16. ve 20. yüzyıllar arasında avrupa`da akademik düzeyde sanat eğitiminin oluşumu ve Türkiye`deki sanat eğitimine katkıları

ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SANAT TARİHİ ANABİLİM DALI

Oğuz DİLMAÇ

16. VE 20. YÜZYILLAR ARASINDA AVRUPA’DA AKADEMİK DÜZEYDE SANAT EĞİTİMİNİN OLUŞUMU VE TÜRKİYE’DEKİ SANAT

EĞİTİMİNE KATKILARI

DOKTORA TEZİ

TEZ YÖNETİCİSİ Doç. Dr. Ahmet Ali BAYHAN

Erzurum – 2009

TEZ KABUL TUTANAĞI

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE

Bu çalışma, Sanat Tarihi Anabilim Dalının Batı Sanatı ve Çağdaş Sanat Bilim Dalında jürimiz tarafından Doktora Tezi olarak Kabul edilmiştir.

Doç .Dr. Ahmet Ali BAYHAN Danışman / Jüri

Prof. Dr. Hamza GÜNDOĞDU Prof. Dr. Mehmet KARAOSMANOĞLU Jüri Jüri

Doç. Dr. Erol KILIÇ Yard. Doç. Dr. Mehmet YAVUZ Jüri Jüri

Yukarıdaki imzalar, adı geçen öğretim üyelerine aittir. … / … / …….

Prof. Dr. Mustafa YILDIRIM Enstitü Müdürü

İÇİNDEKİLER

SAYFA NO:

ÖZET………. VIII

ABSTRACT…………..………. IX

ÖNSÖZ……….. X

KISALTMALAR LİSTESİ………... XI ÇİZELGELER DİZİNİ...………..………... XII ŞEKİLLER DİZİNİ……….…… XIII RESİMLER DİZİNİ……….…... XIV

BİRİNCİ BÖLÜM……….………….. 1

1.GİRİŞ……….………. 1

1.1..Konunun Niteliği ve Önemi……….……….……….. 1

1.2. Kaynak ve Araştırmalar………...……….……….. 2

1.3. Amaç ve Yöntem……….………...……….……….. 6

İKİNCİ BÖLÜM……….…………... 9

2. SANAT EĞİTİMİNİN TANIMI VE TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ………..…… 9

2.1. Sanat Eğitiminin Gerekliliği…..………... 17

2.2. Sanat Eğitiminin Amaçları….….………... 20

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM……….………... 23

3. AKADEMİ……….. 3.1.Akademik Sanat Eğitiminin Oluşumunu Etkileyen Faktörler……….. .. 23 27 3.2. Sanat Akademilerinin Oluşumunu Hazırlayan Sosyal Yapı Değişimi………... 35

3.3. Akademilerde Uygulanan Yöntemler……….. 3.4. Akademik Sanat Eğitiminin Temel Prensipleri……..………... 44 47 3.4.1. Simetri ve oran………... 47

3.4.2. Vıtruvıus……….……… 49

3.4.3. Polykleitos kuralları………..………... 50

3.4.4. Altın oran………..………..………... 53

3.4.5. Anatomi çalışmaları………..………. 55

3.4.6. Perspektif………..………. 57

3.4.7. İdeal güzellik………..……… 60

3.5. İtalya’da Akademik Düzeydeki Sanat Eğitiminin Gelişimi……..…………... 61

3.5.1. Desen Akademisi (Accademia del Disegno)…………..………. 66

3.6. Fransa’da Akademik Düzeydeki Sanat Eğitiminin Gelişimi……….……….... 72

3.6.1. Roma’daki Fransız Akademisi (Academie de France)………. 79

3.7. Almanya’da Akademik Düzeydeki Sanat Eğitiminin Gelişimi………... 81

3.7.1. Bauhaus………... 87

3.8. İngiltere’de Akademik Düzeydeki Sanat Eğitiminin Gelişimi………. 93

3.8.1. Kraliyet Resim ve Heykel Akademisi (Royal Academy of Art)………... 100

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM……… 4. OSMANLI’DAN CUMHURİYETE BATILI ANLAMDA RESİM SANATININ GELİŞİM SÜRECİ……… 105 105 4.1. Ülkemizde Sanat Eğitiminin Gelişim Süreci……….………..…..… 4.2. Resim Eğitimi Verilen Askeri Okullar ………... 115 125 4.2.1. Ahmet Ali Efendi, (Şeker Ahmet Paşa), (1841-1907)………... 135

4.2.2. Ferik İbrahim Paşa (1815-1889)……….………. 138

4.2.3. Halil Paşa (1857-1939)………... 139

4.2.4. Hüsnü Yusuf Bey (1817-1861)………..………. 141

4.2.5. Süleyman Seyit (1842-1913)……….. 141

4.3. Resim Eğitimi Verilen Sivil Okullar.. ………..…………...:……… 142

4.3.1. Sanayi-i Nefise Mektebi Âlisi ……….……...………. 4.3.1.1. Sanayi-i Nefise Mektebi Âlisi Öğretim Programı………. 4.3.1.2. Osman Hamdi Bey (1842-1910)……….………... 144 154 162 4.3.1.3. Mihri Müşfik (1886-1954)………..………... 165 4.3.2 Gazi Eğitim Enstitüsü ………..………..

4.3.2.1. Gazi Eğitim Enstitüsü Öğretim Programı………..

169 172 4.3.3. İstanbul Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu………

4.3.3.1. İstanbul Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu Öğretim Programı……...

185 193

BEŞİNCİ BÖLÜM………... 199

5. CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK RESSAMLARININ AVRUPA’DA SANAT EĞİTİMİ ALDIĞI AKADEMİLER VE ATÖLYE HOCALARI ………... 199

5.1. Avrupa’da Sanatçılarımızın Eğitim Aldıkları Atölyelerin Hocaları……….. 206

5.1.1. André Lhote (1885-1962)………... 208

5.1.2. Emile Othon Friesz (1879-1949)……….. 210

5.1.3. Ernest Laurent (1859-1929)………. 211

5.1.4. Fernand Cormon (1845-1924)………. 5.1.5. Fernand Léger (1881-1955)………. 212 213 5.1.6. Gustave Rodolphe Clarence Boulanger (1824-1888)……… 210

5.1.7. Hans Hoffman (1880-1966)……… 217

5.1.8. Jean-Léon Gérome (1824-1904)……….…… 218

5.1.9. Jean-Paul Laurens (1838-1921)………... 219

5.1.10. Lucien Simon (1861-1945)……….……….… 220

5.1.11. Marcel Gromaire (1892-1971)……….. 221

5.1.12. Paul Albert Laurens (1870-1934)……….. 222

5.2.Avrupa’da Sanatçılarımızın Eğitim Aldıkları Akademiler………... 224

5.2.1. Julian Akademisi (Academié Julian) ……….… 224

5.2.1.1. Abidin Elderoğlu (1901-1974)……… 229

5.2.1.2. Cevat Dereli (1900-1989) ………... 230

5.2.1.3. Feyhaman Duran (1886-1970)……… 233

5.2.1.4. Halil Dikmen (1906-1964)………... 234

5.2.1.5. Hasan Vecih Berekoğlu (1895-1971)………... 237

5.2.1.6. Muhittin Sebati (1901-1935)……….. 238

5.2.1.7. Namık İsmail (1890-1935)………... 240

5.2.1.8. Nazmi Ziya Güran (1881-1937)………. 241

5.2.1.9. Refik Epikman (1902-1974) ……….. 243

5.2.1.10. Sami Yetik (1878-1945)……… 245

5.2.1.11. Şeref Akdik (1899-1972)……….. 247

5.2.2. Ulusal Güzel Sanatlar Yüksek Okulu (I’école Nationale Superieure Des Beaux Art’s)………... 248

5.2.2.1. Ali Sami Boyar (1880-1967)……… 252

5.2.2.2. Hikmet Onat (1885-1977)……….. 253

5.2.2.3. Hüseyin Avni Lifij (1886-1927)………. 254

5.2.2.4. İbrahim Çallı (1882-1960)……….. 256

5.2.2.5. Mahmud Celalettin Cûda (1904-1987) ………... 258

5.2.2.6. Mehmet Ruhi Arel (1880-1931)………... 261

5.2.3. André LHOTE AKADEMİSİ (Académie André Lhote)……… 262

5.2.3.1. Arif Bedi Kaptan (1906-1982)……… 264

5.2.3.2. Bedri Rahmi Eyüboğlu (1911-1975)……….. 266

5.2.3.3. Cemal Tollu (1899-1968)……… 268

5.2.3.4. Edip Hakkı Köseoğlu (1904-1991)……….. 271

5.2.3.5. Ercüment Kalmık (1908-1971)……… 272

5.2.3.6. Eşref Üren (1897-1984)………... 274

5.2.3.7. Hale Asaf (1906-1938)……… 277

5.2.3.8. Hamit Görele (1903-1980)………... 280

5.2.3.9. Maide Arel (1907-1997)……….. 281

5.2.3.10. Nurullah Cemal Berk (1906-1982)………. 282

5.2.3.11. Salih Urallı (1908-1984)………. 284

5.2.3.12. Şemsi Arel (1906-1985)………. 285

5.2.3.13 Zeki Faik İzer (1905-1988)………. 285

5.2.4. Berlin Güzel Sanatlar Akademisi (Berlin Akademie der Bildenden Künste)………..……… 287

5.2.4.1. Fikret Mualla (1903-1967)………... 288

5.2.4.2. İlhami Demirci (1908-1976)……… 290

5.2.4.3. Malik Aksel (1901-1987)……… 291 5.2.5. Münih Güzel Sanatlar Akademisi (

5.2.5.1. Ali Avni Çelebi (1904-1993)………

München Akademie der Bildenden Künste)………

5.2.5.2. Ali Karsan (1903-1967)………

5.2.5.3. Zeki Kocamemi (1900-1987)………

293 295 300 301

5.2.6. Floransa Akademisi (Florence Academy)

5.2.6.1. Sabri Berkel (1907-1993)……….

………..………... 303

304

.DEĞERLENDİRME VE SONUÇ ……….……….………. 307 KAYNAKÇA……….……….……… 321

ŞEKİLLER ………..…………..……….

RESİMLER……….

337 342 ÖZGEÇMİŞ………..……….. 387

ÖZET DOKTORA TEZİ

16. VE 20. YÜZYILLAR ARASINDA AVRUPA’DA AKADEMİK DÜZEYDE SANAT EĞİTİMİNİN OLUŞUMU VE TÜRKİYE’DEKİ SANAT EĞİTİMİNE KATKILARI

Oğuz DİLMAÇ

Danışman: Doç. Dr. Ahmet Ali BAYHAN 2009, SAYFA: 387

Jüri : Prof. Dr. Hamza GÜNDOĞDU

Prof. Dr. Mehmet KARAOSMANOĞLU Doç. Dr. Ahmet Ali BAYHAN

Doç. Dr. Erol KILIÇ

Yard. Doç Dr. Mehmet YAVUZ

Sanat eğitimi, kişinin birey olma yolunda adımlarını sağlıklı ve dengeli atmasının en geçerli yoludur.

Birey sanat eğitimi yoluyla bilinçli bir sanat izleyicisi ve insan olma bilincine sahip olurken, bunu yaratıcı doğasının keşfedilip geliştirilmesi ve estetik duyarlılığının oluşumu ile gerçekleştirir. Bu süreç, kişinin eğitim yaşamı boyunca devam etmesi gereken, eğitim - öğretim süreci bittikten sonra da yaşama yaratıcı ve estetik bakışla bakmasını, yaşamını bu bakışla sürdürebilmesini sağlayan bir eğitim şeklidir. Sanat eğitimi sanatçı yetiştirmeyi hedef olarak seçmezken, bu eğitimin hedefi sanatçı bakışını bireye kazandırarak, yaşamı, çevresini, kendisini bilinçle sorgulayarak birey olabilmesinin yolunu göstermektir.

Tarih süreci içinde de sanatın ve onun eğitiminin gerekliliğinin farkına varılması ile önemli adımların kat edildiği deneyimlenmiştir. Antik Yunan ve Roma’ya kadar inen bir süreci içine alan akademik sanat eğitimi, ilk kez Rönesans döneminde verilmeye başlanmıştır. Fakat sanatın akademik olarak eğitiminde herhangi bir öğretim programının varlığından söz edebilmemiz için sanat eğitiminin kurumsal bir kimlik kazandığı 18.

yüzyılın sonu ve 19. yüzyılın ilk yarısı arasındaki dönemin beklenmesi gerekecektir. Bu dönemde sanat eğitiminin ikiye ayrılarak akademiler dışında özellikle Sanayi Devrimi’nin ortaya çıkması ile birlikte toplumun ihtiyaçları doğrultusunda devlet okullarında da verilmeye başlandığını da görmekteyiz.

Rönesans ve onun dayandığı antik kurallar, akademik sanat eğitiminin temeli olmuş ve yüzyıllar içinde şekillenerek günümüze gelmiştir. Bu kurallar ile ilk karşılaştığımız dönem olarak genelde 19. yüzyıl gösterilse de Avrupa sanatı ile tanışmamızı 15. yüzyıla kadar geri götürebilmemiz mümkündür. 15. yüzyılın sonlarında, ilk olarak Fatih Sultan Mehmed tarafından batılı ressamların Osmanlı topraklarına gelmeleri sağlanmış ve kendisinden sonra gelen sultanların çoğu da bu gelişmeyi destekleyen çalışmaları sürdürmüşlerdir.

Yurt dışından sanatçıların gelme sürecinden sonra, Osmanlı devletinden de eğitim almak üzere yurt dışına sanatçılar gitmeye başlamıştır. Sanata eğilimi olan gençlerin eğitim almaları için yurt dışına gönderilmeleri sonucu olarak, ülkede sanat eğitiminin eksikliği hissedilmiş ve Osman Hamdi Bey tarafından sanat eğitimi veren ilk Akademi olarak Sanayi-i Nefise Mektebi kurulmuştur. Sanayi-i Nefise Mektebi'nde sanat eğitimi almaya başlayan öğrencilerin kendilerini geliştirmek için yurt dışına gitmeleri ve Avrupa'nın çeşitli ülkelerinde resim eğitimi almaları kolaylaşmıştır. Avrupa'da eğitim aldıktan sonra ülkelerine dönen sanatçılar, bilgilerini aktarmak için Türkiye'deki okullarda göreve başlamışlardır. Bu sanatçılarımız aynı zamanda ülkemizin ilk milli sanat eğitimcileridir. Sadece öğretmen olarak çalışmakla yetinmemişler, batıda gelişim sürecini tamamlamış ya da yeni oluşmaya başlamış alanları da öğrenip Türkiye'deki öncüleri olmuşlar ve diğer sanatçılara da aktarmışlardır.

Sanat eğitimi, tarihsel süreci içinde, dönemlerin ekonomik kültürel koşullarına bağlı olarak eğitim sistemlerinde varlık göstermiş, teknolojik gelişmelerin yaşanmaya başlandığı dönemlerden itibaren de hedefler,

“toplumsal bir varlık kazanma”, “insan olmanın bilincine varma”, estetik duyarlılık kazanma”, ”yaratıcı kişilik”

çerçevesinde oluşturulmuştur. Ancak bu hedeflerin ne anlama geldiği, bireye ne tür kazanımlar sağladığı konusunda yeterince bilince sahip olduğumuz söylenemez. Bu hedeflere ulaşmada karşılaşılan problemlere çözüm yolları bulabilmek için sanat eğitiminin tarihinin mutlaka göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Sanat eğitimi tarihi, Vasari’den beri köklü bir bilim dalı olan Sanat Tarihi ile, bir bilim dalı olarak oldukça yeni olan Sanat Pedagojisi’nin ortak paylaşımları olduğu bir alandır. Hızla değişen çağımızda yenilikleri yakalamak, yenilikleri geçmiş deneyimlerle birleştirerek bütünleştirmek ve bu yolla geleceğe hazır bireyler yetiştirmek sanat eğitiminin sorumluluk alanı içerisindedir.

ABSTRACT Ph.D. THESIS

THE CONSTITUTION OF ART EDUCATION AT THE ACADEMIC LEVEL IN EUROPE BETWEEN THE 16TH AND 20TH CENTURIES AND IT’S CONTRIBUTIONS

TO THE ART EDUCATION IN TURKEY Oğuz DİLMAÇ

Advisor: Assoc. Prof. Dr. Ahmet Ali BAYHAN 2009, PAGE: 387

Jüri : Prof. Dr. Hamza GÜNDOĞDU

Prof. Dr. Mehmet KARAOSMANOĞLU Assoc. Prof. Dr. Ahmet Ali BAYHAN

Assoc. Prof. Dr. Erol KILIÇ Assist Prof. Dr. Mehmet YAVUZ

Art education is the most valid way to take healthier and more balanced steps further for being an individual. While an individual has the consciousness of being a conscious art spectator and a human being by means of art education, he/she realizes it by discovering and developing its creative nature and composing aesthetic sensitivity. That process is an educational way which should go on throughout the educational year of an individual and which enables the individual to maintain life through this viewpoint. While art education does not aim to bring up an artist, the aim of this education is to show the individual the way of being able to be an individual by helping him/her in earning the artistic viewpoint and by questioning the life, environment and himself/herself consciously.

It has been experienced that vital steps were taken in the realization of the necessity of art and its education in the span of time. Academic art education involving the process going back to Ancient Greece and Rome began to be given for the first time in the Renaissance Period. However, the period between the late 18th century and the first half of the 19th century when art education gains a theoretical identity should be waited for in order to point out and talk about the existence of any education program in academic art education. It can also be seen that in this period art education was divided into two branches and it began to be given at state schools in addition to the academies in accordance with the public needs which arises with the occurrence of Industrial Revolution.

Renaissance and the ancient laws that Renaissance was based upon became the basis of academic art education and has come up the present time having been shaped throughout centuries. Although it is usually mentioned that 19th century is the period that we first encountered such laws, it is also possible to mention that our encounter with European art goes back to 15th century.

At the ends of the 15th century, Fatih Sultan Mehmet invited western artists to the Ottoman Empire and the other sultans coming after him supported and continued this devolopment. After a short time, artists from Ottoman empire began to go abroad, too. As a consequent of the talented young exchange, the lack of art education in the Ottoman Empire was noticed and Sanayi-i Nefise Mektebi (School of Fine Arts) was founded by Osman Hamdi. Sanayi-i Nefise Mektebi facilitated the students, who were having art education in Turkey, going Europe to have painting education. After completed their education, the artists retumed home and not only began to work as teachers at schools in Turkey but also became the leader of new movements they learnt in Europe and passed their knowledge to their colleagues.

In its historical process, art education existed in educational systems as a result of the economic and cultural conditions and since the periods when technological developments were held aims were established on the grounds of “gaining a social existence”, “comprehending of being a human”, “ gaining aesthetic sensitivity”, and “creative personality”. However, it is misleading to mention that we are conscious enough about what these aims mean and what kind of advantages these aims provide for an individual. Art education history should be taken into consideration in order to find the ways in solving the problems which are encountered in achieving these aims. Art education history is a field which is the common sharing of art history which is a branch of art having its roots since Vasari and art pedagogy which is quite new as a branch of art. In our fast changing age, to catch innovations, to combine and integrate these innovations with the past experiences and to educate individuals who are ready for the future in this way.

ÖNSÖZ

Bu araştırma, sanat eğitimi tarihinin binlerce yılı bulan yolculuğunu aydınlatmak ve günümüz Türk sanatına ve sanat eğitimine olan katkılarını ortaya çıkarma amacıyla hazırlanmıştır.

Bugüne değin yapılmış çalışmalar içinde, akademik düzeydeki sanat eğitiminin Antik Yunan’dan 20. yüzyıla kadar geniş süreç içerisine yayılan oluşumuna dair kapsamlı bir çalışma yapılmamış olması, tezin hazırlanmasında kaynak güçlüğüne neden olmuştur. Bu nedenle

“Avrupa’da Akademik Düzeyde Sanat Eğitiminin Gelişimi ve Türkiye’deki Sanat Eğitimine Katkıları” konusunda yapılan ilk araştırma olması sebebiyle, tez çalışmasında görülecek eksikliklerin hoşgörü ile karşılanacağı ümit edilmektedir.

Bu çalışma ile bundan sonraki benzer çalışmalarda kaynak olarak kullanım ve onun vermek istediği mesaja gereken ilginin gösterilmesi temenni edilmektedir.

Araştırma konusunu öneren ve araştırmanın her safhasında büyük yardımlarını gördüğüm, danışman hocam sayın Doç. Dr. A. Ali BAYHAN’ a, birikimleri d,oğrultusunda öneri ve desteklerini hiçbir zaman esirgemeyerek beni yönlendiren hocam sayın Prof. Dr. Hamza GÜNDOĞDU’ ya, çalışma konusu hakkında beni cesaretlendiren hocam sayın Doç. Dr. Erol Kılıç’a ve yardımlarından dolayı sayın Arş. Gör. Şerife TALİ’ye ayrıca Sanat Tarihi Bölümü’ndeki tüm hocalarıma teşekkür ediyorum.

Çalışmamın tüm aşamalarında, desteklerini sabırla sürdüren, sevgili eşim Sehran DİLMAÇ’a teşekkürlerimi sunarım.

Erzurum- 2009 Oğuz DİLMAÇ

KISALTMALAR

A.g.e. : adı geçen eser A.g.m. : adı geçen makale Bkz. : Bakınız

bs. : Baskı

C. : Cilt

Çev. : Çeviren cm. : Santimetre Ed. : Editör

G.S.A. : Güzel Sanatlar Akademisi G.T.E. : Gazi Terbiye Enstitüsü

İ.R.H.M. : İstanbul Resim ve Heykel Müzesi Müzesi M.E.B. : Milli Eğitim Bakanlığı

M.Ö. : Milattan Önce M.S. : Milattan Sonra

M.S.Ü. : Mimar Sinan Üniversitesi

No. : Numara

Resim No. : Resim Numarası

s. : Sayfa

S. : Sayı

S.B.E. : Sosyal Bilimler Enstitüsü TTKB : Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı vb. : Ve benzeri

vs. : Ve saire

ÇİZELGELER DİZİNİ

Çizelge 2.2. Genel eğitim ile Sanat Eğitiminin Amaçlarının Karşılaştırılması……...

Sayfa No 22 Çizelge 4.3. 1999-2006 Akademik Yılı G.E.F. Resim-iş Eğitimi Bölümü

Program Analizi………... 185

ŞEKİLLER DİZİNİ

Sayfa No

Şekil 1.Pestalozzi’nin öğretisi ve ilkeleri doğrultusunda hazırlanan, 1895

yılına ait resim derslerinin öğretim programlarındaki çizimleri ….……….

Şekil 2. Polykleitos’un Amazon’u ve Mısırlı Figürü ……….………

338 339 Şekil 3. Bonomi’nin Kanon Ölçüleri..……….………..

Şekil 4. Düzgün, beş kenarlı bir yıldız şekli çizimi………..………..

340 341 Şekil 5. Altın Oran.. ……….………… 341

RESİMLER DİZİNİ

Resim 1. Raphael, “Çarmıha Geriliş”, (H.W.Janson, Anthony F. Janson, History of Art, New York, 1997, s. 447).

Resim 2. Pollaiuolo, “Nü’lerin Savaşı”, 1465-70, 38,3 x 59 cm. The Metropolitan Museum, New York, (H.W.Janson, Anthony F. Janson, History of Art, New York, 1997, s. 441).

Resim 3. Pollaiuolo, “Saint Sebastian’ın Şehit Edilişi”, (H.W.Janson, Anthony F. Janson, History of Art, New York, 1997, s. 441).

Resim 4. Luca Signorelli, “Orvieto’da San Brizio Şapeli Freskleri”, (H.W.Janson, Anthony F.

Janson, History of Art, New York, 1997, s. 447).

Resim 5. Pompei’de, bir evin duvar resmi. (Nancy Thompson, Roman Art, New York, 2007, s.179).

Resim 6. Gentille Bellini, Fatih’in Portresi, 1480, 69,9 × 52,1 cm., Tuval Üzeri Yağlıboya, National Portrait Gallery, / Londra – İngiltere, (Sezer Tansuğ, Resim Sanatının Tarihi, 1999, İstanbul, s. 148).

Resim.7..Nakkaş Nakşî, Divan-ı Nadiri, Gazanfer Ağa Medresesi, Topkapı Sarayı Kitaplığı

Resim.8..Levni,.Kadın.Müzisyenler,.1720,.Surname.Vehbi’den,.(Oktay Aslanapa, Türk Sanatı, İstanbul, 2007, s. 384).

(Günsel Renda, Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi, İstanbul, 1982, s. 27).

Resim 9. Kapıdağlı Konstantin, 3. Selim Portresi, Tuval Üzerine Yağlıboya, Topkapı Sarayı Müzesi, (Sezer Tansuğ, Çağdaş Türk Sanatı, İstanbul, 1996, s. 38).

Resim 10. Manisa, Sultan Cami, kubbe pandantifleri, ev tasviri.

Resim 11. Manisa, Sultan Cami, kubbe pandantifleri, ev tasviri.

Resim 13. Osman Hamdi, “Rahle Önünde Kız”, Tuval Üzeri Yağlıboya, 1880, (İpek Duben, Türk Resmi ve Eleştirisi, 2007, s. 29).

Resim 12. Yıldız Sarayı, Manisa, Küçük Mabeyn, zemin kat, 30 no.lu salon, “Kız Kulesi”. (Pelin Şahin Tekinalp, ‘Osmanlı’nın Son Sarayı Yıldız’ın Duvar Resimleri’, 11. Uluslararası Türk Sanatı Kongresi, Utrecht-Hollanda, Ağustos 23-28, 1999, No. 40, s. 28).

Resim.14. Ferik İbrahim Paşa, “Ihlamur Kasrı”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 62.5 x 91.5 cm., İ.R.H.M.

(Turan Erol, Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi, C. 1, İstanbul, 1981, s. 107).

Resim.15. Fahri Kaptan, “Yıldız Sarayı Bahçesinden”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 60 x 90.5 cm., İ.R.H.M. (Turan Erol, Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi, C. 1, İstanbul, 1981, s. 107).

Resim.16. Osman Nuri Paşa, Yıldız Sarayı Bahçesinden, 71x91 cm. Tual Üzeri Yağlıboya, İstanbul Resim Heykel Müzesi, (Turan Erol, Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi, C. 1, İstanbul, 1981, s. 113).

Resim.17. Şeker Ahmet Paşa, “Manolya ve Meyveler”, Tual Üzerine Yağlıboya, 1905, 130 x 89 cm., (Oğur Arsal, Modern Osmanlı Resminin Sosyolojisi, İstanbul, 2000, s.153).

Resim.18. Şeker Ahmet Paşa, “Ormanda Koyun Sürüsü”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1897, 90 x 130 cm, (Oğur Arsal, “ Modern Osmanlı Resminin Sosyolojisi, İstanbul, 2000, s. 153).

Resim.19. Şeker Ahmet Paşa, “Ayvalar”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1895, 38x 58cm, (Oğur Arsal, Modern Osmanlı Resminin Sosyolojisi (1839-1924), İstanbul, 2000, s. 154).

Resim.20. Şeker Ahmet Paşa, “Otoportre”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1895, 116 x 85 cm., (Sezer Tansuğ, Çağdaş Türk Sanatı, İstanbul, 1996, s. 59).

Resim.21. Halil Paşa, “Kayık İskelesi”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 24.5 x 36cm., İstanbul Resim ve Heykel Müzesi, (Turan Erol, Çağdaş Türk Sanatı Ansiklopedisi, İstanbul, 1981, C. 1, s.

155).

Resim.22. Süleyman Seyyid, “Portakal”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1895-96, 32.5 x 11 cm., (Oğur Arsal, Modern Osmanlı Resminin Sosyolojisi (1839-1924), İstanbul, 2000, s. 157).

Resim.23. Süleyman Seyyid, “Kavunlar ve İncirler”, 43 x 60 cm., Tuval Üzerine Yağlıboya, İ.R.H.M., (Turan Erol, Çağdaş Türk Sanatı Ansiklopedisi, İstanbul, 1981, C. 1, s. 124).

Resim 24. Osman Hamdi Bey, “Mimozalı Kadın”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 136 x 97.5 cm., MSGSÜ, İ.R.H.M., (İpek Duben, Türk Resmi ve Eleştirisi, İstanbul, 2007, s. 53).

Resim 25 Osman Hamdi, “Mihrab”, 1901, 108 x 210 cm., Mesut Hakgüder Koleksiyonu, (Osman Hamdi Bey, Fotoğraflarla Resim Sergisi Kataloğu, İstanbul, 1993, s. 15).

Resim.26.Osman Hamdi Bey, “Cami Kapısı Önünde Konuşan Hocalar”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 140 x 105 cm., MSGSÜ, İstanbul Resim Heykel Müzesi, (İpek Duben, Türk Resmi Ve Eleştirisi, İstanbul, 2007, s. 52).

Resim.27. Mihri Müşfik Hanım, “Bebek Portresi”, Kağıt Üzerine Pastel, 1911, 63 x 49 cm,,İ.R.H.M., (Nurullah Berk, Çağdaş Türk Sanatı Ansiklopedisi, İstanbul, 1981, C. 2, s.

17).

Resim.28. Mihri Müşfik Hanım, “Yaşlı Kadın Portresi ”, Kağıt Üzerine Pastel, 30 x 40 cm, İ.R.H.M., (Oğur Arsal, Modern Osmanlı Resminin Sosyolojisi, İstanbul, 2000, s. 186).

Resim 29. Abidin Elderoğlu, “Ayrılış”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 153 x182 cm, İzmir Devlet Resim Heykel Müzesi, (İzmir Devlet Resim Heykel Müzesi Kataloğu, Ankara, 2002, s.

42).

Resim 30. Cevat Dereli, “Balık Tutan Adam”, 1957, Tuval Üzerine Yağlıboya, 116 x 89 cm., İ.R.H.M., (Adnan Turani, Çağdaş Türk Sanatı Tarihi, C. 2, İstanbul, 1981, s. 69).

Resim 31. Cevat Dereli, “Kılıç Ağları Anadolu Kavağı”, 1967, Tuval Üzerine Yağlıboya, 120.5 x 89.5 cm., İ.R.H.M., (Ayla Ersoy, 500 Türk Sanatçısı, İstanbul, 2004, s. 173).

Resim 32. Feyhaman Duran, “Dr. Akil Muhtar’ın Portresi”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 73 x 92 cm., İstanbul Tıp Fakültesi, (Oğur Arsal, Modern Osmanlı Resminin Sosyolojisi, İstanbul, 2000, s. 204).

Resim 33. Feyhaman Duran, “Ressamlar Grubu ( Soldan Sağa: Sami Yetik, İbrahim Çallı, Feyhaman Duran, Şevket Dağ, Hikmet Onat)”, 1921, Tuval Üzerine Yağlıboya, 133 x 162 cm., (Kıymet Giray, Çallı ve Atölyesi, İstanbul, 1997, s. 54).

Resim 34. Halil Dikmen, “Köylü Kadınlar”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 97.5 x 131 cm., İ.R.H.M., (Ayla Ödekan, (Ed.), Cumhuriyet’in Renkleri Biçimleri, İstanbul, 1999, s. 21).

Resim 35. Halil Dikmen, “Balıkçılar”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 151 x 226 cm., İ.R.H.M., (Ayla Ersoy, 500 Türk Sanatçı, İstanbul, 2004, s. 176).

Resim 36. Hasan Vecih Bereketoğlu, “Salacak Vapur İskelesi”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 65 x 92 cm., T.C. Merkez Bankası Koleksiyonu, Ayla Ersoy, 500 Türk Sanatçısı, İstanbul, 2004, s.

105).

Resim.37..Muhittin Sebati, “Elmalar ve Bardak”, 27 x 34.5 cm., İ.R.H.M., (Ayla Ödekan, (Ed.), Cumhuriyet’in Renkleri Biçimleri, İstanbul, 1999, s. 34).

Resim.38..Muhittin Sebati, ”Pipolu Natürmort”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 55 x 45 cm., Özel Koleksiyon, (Ayla Ersoy, 500 Türk Sanatçısı, İstanbul, 2004, s. 420).

Resim 39. Namık İsmail, “Suya Yansıyan Pembe Yapılar”, Tuval Üzeri Yağlıboya, 1921, 30 x 36 cm, (Nurullah Berk, Çağdaş Türk Sanatı Tarihi, C. 2, 1981, İstanbul, s. 59).

Resim.40..Namık İsmail, “Paris”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 48 x 65 cm., (Veysel Uğurlu, (Ed.),

“Savaş ve Barış Kurtuluş Savaş’ından Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Türk Resminden Kesitler”, İstanbul, 1997, s. 25).

Resim 41. Nazmi Ziya Güran, “Langa Bostanı”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 65 x 80 cm., Özel Koleksiyon, (Nurullah Berk, Çağdaş Türk Sanatı Tarihi, C. 2, 1981, İstanbul, s. 42).

Resim.42. Nazmi Ziya Güran, “Carpeaux Çeşmesi”, Tuval Üzeri Yağlıboya, 75 x 55 cm., Özel Koleksiyon, (Nurullah Berk, Çağdaş Türk Sanatı Tarihi, C. 2, İstanbul, 1981, s. 39).

Resim.43..Refik Epikman, “Arzuhalci”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 44,5 x 35.5 cm., İ.R.H.M., (Ayla Ödekan, (Ed.), Cumhuriyet’in Renkleri Biçimleri, İstanbul, 1999, s. 13).

Resim.44.:Refik Epikman, “Bar”, 1928, Tuval Üzerine Yağlıboya, 46 x 55 cm, İ.R.H.M., (Nurullah Berk, Çağdaş Türk Sanatı Tarihi, C. 2, 1981, İstanbul, s. 70).

Resim 45. Sami Yetik, “Topçular”, Tuval ÜzerineYağlıboya, 70 x 99cm., Ankara Resim ve Heykel Müzesi, (Kaya Özsezgin, Cumhuriyetin 75. Yılında Türk Resmi, İstanbul, 1998, s. 107 ).

Resim.46..Şeref Akdik, “Sivas Cer Atölyesi”, 1946, Tuval Üzerine Yağlıboya, Akbank Koleksiyonu (Ayla Ödekan, Cumhuriyet’in Renkleri Biçimleri, İstanbul, 1999, s. 13).

Resim.47..Ali Sami Boyar, “Feneri İsa Camii”, Kağıt Üzerine Suluboya, 30 x 45cm., T.C. Merkez Bankası Koleksiyonu, (Ayla Ersoy, 500 Türk Sanatçısı, 2004, s. 116).

Resim.48. Hikmet Onat, “Peyzaj”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1922, 79.5 x115 cm., İ.R.H.M., (Ayla Ersoy, 500 Türk Sanatçısı, İstanbul, 2004, s. 364).

Resim.49. Hikmet Onat, “Siperde Mektup Okuyan Askerler”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 124 x 150 cm., İ.R.H.M., (Sezer Tansuğ, Çağdaş Türk Sanatı, İstanbul, 1996, s. 151).

Resim.50. Hüseyin Avni Lifij, “Kendi Otoportresi”, 1908-09, Tuval Üzerine Yağlıboya, 65 x 46 cm., İ.R.H.M., (Nurullah Berk, Çağdaş Türk Sanatı, İstanbul, 1981, s. 51).

Resim.51. Hüseyin Avni Lifij, “Ressamın Annesi”, Kağıt Üzerine Karakalem, 38,2 x 28.3 cm., (Oğur Arsal, Modern Osmanlı Resminin Sosyolojisi, 2000, s. 196).

Resim.52. Cezanne, “Annecy Gölü”, 1896, 65 x 81cm., London, Courtauld Institute Galleries, (Nicola Nonhoff, Cézanne, Born, 1999, s. 71).

Resim.53..İbrahim.Çallı,.“Adadan.Görünüm”,.Tuval.Üzerine.Yağlıboya,.(Kıymet Giray, Çallı ve Atölyesi, İstanbul, 1997, s. 177).

Resim.54. Mahmut Celâleddin Cuda, “Trabzon’da Kanita”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 50 x 65cm., İ.R.H.M., (İpek Düben, Türk Resminin Eleştirisi, İstanbul, 2007, s. 156).

Resim.55. Mahmut Celâleddin Cuda, “Heykelli Natürmort”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 65 x 50 cm., İ.R.H.M., ( Nurullah Berk, Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi, C. 2, s. 85).

Resim.56 Mehmet Ruhi Arel, “Hilali Ahmere Yardım”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 38 x 46 cm, (Veysel Uğurlu, (Ed.), Savaş ve barış Kurtuluş Savaş’ından Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Türk Resminden Kesitler, İstanbul, 1997, s. 33).

Resim 57 Mehmet Ruhi Arel, “Erenköy”, 1927, Tuval Üzerine Yağlıboya, 65 x 79.5 cm., ( Veysel Uğurlu, (Ed.), Savaş ve Barış Kurtuluş Savaş’ından Cumhuriyet’in ilk Yıllarına Türk Resminden Kesitler, İstanbul, 1997, s. 34).

Resim.58. Arif Bedii Kaptan, “Cumhuriyet’in Gençliğe Tevdii”, 1934, Tuval Üzerine Yağlıboya, 155 x 200 cm, İ.R.H.M., (Ayla Ödekan, Cumhuriyet’in Renkleri Biçimleri, İstanbul, 1999, s. 12).

Resim.59. Bedri.Rahmi.Eyüboğlu,.Hilton.Karagöz Bar, Mozaik, 1954, (Ayla Ödekan, (Ed.), Cumhuriyet’in Renkleri Biçimleri”, İstanbul, 1999, s. 24).

Resim.60. Bedri Rahmi Eyüboğlu, “Tren, Yataklı- Vagon”, Duralit Üzerine Yağlıboya, 1954, 183 x 146 cm., İ.R.H.M., (Nurullah Berk, Çağdaş Türk Resim Tarihi, C. 2, İstanbul, 1981, s.

107).

Resim.61. Cemal Tollu, “Nü”, Kağıt Üzerine Füzen, 48 x 64 cm., İ.R.H.M., (Adnan Çoker, Cemal Tollu, 1996, İstanbul, 1996, s. 139).

Resim.62. Cemal Tollu, “Natürmortlu Çıplak”, 1950, Tuval Üzerine Yağlıboya, 95 x 130 cm., İ.R.H.M., (Adnan, Çoker, Cemal Tollu, İstanbul, 1996, s. 140).

Resim.63. Cemal Tollu, “Çoban ve Tiftik Keçileri”, 1963, Tuval Üzerine Yağlıboya, 130 x 195.5 cm., İ.R.H.M., (Adnan Çoker, Cemal Tollu, İstanbul, 1996, s. 153).

Resim.64. Edip Hakkı Köseoğlu, “Akademi’de Atölye”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 32 x 41 cm., Dr.

Günay-Haluk Saner Koleksiyonu (Hamit Kınaytürk, (Haz.), Edip Hakkı Köseoğlu, Sanat Çevresi Ayak Sanat Dergisi Kültür ve Sanat Yayınları:9, İstanbul, 1996, s. 120).

Resim.65. Ercüment Kalmık, “Peyzaj”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 47 x 62 cm., Özel Koleksiyon,.(Ayla Ersoy, 500 Türk Sanatçısı, İstanbul, 2004, s. 293).

Resim 66. Eşref Üren, “Nü”, Tuval Üzerine Yağlıboya, İş Bankası Koleksiyonu ( Kıymet Giray, Türkiye İş Bankası Resim Koleksiyonu, Sayı Dizisi: 55, İstanbul, 2000, s. 407).

Resim.67. Hale Asaf, “İsmail Hakkı Oygar Portresi”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 91 x 72 cm., İ.R.H.M., (Burcu Pelvanlar, Hale Asaf, 2007, İstanbul, s. 129).

Resim.68. Hale Asaf, “Otoportre”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 64 x 58 cm., 1928, Özel Koleksiyon, (Burcu Pelvanlar, Hale Asaf, 2007, İstanbul, s. 132).

Resim.69. Hamit Görele, “Konser”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 130 x 162 cm., İ.R.H.M., (Adnan Turani, Çağdaş Türk Resim Sanatı, C. 2, İstanbul, 1981, s. 131).

Resim.70. Hamit Görele, “Portre”, Tuval Üzerine Yağlıboya, İş Bankası Resim Koleksiyonu (Kıymet Giray, Türkiye İş Bankası Resim Koleksiyonu, İstanbul, 2000, s. 307).

Resim.71. Maide Arel, “Neyzen”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1961, 99 x 88 cm., İ.R.H.M., (Veysel Uğurlu, (Ed.), Savaş ve Barış Kurtuluş Savaş’ından Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Türk Resminden Kesitler, İstanbul, 1997, s. 26).

Resim.72. Nurullah Berk, “Ütü Yapan Kadın”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1950, 60 x 91.5 cm., İ.R.H.M., (Nihal Elvan, (ed.); d grubu 1933-1951, İstanbul, 2002, s. 92).

Resim.73. Nurullah Berk, “İskambil Kağıtlı Natürmort” Tuval Üzerine Yağlıboya, 1933, 64.5 x 80 cm., İ.R.H.M., (Nihal Elvan, (ed.); d grubu 1933-1951, İstanbul, 2002, s. 91).

Resim.74. Salih Urallı, “Ana”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1944, 92 x 55 cm., İ.R.H.M., (Veysel Uğurlu, (Ed.), Savaş ve Barış Kurtuluş Savaşı’ndan Cunhuriyeti’in İlk Yıllarına Türk Resminden Kesitler, İstanbul, 1997, s. 30).

Resim.75. Salih Urallı, “Şapkalı Kadın”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 38 x 46 cm., Özel Koleksiyon (Nurullah Berk, Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi, C. 2, İstanbul, 1981, s. 77).

Resim.76. Şemsi Arel, “Pancar Tarlasında”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 116 x 81 cm., İ.R.H.M., (Veysel Uğurlu (Ed.), Savaş ve Barış Kurtuluş Savaşı’ndan Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Türk Resminden Kesitler, İstanbul, 1997, s. 31).

Resim.77. Zeki Faik İzer, “Figürlü Kompozisyon”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1930, 38 x 45 cm., Özel Koleksiyon (Gül İrepoğlu, Zeki Faik İzer, İstanbul, Ocak, 2005, s. 49).

Resim.78. Ali Avni Çelebi, “Maskeli Balo”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1928, 140 x 199 cm, İ.R.H.M., (Ayla Ersoy, 500 Türk Sanatçısı, İstanbul, 2004, s. 148).

Resim.79. Ali Avni Çelebi, “Oturan Nü”, Kağıt Üzerine Füzen, 58 x 78 cm., İ.R.H.M., ( Ayla Ödekan, (Ed.), Cumhuriyet’in Renkleri Biçimleri, İstanbul, 1999, s. 24).

Resim.80. Ali Karsan, “Leda”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 40 x 50 cm., Ayla Ersoy Koleksiyonu, (Ayla Ersoy, 500 Türk Sanatçısı, 2004, İstanbul, s. 308).

Resim.81. Fikret Mualla, “Teşebbüs”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 54 x 37 cm., (Ayla Ersoy, 500 Türk Sanatçısı, İstanbul, 2004, s. 351).

Resim.82. İlhami Demirci, “Gitarlı Natürmort”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1939, 55x38 cm, Sabancı Müzesi, (Mine Haydaroğlu, (Ed.); Başlangıçtan Bugüne Türk Resmi İçin Bir Müze Denemesi, Sanat Dünyamız, Yaz-2003, S. 88, s.129).

Resim.83. Malik Aksel, “Tezgah Başına Oturmuş Halı Dokuyan Kadınlar”, (Ayla Ersoy, 500 Türk Sanatçısı, İstanbul, 2004, s. 25).

Resim.84. Zeki Kocamemi, “Mekkâre Erleri”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1935, 123.5 x 195.5 cm., İ.R.H.M., (Ayla Ödekan, (Ed.); Cumhuriyet’in Renkleri Biçimleri, İstanbul, 1999, s. 9).

Resim.85. Zeki Kocamemi, “Nü”, Mukavva Üzerine Yağlıboya, İ.R.H.M., (Ayla Ödekan, (Ed.);

Cumhuriyet’in Renkleri Biçimleri, İstanbul, 1999, s. 9).

Resim.86. Sabri Berkel, “Şişeli Natürmort”, Mukavva Üzerine Yağlıboya, 46 x 55 cm., Özel Koleksiyon, (Nurullah, Berk, Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi, C. 2, İstanbul, Ekim, 1981, s. 77).

Resim.87. Sabri Berkel, ”Zeybek”, Tuval Üzerine Yağlıboya, 1905, 70 x 100 cm., İ.R.H.M., (Adnan Turani, Çağdaş Türk Sanatı Tarihi, C. 2 , İstanbul, 1981, s. 169).

BİRİNCİ BÖLÜM I. GİRİŞ

1.1. Konunun Niteliği ve Önemi

Sanat Eğitimi Tarihi çerçevesinde ele alınan, akademik düzeyde sanat eğitiminin ortaya çıkışı, ve gelişmesi konusu bu çalışmanın kapsamını oluşturmaktadır. Bu çalışmada, sanat eğitiminin temel prensiplerinin zaman içerisindeki gelişimleri ele alınarak, bu prensipler doğrultusunda eğitim veren Avrupa sanat akademilerinden ülkemizdeki sanat eğitimine ve sanatına katkıda bulunanlar incelenmiştir.

Sanat Eğitimi’ni, kuramsal, yöntemsel ve tarihsel boyutları göz önüne alınırsa, birbirleriyle sıkı ilişkiler içinde olan üç ana bölüme ayırmak mümkündür. Bu bölümlerden birincisi; yaratıcı sanatsal eğitimin kuramsal ve yöntemsel temellerini araştıran “Sanat Eğitimi Kuramı”, ikincisi; tümel sanat derslerinin ve sanat eğitiminin, çağdaş deyişle kültürün bütün alanlarının öğretilmesi ve öğrenilmesi sorunlarıyla uğraşan “Sanat Eğitimi Yöntem Bilimi”, üçüncüsü ise; sanat eğitimi alanında tarihsel gelişim içindeki çalışmalar, kuramsal ve uygulamalı çabaları inceleyen ve ortak bulgular ve temel modeller, hem kendi çağları içinde hem de günümüz sorunlarına ışık tutacak biçimde inceleyen, ve Sanat Tarihi’nin alt disiplinlerinden biri olarak ta ifade edebileceğimiz “Sanat Eğitimi Tarihi” dir¹

Konunun seçilmesinde en büyük etkenlerden biri de, sanat eğitiminin tarih içinde geçirdiği değişikleri günümüze aktarmaktır. Sanat Eğitimi Tarihi’ni incelemekteki amaç, sırf geçmişte yaşanan gelişme ve olayları öğrenmek değildir. Zira bu tür bir çalışmanın günümüze ışık tutması beklenemez. Bu bağlamda önemli olan, geçmişte yaşanan gelişme ve olayların günümüze aktardığı değerlerle bugünü değerlendirme fırsatının yakalanması başlıca amacı oluşturmaktadır.

.

Sanat Eğitimi de, toplumların geçirdiği ekonomik, kültürel, bilimsel ve teknolojik alanlarda gösterdiği değişime paralel olarak değişmiş ve günümüze gelebilmiştir. Sanat Eğitimi tarih içerisinde geçirdiği değişim sırasında bir takım faktörlerin etkisi altında kalmıştır. Bu faktörleri şöyle sıralayabiliriz:

1. Psikoloji, felsefe, estetik, sosyoloji, antropoloji gibi sanat eğitimini etkileyen bilim alanlarındaki gelişmeler,

2. Toplumların sanat ve sanatçıya olan bakış açısı,

3. Tarih içinde toplumların ihtiyaçlarına göre sanattan ve eğitimden beklentileri,

1İnci SAN, Sanat Eğitimi Kuramları, Ankara, 2003, s. 20.

4. Bu beklentilerinin karşılanması sırasında belirlenen sanat eğitiminin amaç, yöntem ve uygulamaları,

5. Sanat Eğitiminin gelişen teknolojinin yarattığı değişikliklerden etkilenmesi, 6. Toplumların dini, politik dünya görüşleri ve ekonomik güçleri,

7. Sanat Eğitiminin bilimsel bir disiplin olduğunu göstermek için yapılan çalışmalar.

Her toplumun kendine ait ekonomik, politik, toplumsal ve kültürel koşullarının olması, sanat eğitiminin ülkeden ülkeye değişiklilik göstermesine yol açarken, teknolojik alanda görülen gelişmelerin bir sonucu olan iletişimdeki kolaylık, uluslararası kültür etkileşimini de hızlandırmıştır. Bu nedenle Sanat Eğitimi; okul programlarındaki yeri, amacı, içeriği ve yöntemiyle ülkeler arasında farklılıklar gösterse de genel olarak uluslararası bir beraberlikten söz edilebilir. Bu nedenle Avrupa sanat akademilerinin gelişimi şüphesiz daha sonraki yıllarda, ülkemizdeki sanat eğitimini de etkilemiş, sanat alanında yapılan çalışmalarda akademik kurallara uyulduğu gözlenmiştir. Günümüzde verilen özellikle akademik düzeydeki sanat eğitiminin temeli, şüphesiz kendini Antik Çağın mirascısı olarak gören Rönesans döneminde ortaya çıkmış, 17. ve 18. yüzyılda gelişmeye devam etmiş akademilerde oluşturulan sanat eğitimine dayanmaktadır.

Bu araştırmada, Avrupa ülkeleri içerisinde sanat tarihine ve sanat eğitimine yön veren İtalya, Fransa, Almanya ve İngiltere’deki, akademik sanat eğitimi ile ilgili bilgiler yayınlardan taranarak tespit edilen akademi örnekleri ile karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Bir bütün olarak gelişimi çıkarılan akademik sanat eğitimi, bu alanda yapılacak olan daha sonraki çalışmalara yön verecek niteliktedir.

“16. ve 20. Yüzyıllar Arasında Avrupa’da Akademik Düzeyde Sanat Eğitiminin Oluşumu ve Ülkemiz’deki Sanat Eğitimine Katkıları” adlı bu çalışma ilk olarak, sanat eğitimi tarihi çerçevesi içinde akademi kavramını ele alıp sanat akademilerinin ortaya çıkışı, gelişmesi, bulunduğu kültür, sanat ortamına ve sanat eğitimine katkılarını incelenmesi ve ikinci olarak da Avrupa sanat akademilerinden Çağdaş Türk sanat eğitimine ve sanatına etki edenleri incelemesi nedeniyle önemlidir.

1.2. Kaynak ve Araştırmalar

Akademik sanat eğitiminin oluşumu ve Türk sanat eğitimine katkıları ile ilgili doğrudan, bilimsel anlamda kaynak kitap ve yayınlar yeterince olup özellikle, ilk sanat eğitimcilerimizin Avrupa’da aldıkları sanat eğitimi ile ilgili kapsamlı bir araştırma bulunmamaktadır.

Bu araştırmada betimsel yöntem ve tarama modeli, amaca en uygun yöntem olarak görülmüştür. 16. yüzyıldan başlayarak 20. yüzyıla kadar Avrupa’da akademik düzeyde sanat eğitimi veren kurumların içinde, bulundukları dönem dikkate alınarak kuruluş amaçları, işleyiş şekilleri, kullandıkları sanat eğitimi yöntemleri ve akademide eğitim veren ünlü sanatçılar, belirlenen konu çerçevesinde irdelenmiştir.

Belirtilen tarihler içinde yer alan Avrupa Sanat Akademilerinin hepsinin çalışma içerisinde teker teker yer bulması, sayıca fazla oluşlarından dolayı imkânsızdır. Sadece 1790 yılında Avrupa ülkeleri ve Amerika’da Fransız Akademisi’ne benzeyen akademilerin sayısı 100’ü geçmişti. Bu nedenle dönem içerisinde yer alan bütün sanat akademilerini incelemenin yerine, sanata yön veren çeşitli Avrupa ülkelerindeki akademiler; kuruldukları dönemin ekonomik, sosyal ve kültürel ortamı çerçevesinde ele alınmıştır.

Çağdaş Türk resmi, Batı ülkelerindeki resim anlayışının bir versiyonu olarak ortaya çıkmıştır. Bu nedenle Avrupa sanat akademilerinin çağdaş Türk resim sanatına olan etkileri ve orada eğitim gören Türk sanatçılarının üslup özellikleri de ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir.

Yapılan ön araştırmada, konu ile ilgili doğrudan kaynak olduğu, dolaylı kaynakların da temininde sıkıntı olmadığı, yabancı dilden Türkçe’ye çevrilmiş kaynaklarda ise yeterince ele alınmadığı, fakat yabancı dilde yazılmış kitaplarda ve süreli yayınlarda konunun yeterli bir şekilde ele alındığı görülmüştür.

Geniş bir kaynak taraması yapılarak, elde edilen veriler ışığında, dönemin koşulları ve düşünce yapısı göz önüne alınarak, akademi kavramı ve özellikleri, sanat eğitimi veren ilk akademilerin oluşumu, akademi temsilcisi olan sanatçılar ve Avrupa sanat akademilerinin Çağdaş Türk resim eğitimine olan etkileri incelenmiştir. Bunun yanı sıra akademik sanat eğitimine olan karşı görüş ve tutumlar da irdelenmiştir.

Sanat eğitiminin tanımı, amaçları ile ilgili en kapsamlı kaynaklardan biri, Vedat Özsoy’un “Görsel Sanatlar Eğitimi- Resim-İş Eğitiminin Tarihsel ve Düşünsel Temelleri” adlı kitabıdır². Sanat eğitiminin kavramsal çerçevesini oluştururken başvurduğumuz diğer önemli kaynaklar iseİnci San’ın, “Sanat Eğitimi Kuramları”³ve Olcay Tekin Kırışoğlu’nun “Sanatta Eğitim”⁴

2 Vedat ÖZSOY, Görsel Sanatlar Eğitimi- Resim-iş Eğitiminin Tarihsel ve Düşünsel Temelleri, Ankara, 2003.

isimli eserleridir.

3 San, a.g.e.

4Olcay Tekin KIRIŞOĞLU, Sanatta Eğitim, Görmek, Öğrenmek, Yaratmak, Ankara, 2002.

Arthur Efland’ın, “A History of Art Education”⁵

Akademik sanat eğitiminin felsefi temelleri ile ilgili önemli bilimsel çalışmalar ise, Alison Burford’un “Craftsmen In Greek And Roman Society”

isimli kitabı, sanat eğitimini kronolojik sıralamayla incelememizde temel kaynak olmuştur. Akademilerin kuruluşlarından önce sanat eğitiminin usta-çırak geleneği biçiminde sürdürülmesi ile başlayan süreci ve daha sonra sanat akademilerini örneklerle tanıtan önemli bir yabancı kaynaktır.

6 ve Robert Flaceliere’in,

“Daily Life In Greece At The Time Of Pericles”⁷

A.C. Krausse’un, “Rönesanstan Günümüze Resim Sanatının Öyküsü”

isimli kitapları, antik dönem sanatı hakkında bilgilere ulaştığımız diğer önemli kaynaklardır. Bu iki eser, tez çalışmasına da yön vermiş ve kaynak oluşturmuştur.

8

Avrupa’da akademileri oluşturan sosyal ortam hakkında Arnold Hauser’in, “The Social History of Art”

isimli kitabından, Antikitenin Rönesans resminde nasıl kullanılmaya başlandığı açıklanmasında yararlanılmıştır.

9 isimli kitabı, önemli bir kaynak olmuştur. Arthur Efland’ın “School Art and its Social Origins”¹⁰ isimli eseri ve Stuart Macdonald’ın, “The History and Philsophy of Art Education”¹¹

Batılılaşma dönemi Türk resminin kronolojik gelişimini incelememizde bize önemli ölçüde kaynaklık eden ve sanat tarihçilerinin de büyük ölçüde faydalandığı Mustafa Cezar’ın

“Sanatta Batılılaşma ve Osman Hamdi”

isimli kitapları, geleneksel sanat akademisi modeli ile ilgili bilgilerin verildiği kaynaklar olup, bunlardan, ilk kurulan akademiler hakkında bilgiler konusunda faydalanılmıştır.

12 adlı iki ciltlik eseri, en önemli kaynaktır. Günsel Renda’nın, “Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı”¹³ isimli kitabı, Batılılaşma dönemi resim sanatıyla ilgili diğer önemli bir kaynaktır. Rüçhan Arık’ın, “Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı”¹⁴

5 Arthur EFLAND, A History of Art Education, New York, 1990.

adlı kitabında, Batılılaşma döneminde, Anadolu’da cami ve konutlarda yapılmış duvar resimleri motif, kompozisyon, renk ve teknik bakımdan detaylı ve sistemli bir şekilde incelenmiştir. Çağdaş Türk resmini konu alan, Sezer Tansuğ’un “Çağdaş

6 Alison BURFORD, Craftsmen In Greek And Roman Society, New York, 1974.

7 Robert FLACELİERE, Daily Life In Greece At The Time Of Pericles, London, 2002.

8 Anna C. KRAUSSE, Rönesanstan Günümüze Resim Sanatının Öyküsü, Köln, 2005.

9 Arnold HAUSER, Rönesansın Serüveni, (çev.Ahmet Cemal), İstanbul, 2005.

10 Arthur EFLAND, School Art and its Social Origins, Studıes ın Art Education, Vol. 24, No. 3, New York, 1983.

11 Stuard McDONALD, The History and Philosophy of Art Education, London, 2004.

12 Mustafa CEZAR, Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi, İstanbul, 1971.

13 Günsel RENDA, Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı, Ankara, 1977.

14 Rüçhan ARIK, Batılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Tasvir Sanatı, Ankara, 1976.

Türk Resmi”¹⁵, Kaya Özsezgin’in “Cumhuriyetin 75. Yılında Türk Resmi”¹⁶

Türkiye’deki akademik düzeyde sanat eğitimi veren kurumlar hakkında 1993 yılında Gazi Üniversitesinde bir yüksek lisans tezi hazırlanmış ve bu çalışmada Gazi Üniversitesi’nde akademik sanat eğitiminin gelişimi hakkında bilgiler verilmiştir

başlıklı kitapları, Çağdaş Türk Resminin kronolojik gelişimini takip etmekte yararlandığımız diğer kaynaklardır. Bunların dışında, çağdaş Türk Resmini konu alan diğer kaynaklardan da önemli ölçüde yararlanılmıştır.

17

Safa Erkün’ün, “ Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu”, adlı makalesinde, ülkemizdeki akademik sanat eğitimi veren kurumlar hakkında bilgiler verilerek , günümüzde Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi olan kurumun, sanat eğitimine verdiği katkılar incelenmiştir

.

18

Fatma, Ürekli’nin, 2003 yılında yayınlanan “Güzel Sanatlar Eğitiminde Osmanlı Hanımlarına Açılan Bir Pencere İnas Sanayi-i Nefise Mektebi” isimli makalesinde de, ülkemizdeki akademik sanat eğitiminin gelişimi içinde Sanayi-i Nefise Mektebi genel olarak ele alınmıştır

.

19

Zehra Çobanlı’nın, ”Sanat Eğitiminin Gelişimi ve Bu Gelişim İçinde Eskişehir Anadolu Üniversitesi”, adlı bildirisinde, akademik sanat eğitiminin ülkemizde izlediği gelişim aşamalarıyla ilgili bilgiler verilerek özellikle Cumhuriyet sonrası dönem üzerinde durulmuştur

.

20

2000 yılında hazırlanan “Türkiye’de Sanat Eğitimi Tarihi (1950-1999)”, konulu doktora tezinde de ülkemizde sanat eğitiminin izlediği değişim süreçleri ayrıntılı olarak ele alınmış ve değerlendirilmiştir. Bu tez çalışmalarından ülkemizde sanat eğitiminin gelişim süreçlerinin incelenmesinde faydalanılmıştır

.

21

Konu ile ilgili bir çok maddenin yer aldığı, Sanat Ansiklopedisi, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, 4 ciltlik “Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi Ansiklopedisi”nden de önemli ölçüde faydalanılmıştır.

.

15 Sezer TANSUĞ, Çağdaş Türk Sanatı, İstanbul, 1996.

16Kaya ÖZSEZGİN, Cumhuriyetin 75. Yılında Türk Resmi, İstanbul, 1998.

17 İbrahim ÇOBAN, Gazi Eğitim Enstitüsü, Resim-iş Bölümü’nün Çağdaş Türk Resim Sanatı İçindeki Yeri, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 1993.

18 Safa ERKÜN, “Tatbiki Güzel Sanatlar Yüksek Okulu”, Yeni İnsan, C. 5-7, İstanbul, Temmuz, 1967, s. 23-27.

19Fatma ÜREKLİ, “Güzel Sanatlar Eğitiminde Osmanlı Hanımlarına Açılan Bir Pencere İnas Sanayi-i Nefise Mektebi”, Tarih ve Toplum, Mart, 2003, s. 51-55.

20Zehra ÇOBANLI, “Sanat Eğitiminin Gelişimi ve Bu Gelişim İçinde Eskişehir Anadolu Üniversitesi, G.S.F: Örneği”, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sempozyumu, Eskişehir, 1995.

21Y, KURTULUŞ, Türkiye’de Sanat Eğitimi Tarihi, A.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Programları ve Öğretim (Güzel Sanatlar Eğitimi) Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 2000.

1.3. Amaç ve Yöntem

Akademik sanat eğitiminin tarihini inceleyen bu çalışmada, Batı sanatının temelini oluşturan ve sanat eserlerinin biçimlendirilmesine yol açan temel unsurlar vurgulanarak, günümüz sanat eğitiminde, yöntem olarak yerinin belirlenmesi ve önemi üzerinde durulmuştur.

Tez çalışmasına öncelikle, kaynak eserlerin taranmasıyla başlanmış, İstanbul, Ankara, İzmir ve Erzurum’da çeşitli kütüphanelerde bulunan kaynak eserlere ulaşılmıştır. Gerekli bilgiler için, Yüksek Öğretim Kurumu’nda ilgili alanda hazırlanmış olan özgün tezler, Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi, İstanbul Resim Heykel Müzesi Kütüphanesi ve Arşivi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Kütüphanesi, Marmara Güzel Sanatlar Fakültesi Kütüphanesi, İzmir Resim Heykel Müzesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Kütüphanesi, Milli Kütüphane ve arşivi, Cumhuriyet arşiv dairesi, Ankara Resim ve Heykel Müzesi, Gazi Üniversitesi Merkez Kütüphanesi ve Eğitim Fakültesi Kütüphanesi’ndeki ilgili kaynaklar taranmıştır. Gazi Üniversitesi, Resim-iş Eğitimi Bölümü Arşivi’nden de yararlanılmıştır.

Tarihsel araştırma yöntemi sonucu ile geliştirilen bu araştırma, çeşitli arşiv ve kütüphanelerin yanı sıra, konu ile ilgili yayınlanmış kitaplar, ansiklopediler, makaleler ve dergilerde de literatür taraması yapılmış, Devlet Resim ve Heykel Sergisi kataloglarıyla diğer sergi ve yarışma katalogları incelenmiş, elde edilen veriler değerlendirilmiştir.

İki yıl süren kaynak eserlerden toplanan yazılı ve görsel kaynaklar, bilimsel esaslar göz önüne alınarak değerlendirilmiş ve yazım aşamasına geçilmiştir. Çalışmada klasik dip not sistemi kullanılmıştır.

Elde edilen kaynaklar yardımıyla akademinin sanat eğitiminin tarih içindeki yeri ve önemi vurgulanarak gelişimi, kronolojik olarak izlenmiştir.

Çalışmanın birinci bölümünde konunun niteliği ve önemi vurgulanarak, tezin amacı üzerinde durulmuştur.

Çalışmada sık sık kullanılan Sanat Eğitimi kavramı, genel olarak tez konusunun temelini oluşturduğu için, ikinci bölümde; Sanat Eğitiminin tanımı, gerekliliği ve amaçları tarihsel gelişimi içinde kronolojik olarak verilmeye çalışılmıştır. Bu bilgilerden akademik düzeydeki sanat eğitiminin daha iyi anlaşılması hedeflenmektedir.

Tezin üçüncü bölümünde, Akademi kavramı ele alınarak, Ortaçağ’dan başlayan antik öğelerden yararlanan Avrupa resim sanatının, Yunan ve Roma sanatından ve düşüncesinden en çok 15.-16. yüzyıllarda yani Rönesans döneminde etkilenmesinin nedenleri, ortaya konulmaya çalışılmıştır. Profesyonel sanat eğitiminin pratik ve teorik her iki alanında, insan topluluklarının gelişme tarihini inceleyen bütün toplumsal bilimlerin yanı sıra, sanat biliminde

de Arkeoloji ve Felsefe gibi disiplinler ile ilişkilerden sıyrılarak incelenip sonuçlara ve yargılara varmak olanağı yoktur²²

Akademi’yi oluşturan, Ortaçağ’dan Yeniçağ’a geçiş niteliğindeki Rönesans düşüncesinin, Antikçağ düşüncesi ile paralelliklerinin ortaya konabilmesi için gerekli alt yapının oluşturulmasına özen gösterilmiş, bunun için de Antik Yunan’da felsefe ve sanat, Roma düşüncesi ve sanatı üzerinde araştırmalar yapılmıştır. Bu aşamada öncelikle felsefe tarihini içeren kaynaklardan ve antik dönem düşünürlerinin diyaloglarından, metinlerinden yararlanılmıştır. Bunun gibi, Rönesans döneminde eser veren hümanistlerin, sanat kuramcılarının yapıtları da incelenmiş ve bu bağlamda Rönesans düşüncesi ve sanatının antik düşünce ve sanattan yararlanması açıklanmaya çalışılmıştır.

. Bu nedenle çalışmada 15. ve 16. yüzyılda Rönesans sanatının oluşumunda, antik dönem düşüncesi ve arkeoloji biliminin etkileri de incelenmiştir.

Tezin bu bölümünde de 15.-16. yüzyıl resim sanatının ve sanat akademilerinin düşünsel arka planı çerçevesinde değerlendirilmesi yapılmıştır.

Üçüncü bölümde ayrıca, Akademilerin oluşumunu hazırlayan sosyal yapı ele alınarak, akademik sanat eğitiminin prensipleri vurgulanmıştır. Ayrıca Avrupa’da 16. yüzyıl ile 20.

yüzyıllar arasında sanat eğitiminin gelişmesinde önemli roller üstlenmiş olan İtalya, Fransa, Almanya ve İngiltere gibi ülkelerdeki akademik sanat eğitimi incelenerek değerlendirilmiştir.

Avrupa’da sanat eğitimine yön veren dört sanat akademisi ele alınmıştır.

Çalışmanın dördüncü bölümünde, ülkemizdeki sanat eğitiminin ve resim sanatının, geçirdiği süreçler ele alınarak Avrupa sanat akademilerinin bu süreçteki etkileri analiz edilmiştir. Bu doğrultuda ortaya konulan çalışmanın sanat eğitim tarihi içinde de değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu bölümde ülkemizde akademik düzeyde ilk sanat eğitimi veren üç kurum ele alınmış, gelişimleri detaylı bir şekilde incelenmiş ve değerlendirilmiştir.

Beşinci bölümde, Avrupa’da sanatçılarımıza eğitim veren yabancı öğretim elemanlarından on biri sanat görüşleri ile birlikte verilmiştir. Ayrıca yurda dönüşlerinde sanat eğitimcisi olarak görev yapan otuzyedi sanatçımızın da Avrupa’da eğitim aldığı altı akademi, detaylı bir şekilde incelenmiştir.

Çalışmanın katalog bölümünde ilk olarak çizimlere yer verildikten sonra belli bir anlatım planı izlenmiş ve çok sayıda resimle de araştırma konusu görsel olarak desteklenmiştir. Son olarak Avrupa’da eğitim alan sanat eğitimcilerimizin eserlerinden örnekler verilerek bu bölüm tamamlanmıştır.

22Tansuğ, a.g.e., s. 15.

Tez çalışmasının “Değerlendirme ve Sonuç” bölümünde yapılan araştırmada, Avrupa’da akademik sanat eğitiminin gelişimi, Türkiye’deki sanat eğitimine katkıları belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın hedeflediği amaçlar ve vardığı çıkarımlarla bu bölümde de tamamlanmıştır.

Değerlendirme ve Sonuç bölümünden sonra, konuyla ilgili “kaynakça” kısmı oluşturulmuştur. Bu bölüme birlikte çalışmanın metin kısmı tamamlanmıştır. Daha sonra görsel malzemeyi oluşturulan şekil ve resimlerle çalışma sonlandırılmıştır.

İKİNCİ BÖLÜM

2. SANAT EĞİTİMİNİN TANIMI VE TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ

Yayılma alanının genişliği, amaçları, etkileri ve kültürün ayrılmaz bir parçası oluşu göz önüne alındığında sanat, toplumun diğer bireyleri yani tüketiciler açısından hafife alınamayacak bir önem arz etmektedir. Antik çağdan başlayarak, sanatın insan yaşamındaki yeri ile birlikte eğitimi de önem kazanmıştır. Bu önemin farkında olan toplumlar sanatı, genel eğitimlerinin bir disiplin alanı haline getirmişlerdir.

Sanatın hakiki bir değerlendirilmesiyle sonuçlanacak yol, eğitimden geçer. Sanatın küçük bir azınlık tekelinden kurtarılabilmesi için onu ileri derecede basitleştirmek yerine, estetik yargı gücünü geliştirebilmek için eğitime önem vermek gerekir. Tarihsel bir disiplin olarak sanat öğretimi modern çağdan eski değildir. Rönesans hümanizmasının arkaizm, klasisizm ve gerileme kavramlarını dikkate alması ve bunları biyografik anketler, betimsel kaynaklar ve kronolojik verilerle birleştirerek modern anlamda sanat tarihi yaratabilmesi için 16. yüzyılın beklenmesi gerekmiştir ²³

İlk kez programlı bir şekilde sanat akademilerinde ele alınan sanat eğitimi, yıllar içinde gelişme göstererek günümüze kadar gelebilmiştir. Akademilerin temeli, toplumların sanat eğitimine olan ihtiyaçlarıdır. Bu ihtiyaç, antik Yunan ve Roma çağından itibaren görülmeye başlanmış olmasına rağmen 18. yüzyıla kadar eğitimin özellikle Batı Uygarlık tarihinde sadece varlıklı aileler tarafından ya da toplumun belli kesimi tarafından alındığını bilmektedir

. Sanat Tarihi ile birlikte Sanat Eğitimi Tarihi’de başlamıştır.

24. Oysa 500 yıllık bir geçmişe sahip olan eğitim sürecinde, pek çok düşünür eğitimin problematikleri ile ilintili konulara titizlikle eğildiklerine tanık oluyoruz. Efland, Batı kültürünü Eflatun ve Aristo yani, Eski Yunanistan'a kadar götürerek, o dönemlerdeki eğitimin ve sanatın birlikteliği hakkında yazılan yazılara işaret etmiştir ²⁵

Sanat eğitiminin günümüze gelene kadar geçirdiği süreçlere kronolojik olarak baktığımızda ilk olarak, Klasik Yunan ve Roma çağında eğitimin didaktik, yani öğretici bir yanı olduğunu, sanat ve eğitimle ilgili konularda topluma yönelik ve hayatın devamı için gerekli konular irdelenerek, bunların politik yazılarda vurgulandığını görüyoruz.

.

Klasik Yunan ve Roma çağında eğitimli insanlar, iyi, kaliteli bir hayat ya da dengeli ve düzenli bir yaşam için eğitim almışlardır. Eflatun, bireyin oluşturduğu biçimin yalnızca bir

23Xavıer Barral I. ALTET, Sanat Tarihi, (çev. İsmail Yerguz), Ankara, 2006, s. 12. Arnold HAUSER, Sanatın Toplumsal Tarihi, (çev. Yıldız Gölönü), İstanbul, 1984, s. 94.

24 Arthur EFLAND, A History of Art Education, New York, 1990.

25 Alpaslan UÇAR, Türkiye Ve İtalya'da Yüksek Öğretimde Plastik Sanatlar ve Bilgi Teknolojisinin Sanat Eğitimine Katkısı, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), 2007, İstanbul, s. 15.

taklit olduğunu, sanatın bilimsel olarak değerlendirilmemesi gerektiğini söyler. Çünkü güvenilir bir kaynak olmadığını savunur. Oysa Aristo, doğanın sahip olduğu dinamikler ve insanlarla olan diyalogda, sanatın bir eğitim aracı olabileceğine inanır²⁶

Yunanlılar tarafından eğitilen Romalı düşünür Çiçero'nun eseri Orator'da, Roma eğitim sistemi ve Yunanlı bakış açısı net olarak ifade edilir. Çiçero kısaca; kişilerin iyi eğitilmesini, konuşmada becerikli olan insanların kaliteli eğitim alarak devlette çalışabilmeleriyle hizmet edebileceklerini savunur. Helenistik dönemde Yunanistan'da, sanat eseri koleksiyonculuğu ve bu özelliğin Roma kültüründe de gözlemlendiği yazılır: Romalı sanatçıların, Yunan dönemi şaheserlerini kopya ederek sanat ürettikleri de bilinir. Geç Roma döneminde, aristokratik düşünceden vazgeçildiği ve Eflatun'un mistisizme yönelik eğitim anlayışı düşüncesinin baskın olduğu fark edilir

.

27

Orta Çağ'a baktığımızda ise sanatın, tanrıya ulaşmak için yüce bir araç olarak kullanıldığı görülmektedir. Ruhları korumak ve tutmak, sanatçının yani o dönemdeki sanatçıya verilen ad olan zanaatçilerin işidir. Dini okullarda eğitim gören kişilerin, usta birer zanaatçı olabilmeleri için, 5 - 6 yıl kadar çıraklık aşamasından geçmeleri gerekmektedir.

.

Rönesans'ta ise, hümanizm tekrar ele alınmış ve genel eğitim içindeki yeri önem kazanmıştır. İlk kez ilk ve orta dereceli okullarda akımlar ortaya çıkar ve ekonomik açıdan varlıklı aileler sanatı, yatırım aracı yaparak kültürel bir kimlik olarak algılamaya başlarlar.

Sanatçı, kültürel elit bir sınıftan, toplumun en itibar gören üyesi olarak değerlendirilir. 1562 yılında sanat tarihçisi Vasari'nin sanat akademisi kurması bireylerin; desen, görsel sanatlar, kuram ve kültürlerle tanışmasına neden olmuştur. Fakat sanat eğitiminde bilişsel yaklaşımın gerçekleşmesi ve giderek gelişen bir sanat eğitimi ile karşılaşılması için 17. yüzyıl’ın gelmesi beklenecektir.

17. yüzyıl aydınlanma çağında, modern dünyanın eğitimsel gelişme süreci başlamıştır.

Modern eğitimin temellerinin Comenius, Rousseau, Pestalozzi, Herbart, Froebel gibi öncü eğitim reformcuları tarafından atıldığı görülmektedir. Geleneksel eğitim felsefesinde çocuğa, öngörülen gerçekliğin doğruluğu öğretilirdi. Öğrenci, öğretmenin anlatımını tekrarlar;

öğretim, derslerle ve kitapların kullanımıyla yerine getirilirdi. “Öğrenci merkezli öğrenme”

ise 17. yüzyıldan bu yana yavaş yavaş gelişen bir pedagojik yaklaşım olarak görülmektedir.

Bu dönem aydınlanma çağı ve endüstri devrimine bağlı sosyal değişimin sanat ve sanat

26 Özsoy, a.g.e., s. 58.

27 Efland, a.g.e., s. 18. Özsoy, a.g.e., s. 58.