Çalı ş anların Yiyecek, Giyecek, Sigorta Primi vb Giderleri

G.V.K’nın 40. maddesinin (2) numaralı bendi uyarınca; işyerinde çalışan hizmetli ve işçilerin işyerinde veya işyerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı (Bu primlerin ve aidatın istirdat edilmemek üzere Türkiye’de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şartıyla), 27. maddede yazılı giyim giderleri de ticari kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınmaktadır.

Hizmet erbabına işin icabı olarak verilen ve bunların işten ayrılmaları halinde geri alınan giyim eşyalarının gelir vergisinden muaf olduğu 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 27/2. maddesinde belirtilmiş ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 40/2. maddesi ile söz konusu niteliklere sahip giyim giderlerinin ticari kazancın tespitinde indirim olarak dikkate alınacağı hüküm altına alınmıştır. Ancak maddede geçen “geri alınan”

ibaresini, gider yazılabilmesi için mutlaka geri alınması gerekir şeklinde yorumlamamak gerekir. Burada önemli olan husus, giyeceklerin yapılan işin gereği olarak verilmesidir. (iş tulumları, eldivenler, koruyucu kask, bot, gözlükler gibi.)118

İşverenlerce hizmet erbabına işyerinde veya işyerinin müştemilatında yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler, herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın vergiden müstesna tutulacaktır. Söz konusu istisnanın uygulanmasında, işverenin işyerinde yemek hazırlatması şart olmayıp, yemeğin dışarıdan temin edilmesi ve işyerinde ayın olarak yemek verilmesi suretiyle sağlanan menfaat niteliğinde olması da yeterli bulunmaktadır119.

Bu konuda verilmiş bir Danıştay kararına göre; “İşyerinde personele verilecek olan, kanunen vergiden müstesna tutulmuş ve gider olarak kabulü gerekli bulunan iaşe bedellerinin, münhasıran Türkiye’de günün örf ve adetlerine göre tüketimi mutat ve müteamil olan içeceklerden ibaret olması gerekir. Yabancı uyruklu personel ve işçilerin şantiyelerde iaşeleri sırasında, tükettikleri şarap, rakı ve bira gibi içkilerin esas itibariyle mükeyyifattan bulunması nedeniyle bunların bedellerinin şu veya bu sebeple ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderlerden sayılmasına hukuki sebep ve mahal yoktur. Aksine hareket, yabancı uyruklu mükellef ve müstahdemlere üstünlük ve imtiyaz sağlamak demek olacağından ve aynı zamanda kanunların mülkiliği prensibini ihlal edici bir mahiyet arz edeceğinden, yabancı işçilere verilen şarap ve bira bedellerinin gider olarak yazılması mümkün değildir.” 120 hükmü verilmiştir.

İşyeri ve müştemilatı dışındaki yerlerde verilen yemek bedellerinin gider yazılabilmesi için; işverenlerce yemek bedelinin hizmet erbabına yapılmaması gerekmektedir. Başka bir ifade ile işverenler, yemek bedeli doğrudan yemek hizmetini sağlayan veya bu işe aracılık yapan kişi veya kuruluşlara ödenmelidir. Ancak bu şekilde verilen yemeklerin bir işçi için günlük KDV hariç 2009 yılı için 10,00TL’yi aşmaması gerekmektedir. Bu tutarın aşılması durumunda aşan kısım çalışana ödenen ücret olarak kabul edilip vergiye tabi tutulacaktır121. Hizmet erbabına nakit veya erzak verilmesi halinde ise bu ödemeler de ücret niteliğindedir ve genel gider olarak ticari kazancın tespitinde dikkate alınır. Personele ayın olarak verilen mallar, verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlara göre

118

Özgür BAYRAKTAR, “Ticari Kazancın Tespitinde İndirilebilecek Giderler”, Mali Pusula, Sayı:31, Temmuz 2007, s. 93.

119

Altar Ömer Arpacı, “Hizmet Erbabına İaşe Harcamalarında 2007 Yılı Uygulaması”, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Sayı:40, Nisan 2007, s. 110.

120

Danıştay Dördüncü Dairesinin 14.10.1964 tarih ve E.1969/3773 K. 1969/4260 sayılı kararı, (BIYIKLI/KIRATLI, a.g.e., s. 276 ).

121

değerlenerek bu bedel net ücret ödemesi kabul edilir ve brütü üzerinden gelir vergisi stopajına tabi tutulur122.

İş yerinde veya iş yerinin müştemilatının haricinde, hizmetli ve işçilere konut tedariki, Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. maddesi uyarınca ücret sayıldığından dolayı gelir vergisi tevkifatına tabidir. Ancak Gelir Vergisi Kanunu’nun 23/9. maddesine göre genel olarak maden işletmelerinde ve fabrikalarda çalışan işçilere konut tedariki ile mülkiyeti işverene ait brüt alanı 100 m²’yi aşmayan konutların hizmet erbabına mesken olarak tahsisi suretiyle sağlanan menfaatler ücret istisnasından faydalanmakta olup, dolayısıyla gelir vergisi tevkifatına tabi değildir (Bu konutların 100 m²’yi aşması halinde aşan kısma isabet eden menfaat için bu istisna hükmü uygulanmaz)123.

İşletmede çalışan personelin ilaç ve tedavi giderleri, ticari kazançta matrah hesaplanırken indirilebilecek giderler arasında sayılmıştır. Sağlık hizmetinin yurt içi ve yurt dışından sağlanmasının herhangi bir önemi bulunmamaktadır. Bu şekilde sağlanan menfaatin tutarı ne kadar olursa olsun gider yazılabilecektir. Burada bahsedilen ilaç ve tedavi giderlerinin işçinin çalışma gücüne tekrar sahip olması için yapılan tedavi giderleri içinde olması gerekmektedir. Örneğin çalışanın estetik açıdan daha güzel görünebilmek için burun ameliyatı yaptırması, cildini gerdirmesi veya benlerini aldırması sebebiyle yapılan tedavi ilaç harcamalarının gider yazılması mümkün değildir. Çünkü giderlerin yapılmasındaki temel amaç işletmenin faaliyetlerine devam edebilmesidir. İşletmenin faaliyetlerine devam edebilmesi için de personelin estetik ameliyata ihtiyacı yoktur124.

506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 80. maddesinde, kuruma ödenmeyen SSK primlerinin Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi uygulamasında gider yazılamayacağı hüküm altına alınmıştır. G.V.K.’nın 40. maddesinin (2) numaralı bendinin parantez içi hükmünde de “ödenen” ibaresine yer verilmek suretiyle sigorta primlerinin gider yazılabilmeleri için, ödenmiş olmaları şartı getirilmiş bulunmaktadır. Buna göre ilgili olduğu döneme bakılmaksızın SSK primleri hangi dönemde ödenmişler ise, o dönemde gider olarak dikkate alınabilecektir. Ancak aralık ayına

122

Altan YILMAZ, “Hizmet Erbabına yemek Verilmesi Suretiyle Sağlanan Menfaatlerde İstisna Uygulaması”, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Sayı:33, Eylül 2006, s. 127.

123

Altar Ömer ARPACI, “Ticari Kazancın Tespitinde Sosyal Giderler”, E-Yaklaşım, S:10, Mayıs 2004, İnternet Erişim:

http://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/read_frame.asp?file_name=2004054481.htm Erişim: (30.04.2009).

124

ait sigorta primlerinin ertesi yılın ocak ayında ödenmesi durumunda, bu primler dönemsellik ilkesi gereğince aralık ayının gideri olarak dikkate alınabilecektir125.