Siyaset Bilimi
7. HAFTA: SOSYAL DEMOKRASI
Temel ilke ve tespitler
◦ Kapitalizm yoksulluk, eşitsizlik, işsizlik gibi öncelik tanınması gereken sorunlar yaratmaktadır
◦ Kapitalist üretim tarzını alaşağı etmeden, siyasi ve ekonomik reformlarla bu sorunlar çözülebilir
◦ Reform: içeriği dönemsel olarak değişebilecek siyasi/iktisadi düzenlemeler
◦ Aşamacılık: Sorunların bir dizi reformun birikimsel etkisiyle aşamalı olarak iyileştirilmesi.
◦ Bu reformları kimler yapacak ve nihai hedefleri ne olacak?
Özne ve hedef
◦ Burjuva demokrasisi, parlamenter yapı ve kitle örgütleri – kapitalizm bu kurumlar tarafından düzenlenip dönüştürülebilir
◦ Reformları yapacak özneler, sosyal demokrat partilerdir
◦ 20. yüzyılın başı: hedef sosyalizmin yerleşmesi
◦ Kapitalizmin aşma perspektifinden uzaklaşılması
Düşünsel evrim
◦ Devrim ve ani dönüşüm fikri karşısında reform ve aşamalı ilerleme savunusu
◦ Proletarya diktatörlüğü yerine burjuva demokrasisinin sunduğu imkânlara vurgu
◦ Kapitalizm eleştirisinde Marksizmle bütünleşme
İngiltere: Fabian Topluluğu
◦ «Toplumsal sorun» tanımlaması: İngiltere’nin büyük kentlerinde görülen açlık, salgın, suç gibi sorunlar
◦ Bilim çerçevesinde anlaşılıp çözülebilecek patolojik durumlar
◦ Devrimci bir hamle yerine köklü reformlarla sosyalist toplumu inşa etme: kamu yönetimi reformları
◦ Sınıfsal çözümlemeden uzak ve işçi sınıfını dönüştürücü bir özne olarak görmeyen bir perspektif
Almanya: Sosyal Demokrat Parti
◦ Sosyalist devrimci kanatla reformist kanadın birlikteliği
◦ I. Dünya Savaşı’ndan sonra partinin ulaştığı kitlesel destek
◦ Reformist kanadın pragmatik stratejilerinin sosyalist devrimcilerin radikal stratejilerini baskılaması
◦ Eduard Bernstein: Kapitalizm yapısal çelişkileri nedeniyle çöküşe doğru gitmek yerine daha eşitlikçi bir toplum için zemin hazırlayan bir evrim çizgisinde ilerlemektedir
◦ Sosyalizm sınıfsal bir mücadeleyle değil, burjuva demokrasisi içinde çoğunluk elde edilerek reformcu bir yöntemle inşa edilebilir
Savaş ve devrim
◦ Emperyalist savaşta sosyalistler kendi ülkelerinin safında mı yer almalıdır yoksa savaş karşıtı bir tavır mı almalıdır?
◦ SPD’nin ayrışması – reformistlerin ve devrimcilerin partiden ayrılması
◦ Bolşevik Devrimi – sosyal demokratlar liberallerle beraber Ekim Devrimi’ne cephe aldılar
◦ Burjuva demokrasisi tek partiye dayalı otoriter rejimlerden korunmalıdır
◦ Sosyal demokrasi ve sosyalizmin yol arkadaşı olmaktan çıkıp muarız haline gelmesi
Kriz ve Keynes
◦1929 Büyük Bunalım
◦Sosyal demokratlara göre piyasanın denetimsiz bırakılmasının sonucu
◦Keynes: Devletin piyasaya müdahale ederek istihdamı ve tüketimi arttırıcı önlemler alması gerekir
◦Reformun hedefi eşitlikçi bir toplum değil, krizden korunmak
◦Sosyalizm, kamulaştırma ve toplumsallaştırma vurgularının geri çekilip liberal hak ve özgürlüklere vurgu yapılması
◦Karma ekonomi savunusu
◦Sömürüsüz ve sınıfsız sosyalist toplum idealinin karşısında müreffeh bir kapitalist toplum ideali
Neoliberalizm ve sosyal demokrasinin krizi
◦ 1970’lerin kriz ortamı
◦ Keynesçi modelin sona ermesi, sermayeye denetimsiz hareket alanı açmaya yönelik yapısal uyum reformları
◦ Burjuvaziyle sosyal demokratlar arasındaki işbirliğinin çözülmesi
◦ Sosyal demokrasinin burjuvazinin vizyonuna entegre olması
◦ İngiltere’de «üçüncü yol» projesi – pozitif refah
Siyaset Bilimi
11. HAFTA: İSLAMCILIK
Tarihsel süreç
◦ Ortadoğu’da İslamcı ideolojinin yükselişi ve Batı’ya yansıması
◦ Avrupa’da azınlıklar sorunuyla beraber İslamcılığın sorunsallaşması
◦ İslamcılık siyasal bir yönetim alternatifi oluşturur mu?
◦ Türkiye’de Milli Görüş hareketi ve AKP’nin yükselişi
İslamcı ideoloji
◦ Mevlana Mevdudi (1903 - 1979), Seyyid Kutub (1906-1966) ve Ayetullah Humeyni (1902-1989)
◦ Sünni – Şii ayrımı
◦ İdealize edilmiş bir İslam devleti geçmişine geri dönme
◦ Cahiliye devri tanımı – Sünni / Şii ayrışması
İslamcı ideoloji
◦Farklı tarihsel referanslar
◦Modernizmden kopmadan ona mesafe alma
◦İktidar İslam’ın diriltilmesi için ele geçirilmelidir
◦Bunun için din adamlarının öncülüğünde mücadele edilmelidir
◦Laik rejimlere muhalefet
◦İslamcı iktidarlara yönelik muhalefet
◦Reformist/devrimci, silahlı/silahsız, ılımlı/radikal
Sınıfsal dinamikler
◦ Büyük ölçüde kapitalizmle uyumlu bir ideoloji
◦ Ali Şeriati (1933-1977): Müstekbir/mustazaf kavramlarını sol bir çerçevede yorumladı
◦ Üretim ve güç ilişkilerinin değişmesi yerine İslamcı burjuvazinin güçlenmesi
◦ İşçi sınıfı üzerinde kurulan hegemonya
Sınıfsal dinamikler
◦Dindar burjuvazinin işçi sınıfıyla hegemonik ittifakı
◦İran’da ve Türkiye’de dindar burjuvazi alt sınıfların desteğini kazanırken, Mısır ve Cezayir’de bu desteği kaybederek başarısızlığa uğradı
◦İşçi sınıfının enformel / mavi yakalı kesimi ile eğitimli / beyaz yakalı kesiminin desteğini alabilme
◦Nüfus artışı ve kente göç
◦İşsizliğin artması, sosyal hakların zayıflaması
◦Solun halkla ilişkisinin zayıflaması, sol söylemin İslamcılar tarafından entegre edilmesi
Laik ideolojilerin krizi ve İslamcılığın yükselişi
◦Bağımsızlık mücadelelerine önderlik eden laik seçkinler
◦Ekonomik kalkınma ve adil bölüşüm vaadi
◦Emperyalizme ve İsrail’e karşı mücadele
◦Cemal Abdülnasır (1918-1970)
◦Hedeflerdeki başarısızlık laik rejimlerin rıza üretememesine neden oldu
◦Dünya düzenindeki dönüşüm: Sovyetlerin yıkılışı ve reel sosyalist alternatifin ortadan kalkması
Türkiye’de İslamcılık
◦1970’te Necmettin Erbakan liderliğinde Milli Nizam Partisi kuruldu
◦Milli Görüş: merkez sağın çeperinde kalmış, küçük ve orta ölçekli, tekelci olamayan Anadolu kapitalistlerinin hareketi
◦Milli Selamet Partisi’nin koalisyon ortaklıkları
◦1983’te Refah Partisi – Adil Düzen: yoksul kitlelerin desteği sağlandı
◦1990’larda Anadolu Kaplanları ve MÜSİAD
◦28 Şubat sonrasında Milli Görüş içinde gelenekçiler-yenilikçiler ayrılığı
◦AKP’nin yükselişi
