Çalışma grubunda bulunanlara “Okul müdürünüzle olan iletişiminizi genel olarak nasıl değerlendirirsiniz?” temel sorusu (a) rahat iletişim kurma, (b) gerektiğinde ulaşılabilir olma, (c) anlayış, olmak üzere sonda maddeleri ile yöneltilmiştir. Verilen cevaplara ilişkin özel ve önemli görülen kısımlar çalışma grubunda yer alan kişilerin kendi ifadeleri ile aşağıda özetlenmektedir.
Öğretmenlerin okul müdürü ile olan iletişimlerine ait bulgular incelendiğinde, katılımcılar okul müdürleri ile rahat iletişim kurabildikleri (n = 9), okul müdürlerinin gerektiğinde ulaşılabilir (n = 8) ve anlayışlı olduğu (n = 7); okul müdürleri ile rahat iletişim kuramadıkları (n = 6), gerektiğinde ulaşamadıkları (n = 1) ve anlayışsız (n = 1) olduğu yönünde görüş bildirmişlerdir. Katılımcılardan Ö7 kodlu öğretmen ise bu konuda kararsız olduğunu belirtmiştir.
Tablo 4
Öğretmenlerin Okul Müdürler İle Olan İletişimlerine İlişkin Bulgular
Kodlar n Katılımcılar Rahat iletişim kurabilme Evet 9 Ö1,Ö2,Ö6,Ö9, Ö12,Ö13,Ö14,Ö15,Ö17 Hayır 6 Ö3,Ö4,Ö5,Ö10, Ö11,Ö18, Kararsızım 1 Ö7 Ulaşılabilir olma Evet 8 Ö2,Ö7,Ö11,Ö12,Ö13,Ö14,Ö15,Ö18 Hayır 1 Ö4 Anlayış Evet 7 Ö1,Ö6,Ö9,Ö12,Ö13,Ö14,Ö17 Hayır 1 Ö7
Ö1 “ (...) öğretmen – idare arasındaliki ilişkinin iyi olduğunu düşünüyorum. Genelde rahat iletişim kurabiliyorum. Ama çok değişken. Bazen kendini kapatıyor.bazen açık. Bizim müdür kendi ruh haline göre kendi özel durumuna göre davrandığını düşünüyorum. Eğer özel
67
hayatında bazı şeyler yolunda değilse canı sıkkınsa kötü bir gün ise kaşlar çatık, saçlar dağınık,eller cepte; eğer herşey yolundaysa kendi hayatında daha güleryüzlü, daha pozitif, herkese övgüler yağdıran yani bunu bize çok fazla yansıtıyor müdürümüz. Bu duruma göre karar veriyoruz yanına gidip gitmeyeceğimize. (...) Yalnız yani birebir iletişimde daha anlayışlı oluyo herşeye. Ama toplum içinde biraz daha soğuk biraz daha sert.otoriteyi kullanıyo.” Ö2 “Şu ana kadar herhangi bir sorunla karşılaşmadım. Müdür bey iletişime açık birisi. Herhangi bir sorunum olduğunda beni hiç geri çevirmedi. Sorunumu dinler. Oturup konuşurum. Sorunumu çözmeye çalışır. Eğitim ile ilgili bir şey olduğunda canı gönülden beni dinler. Sorunu çözmeye çalışır. Elinden geleni yapmaya çalışır”
Ö3 “ müdür beyin odasına çok nadir girerim. mümkün olduğunca bütün işlerimi biriktirip tek seferde girip çıkmak istiyorum. (...) tabi müdürümüz biraz sert bir yapısı var. Bundan dolayı olabilir. Olumlu yönlerimizden çok olumsuz yönlerimizi söylediği için olabilir. (...) Mümkün olduğunca müdür beyle az muhabbet. İşimi yapıp hemen çıkmak istiyorum.”
Ö4 “ okul müdürümüzle rahat iletişim kuramıyorum.(...) sözleri , ses tonu, kurduğu cümlelerin açık uçlu olması. Zaten duruşu, hali tavrı da bizim müdürünmüzün fazlasıyla olumsuz. En başta bakışı. Yeri geldiğinde kafası önde, bakmıyor. Önemsemiyor. Selamını bile almıyor. Yeri geldiğinde bakışları ile iğneleme, kaşını da kaldırıyor. Sert de bakıyo. Genel olarak vücut dilinde karşı tarafı bir eritme, sindirme yani ben öyle hissediyorum. (...) gerektiğinde kesinlikle ulaşamıyorum. Mümkün olduğunca geriye kalan beş idareci ile işim halletmeye çalışıyorum. Çok zorunda kaldığımda odasına gidiyorum. Birebir konuşuyorum.
Ö5 “okul müdürleri ile iletişim kurmak çok zor. İlköğretimde şöyle bir şey var okulun söz sahibi müdür ve idareciler gibi davranırlar ve bunu öğretmenlere hissettirirler.(...) ilköğretime baktığımızda müfettiş geleceği zaman inanılmaz bir hazırlık oluyor. Askeri bir denetim olacak sanki. Sizde birer askersiniz. İlköğretimde çalışmaya başladıktan sonra kendimi çok asker gibi hissetmeye başladım. Öğretmen olarak değil asker gibi hissediyorum.(...) İlköğretimde müdürler okulun sahibi gibi davrandıkları için bir karar alırken öğretmene danışma, öğretmenin fikrini alma, desteğini alma akıllarına çok zor geliyor. Öğretmeni uygulayıcı bir asker olarak görüyorlar. Tabiki öğretmenlerde bundan rencide olduğu için idarenin aldığı kararları ister istemez uygulamak istemiyor. Tepki oluşuyo. O köprü kulamadığı için kararlar uygulanamıyor.”
Ö6 “kendisi öğretmenlere karşı sıcak davranıyor. Müdürden çok arkadaş olarak yaklaşıyor. Bu çok güzel tabi. Bir amir olduğunu belirtmiyor. Bunu söyle hissetiriyor. Öğretmenler odasına girdiğinde samimiş davranıyor. Uslubuyla bunu belli ediyor. Genelde güler yüzlü. Tabi bizde bunları görünce ona daha rahat yaklaşıyoruz. Güleç bir insan.”
Ö7 “ Ben rahat iletişim kurduğumu düşünüyorum. Beni anlıyor mu bilmiyorum. İleti gönderiyorum. Alıyor mu bilmiyorum. Karşıt da olsa fikirlerimiz ben açık açık dile getirıyorum. Çatıştığımız oluyor tabiki. Gerektiğinde de ulaşabiliyorum. Kendisi olmasa bile diğer idarecilere ulaşabiliyorum.(...) Bana karşı anlayışlı değil. Sürekli bizi anladığını söylüyor ama anladığına dair hiç bir belirti yok. İdarecimiz öğretmenlikten gelmesine rağmen, diğer idareciler gibi karşı tarafa geçtiğinde değişiyor. Öğretmenin birşey yapmadığını öğretmenin özveride bulunmadığını, öğrencilere şevkatle yaklaşmaığını düşünüyorlar. Sınavlardaki başarısızlığın sebebini öğretmende aramaya çalışıyorlar. Öğrencinin durumu veya veli de değil. Faturayı öğretmene çıkarmaya çalışıyorlar.”
Ö10 “Öğretmen ve idareci arasında herhangi iletişim anlamında bir sorun yok. Genel olarak iyi anlaşıyoruz. Bunun yanında okul müdürlerinin surat ifadelerinde genel bir olumsuzluk var zaten. Okul müdürlerinin jest ve mimikleri karşıya olumsuz bir izlenim verdiği için öğretmenlerinde okul müdürlerine karşı rahat olacağını düşünmüyorum. Mesela odasına girildiğinde güler yüzle, gözlerinin içi güler şekilde karşılasa belki öğretmen kendisini daha rahat hissedecek. Çünkü duyguların dışa vurumu beden dili. Beden dilinde olumsuz bir ifade varsa, karşıda olumsuz duygu yaratıyor. Rahat olamıyor.”
Ö13 “ Kendisine rahat bir şekilde ulaşabiliyorum. Anlayışlı da. Herhengi bir sıkıntımda düşünmeden hemen giderim. Rahat bir şekilde odasına girebiliyorum. Girdiğim zaman buyur eder, birlikte otururuz.”
68
Okulda demokratik bir ortam yaratılabilmesi ve amaçların etkili bir şekilde gerçekleştirilebilmesi, öncelikle müdür–öğretmen arasında gerçekleşe çift yönlü iletişime ve bu iletişimin niteliğine bağlıdır (Şimşek ve Altınkurt, 2009, s. 2). Katılımcıların büyük çoğunluğu okul müdürleriyle rahat iletişim kurabildiklerini, okul müdrünün gerektiğinde ulaşılabilir olduğunu ve kendilerine herhangi bir sorunları olduğunda anlayışla yaklaştığını belirtmişlerdir. Ö13 “Kendisine rahat bir şekilde ulaşabiliyorum. Anlayışlı da. Herhengi bir sıkıntımda düşünmeden hemen giderim. Rahat bir şekilde odasına girebiliyorum. Girdiğim zaman buyur eder, birlikte otururuz.” Ö14 “Rahat iletişim kurabiliyorum. Problemim olduğunda rahatlıkla o dasına gidebiliyorum. Anlayışla karşılıyor beni. “Şahsım adına bütün idarecilerle iyi anlaşıyorum. Hiçbir sıkıntı çekmiyorum. Her öğretmen için bunu söyleyemem. Odasına da çok rahat bir şekilde gireri. Hatta kapısını çalmadan bile.” Ö6 “kendisi öğretmenlere karşı sıcak davranıyor. Müdürden çok arkadaş olarak yaklaşıyor. Bu çok güzel tabi. Bir amir olduğunu belirtmiyor. Bunu söyle hissetiriyor. Öğretmenler odasına girdiğinde samimiş davranıyor. Uslubuyla bunu belli ediyor. Genelde güler yüzlü. Tabi bizde bunları görünce ona daha rahat yaklaşıyoruz. Güleç bir insan.” Ö2 “Şu ana kadar herhangi bir sorunla karşılaşmadım. Müdür bey iletişime açık birisi. Herhangi bir sorunum olduğunda beni hiç geri çevirmedi. Sorunumu dinler. Oturup konuşurum. Sorunumu çözmeye çalışır. Eğitim ile ilgili bir şey olduğunda canı gönülden beni dinler. Sorunu çözmeye çalışır. Elinden geleni yapmaya çalışır” Çalışma grubundaki öğretmenlerimizden Ö1 kodlu öğretmenimiz, “Müdür beyle genelde rahat iletişim kurabiliyorum. Ama çok değişken. Bazen kendini kapatıyor,bazen açık. Bizim müdür kendi ruh haline göre kendi özel durumuna göre davrandığını düşünüyorum. Eğer özel hayatında bazı şeyler yolunda değilse canı sıkkınsa kötü bir gün ise kaşlar çatık, saçlar dağınık,eller cepte; eğer herşey yolundaysa kendi hayatında daha güleryüzlü, daha pozitif, herkese övgüler yağdıran yani bunu bize çok fazla yansıtıyor müdürümüz. Bu duruma göre karar veriyoruz yanına gidip gitmeyeceğimize. (...) Yalnız yani birebir iletişimde daha anlayışlı oluyo herşeye. Ama toplum içinde biraz daha soğuk biraz daha sert.otoriteyi kullanıyo.” şeklinde görüş bildirmiştir. Buradan da anlaşıldığı üzere öğretmenimiz idarecisiyle rahat iletişim kurmasına, idarecisinin kendisine anlayışlı davranmasına karşılık idarecisinin bazı günler olumlu beden dili davranışları sergilemesi, bazı günler olumsuz beden dili davranışları sergilemesi katılımcımızı ikelemde bırakmıştır. Bunun yanında bazı katılımcılar müdürleri ile rahat iletişim kuramadıkları, odasına girmek
69
istemedikleri, gerektiğinde ulaşamadıkları ve kendilerine karşı anlayışlı davranmadığı yönünde görüş bildirmişlerdir. Bunun sebebi olarak da müdürlerinin kendilerine karşı kullandığı olumsuz beden dili davranışları, idareci olmalarından kaynaklı aşırı özgüven, okulun sahibi gibi davranma, öğretmen görüşlerini almamaları, olayları genel değil çok fazla bireysel ele almaları şeklinde örnekler göstererek açıklamışlardır. Ö3 “müdür beyin odasına çok nadir girerim. mümkün olduğunca bütün işlerimi biriktirip tek seferde girip çıkmak istiyorum. (...) tabi müdürümüz biraz sert bir yapısı var. Bundan dolayı olabilir. Olumlu yönlerimizden çok olumsuz yönlerimizi söylediği için olabilir. (...) Mümkün olduğunca müdür beyle az muhabbet. İşimi yapıp hemen çıkmak istiyorum.” Ö4 “okul müdürümüzle rahat iletişim kuramıyorum.(...) sözleri , ses tonu, kurduğu cümlelerin açık uçlu olması. Zaten duruşu, hali tavrı da bizim müdürünmüzün fazlasıyla olumsuz. En başta bakışı. Yeri geldiğinde kafası önde, bakmıyor. Önemsemiyor. Selamını bile almıyor. Yeri geldiğinde bakışları ile iğneleme, kaşını da kaldırıyor. Sert de bakıyo. Genel olarak vücut dilinde karşı tarafı bir eritme, sindirme yani ben öyle hissediyorum. (...) gerektiğinde kesinlikle ulaşamıyorum.” Ö18 “Yöneticimizin tarzı biraz farklı.Daha çok eski model diye düşünüyorum. Direk kişisel yaklaşıyor olaylara, genele bakmıyor. Başarıyı ele alırsak genel olarak bütün öğretmenlere değil de bir arkadaşımızın yaptığı hata üzerinde çok duruyor.” Ö10 “Okul müdürlerinin jest ve mimikleri karşıya olumsuz bir izlenim verdiği için öğretmenlerinde okul müdürlerine karşı rahat olacağını düşünmüyorum. Mesela odasına girildiğinde güler yüzle, gözlerinin içi güler şekilde karşılasa belki öğretmen kendisini daha rahat hissedecek. Çünkü duyguların dışa vurumu beden dili. Beden dilinde olumsuz bir ifade varsa, karşıda olumsuz duygu yaratıyor. Rahat olamıyor.” Ö5 “okul müdürleri ile iletişim kurmak çok zor. İlköğretimde şöyle bir şey var okulun söz sahibi müdür ve idareciler gibi davranırlar ve bunu öğretmenlere hissettirirler. (...)İlköğretimde müdürler okulun sahibi gibi davrandıkları için bir karar alırken öğretmene danışma, öğretmenin fikrini alma, desteğini alma akıllarına çok zor geliyor. Öğretmeni uygulayıcı bir asker olarak görüyorlar. Tabiki öğretmenlerde bundan rencide olduğu için idarenin aldığı kararları ister istemez uygulamak istemiyor. Tepki oluşuyo. O köprü kulamadığı için kararlar uygulanamıyor.” Ö7 “(...)Bana karşı anlayışlı değil. Sürekli bizi anladığını söylüyor ama anladığına dair hiç bir belirti yok. İdarecimiz öğretmenlikten gelmesine rağmen, diğer idareciler gibi karşı tarafa geçtiğinde değişiyor.” Ö7 kodlu öğretmenimiz
70
ise “Ben rahat iletişim kurduğumu düşünüyorum. Beni anlıyor mu bilmiyorum. İleti gönderiyorum. Alıyor mu bilmiyorum.” Şeklinde görüş bildirmiştir.
Okul yöneticisinin etkili iletişim kurabilmesi için öğretmenlerin duygu, düşünce ve davranışlarını anlama ve bu davranışlara uygun hareket etme yeteneği olmalıdır. Öğretmenleri sürekli destekleyen bir yönetici, onların duygu ve düşüncelerini rahatlıkla paylaşabilmelerine imkân tanımaktadır (Shepherd’dan akt. Çankaya ve Aküzüm, 2010, s. 51). Bu bağlamda katılımcılar okul müdürleri ile rahat ve iyi iletişim kurdukları, herhangi bir sorunları olduğunda çekinmeden kendisine ulaşabildikleri, okul mdürünün anlayışlı davrandığı; aksi halde, sert bir tavır, olumsuz bir beden dili davranışı sergilediğinde, okulun sahibi gibi davrandığında, öğretmenin görüşlerine, fikirlerine yer vermediğinde rahat iletişim kuramadıkları ve gerektiğinde ulaşamadıkları yönünde görüş bildirmişleridir.
4.4. Okul Müdürlerinin Öğretmenlere Karşı Kullandıkları Sözel Olmayan İletişim