Çalışma grubunun belirlenmesinde amaçlı örnekleme yöntemi ve buna bağlı olarak maksimum çeşitlilik tekniği kullanılmıştır. Amaçlı örnekleme zengin bilgiye sahip olduğu düşünülen durumların derinlemesine çalışılmasına olanak sağlamaktadır. Maksimum çeşitlilik örnekleme tekniğindeki amaç, göreli olarak küçük bir örneklem oluşturmak ve bu örneklemde ele alınan probleme taraf olabilecek bireylerin çeşitliliğini en üst seviyede yansıtmaktır. Başka bir değişle çeşitlilik gösteren durumlar arasında herhangi ortak ya da paylaşılan olguların olup olmadığını bulmaya çalışmak ve bu çeşitliliğe göre problemin farklı boyutlarını ortaya koymaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2011, s. 107-109).
Bu açıdan ele alındığında, çalışma grubunu Gaziantep İli, Şahinbey ilçesindeki dört devlet okulundan, Karataş İMKB Ortaokulu’ndan 5, Dayı Ahmet Ağa İlkokulu’ndan 5, Şehitkamil İlköğretim Okulu’ndan 4 ve Fatih Sultan Mehmet Ortaokulu’ndan 4, toplam 18 öğretmen oluşturmaktadır. Okullar maksimum çeşitlilik tekniği baz alınarak, farklı sosyoekonomik ve başarı düzeyleri dikkat edilerek seçilmiştir. Tablo 1 çalışma grubundaki öğretmenlerin özellikleri belirtilmiştir.
51 Tablo 1
Çalışma Grubuna Katılan Katılımcılara İlişkin Bilgiler
Cinsiyet Kadın 9
Erkek 9
Kıdem 5 yıl ve daha az 6
6-15 yıl arası 6
16-25 yıl arası 5
26 yıl ve üstü 1
Eğitim Düzeyi Lisans 17
Yüksek Lisans 1
Branş Fen Bilgisi 7
Türkçe 3 Mtematik 2 Sosyal Bilgiler 2 Bilişim Teknolojileri 2 Müzik 1 Beden Eğitimi 1
Bulundukları Okuldaki Hizmet Yılı 1-3 yıl arası 13
5-7 yıl arası 5
Tablo 1’de görüldüğü üzere katılımcıların %50 si kadın, %50’si erkektir. Katılımcılardan 6 tanesi 5 yıl ve daha az kıdeme , 6 ile 15 yıl arasında kıdeme sahip olan katılımcı sayısı 6 , 16 yıl ve üstü kıdeme sahip katılımcı sayısı ise yine 6’dir. Yüksek lisans düzeyinde eğitim alan katılılımcı sayısı 1 iken, diğer katılımcılar lisans düzeyinde eğitim almışlardır. Branş
52
olarak incelediğimizde ise katılımcıların yaklaşık %39’unu Fen Bilimleri branşı oluştururken, en az Müzik ve Beden Eğitimi branşları ile görüşülmüştür. Öğretmenlerin bulundukları okuldaki hizmet sürelerine bakıldığında, çalışma süresi en fazla 7 yıl, en az 1 yıl olarak görülmektedir. Bu bağlamda incelendiğinde okulda 1 ile 3 yıl arası görev yapan öğretmen sayısı 13 iken 5 ile 7 yıl arası görev yapan öğretmen sayısı ise 5 olarak belirlenmiştir. Bu verilerden yola çıkarak katılımcıların büyük bir çoğunluğunun 1 ile 3 yıl arasında görev yaptıklarını söyleyebiliriz.
3. 3. Veri Toplama Aracının Geliştirilmesi
Araştırmada, araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış bir görüşme formu (Ek 1) kullanılmıştır. Görüşme formu oluşturulurken öncelikle araştırmanın amaçları doğrultusunda yerli ve yabancı literatür ayrıntılı olarak taranmış ve konuya ilişkin maddeler belirlenmiştir. Formun hazırlanma sürecinde; ilgili literatür taranmış, çalışma grubuna girmeyen alanda otorite eğitimci ve akademisyenler ile görüşmeler yapılmış ve bu görüşmelerden elde edilen bilgilere dayalı olarak toplam 9 soru oluşturulmuştur. Sorular anlam ve anlaşılırlık açılarından Türkçe dil uzmanları tarafından okunmuş ve gerekli düzeltmeler yapılarak görüşme formu geliştirilmiş, dokuz soruluk yarı yapılandırılmış görüşme formu hakkında, çalışma grubuna dâhil olmayan iki araştırma görevlisinin görüşleri alınarak kapsam ve biçim açısından yeterli olup olmadığının kontrol edilmesi sağlanmış görüşme formuna son hali verilmiştir. Görüşme formunda ana soruların yanında, sorunun anlaşılmaması ya da yanlış anlaşıldığı durumlarda, gerektiğinde kullanılmak üzere katılımcıların fikirlerini daha iyi organize edebilmeleri amacıyla sonda tipi (toplam 6 soruda) sorular da kullanılmıştır.
Görüşme formu temelde üç bölümden oluşmaktadır: (a) görüşmenin tarihi, saati ve yerinin bulunduğu birinci bölüm, (b) katılımcıların kurumdaki branşı, yaş, kıdem ve eğitim düzeyinin yer aldığı kişisel bilgilerin olduğu ikinci bölüm ve (c) ana soruların, sonda tipi soruların bulunduğu üçüncü bölüm.
53 3. 4. Verilerin Toplanması
Araştırmanın verilerinin toplanması amacıyla yapılan görüşmeler 2013 yılı mayıs ve haziran aylarını kapsayacak şekilde 16 günde tamamlanmıştır (22.05.2013 - 06.06.2013). Verilerin toplanması amacıyla araştırmacı tarafından hazırlanan veri toplama aracı kullanılarak, Gaziantep Şahinbey ilçesindeki dört devlet okulundan toplam 18 öğretmen ile gerçekleştirilmiştir. Görüşmelere öncesinde okullar aranarak konu ana hatlarıyla açıklanmıştır ve randevu talep edilmiştir. Öğretmenlerle belirlenen tarih ve saatte, bulundukları okulda yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir.
Görüşme süresince katılımcılara hiçbir yönlendirme veya etkileme yapılmamış, katılımcıların düşüncelerini rahat ifade edebilecekleri bir ortam sağlanmıştır. Görüşmelerde araştırmacı tarafından hazırlanan görüşme formunun yanı sıra veri kaybını önlemek açısından ses kayıt cihazı kullanılmıştır. Ses kayıt cihazının kullanılması için katılımcılara bu kaydın sadece araştırmacı tarafından kullanılacağı taahhüdünde bulunulmuş, katılımcıların onayı alınmış ve karşılıklı olarak görüşme sözleşme formu (Ek 2) imzalanmıştır. Görüşme süresince ses kayıt cihazı katılımcının görebileceği bir yere konulmuş ve kayıt başlatılmış, kaydın başarılı bir şekilde gerçekleşmesi sağlanmış ve görüşme sonunda yine katılımcıların görebilecekleri bir şekilde ses kayıt cihazı kapatılmıştır.
3. 5. Verilerin Analizi
Ses kayıt cihazı tarafından kaydedilen görüşmeler ses dosyası olarak bilgisayara aktarılmış ve daha sonra araştırmacı tarafından deşifreleri yapılmıştır. Ses dosyası olarak bilgisayara aktarılan görüşme süreci araştırmacı tarafından dinlenerek olduğu şekliyle yazıya dönüştürülmüştür. Böylece görüşmelere ilişkin hem ses kayıt dosyası hem de bunların deşifresi olan elektronik ortamda (word belgesi) metin dosyası elde edilmiş ve 18 katılımcıya ait yaklaşık 46 sayfalık veri setine ulaşılmıştır. Deşifrelerin doğru ve eksiksiz olması için ses kayıtları dinlenirken yazılı belge üzerinden görüşme süreci izlenmiş ve eksikliklerin önüne geçilmeye çalışılmıştır.
Görüşme sürecinde elde edilen yazılı dokümanın çözümlenmesinde ilgili literatür dikkate alınarak okunmuştur. Öğretmenlerin sorulara verdikleri uzun cevaplar, cevabın ana fikrini
54
etkilemeden orijinal ifadeler korunarak araştırmacı tarafından kısaltılmıştır. Gizliliği sağlamak açısından katılımcılar Ö1, Ö2, Ö3 kısaltması yapılarak belirtilmiş ve her bir katılımcıya numara verilmiştir. Daha sonra veriler temalara göre gruplandırılmış ve içerik analizi yapılmıştır.Kodlar çıkartılmış ve nitel araştırmaya uygun bir içerik çözümlemesi yapmaya çalışılmıştır.
Araştırmanın geçerlilik ve güvenilirliğini sağlamak amacıyla Yıldırım ve Şimşek (2011, s. 264-272)’in belirttiği stratejiler dikkate alınmıştır. Örneğin, çalışmanın geçerliğini artırmak amacıyla kullanılan stratejilerden biri uzun süreli etkileşimdir. Yıldırım ve Şimşek (2011, s. 266), görüşme sırasında görüşülen kişinin genel olarak görüşmenin ilk aşamalarında araştırmacının daha fazla etkisinde kaldığını ifade etmekte, görüşme süresi ilerledikçe oluşan güven ortamı ile birlikte katılımcıdan daha sağlıklı veriler elde edilebileceğini belirtmektedir. Bu bağlamda, katılımcılarla yapılan görüşmelerin süresi imkânlar dâhilinde uzun tutularak araştırmanın geçerliği artırılmak istenmiştir. Ayrıca, katılımcıların belirlenmesinde kullanılan maksimum çeşitlilik tekniğinin de farklı ve özgün durumların ortaya konması açısından çalışmanın geçerliğine katkıda bulunduğu belirtilebilir.
55
BÖLÜM 4
BULGULAR VE YORUM
Bu bölümde araştırma sorularının analize dayalı olarak elde edilen bulgular, yerli ve yabancı literatürdeki araştırma sonuçlarıyla ilişkilendirilerek yorumlanmış ve tartışılmıştır.
4.1. Öğretmenlerin Hizmet İçi Eğitim ya da Gelişim Programına Katılmalarına