Örgütsel İletişim Ağ Modelleri

Örgüt içinde kullanılan iletişim ağları örgüt içinde yer alanların aralarında örgüt faaliyetlerinin uyumlu bir şekilde yürütülmesi, bilgi aktarımının kolay hale getirilmesi, örgütle dış çevre arasında bilgi alışverişini sağlamadır.

Örgütsel iletişimde birçok ağ modeli kullanılmaktadır. Örgütsel iletişimde kullanılan modellere; merkezi model (tekerlek modeli), zincir modeli, daire modeli, serbest model, çember modeli, yıldız (Y) modeli ve piramit modeli örnek olarak verilebilir (Rogala & Bialowas , 2016:126; Dal, 2012:103-104; Başpınar, 2012:155- 157). Bu modellerden bazıları aşağıda incelenmiştir.

1.4.1. Merkezi İletişim Modeli (Tekerlek Modeli)

Tekerlek model olarak da adlandırılan merkezi modelde otorite ve karar verme önceliği örgütün en üst yöneticisinde toplanmaktadır. Bir başka deyişle tüm yetki bir kişiye aittir. İletişim genel olarak tek yönlü ve yukarıdan aşağıya doğru işlemektedir. Örgüt üyeleri en üst yetkiliyle bilgi alışverişinde bulunurken kendi aralarında bir iletişim söz konusu olmamaktadır. Modelin en önemli özelliği otokratikliğidir. Modelin merkezileşme derecesi, iletişim hızı ve doğruluk derecesi, kişisel tatmin yüksekken grup tatmini düşüktür (Dal, 2012:103; Başpınar, 2012:155).

Şekil 1. 3. Merkezi İletişim Modeli

Kaynak: Başpınar, N. (2012). Büro Yönetiminde Yöneltme. Dilaver Tengilimoğlu (Dü) Büro Yönetimi

Şekil 1.3’de merkezi modele ilişkin örnek işleyiş görülmektedir. Tüm yetkilerin A kişisinde toplandığı; A kişisinin tüm kişilerle karşılıklı iletişim halinde olduğu ve diğer kişilerin birbiriyle bir iletişiminin olmadığı görülmektedir.

1.4.2. Zincir İletişim Modeli

Zincir iletişim modeli; iletişimin grup üyelerinin birbirine olan yakınlık derecelerine göre şekillendiği modeldir. Lider ya da yöneticiye yakın üyeler ön plana çıkarken yakın olmayanlar izole edilmektedir (Başpınar, 2012:156). Şekil 1.4’de de görüldüğü üzere A kişisi lider ya da yönetici konumundadır. C ve B kişisi hem A kişisiyle hem de kendisinden sonra gelen kişiyle iletişim kurmaktadır. Ancak E ve D kişileri yalnızca bir kişiyle iletişim içindedir. E kişisi C kişisiyle ve D kişisi B kişisiyle iletişim kurmaktadır.

Şekil 1. 4. Zincir İletişim Modeli

Kaynak: Başpınar, N. (2012). Büro Yönetiminde Yöneltme. Dilaver Tengilimoğlu (Dü) Büro Yönetimi

içinde (s.132-165). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, s.157.

Zincirleme iletişim modelinde iletişim işlevsel özelliğini kaybedeceğinden kişilerarası ilişkilerinin zayıfladığı, grup verimliliğinin tehlikeye girdiği bir durum ortaya çıkmaktadır. Modelde; merkezileşme derecesi, iletişim kanal sayısı, liderlik ve grup tatmini, kişisel tatmin, hız ve doğruluk derecesi düşüktür. Ayrıca bilginin basamak basamak ilerlemesinden dolayı doğruluk derecesi ve iletişim hızı azalmaktadır (Dal, 2012:103).

1.4.3. Yıldız (Y) İletişim Modeli

Y modeli olarak da bilenin Yıldız Modelinin işleyişi demokratik olarak başlamakta sonrasında otokratik bir özellik kazanmaktadır (Öztürk, 2014:33). Merkezi

iletişim modelinden sonra merkezileşme derecesi en yüksek grup iletişim modelini oluşturur. Bu modelde iletişim kanalı daha azdır. Liderlik tatmini, merkezileşme dercesi ve iletişim hızı çok yüksekken, kişisel tatmin ve doğruluk derecesi yüksek, grup tatmini düşüktür (Dal, 2012:103).

Şekil 1. 5. Yıldız (Y) İletişim Modeli

Kaynak: Başpınar, N. (2012). Büro Yönetiminde Yöneltme. Dilaver Tengilimoğlu (Dü) Büro Yönetimi

içinde (s.132-165). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, s.156.

Şekil 1.5’de görüldüğü üzere lider ya da yönetici konumundaki A başlangıçta bilgileri sırayla almaktadır. Ancak B ve C’nin ne birbirleriyle ne de diğer grup üyeleriyle bir iletişimi bulunmamaktadır. Bazı grup üyelerinin birbiriyle iletişimsizliği, yetkinin bir kişi de toplanması zamanla üyeler arasında rahatsızlığa yol açmaktadır. Bu nedenle bu model çalışanlar arasında mutsuzluğa ve huzursuzluğa sebebiyet verebilecektir

1.4.4. Daire İletişim Modeli

Daire iletişim modelinde grup içinde belirgin bir lider ya da yönetici bulunmamaktadır. İletişim herhangi bir üye tarafından başlatılabilir. Grup üyelerinin tamamı iletişim halindedir. Tek taraflı iletişim neredeyse imkânsızdır. Merkezileşme derecesi düşük, iletişim kanalı ve grup tatminin orta, liderlik tatmini, hız ve doğruluk derecesi düşüktür (Dal, 2012:104). Şekil 1.6’da örnek daire iletişim modeli görülmektedir.

Şekil 1. 6. Daire İletişim Modeli

1.4.5. Serbest İletişim Model

Tüm iletişim kanallarının herkese ve her zaman açık olduğu iletişim modelidir. İletişimde bir kısıtlama yoktur ve demokratik özellik taşır. Serbest iletişim modelinde de daire iletişim modelinde olduğu gibi belirgin bir lider olmadığından merkezileşme ve liderlik tatmini çok azdır. İletişim kanalı sayısı, grup ve kişisel tatmin oldukça yüksektir. Ancak modelin hız ve doğruluk düzeyi düşüktür (Dal, 2012:104). Şekil 1.7’de serbest iletişim modeli örneği görülmektedir.

Şekil 1. 7. Serbest İletişim Modeli

Kaynak: Dal, A. (2012). Grup İletişimi ve Örgüt İçi İletişim. İletişim Bilgisi (s. 94-115). Nezih Orhan ve

Ufuk Eriş (Dü.) İletişim Bilgisi içinde Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, s.104.

A

B

C

D

Bahsi geçen örgütsel iletişim modellerine ilişkin özelliklerin karşılaştırılması Tablo 1.1’de yer almaktadır.

Tablo 1. 1. Örgütsel İletişim Modellerinin Karşılaştırılması Karşılaştırma Değerleme Ölçütleri Merkezi Model Zincir Modeli Y Modeli Daire Modeli Serbest Model Merkezileşme

derecesi Çok yüksek Orta Yüksek Az Çok az

Haberleşme

derecesi Çok az Orta Az Orta Çok yüksek

Lider tatmini Çok yüksek Orta Yüksek Az Çok az

Grup tatmini Az Orta Az Orta Yüksek

Hız Çok yüksek Orta Yüksek Az Az

Doğruluk Yüksek Orta Yüksek Az Az

Kaynak: Ankara Üniversitesi (t.y). İletişim.

https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/8590/mod_resource/content/0/11.%20Hafta%20%C4%B0leti %C5%9Fim.pdf, s.10, Erişim Tarihi: 03.0.22018.