışlamak, tecrit etmek istediler. Fikirlerimizi siyasetimizi küçümsediler.” (4 Eylül)

“Sen kalkacaksın bu ülkede başörtülü kardeşime rahibe benzetmesi yapacaksın.” (6 Eylül)

“Statükocular, oligarşinin her çeşidi, bunun içinde yargısı, bürokrasisi, işte bütün bunlara bu yeni düzenlemeyle benim milletim dur diyecek.” (11 Eylül)

3.2.2.4. Zaman Gazetesi

Zaman gazetesinde Bahçeli ve Kılıçdaroğlu’nun söylemi bulunmamış, Erdoğan’ın söylemlerine yer verilmiştir.

3.2.2.4. 1.Recep Tayyip Erdoğan’ın Söylemleri

Erdoğan söylemlerinde hayır oyu kullanacak olanları hayır cephesi olarak nitelendirmiş ve ötekileştirmiştir. Hayır oyu kullanacak olanları kardeşliği bozanlar olarak ifade etmiştir. Darbeci anlayış ifadesinde de ötekileştirme vardır. BDP Türkiye’nin partisi olamamakla ötekileştirilmiştir. Referandum sonrasında milli irade kavramı ile sonucun küçümsenmemesi ve yok sayılmaması gerektiğini belirtmiştir. Erdoğan’ın söylemleri şunlardır:

“Anayasa değişikliğine de CHP, MHP, BDP, Türkiye Komünist Partisi, İşçi Partisi, YARSAV, bir kısım medya ve çetelerin karşı çıktığını ifade eden Erdoğan” (3 Eylül) “Mahalle baskısını ‘hayır’ diyenler çok iyi başarırlar.” (3 Eylül)

“Biz kardeşiz. Bu kardeşliğimizi bozmak isteyenlere karşı 12 Eylül bir manifestodur.” (4 Eylül)

(BDP’yi kastederek) “Bunlar maalesef bir türlü Türkiye’nin partisi olamadılar.” (5 Eylül)

“Sayın Kılıçdaroğlu bize dürüstlük dersi verme. Bu ülkede başörtülü bacılarımı tuttun rahibelere benzettin.” (6 Eylül)

“Milletimizin iradesi hangi yönde olursa olsun saygındır, makbuldür, kıymetlidir. Hiç kimsenin bu iradeyi küçümseme, yok sayma, görmezden gelme hakkı yoktur, olamaz.” (13 Eylül)

“Bugün kaybeden, darbeci anlayış olmuştur. Değişime ve değişimin getireceklerine direnen anlayış kaybetmiştir.” (13 Eylül)