Ş e h i r c i l i k :
Y E N İ Ş E H İ R İ M A R P L Â N I Tanzim eden: Y. Mimar Fazd A Y S U
Y e n i ş e h i r k a z a s ı i m a r p l â n ı n a e k l i r a p o r d a n b a z ı p a r ç a l a r
I —- Ş e h r i n h a l i h a z ı r d u r u m u : Bursa iline bağlı Yenişehir kasabası Bursa — Bilecik şosesinin Bursadan 52. km. mesafede iz-nik — inegöl şosesiyle telâki ettiği noktada kurul-muştur. Bu telâki noktası vaktiyle mühim bir ticaret yolu olan bu iki şose üzerinde bir konak yeri olarak kullanılmakta idi. Bu sebeple yolların birleştiği
yer-de evvelâ hanlar ve konaklar yapılmış, bilâhare bun-ların yanında meskenler, camiler, hamamlar vesair mebani yer almıştı. Selçukîler ve Osmanlıların ilk devirlerinde mühim bir merkez olan Yenişehir kasa-basında bu zamana ait bir kaç cami ve medrese gö-rülebilir.
Şehir ovada v e ârızasızdır. iki taraflı sıra tepe-ler yağmurun fazla olduğu mevsimtepe-lerde şehrin or-tasında bulunduğu ovayı kısmen suların kaplaması-na sebep olmaktadır. Bu feyezan şehrin güney ta-raflarındaki mahaliere kadar gelmekte v e şehrin bu kısmındaki bazı sokakları su altında kalmaktadır. Halen etüdleri biten Bursa — Karaköy demiryolu-nun güzergâhı bu ovadan geçmekte olduğundan de-miryolunun yapılmasile bu ârızanın genel olarak or-tadan kalkacağı nazarı itibara alınarak plânın tarzı tanziminde bu cihet düşünülmemiştir.
Halk ekseriyetle ziraatle müştegil v e hemen her evde hayvan beslenmektedir. Bu sebeple bu tarz yaşayışın icap ettirdiği demircilik, arabacılık, yağcılık, gibi küçük el sanatlarından başka mühimce bir sanayi hareketi kasabada gözükmemektedir.
Evler umumiyetle tek v e iki katlı ve nadiren üç katlıdır. Yapı malzemesi olarak ahşap, kerpiç ve taş kullanılmaktadır. Üzerleri umumiyetle kire-mit örtülüdür. Evlerin mühim bir kısmının al-tında veya yanında birer ahır vardır. Binalar kıs-men sokak üzerine sıra ev ve daha çok yine sokak üzerine teker teker v e bahçe duvarlarile birleştiril-mek üzere yapılmıştır. Sokaklar tamamen gayri muntazam olup mütemadiyen keyfî istikametler
al-maktadır.
2 Ş e h r i n n ü f u s u v e g e n i ş -l i ğ i :
Şehrin 1939 senesindeki nüfusu 7000 di. Nü-fus tezayüt cetvelleri şehir nüNü-fusunun gayet cüz'î miktarda arttığını göstermektedir. Şehrin doğması-na âmil olan iki ticaret yolunun ehemmiyetleri azal-mış bir halde hâia şehirden geçmesine rağmen bu--rasının artık bir konak yeri olarak kullanılmaması, Bursanın ve Bileciğin yakın olması, büyük sanayi, geniş istihsalât gibi hariçten nüfus celbine saik se-bepler bulunmaması dolayısile şehrin seri olarak in-kişafı v e genişlemesi melhuz değilse de etüdü biten demiryolunun hakikate ulaşmasile bir miktar nüfus fazlalığı v e inkişaf beklenebilir.
Şehrin bugünkü vüs'ati (yalnız ikaı-fcttt mınta kası) 100 hektar kabul edilirse hektar başına 70
kişi isabet eder k;, bu saha şehrin müstakbel
nüfu-sunu da tamamile istiap edecek genişliktedir. Ancak mevcut yolların ıslahı, genişletilmesi, yeşil sahaların, pazar yerinin şehirde yer alması gibi sebepler mev-cut evlerden bir kısmının yıkılarak başka yerde ya-pılmasına ve yeni bir ikamet mıntakası teşkiline se-bep olabilir. Şehrin kuzey kısmının daha mürtefi ol-ması v e güneyinden de demiryolu geçerek bu kıs-mın hududunu tayin etmesi dolayısile inkişafın ve yeni yapılacak ikamet mmtakasının şehrin kuzeyinde teşekkül etmesi en doğru olacağından plân buna
gö-re ltüt edilmiştir.
3 — İ m a r p l â n ı n ı n t a n z i m i n d e e s a s o l a n â m i l l e r d i r :
mecburi-Y e n i ş e h i r i n 1/2000 m i k y a s l ı i m a r p l â n ı
yeti, fazla istimlâk yapmamak düşüncesi, imar plânı icabı yeni yolların pek azının derhal istimlâkle fakat mühim bir kısmının zamanla kendi kendine açılması ve istenen istikametlerdeki düzgünlüğü alması key-fiyetleri göz önünde tutulmuştur.
4 _ Y o 1 1 a r :
imar plânında esas ana yol olarak şehri kuze-den güneye ve doğudan batıya katekuze-den Bursa — Bi-lecik ve iznik ile inegöl şoseleri alınmıştır. Bu yolla-rın genişlikleri mevcut vaziyetin biraz ıslâhile 14,5 m. dir. Bu iki yolun mecburî bir istimlâkle telâkkileri temin edilmiş ve bu birleşme noktasına şehrin oto istasyonu (transit istasyon) vazifesini görecek bir
meydan vücuda getirilmiştir. Bu meydan etrafına otel, han, kahve, lokanta, benzin, yağ istasyonu ve emsali binalar yapılacak ve şehirden transit olarak geçen hatlar buradan yolcu alacaklardır. Şehrin esas
otobüs durak yeri plânda ayrıca gösterilmiştir. Bu yollardan başka demiryolu istasyonundan şehrin iki tarafına doğru iki kuşak yolla bu iki yolun ortalarından birleştiren üçüncü bir yol da 14.5 m.
olarak yapılması düşünülmüştür.
