U N K A P A N I M E Y D A N I Ç E Ş M E S İ
«Kapani Hafız Ahmet Ağa çeşmesi»
Dr. Saadi Nazını
Türk sanatının zarif birer eseri olan çeşmelerin mimarî ta-rihimizde hususî bir yer işgal ettiği görülür. Bu su tevzi tesis-leri de diğer dinî ve sosyal mimarî esertesis-lerimizde olduğu gibi devirlerinin tarz ve üslûbu içinde inkişaf etmişlerse de daima bu yapılarda da bazı inşaat hat ve düsturlarına sadık kalınılmıştır. Rönesansın T ü r k sanatı üzerindeki tesiri sırasında çeşme yapı üslûbunda Barok ve Ampir tarzlarına birtakim yerli anası-rın süs halinde katıldığı müşahede olunur. Bununla beraber 1850 den sonraki değişiklikler sırasında bazı çeşmelerin cephelerine tezyinî mahiyette ilâve olunan şeyler ve meselâ iri sütunlar ya-pıya bir güzellik vermekten uzak kalmıştır.
Burada onbeş sene evvel hazırlanmış rölevesiyle bugünkü d u r u m u n u n fotoğraflarını yayınladığım U n k a p a n ı meydanındaki Kapanî H a f ı z A h m e t Ağa çeşmesi de yapı tarz ve üslûbiyle klâsik çeşme yapısından bir ayrılık göstermektedir. Bir zamanlar bu çeşme de İstanbulun diğer çeşmeleri arasında güzel bir yapı imiş. Yelkenlilerin gölge ve ziyalarının akisleri renkli sularında oynaşan Haliç'in kıyılarında bronz musluğundan kırkçeşme suları akarmış.
Çeşme, U n k a p a n ı n d a Atatürk köprüsü meydanının Cibalı tarafında Haliç'in onbeş, yirmi metre kıyısındadır. Üzerindeki kitabe tarihine göre II. M a h m u d ' u n saltanat yıllarında, 1233 Hicret senesinde Kapanî H a f ı z Ahmet Ağa tarafından
yaptırıl-mıştır. Halice bakan cephesinde Şair Kenzi'nin çeşmenin bânisi ve yapı tarihini bildiren beyitleri bulunmaktadır.
Bihâmdillâh m u v a f f a k etti bâri Bu cay-i dilküşayı kıldı âbâd Rızâhullah için sahibül hayrat İmameyin aşkına eyledi icâd Kapanî Hacı H a f ı z Ahmet Ağa İlâ yevmülkıyam namı ola yâd Bu tam tarihi görüp dedi Kenzî Kılup ervahı şehid-i Kerbelâ şâd
Bu cephenin her iki köşesi yuvarlak üzerlerinde büyükçe iri bir yaprak gibi yeşil bir zemin üzerine yuvarlak bir çerçeve içinde yaldızla «Maşaallah» yazılmıştır.
Çeşme müstatil şekilde, köfeki taşından yapılmış ve hazne-lidir. Denize bakan ön cephesi mermer kaplama ve her yüzünde yarım gömülmüş dörder sütun vardır. Sütunların üzerinden bü-tün yüzleri silmeli bir pervaz dolaşmaktadır. Rölevede çeşmeye bir irtifa verilmiş ise de, tabiî, hakikî irtifaı ancak temellerine kadar inecek bir kazı verebilecektir.
Evvelce t a m a m e n sahilde olduğunu tahmin ettiğim çeşme bugün bir taraftan Halicin kumsalına bir t a r a f t a n da etrafına yığılan çöpler içine gömülmektedir.
