Hemşirelik. Stoma Hemşireliği. Dersin Haftası: 2. Hafta Dersin Öğr. Üyesinin Adı: Dr. Öğr. Üyesi Mahruk RASHIDI E-Posta:

(1)

(2)

Hemşirelik

Stoma Hemşireliği

Dersin Haftası: 2. Hafta

Dersin Öğr. Üyesinin Adı: Dr. Öğr. Üyesi Mahruk RASHIDI E-Posta:mrashidi@gelişim.edu.tr

Telefon: 0554 916 63 10 Bölüm Adı

DersinAdı

gelisimedu igugelisim

(3)

Salı 12:20-14:50 3 Kredi

Pazartesi – Salı- Çarşamba

https://gbs.gelisim.edu.tr/ders-detay-5-51-12121-1

B Blok Sağlık Bilimleri Fakültesi Kat: Giriş 406 Numara 21.Oda

Ders Günü ve Saati

Görüşme Gün ve Saatleri

Dersin Öğretim Üyesinin Konumu Dersin Kredisi

GBS Linki

DERS BİLGİLERİ

(4)

Stoma Nedir?

• Stoma Yunancadan gelen bir kelimedir.

Açıklık ve ağız anlamındadır.

• Stoma , atık ürünlerinin vücuttan

uzaklaştırılmasını sağlamak için cerrahi olarak oluşturulan açıktır.

(5)

• Bireylerin daha uzun süre yaşamalarını sağlamak

• Sağlıklı ve üretken bir yaşam

dönemlerine yardımcı olabilmek

• Yaşam kalitesini arttırmak için yapılmaktadır.

(6)

(7)

(8)

Ostomi nedir ?

Bir açılım veya ağızlaştırma oluşturmak amacıyla yapılan cerrahi işlemlerin genel adıdır.

Ortak amaç geçici veya kalıcı bir süre için bağırsak içeriğinin karın duvarından

boşalmasını sağlamaktır.

(9)

• Stomanın Özellikleri

stoma parlak kırmızı veya kırmızıya yakın

ağzımızın iç kısmına benzer bir görünümdedir.

ödem birkaç ay sonra kaybolur ve stoma giderek küçülür.

Stomada sinir uçları bulunmaz . Bu nedenle ağrı veya diğer duyular hissedilmez.

(10)

• Stoma kan damarlarından zengindir. Sürtünme ve zorlama ile küçük kanamaların oluşması

normaldır.

• Stomayı çevreleyen cilt , stomadan çıkan dışkı ile doğrudan temas etmemelidir

• Bu kısım dışkıdan korunmalıdır .Dışkı deri tahrişine neden olabilir.

(11)

(12)

Stomanın çeşitleri

Geçici stomalar:

Stoma açılmasını oluşturan neden ortadan kalktıktan sonra kapatılır

kalıcı stomalar:

Yaşam boyu kalır

(13)

Stomanın çeşitleri

Bağırsak stomaları( kolostomi ve ileostomi)

Kolostomi kalın barsağın ( kolon )ameliyatla karın duvarına ağızlaştırılmasıdır.

(14)

Yatay Kolonda Bulunan Kolostomi(Transvers)

Dışkı genellikle sıvı veya yarı katı dır

Stoma yatay kolonun soluna doğru yaklaştıkça sindirim enzimi içeriği azalır ve kıvamı giderek koyulaşır / sertleşir

(15)

Çıkan Kolonda Bulunan kolostomi(Assendan)

Dışkı stoma çevresindeki deriye zarar verebilen ve sindirim enzimlerinden zengin , sıvı veya yarı sıvı haldedir.

(16)

İnen Kolonda Bulunan Kolostomi(Desendan)

Dışkı yarı katı veya katı haldedir.

Dışkı çıkan kolon ve yatay kolonda ilerlerken suyun büyük bir kısmı emilmiş olcaktır.

(17)

Sigmoid Kolonda Bulunan Kolostomi

Dışkı normal yapı ve içerikte olacaktır

Dışkı kalın bağırsakta inerken suyun tamamı emilmiş olacaktır.

(18)

İleostomi

İleostomi ince barsağın son bölümünün

ameliyatla karın duvarına ağızlaştırılmasıdır.

(19)

Ürostomi

Ürostomi üreterlerin direkt veya indirekt yolla karın duvarına ağızlaştırılmasıdır.

Üreterler direkt karın duvarına ağızlaştırılabilir( üretrostomi – direkt yol)

Ya da ince bağırsak veya kalın bağırsaktan bir parça alınır üreter bu bağırsağın içine yerleştirir.

Açık olan ucunu da karın duvarındaki kesiden dışarı ağızlaştırılır.

(20)

(21)

Trakeostomi

Trakeada solunum yolunu sağlamak için dışarıya pencere açmasına trakeotomi denir .

Cilt ile ağızlaştırılıp stoma oluşturulmasına trakeostomi denir.

(22)

Stoma Açılma Nedenleri

• Kolorektal yaralanmalar

• Bağırsak kanserleri

• Ülseratif kolit

• Doğumsal bağırsak anomalileri

• Ciddi pelvis yanıkları

• Kolon tümörleri

• Trakea tümörleri

• Mesane kanserleri

(23)

Yara Bakım Hemşireliğinin Tarihçesi

• Sağlık bakım sistemi içinde yara tedavisi ve yara bakım hemşireliğinin gelişimi , dünya tarihinde önemli yeri olan

savaşlarda yararlı askerlerin bakım

gereksinimleri sonucu ortaya çıkmıştır.

(24)

• Savaş sırasında yaralı askerlerin bakımını üstlenerek , hemşireliğin

önemini ve gerekliliğini ortaya koyan meslek üyeleri , aynı zamanda ilk yara bakım hemşireleri olarak da tarihsel süreçteki yerlerini almışlardır.

(25)

• Bu hemşireler arasında yer alan ve modern hemşireliğin kurucusu olan Florence Nightingale , kırım savaşı sırasında yaralı askerlerin bakımında temizliğin önemine varmış.

• Yara bakımı ve çevrenin önemi üzerinde durmuş, sanitasyon uygulamalarını

(26)

• O dönemde infeksiyona bağlı görülen yüksek ölüm oranını büyük ölçüde

düşürmeyi başarmıştır.

• Osmanlı döneminde 1913-1914 yıllarında Türkiye’de üniversitede düzenlenen

kurslara çok sayıda yetişkin bayan

katılmış, bu bayanlara hasta bakımına ilişkin çeşitli bilgiler verilmiştir.

(27)

• Kursları bitiren Safiye Hüseyin, kerime Salahar, Münire İsmail gibi Türk

hanımları , Çanakkale ve balkan

savaşlarında gönüllü olarak sorumluluk almış ve büyük bir özveriyle, yaralı

askerlere bakım vermişlerdir.

(28)

• 2. Dünya Savaşı (1939-1945)sırasında , yara bakımını destekleyen bir sistemin olması , yara temizliği ve iyileşmesinde önemli olduğu ve hastanın ağrısının

azaltılarak rahatının sağlanması

gerektiğine ilişkin hemşirelik girişimleri önem kazanmış.

(29)

• 20. yüzyılın son yarısında hemşirelikte evrensel boyutta gözlenen gelişmeler, hemşirelik eğitiminde ve hizmet

sunumunda gelişim ve değişimleri de beraberinde getirmiş; yara tedavisi

bakımı ve yara bakım ürünlerindeki nitel ve nicel artış .yara bakımını olumlu

(30)

• Stomanın Tarihsel gelişimi

Latince’ de ağız , ağızlaştırma , açıklık gibi anlamları içerir

Stoma genelde lümen biçimindeki bir organ içeriğinin

Normal fizyolojik akışından farklı bir geçişi sağlamak üzere

lümenin dış ortam ağızlaştırılması girişimidir.

(31)

İlk stoma benzeri girişimlerin incil’in yazım dönemlerine uzanmıştır ancak,

Bilimsel anlamda gelişime yol gösterici verilere ulaşılamaması.

O dönemlere ilişkin bilginin gelecek çalışmalara ışık tutması konusunun karanlıkta kalmasına neden

olduğuna dikkat çekilmiştir

İsa ‘ dan önce de abdominal yaralanmaların büyük bir sorun oluşturacağının farkına varılmış ve çıkartıların

(32)

Blac’ın stoma tarihine ilişkin araştırmalarında mukaddes kitapta , Moob kralı Eglon ‘un hançer yarası ve bağırsak atıklarının dışarıya atımının anlatıldığı ,

Celsus ‘un ince bağırsak delinmelerinde herhangi bir uygulama yapılmaması gereğini bildirdiği ,

ancak kalın bağırsakla ilgili olduğunda kalın bağırsağın karna sütürle birleştirilebileceğini önerdi,

(33)

• 1700 ‘lü yıllar öncesi , stoma cerrahisine ilişkin az sayıda rapor bulunabilir

(34)

18 . Yüzyılın geç dönemlerine bağırsak tıkanıklığının tehlikeli olduğu,

Antibiyotikler ve cerrahi aseptik teknik konusunda bilgi olmadığı için bağırsak cerrahisinin çok

yüksek infeksiyon riski taşıdığı belirtiliyordu

(35)

Stoma cerrahisindeki çalışmalara öncülüğün fransa’da başladığı ,

Almanya , İngiltere , Avusturya gibi ülkeler de ise gelişimin çok yavaş olduğu

bildirilmiştir.

(36)

• İkinci dünya savaşı arasında ABD’ de büyük gelişmeler gözlendiği ve ikinci dünya savaşı sonrası stoma alanı ve bakımına ilişkin çalışmalara rehberlik ettiği bildirilmiştir

(37)

• Tıp alanında sürekli çalışmalar yapan ve alana katkıları unutulmayan celsus , bağırsak

yaralanmaları konusunda ayrıntılı açıklamalarda bulunmuştur.

• stoma konusunda önemli çalışmalar

gerçekleştiren ve tıp alanındaki uygulamalar ile tanınan celsus , yapılan tüm girişimleri ele

almıştır

(38)

• Yunan impratorluğun en önde gelen

cerrahlarından olan Aurelius Cornelius roma gladyatör okulunda, çok sık

görülen abdominal yaralanmalarında çeşitli girişimler uygulayarak deneyim sahibi olmuştur.

(39)

Tarihsel süreçte , bağırsağın beslenmesinin ve çalışmasının durmasına yol açan bağırsağın bir

parçasının sıkışması ile sistemin fizyolojik akışının engellenmesinin çok önemli olduğunun farkına

varılmıştır,

Bazı abdominal yaralanmaları izleyerek tabii bir biçimde şekil alan fistül gelişiminin celsus ‘un

(40)

• İzlemler, bağırsaklara ilişkin sorunların yalnızca savaşlar ile sınırlı olmadığını göstermiş

(41)

İngiltere kralı king Stephan ‘ ın 1154 ‘ de abdominal kramp , distansiyon , dışkı

yapamama , bulantı , kusma gibi

yakınmalarla günümüzde ileus olarak

bilinen hastalıktan kaybedildiği bildirilmiştir

(42)

• İkinci George ‘un eşi carolin ‘in yakınmaları

sonraki yıllarda tanımlanabilen ilk stoma girişimi uygulaması olarak ele alınmış ancak bağırsağın kendi çevresinde dönmesine yol açan volvulus (boğulma) nedeniyle , bağırsakların perforasyonu ve içeriğinin abdominal boşluğa geçişi ile

yaşamını yitirdiği üzerinde durulmuştur

(43)

İngiliz cerrah William cheselden , 1750 ‘ de

bağırsağının 55cm ‘ si nekroz olan hastada bu bölümü çıkararak , kalan küçük bağırsak parçasını karın

duvarına yerleştirmiştir.

Ancak bu girişim o dönemde kolostomi yada ileostomi olarak isimlendirilmemiştir .

(44)

Bilimsel anlamda ilk stomanın ,1706 yılında İngiliz ve Fransızlar arasında yapılan ramillies savaşında yara alan bir askere uygulandığından söz edilmiştir Asker abdominal yaralanma sonrası günümüzde

kolon fistülü olarak bilinen girişimin uygulanması sonucu iyileşerek 14 yıl yaşadığına dikkat

çekmiştir.

(45)

• Fransız cerrah Jean amussat’ ın

geçmişte uygulanan ve rapor edilen

stoma girişimlerini incelediği ve 1716 ile 1839 yılları arasında 27 stoma ameliyatı yapıldığını ve bu vakaların yalnızca

altısının yaşadığını belirlediği , bildirilmiştir.

(46)

Cerrahi kolostomi oluşturulmasına ilişkin ilk rapor 1710 ‘da tıp doktoru ve anatomist De Litter

tarafından anüsü anatomik olarak tam gelişmemiş, konjenital anüs anomalisinin tedavisinde yazılmıştır Bu yönteme göre yapay çıkış yolu , abdominal

alanın sol bölümünde yer almıştır. Yapay bir anüs oluşturma girişimi , birkaç cerrah tarafından rapor edilmiştir.

(47)

O dönemde cesur oldukları düşünülen

cerrahlardan biri ,rektumda malign tümör gelişimi sonucu total bağırsak tıkanıklığı yaşayan hastaya 1776 da başarı ile ilk kolostomiyi uygulayan

Fransız cerrah M.Pollere ,

cerrahi girişimle kalın bağırsağın ilk kısmını

hastanın karın duvarına doğru getirerek bir açıklık oluşturmuştur.

(48)

Serbest olan bağırsak ucunu hastanın karnı

içinden geçirerek cilde diker ve kısmen hazma uğrayan yiyeceklerin bedenden atılmasını

sağlayıcı bir stoma oluşturarak ilk kolostomi girişimini gerçekleştirir.

(49)

Fransız cerrah Dret , aynı girişimi 1793 ‘ de birkaç günlük yeni doğan ve anüsü olmayan bir bebeğe uygulamış ; bebeğin sağ kasık bölgesinde

yerleştirdiği stoma ile daha iyi bir sonuç almıştır.

Ameliyat öncesi çok hasta olduğu gözlenen

bebeğin , çok iyi düzeyde iyileşme göstererek 43 yıl yaşadığı bildirilmiştir

(50)

Avrupalı diğer bir cerrah Cenovalı Fine tarafından 63 yaşında yaşlı bir hanımda 1797 de kolostomi

gerçekleştirmiştir .Ancak Fine’ nin hatası ,

rektumdaki malign tümörlü hastaya bir ileostomi oluşturmak olmuş.

Hasta 5 ay sonra kaybedilmiş ve otopside yapılan hata belirlenmiştir . Bu uygulama ilk ileostomi

girişimi olarak stomanın tarihsel gelişiminde yerini almıştır,

(51)

Danimarkalı Hendık Dallisen ( 1740- 1824), bir kolostomi oluşturmak için uygulanan cerrahi girişim, 1798’ de cerrahi el kitabında

tanımlanmıştır

Dallisen , peritonda açıklık yapmadan bel bölgesinde bir kolostomi oluşturmuştur

Ve bu yaklaşımın periton hasarı riskini ve böylece

(52)

İngiliz cerrah George Freer 1815 ‘ de kusurlu anüsle doğan yenidoğan bir bebeğe cerrahi

girişimle stoma yapmış ; daha sonra 1817 ‘de 47 yaşında rektal obstrüksiyonu olan çiftçiye de aynı girişimde bulunmuştur

Her iki hasta da birkaç hafta yaşamış , çiftçi gelişen apendiks hasarından kaybedilmiştir

(53)

Kolostomi girişimi uygulayan diğer İngiliz cerrah Daniel Pring , 1820 cerrahi girişim uygulayarak , oldukça karmaşık bir işlem olan stoma oluşturma ve iyileşmenin ayrıntılarını tanımlamıştır,

Büyük olasılıkla cilt ülserleri ve ameliyat sonrası stoma komplikasyonları ilk kez rapor edilmiştir ve stoma araç gereçlerinin tartışılmasına ortam

(54)

1820 ‘ de pringe tarafından yapılan açıklamalarda , en iyi ve rahat kullanımı olan stoma materyal

seçiminin önemi ile stoma bakımı için bu konuda bilgili sağlık çalışanları yetiştirme gereğini

gündeme getirmiştir.

(55)

İleostominin Tarihsel Gelişimi

Kayıt edilen ilk ileostomi 1879’ da alman cerrah

Baum tarafından malign tümörlü bir hastaya geçici ileostomi yapıldığı ile ilgilidir . Bu hasta dikiş yeri sızıntısına bağlı periton inflamasyonu nedeniyle 9 hafta sonra kaybedilmiştir

(56)

İlk başarılı ileostomi uygulaması viyana’ lı CarlMaydi tarafından 1883’ de rapor edilmiştir.

Carl Maydi geliştirdiği yöntemde , bir parça

bağırsağın dışarı çekerek geçici olarak bağırsak üzerine yerleştirdiği desteğe bağlandıktan sonra

ikinci bir girişimle bağırsağı keser , oluşan iki açıklık ortaya çıkar , bu yöntem genelde geçici stomalarda kullanılır.

(57)

50’li yıllardaki hastalar ve çoğun hekimler için

stoma , oldukça düşündürücü bir yaklaşım olarak değerlendirilmiş , uygulanan bu girişim çok sayıda hastalık ve mortalite vakaları gözlendiği için kabul edilir bulunmamıştır

Stoma, hasta için faydalı değil düşüncesi

günümüzde de , hala geçerliliğini korumaktadır.

(58)

Girişimin güvenliliği ve nitelikli bakım uygulamaları , son 50 yılda büyük bir gelişim göstermiştir.

Günümüz de stoma yaklaşımı rutin ve nispeten düşük riskli bir işlem olsa da , çoğu bireyler için kabulü zor bir süreçtir.

Stoma oluşturulması hastalar için günlük yaşamda büyük bir şans olabilir , ancak bazı hastalar için

psikolojik olarak birçok güçlüğü beraberinde getirebilir.

(59)

Dr . Rubert Turnbull ostomi hastasının

rehabilitasyonuna odaklanma gereğini ileri sürerek , terapistlerin ameliyat öncesi stoma yerini belirleme ve standart bakımı

gerçekleştirmede önemli rollere sahip olmaları gereğini savunmuştur

(60)

20 .yüzyıl boyunca bağırsaktaki fizyolojik akışın gerçekleşmediği hastalıklarda kolostomi , oldukça yoğun bir biçimde kullanılmış ancak ostomi destek ürünlerinin olmaması güçlükler yaşanmasına yol açmıştır.

(61)

1970 – 1980 öncesi yıllarda , kullanılacak torbayala ilişkin sadece birkaç seçenek varken : 1980’ in geç dönemlerinde kolostomi hastalarında standart

bakım girişimi olarak uygulanan irrigasyon , koku geçirmeyen torba sistemlerini bulmayı ve torba seçimi olanaklarının sağlanmasını gündeme

getirmiştir .

(62)

Sürdürülen çalışmalar kapsamında , peristomal doku içine metalik bir halka implantasyonu ele alınması düşüncesi benimsenmiş , bağırsak

akışını engelleyecek bir magnetik kapağın stoma içine yerleştirilmesi yoluyla gaita eliminasyonun ve sızıntının engellenmesi amaçlanmıştır

(63)

Bu girişimin yabancı cisim reaksiyonları ve yumuşak doku infeksiyonu gibi birçok

komplikasyona neden olduğu görülmüştür Genellikle inen kolon ve sigmoid kolon

stomalarında rutin kolostomi irigasyonu ,

hastaların stomalarına uyumlarını sağlamada en iyi seçenek olarak kabul görmüştür

(64)

Günümüzde modern cerrahi teknikler stomayı, bedenin atık ürünlerini elimine etmesini

sağlamada bir tedavi seçeneği olarak ele almaktadır

Cerrahi girişimin başarı ile uygulamasının yanı sıra ameliyat sonrası bakımın , hasta uyumu ,

günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirme ve öz bakım girişimlerinde hastayı desteklemede

önemine dikkat çekmiştir

(65)

Dünyada ve ülkemizde her yıl , bir çok hastanın boşaltım şeklinde ve tüm yaşam biçiminde

değişime neden olabilecek stoma cerrahisine gerek duyulmaktadır

Halen çok sayıda hastalığın cerrahi tedavisinde stoma oluşturulması , sıklıkla söz konusu

(66)

Cerrahi girişimler her ne kader yaşamın

sürdürülmesi ve yaşam kalitesinin yükseltilmesini amaçlıyorsa da , yeni sorunlar da

yaratabilmektedir

(67)

Çünkü sağlıklı bireyde eliminasyon istemli olarak kontrol edilebilen , bağımsızca

gerçekleştirilebilen fizyolojik bir durum iken , abdominal stomalar eliminasyon biçimini

değiştirerek , bireyi bağımsız durumdan bağımlı duruma getirmekte

(68)

Beden bütünlüğünü bozmakta ve bir dizi fiziksel ve psikolojik sorunuda beraberinde

getirebilmektedir

gelişen teknolojilerin ışığında , günümüzde

cerrahlar ve sağlık çalışanları için teknik açıdan basit bir işlem haline gelmesine rağmen

(69)

Stoma uygulaması bireyin kendi bakış açısına olduğu kadar , aile içi yaşamına ve sosyal

yaşamına da önemli boyutlar da farklılıklar getirmekte

Hastanın bilinçaltın da benliğini , kendine olan saygısını , mahremiyyetini , bağımsızlık ve

verimlilik duygularını , cinsel yaşantısını , beden

(70)

Haftalık Öğrenim Kazanımları

Stomanın tanımını ve çeşitlerini öğrendik Stomanın özeliklerini öğrendik

Ostominin ne olduğunu öğrendik

Stomanın tarihsel gelişimini tartıştık

(71)

Haftanın özeti

• Stoma Yunancadan gelen bir kelimedir açıklık veya ağız anlamındadır.

• Dünyada her yıl bir çok nedenle (kanser, travma ,obstrüksiyon, doğumsal

anomaliler, larenks ödemi) gibi

nedenlerle stoma uygulanmaktadır.

(72)

Haftanın özeti

Ostomi bir açılım veya ağızlaştırma oluşturmak amacıyla yapılan cerrahi

işlemlerin genel adıdır. Ostomi ameliyat öncesi mutlaka oluşturulacak stoma yeri hastanın vücut yapısına uygun olmalıdır.

(73)

Haftanın özeti

• Stoma parlak kırmızı , ağzımızın içi rengindedir

• Başta ödemli bir süre sonra ödem kayboluyor

• Sinir ucu yoktur .Ağrı hissedilmez

• Stoma kan damarlarından zengindir.

(74)

Haftanın özeti

• Stoma geçici veya kalıcı olabilir

• Bağırsak stomaları kolostomi ve ileostomi olarak adlandırılır

• İdrar yolu stoması ürostomi adı verilir.

• Trakea üzerinde açılan ağızlaştırma trakeostomi olarak adlandırılır.

(75)

Önerilen Haftalık Çalışmalar

• Her öğrencinin konu ile ilgili bir

araştırma çalışması ve literatür

taraması yapması gerekiyor.

(76)

Başvurulan Kaynaklar

1. Cerrahi hemşireliği I Prof.Dr.Nermin Akyolcu Prof.Dr.Güler Aksoy, Prof.Dr. Nevin Kanan

2. Cerrahi hemşireliği II Prof.Dr.Nermin Akyolcu Prof.Dr.Güler Aksoy, Prof.Dr. Nevin Kanan

3. Cerrahi hemşireliği uygulama rehberi

Prof.Dr.Nermin Akyolcu Prof.Dr.Güler Aksoy, Prof.Dr. Nevin Kanan

4.Yara ve Stoma Bakımı Prof.Dr.Nermin Akyolcu Prof.Dr.Nermin Akyolcu,

(77)

Bir Sonraki Ders Hakkında

• Stoma bakım hemşireliği

• Stoma hemşiresinin görev yetki ve sorumlulukları

• Stoma bakımı ile ilgili dernek ve kuruluşları

(78)