Hemşirelik. Cerrahi Hastalıklar Hemşireliği. Dersin Haftası: 4. Hafta Dr. Öğr. Üyesi Mahruk RASHIDI E-Posta:

Hemşirelik

Cerrahi Hastalıklar Hemşireliği

Dersin Haftası: 4 . Hafta Dr. Öğr. Üyesi Mahruk RASHIDI

E-Posta: mrashidi@gelişim.edu.tr

Bölüm Adı

DersinAdı

8 Kredi

Pazartesi- Salı- Çarşamba

B Blok Sağlık Bilimleri Fakültesi Kat: Giriş Numara: 27

Ders Günü ve Saati

Görüşme Gün ve Saatleri

Dersin Öğretim Üyesinin Konumu Dersin Kredisi

GBS Linki

DERS BİLGİLERİ

SIVI ELEKTROLİT DENGESİİZLİĞİ

VE HEMŞİRELİK

YAKLAŞIMI

 Hücrelerin yaşayabilmeleri &

 Normal fonksiyonlarını sürdürebilmeleri

 Beden sıvılarının bileşimi &

dağılımının

 DENGEDE OLMASINA BAĞLIDIR

SIVI ELEKTROLİT DENGESİ

 sıvı-elektrolit dengesinin sürdürülmesi tüm hastaların tedavi ve bakımında temel hedeftir.

 Hemostazisin sürdürülmesi için , beden sıvılarının normal değerlerde olması gerekmektedir.

BEDEN SIVILARI

SU

 Hücre metabolizması için sıvı bir ortam hazırlar.

 Katı maddelerin çözülmesine yardımcı olur.

 Besin maddeleri ve oksijeni,

hücrelere ve yıkım ürünlerinin hücrelerden dışarı taşınmasını sağlar.

 Beden ısısını düzenler.

BEDEN SIVILARININ BİLEŞİMİ

 Beden sıvısı, SADECE SU değildir.

 Hem suyu,

 Hem de su içinde yer alan

 Elektrolitleri,

 Üre, kreatenin, dekstroz gibi

elektrolit olmayan maddeleri içerir

 Normal sağlıklı bir yetişkinin beden ağırlığının %60’ını su oluşturmaktadır.

 Beden sıvı miktarı yönünden,

 Yaş arttıkça total beden sıvısı, azalmaktadır.

 Bedende kas miktarı ↑ olursa → su oranı

↑

 Bedende ki yağ dokusu ↑ olursa → su miktarı azalmaktadır

ELEKTROLİTLER

 Elektrolit; su gibi bir çözücüde, iyon adı verilen farklı elektrik yüklü partiküllere ayrılan,

atomlardan oluşan bir madde / bileşik olarak tanımlanır.

↓

 Pozitif yüklü iyonlara "katyon" ve negatif yüklü iyonlara "anyon"

denir.

 Beden sıvılarında yer alan başlıca iyonlar

 Katyonlar

(Na⁺ K⁺ Ca⁺ Mg^{++ )}

(sodyum-potasyum-kalsiyum-magnezyum)

 Anyonlar

(CI^- HCO₃ HPO₄ )

(klorür-bikarbonat-fosfat)

 Beden sıvılarında genellikle her bir katyon, bir anyonla kimyasal olarak dengelenmiştir.

 Elektrolitler birbirleriyle

ağırlıklarına göre değil, iyonik yüklerine göre reaksiyona girer ve litrede miliekivalen (mEq/L) olarak ifade edilir.

Normal Serum elektrolit Dengeleri Ana katyon Na⁺ : 135-145 mEq/L

K⁺ : 3.5 -5.5 mEq/L Ca⁺ : 4.5-5.5 mEq/L Mg⁺⁺ : 1.5-2.5 mEq/L Ana anyon Cl : 96 - 106 mEq/L

HCO₃ : 20 - 30 mEq/L

Erişkinlerde Günlük Sıvı Alımı ve Atımı:

 Alınan

 Sıvılar 1200ml

 Katı yiyecekler 1000 ml

 Oksidasyon ile 300ml

 Toplam 2500 ml

 Çıkarılan

 Hissedilmeyen su kaybı

900ml

 İdrar ile 1500ml

 Dışkı ile 100 ml

 Toplam 2500 ml

 Bazı sıvı ve elektrolit

dengesizlikleri, yanıklar, konjestif kalp yetmezliği gibi travma ya da

hastalıklar ile doğrudan ilişkilidir

 Ancak intravenöz sıvı replasmanı ya da diüretik ilaçların kullanılması gibi tedavi girişimleri sıvı ve

elektrolit dengesizliklerine neden olabilir.

SIVI ELEKTROLİT DENGESİNİ DÜZENLEYEN HOMEOSTATİK MEKANİZMALAR

 Sıvı elektrolit dengesi:

 Endokrin,

 Gastrointestinal,

 Renal,

 Sinir,

 kardiyak,

 Solunum sistemi tarafından düzenlenir.

ENDOKRİN SİSTEM

 Sıvı-elektrolit dengesini düzenleyen başlıca hormonlar:

 Antidiüretik hormon (ADH),

 Aldosteron,

 Tiroid hormon,

 Paratiroid hormon (PTH),

 Kalsitonin,

 Diüretik hormon

 Antidiüretik hormon (ADH):

Hipotalamusta hipofiz bezinin arka lobundan salgılanır. İdrar atılımını azaltarak bedenden sıvı kaybını önler.

 Aldosteron: Adrenal bezlerin

korteksinde yapılır ve buradan salınır böbreklerden Na⁺ un geri emilimini, K⁺ ve H⁺’ nun atılımını sağlar.

Aldosteron salınımına yol açan en

 Tiroid Hormon: Renal kan akımını, idrar atılımını artırır.

 Diüretik Hormon: İdrar atılımını artırır,

 Paratiriod Hormon: Beden sıvılarında Ca++ ve fosfat İyonlarının

konsantrasyonunun düzenlenmesinden sorumludur.

 Kalsitonin: Tiroid bezinden salgılanır kemiklerde Ca++

tutulmasını artırarak, plazmada Ca++

düzeyini düşürür

 Gastrointestinal sistem;

 Sıvı elektrolit dengesinin

düzenlenmesinde önemli rol oynar.

GİS fonksiyon bozuklukları sıvı elektrolit dengesizliğine neden olmaktadır.

 Günlük su alımı ve atımı,2000 ile 3000 ml arasında değişmektedir.

Alınan suyun çoğunluğunu GİS kanal yoluyla olur

 Oral yolla alınan katı ve sıvı yiyecek metabolizması sırasında

oluşan su total su alımı kaynaklıdır

 Beden suyunun çoğu böbrekler tarafından atılır

 Küçük miktarda su, normal olarak gastrointestinal yol tarafından dışkı içeriğinde elimine edilir

 Kusma ve diyare önemli su ve

elektrolit kaybına yol açabilir.

 Sinir sistemi

 Su ve elektrolit alınımı ve

atılımını merkezi yolla kontrol ederek sıvı elektrolit dengesini düzenler.

 Solunum sistemi

 sıvı elektrolit dengesinin

düzenlenmesinde geniş ölçüde H⁺'u üzerine etkilidir.

 Renal sistem ;

 Böbrekler , sıvı – elektrolit dengesini düzenleyen temel

yapılardır

 Böbrekler , idrar volümündeki

değişimler yoluyla su dengesini ve bir çok elektrolitin atılımı yoluyla tüm elektrolit alım ve satım

arasında dengeyi düzenler

 Kardiyak sistem ;

 Atrial natriüretik faktör ( AFN), atrium basıncında artmaya yanıt

olarak kardiyak atrium tarafından salınan bir hormondur

 ANF,nin başlıca aktivitesi

vazodilatasyon ile kan volümünü azaltan sodyum ve suyun renal

atılımını arttırmasıdır.

 Sıvı-Elektrolit Gereksinimleri

 Hastaların sıvı-elektrolit

gereksinimlerinin karşılanmasında 3 faktör göz önünde tutulur. Bunlar:

 1) Temel (bazal) gereksinimler,

 2) Devam etmekte olan (ilave) kayıplar,

 3) Daha önceden gelişmiş olan sıvı ve elektrolit eksiklikleri /

fazlalıklardır.

 Bazal gereksinim+ilave kayıplar

dikkate alınarak, bulunan miktar 3 eşit kısma ayrılıp 8 saatlik zaman dilimi içinde sabit hızda IV yoldan verilir.

 Temel (bazal) gereksinimler: Sağlam bir erişkinin 24 saat içinde alması gereken su, elektrolitler ve

enerjidir.

 Su gereksinimi: Normal bir erişkinin 24 saatlik temel su gereksinimi

35ml/kg olarak hesaplanır.

 70 kg ağırlığında ek kaybı olmayan belirgin terlemesi olmayan beden sıcaklığı normal olan (normotermik) bir erişkin, 24 saatte 2,5 lt su içmelidir.

 Enerji gereksinimi: Normal koşullarda bir erişkinin günlük enerji

gereksinimi 30-40 kcal/kg kadardır.

Travma

Enfeksiyon Yanık

Cerrahi girişim

gibi durumlarda

gereksinim 1;5-2;5 kat artar

}

BEDENİN CERRAHİ TRAVMAYA TEPKİSİ VE SIVI ELEKTROLİT DENGESİ

 Cerrahi girişimler, yaşamı güven altına alan uygulamalar olmakla

birlikte, beden için psikolojik ve fizyolojik bir travma olarak tüm sistemleri etkiler.

 Bedenin cerrahi travmaya karşı

oluşturacağı stres tepkisi; genelde ameliyattan sonraki ilk 2 ile 5.

günlerde yer alır. Ancak anksiyeteli kişilerde ameliyat öncesi de

başlayabilir.

 Bedenin cerrahi travmaya karşı oluşturduğu stres tepkisi, sıvı-

elektrolit dengesizliklerine neden olabileceğinden;

 Ameliyat öncesinde hastanın sıvı-

elektrolit dengesi yönünden dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi,

 Ameliyat sırasında ve sonrasında gelişebilecek sıvı-elektrolit

dengesizliklerinin önlenmesinde çok önemlidir.

 Bedenin cerrahi travmaya karşı

oluşturduğu nöro-endokrin tepkinin etkisiyle sıvı-elektrolit dengesi değişikliklerinin gelişmesine neden olur

 Hipotalamus uyarılır ve hipotalamus, hipofiz bezini ve sempatik sinir

sistemini etkileyerek çeşitli hormonların fazla miktarda

salgılanmasına neden olur.

 Hipofiz bezinin arka lobundan salgılanan ADH ve ön lobundan salgılanan ACTH miktarı artar.

↓

 ADH miktarının artmasıyla,

 Böbreklerden suyun geri emilimi ↑,

 Böylece kan hacmi ↑ ve idrar miktarı ↓

 ACTH,

 Adrenal bezlerin korteksini

etkileyerek steroid hormonların salgılanmasına neden olur.

 Cerrahi gibi stres durumlarında bu bezlerden salgılanan hormon miktarı 10 kat artabilir.

 Hipotalamusun sempatik sinir sistemini etkilemesiyle;

 sempatik sinir liflerinden salgılanan norepinefrin,

 ve adrenal bezlerin medullasından

salgılanan epinefrin ve norepinefrin miktarı artar.

Periferik damarlarda konstrüksiyon olur. Böbreklere giden kan miktarı ↓ ve RENİN salgılanır.

Anjiotensin I → Anjiotensin II’ye dönüşür.

Norepinefrinin etkisiyle

→

Kalp atım hızı ve kasılma gücü ↑

Karaciğerdeki glukojenin glukoza

dönüşmesine neden olarak, kan glukoz düzeyinde ↑

Epinefrinin

etkisiyle

→

damarlarda konstrüksiyona ve

aldosteron ve ADH salgılanmasına neden olur.

↓

 Ameliyattan sonraki ilk 2 ve 5. günde

bedende ↓

 Na+ ve su tutulumu vardır,

 İdrar miktarı azalmıştır,

 Bedenden K⁺ kaybı vardır.

Stres tepkisinin son bulmasıyla

 İdrar miktarı artar,

 Na⁺ ve su tutulumu atılır,

 Ameliyat Öncesinde Hastanın Sıvı- Elektrolit Dengesi Yönünden

 Laboratuar testleri

 Pulmoner fonksiyon

 Kardiyak fonksiyon

 Kan basıncı

 Beden sıcaklığı

 Cilt ve mukoz membranlar

 Beslenme durumu Sıvı alımı; ve atımı İZLENİR

Sıvı-Elektrolit Dengesizliklerine Neden Olan Başlıca Faktörler

 Sıvı ve elektrolitlerin az olması:

Bedenin gereksinimi olandan daha az alma,

Bedenden sıvı elektrolit atılımının artmış olması.

Sıvı ve elektrolitlerin fazla olması:

Normal koşullarda bedenden

atılabilecek olandan fazla alma,

Böbrek ve karaciğer hastalıkları nedeniyle yeterli atılım olmaması,

Yanık ve travmalarda, doku ölümü nedeniyle bedende fazla miktarda elektrolit birikimi

 Cerrahi hastalarında sıvı hacmi bozuklukları :

 Volüm eksikliği,

 Volüm fazlalığı şeklinde olup,

bu durum çoğu kez elektrolit

eksikliği veya bazen fazlalığı ile beraber seyreder.

volüm eksikliğin

e yol açabilir

Kusmalar

Birkaç gün süren NG aspirasyonlar

Diyare

enfeksiyonlar

Yanıklar

Bağırsak tıkanmaları

Yumuşak doku travmaları

 Belirti ve Bulgular

↓

 Güçsüzlük

 Bulantı, kusma

 Hemodinamik parametre değişiklikleri;

 Taşikardi, ileri dönemde filiform nabız

 Periferik dolaşım bozukluğu,

 Cildin soğuk ve nemli olması,

 ileri dönemde hipotansiyon.

Tedavi ve Bakım

 Tedavisi;Na ve su replasmanı,oral tuz içeren sıvı alımı ve normal tuzlu IV sıvıların verilmesi.

 Sıvı transfuzyonuna başlamadan önce Htc, kan-elektrolitleri, Hb, kan

gazları, glikoz, üre vb. tetkikler için kan örneği alınır.

 İdrar kateteri takılır.

 Kan basıncı, nabız ,SVB izlenir.

 Hastanın genel görünümü, cilt rengi ve sıcaklığı, boyun venleri dolgunluk

derecesi gibi klinik belirtiler tanılanır.

 Saatlik idrar miktarı izlenir. Hücre dışı sıvı eksikliğinin şiddetine göre 10-30

dakikada 1000 ml dengeli elektrolit

solüsyonu hekim istemine göre verilir ve parametreler düzelene ve saatlik idrar miktarı 50-60 ml/st yükselene kadar

transfüzyona devam edilir.

 Volüm fazlalığı-hipervolemi-hücre dışı sıvının çoğalması

 Gereğinden fazla sıvı transfüzyonu yapılması,

 Transfüzyonlarda % 5 Dekstroz'un fazla verilmesi ,

 Kafa travmalarından sonra bazı

durumlarda izlenen ADH salgısının artması(gereksiz ADH sendromu),

 Böbrek yetmezliği, konjestif kalp

yetmezliği veya karaciğer sirozu gibi hastalıklarda periferde ödem

toplanması(dahili nedenler)

volüm fazlalığın

a yol açabilir.

}

 Belirti ve Bulgular

 Orta siddette olanlarda;

 Volüm fazlalığı şiddetli olanlarda;

 venöz basınç yükselmesi

 kan basıncının artması

 cilt altı ödemi

 Dispne

 siyanoz

 pulmoner ödem

Sıvı transfüzyonları sırasında gereğinden fazla serum vermekten özellikle yaşlılarda ve

 Tedavi ve Bakım

 Su ve Na⁺ verilmesi/alımı durdurulur,

 Furosemid 40-80 mg, IV ile diürez sağlanır,

 Kanda Na⁺ K⁺ ölçümü ve Htc tetkiki her gün ya da daha sık aralıklarla

tekrarlanır,

 Belli aralıklarla kan proteinlerine bakılır.

 ELEKTROLİT DENGESİZLİKLERİ

 Sodyum dengesizlikleri

 Potasyum dengesizlikleri

 Kalsiyum dengesizlikleri

 Magnezyum dengesizlikleri

Na⁺ hücre dışı sıvıların ana elemanıdır(plazmada 135 mEq/L).

Sodyum (Na)

dengesizlikleri

 GI sistemden kayıplar: Devamlı kusma,

birkaç gün sürekli NG aspirasyon, diyare,

 peritonit, travmatik/İltahabi nedenler

 Yanıklar

 Aşırı terleme

Sodyum azlığı (Hiponatremi): Serum Na⁺ düzeyi < 135 mEq/L

Hücre dışı sıvıların azalması ile beraber görülen hiponatreminin nedenleri

Hiponatremi Tedavisi;

Eğer ciddi semptomlar

gelişmişse(nöbet) %3’lük hipertonik tuzlu sıvılar verilebilir.

Sodyum içeren sıvılar verilebilir

kanda 120 mEq/ L düzeyine

indiğinde, beyin hücrelerinin

hipotonisiteye çok hassas olması nedeniyle, kramp ve

konvülsiyonlar gibi nörolojik

semptomlar ortaya çıkar.

Hipernatremi(Na>145mEq/L)

 Serum sodyum düzeyinin artışı su kaybı veya sodyum düzeyinin artması

nedeniyle olabilir.

Hipernatreminin Nedenleri;

Su kaybı; Fark edilmeyen su kaybı veya terleme(yüksek ateş,güneş

çarpması) – Diyabet

Sodyum Artışı; IV hipertonik NaCl Aşırı IV izotonik NaCl verilmesi

Hipernatreminin Belirtileri;

Su kaybı; Aşırı susuzluk,kuru ve

şişmiş dil ve Kilo kaybı , Nöbet, koma Huzursuzluk,ajitasyon,

Halsizlik,güçsüzlük

Sodyum Artışı; Susuzluk

Halsizlik,ajitasyon, Kuru cilt , Kilo artışı , Periferal ve pulmoner ödem

Hipernatremi Tedavisi;

Hipernatremi tedavisinde amaç su kaybına veya sodyum artışına neden olan durumu

düzeltmektir.

Primer olarak sıvı kabı devam ediyorsa önlenmelidir.

IV olarak %5 Dekstroz verilebilir.

Sodyum kısıtlaması yapılır.

Serum sodyum düzeyi azalması suyun hücre içine çok hızlı girişini önlemek için

yavaş yavaş yapılmalıdır.

HİPOKALEMİ (K+ < 3,5 mEq) HİPERKALEMİ (K+ > 5,5 mEq

Nedenler:

 GI sistemden kayıplar: Devamlı kusma, birkaç gün sürekli NG aspirasyon,

 Yetersiz K+ verilmesi,

 Diüretik kullanımı

 Fazla miktarda IV glikoztransfüzyonu

 Kronik kortikosteroid kullanımı, asidoz/ alkoloz

 Diyare

 Uygun olmayan lavmanlar

 Kusma

Potasyum azlığı

(Hipopotasemi/Hipokalemi)

Plazmada potasyumun 3.5 mEg’dan az olmasıdır.

 Belirti ve Bulgular:

 Adele zaafiyeti ve kramplar

 Bulantı

 Miyakordın zarar görmesi

 EKG’de değişiklikler (AV blok, ST çökmesi Düşük T)

 Konfüzyon

Oral yolla alındığında gastrik mukozayı irite ederek bulantı kusma ve diyareye neden

olabileceğinden yiyecek yada meyve suyu ile birlikte verilebilir.

Tedavi ve Bakım: Amaç Oral / IV yolla K⁺

replasmanıdır

Nedenler:

K* alımının/ verilmesinin fazla olması.

idrar atımı normal olan hastalara 1 saatte 40 mEq'dan fazla K⁺ verilmesi.

 Travma/ sepsiste aşırı doku yıkımı

 Kan transfüzyonu sonrası hemoliz

 K⁺ tutan diüretiklerin aşırı kullanımı

 Yanıklar ve yaralanmalar Potasyum fazalığı

(Hiperpotasemi/Hiperkalemi)

Plazmada potasyumun 5.5 mEq’dan fazla olmasıdır.

 Belirti ve Bulgular:

 Bradikardi

 ventriküler fibrilasyon

 EKG değişiklikleri (QRS genişlemesi)

 Adale zayıflığı

 Bulanık konuşma,

 Tedavi ve Bakım: Acil ve uzun vadeli iki tedavisi vardır.

 Acil tedavi için:

 Kalsiyum klorür/ glukonat 500-1000 mg IV yoldan 5-10 dk da verilir.

 Sodyum bikarbonat 50-100 mEg IV yoldan 10dk'da verilir.

 Uzun vadeli tedavi: K⁺ içeren serumlar durdurulur.

 Çok fazla kan verilmesi gerektiğinde banka kanı yerine taze kan

verilebilir.

Kemik ve diş yapımı ve uygun sinirsel

iletimde yer alma; Kan pıhtılaşmasında rol oynama gibi

↓

bir çok fizyolojik olayda önemli rol oynamaktadır

Kalsiyum

dengesizlikleri

Ca⁺⁺, hücre dışı sıvıda çok az bulunmakla

birlikte

 HİPOKALSEMİ (Ca++ < 4.5 mEg/L) HİPERKALSEMİ (Ca++ > 5.5 mEg/L)

 Nedenleri:

 Akut /kronik pankreatit

 Hipoparatiroidzm

 Hiperfosfatemi ile beraber böbrek yetmezliği

 Yetersiz D vitaminl alınması Kalsiyum azlığı

(Hipokalsemi)

Kanda Ca⁺⁺ 'un 4.5 mEq'dan düşük olmasıdır.

 Belirti ve Bulgular:

 Noromüsküler irritabilite artması (tetani)

 Parestezi

 Konfüzyon

 Chovestek Testi;

hastanın koluna yerleştirilen tansiyon aleti manşeti

şişirilir ve 1-5 dk beklenir.

Parmaklarda, ellerde

kasılma(karpal

spazm) gelişirse tetani vardır.

 Trousseau

Testi; kulağın ön kısmında

fasiyal sinire vurularak

bakılır.

Dudakta

burunda, yüzün yan kısmında kasılma olursa Trousseau

belirtisi (+)'dir.

 10 ml Ca⁺⁺ IV yoldan 1-2 dk’da verilir.

 IV Ca⁺⁺ tedavisi kardiyak arreste neden olabileceğinden hiperkalsemi belirtileri izlenmelidir.

Tedavi ve Bakım:

Ağız yoluyla ya da IV yolla Ca⁺⁺ verilerek tedavi edilir.

 Nedenleri:

 Hiperparatiroidizm (parathormon ↑),

 D hipervitaminozu (D vitamini ↑),

 Kemik metastazlari varlığı, Kalsiyum

fazlalığı

(Hiperkalsemi

Kanda kalsiyumun 5.5

mEq'dan fazla olmasıdır.

Diyetle fazla Ca⁺⁺ alınımı nadiren hiperkalsemiye

neden olur.

 Belirti ve Bulgular:

 Poliüri

 Osteoporoz ve adele zayıflığı, patolojik kırıklar, Konfüzyon izlenir.

 Tedavi ve Bakım:

 Hiperkalsemi kriziņin tedavisinde;

 Hemodilüsyon ve diürezi artırmak amacıyla IV sıvı transfüzyonü,

 Bikarbonat 40-50 mEq IV perfüzyonu

 50-100 m. mol fosfat infuzyonu yapılır.

 Kanda 1.5-2.5 mEq/L düzeyindedir.

 Ağız yoluyla alınan Mg⁺⁺'un %45'i emilir,

%55’i dışkı ile atılır.

 Günlük Mg⁺⁺ gereksinimi 200-300 mg’dir

 Besinlerde özellikle yeşil bitkilerde bol bulunur

Magnezyum

dengesizlikleri

Mg⁺⁺, hücre içinde en fazla buluna ikinci katyondur.

Nedenleri:

• Pankreatit, siroz, diyare gibi patolojiler, Belirti ve Bulgular:

• Parestezi,

• Konvülsiyon,

• Deliryum, agresif davranışlar

• Halüsinasyonlar.

Magnezyum azlığı (Hipomagnezemi)

Kanda magnezyumun 1.3 mEq’dan az olmasıdır.

 1 L fizyolojik serum içine 50-60 mEq magnezyum sülfat konur: 24 saatte perfüze edilir.

 Uzun süreli IV beslenme tedavisi yapılan hastaların serumuna her gün 10-20 mEq Mg⁺⁺ eklenmesi yeterli profilaksi sağlamaktadır.

 IM yolla verildiğinde etkisi 1 saat sonra başlar bölgede derine yapılmalı ve enjeksiyondan sonra

Amaç, Mg eksikliğini karşılamak ve kaybını önlemektir.

Ağız yoluyla, hızlı etki

istenildiğinde Mg, IV yolla verilir.

Tedavi ve Bakım:

Nedenleri:

• Böbrek yetmezliği olan hastalara anti asit olarak fazla Mg⁺⁺ verilmesi,

• Mg⁺⁺ içeren irrigasyon sıvılarının (lavman) aşırı kullanılması sonucu gelişebilir.

Magnezyum fazlalığı

(Hipermagnezemi)

Nadir olarak görülen bu durum; kanda magnezyumun 2.5 mEq’dan fazla

olmasıdır.

 Belirti ve Bulgular:

 Bedende sıcaklık hissi,

 Hipotansiyon,

 Nöromüsküler iritabilitenin azalması ve sonucunda santral sinir sisteminde

depresyon ve koma gelişir

Mg⁺⁺ un toksik etkisini gidermek için;

 %10' luk kalsiyum glukonat uygulanır ve hasta diüreze zorlanır.

 Böbrek yetmezliği varsa peritoneal ya da hemodiyaliz uygulanır

Tedavi ve Bakım: Amaç Mg fazlalığına neden olan durumun tedavi

edilmesi ve Mg fazlalığının toksik (yaşamı tehdit eden) etkisinin giderilmesidir.

ASİT BAZ DENGESİ

 Beden sıvılarının bileşiminde yer alan elektrolitlerden biri de

hidrojen (H⁺) iyonudur.

 Hidrojen iyonu dengesi ve

dengesizlikleri; genellikle asit-baz dengesi ve dengesizlikleri adı

altında incelenmektedir.

Asidoz

 Beden sıvılarındaki H⁺ iyon

konsantrasyonunun normalin üstüne çıkması ya da başka bir deyişle alkali miktarın azalmasıdır. pH 7.35 in altındadır. Alt sınır 6.80 dir. Daha asit ortam gelişirse ölüm oluşur.

Alkaloz

 Beden sıvılarındaki H⁺ iyon

konsantrasyonunun normalin altına düşmesi, başka bir deyişle alkali miktarın artmasıdır. pH 7.45 in

üzerindedir. Üst sınır 7.80 dir. Daha alkali ortam gelişirse ölüm oluşur.

 Beden işlevlerinin etkin bir şekilde sürdürülebilmesi, için arteryel kan pH değerinin 7.35 - 7.45 arasında olması gerekmektedir.

↓

 Organizmanın kompanse edebileceği;

 En düşük pH, 6.8

 En yüksek pH 7.8 dir.

 H⁺ iyonu dengesinin devam ettirilmesi;

 Böbreklerin

 Akciğerlerin

 Beynin

Bu değerler dışına

çıktığında yaşam mümkün değildir.

İşlevlerinin etkin

olmasına bağlıdır.

}

}

 Bedende aşırı asit ve alkali

artışı olduğunda, böbrek, solunum sistemi ya da beyinle ilgili

hastalıklarda, beden H⁺ iyonu

düzenlemesi yapamaz ve dengesizlik gelişir.

 Başlıca 2 çeşit asit-baz dengesizlik vardır;

1. Asidoz: Beden sıvılarındaki H⁺ iyonu: konsantrasyonunun artması ya da alkali miktarının

azalmasıdır. pH ↓

2. Alkoloz: Beden sıvılarındaki H⁺ iyonu konsantrasyonunun

azalması ya da alkali miktarının artmasıdır. pH ↑

 Solunum Asidozu

↓

 Beden sıvılarında CO2 miktarının artması yani uçucu H iyonun artması sonucu gelişir.

 Kan ile alveoller arasındaki normal gaz

değişimini bozan solunum sistemi hastalıkları nedeniyle oluşmaktadır.

 Alveollerde CO2- O2 değişiminin azalmasına yol açan durumlar.

 Solunum merkezinin tahrip olması, ↓

 Solunum yollar obstrüksiyonu,

 Solunum Asidozuna Neden Olan Hastalıklar

 Amfizem

 Bronşektazİ

 Pnomotoraks/hemotoraks

 Bronşial astım

 İlaç intoksikasyonu

 Pnömoni

 Akut alkolizm

 Solunum sistemi yanıkları

 Ameliyat sirasında yetersiz gaż değişimi

 Solunum asidozonda; pCO2 yüksektir, pH değişikliğini önlemek için;

 PCO2 ↓ / HC03 - ↑ gerekir.

(Solunum Asidozu Devam...)

 Belirti ve Bulgular

↓

 Dispne (akciğerlerde CO₂- 0₂ değişiminin, engellenmesi)

 Oryantasyon bozukluğu, (SSS'nin baskılanması)

 Koma

 Taşikardi ve aritmiler (yetersiz ventilasyon nedeniyle) gelişebilir.

 Plazma → pH 7.35 ↓

 HCO3 → 29 mEq ↑

Solunum Asidozu Devam....)

 Tedavi ve Bakım

 Tedavi ve Bakımda Amaç

↓

 Solunum sorununu düzelterek ventilasyonu artırmak,

 Fazla asidi tamponlamak,

 Su ve diğer elektrolit dengesizlikleri varsa düzeltmek

 Tedavide,

 ↓

 R.Laktat solisyonu (I V yolla)

 Sodyum bikarbonat (oral/ IV Yolla)

 1/6'lik molar sodyum laktat (IV yola) uygulanır.

(Solunum Asidozu Devam..)

 Metabolik Asidoz

 Beden sıvılarında H iyonunun artması yada böbreklerden ↓ fazla miktarda HCO, atılması sonucu gelişir.

 Nedenleri

 Metabolik asitlerin fazla yapımı (diyabetes mellitus, ↓ açlık ve ciddi enfeksiyonlarda),

 Metabolik asitlerin sindirim yoluyla fazla alınması,

 Bedenden fazla miktarda alkali kaybının olması (ciddi diyare),

 Böbrek işlevini bozan böbrek hastalıklarında, H⁺

atılımının yetersiz olması ya da HC03 kaybının fazla olması

Belirti ve Bulgular

↓

 Kusmaul solunum: H⁺ iyonu artışı nedeniyle solunum merkezinin uyarılması sonucu oluşur. Solunum hızı ve derindir. Bu yolla, CO2 atılır, hücre dışı

sıvıda H⁺ iyonu konsantrasyonu azalır.

 Oryantasyon bozukluğu, deliryum ve koma: H⁺

konsantrasyonundaki artışın santral sinir sistemini SSS) baskılaması sonucu oluşur.

Tedavi ve Bakımda Amaç

↓

Metabolik asidoza neden olan. durumu tedavi etmek, Su ve elektrolit dengesizliklerini önlemektir.

(Metlalik Asidoz Devamı...)

Haftanın Öğrenim Kazanımları

 Sıvı- elektrolit dengesizliğinin başlıca nedenlerini öğrendik

 Sıvı – elektrolit dengesinin

düzenleyen mekanizmaları öğrendik

 Hip ve hipernatremini öğrendik.

 Hipo ve hiperkalsemini öğrendik.

 Hipo ve hiperkalemiyi öğrendik

 Hipo ve hipermagnezyumu öğrendik

 Asidoz ve alkalozu öğrendik

Haftanın Özeti

Beden sıvılarında yer alan başlıca iyonlar

1.Katyonlar

(Na⁺ K⁺ Ca⁺ Mg^{++ )}

(sodyum-potasyum-kalsiyum-magnezyum) 2.Anyonlar

(CI^- HCO₃ HPO₄ )

(klorür-bikarbonat-fosfat)

Haftanın Özeti

Normal Serum elektrolit Dengeleri Ana katyon Na⁺ : 135-145 mEq/L

K⁺ : 3.5 -5.5 mEq/L Ca⁺ : 4.5-5.5 mEq/L Mg⁺⁺ : 1.5-2.5 mEq/L Ana anyon Cl : 96 - 106 mEq/L

HCO₃ : 20 - 30 mEq/L

Haftanın Özeti

 Sıvı elektrolit dengesi:

 Endokrin,

 Gastrointestinal,

 Renal,

 Sinir,

 kardiyak,

 Solunum sistemi tarafından düzenlenir.

Haftanın Özeti

 Sıvı – elektrolit dengesizliklerine neden olan başlıca faktörler

1. sıvı- elektrolitlerin az olması

2. sıvı- elektrolitlerin fazla olması

Haftanın Özeti

 ELEKTROLİT DENGESİZLİKLERİ

 Sodyum dengesizlikleri

 Potasyum dengesizlikleri

 Kalsiyum dengesizlikleri

 Magnezyum dengesizlikleri Olarak söyleyebiliriz

Önerilen Haftalık Çalışmalar

 Her öğrencinin konu ile ilgili bir araştırma çalışması ve literatür taraması yapması gerekiyor.

Başvurulan Kaynaklar

 1.Aksoy,G;Kanan,N;Akyolcu,N.(2017).Cerrahi hemşireliği I Nobel Tıp Kitapevi,İstanbul

 2.Aksoy,G;Kanan,N;Akyolcu,N.(2017).Cerrahi hemşireliği II Nobel Tıp Kitapevi,İstanbul

 3.Aksoy,G;Kanan,N;Akyolcu,N.(2011).Cerrahi hemşireliği uygulama Rehberi Nobel Tıp

Kitapevi,İstanbul

 4. Brunner ,L.S., Suddarth,D.S.(2004).Care of the patient with a communicable

disease.In:TheLippincott Manuel of Medical- Surgical Nursing.(2nd

ed).Londra:Harper & Row publishers

Başvurulan Kaynaklar

 5.Birol,L.(2005).Hemşirelik

Süreci.7.baskı,Etki matbaası, İzmir, 97-211

 6.Erdil F.(2001).Cerrahi

Hemşireliği;temel kavramlar.içinde F.Erdil,N.Elbaş(Ed)Cerrahi

Hastalıkları

Hemşireliği.(4.Baskı)Ankara:Aydoğdu Ofset

Bir Sonraki Ders Hakkında

 Şok ve Hemşirelik Bakımı

Katılımlarınız için teşekkür

ederim