Siyaset Bilimi II
5. HAFTA: MARKSIZM
Toplumsal ve düşünsel kaynaklar
◦ Aydınlanma
◦ Sanayi üretiminin genişlemesi
◦ Ekonomi politik – kapitalist meta üretiminin kaynağı
◦ Felsefe – Avrupa’daki tarihsel dönüşümün anlamlandırılması
◦ Sosyalizm – eşitsizlik ve yoksulluğa çare
Aydınlanma ve Marksizm
◦ Döngüsel değil, çizgisel bir ilerleme
◦ İdealizmin karşıtı olarak materyalizm - Algılanabilir, düzenlenebilir ve değiştirilebilir bir düzen
◦ Sadece teknik ilerleme değil, ekonomik ve sosyal açılımlar
◦ Diyalektik bir materyalizm – maddi gerçeklik ile özne arasındaki etkileşim
Toplumsal formasyon
◦ Üretici güçler – canlı insan emeği, makineler, altyapı, kaynaklar, teknoloji ve örgütlenme
◦ Üretim ilişkileri – Üretici güçler hangi mülkiyet ilişkileri ekseninde konumlanmıştır? Üretim araçları kimin mülkiyetindedir?
◦ Üretim tarzı – kapitalist toplumun temeli ve üstyapı
Sınıflar ve sınıf tanımı
◦ Temel sınıflar: Ücretli işçiler / sermayedarlar / toprak sahipleri
◦ Küçük köylülük, kamu görevlileri, meslek sahipleri
◦ Toplumdaki belirli bir kesim kendi geçimini, çıkarını, yaşam tarzını ve kültürünü başka kesimlerden ayıran ekonomik varlık koşulları içinde yer alıyorsa bir toplumsal sınıf oluşturur
◦ Kendinde sınıf/kendisi için sınıf
Sınıf mücadelesi
◦ Üretici güçlerle üretim ilişkileri arasındaki çelişki
◦ İşçi sınıfı ile sermaye sınıfı arasındaki mücadele
◦ Temel çelişkiyi doğrudan yansıtmayan mücadeleler
◦ Sınıf mücadelesinin siyasal biçimleri
Kapitalist sömürü
◦ Artı-değer sömürüsü
◦ Kullanım değeri / değişim değeri
◦ Emeğin meta biçimine bürünmesi
◦ Ücret ilişkisi – toplumsal olarak gerekli emek zamanında ücretin değerin
aşan bir değer yaratılması: artı-değer (s)
Sermayenin organik bileşimi
◦ Değişmeyen sermaye – makine, hammadde, altyapı (c)
◦ Değişken sermaye – emek gücü (v)
◦ Artı-değer oranı (s/v)
◦ Kâr oranı (p=s/c+v)
◦ Kâr oranlarının azalma eğilimi
Eşitlik, özgürlük ve demokrasi
◦ Özgürleşme: bireyin değil, türsel varlık olarak insanın özgürleşmesi – komünist toplumun ileri evresinde mümkün
◦ Eşitlik: özgürleşme sürecinin kaldıracı – özel mülkiyet karşıtlığı
◦ Demokrasi: Eşitlik ve özgürlük mücadelesinin bir türevi – komünizm
klasik anlamda demokrasinin sonlanması
Yabancılaşma
◦ İnsanın kendi etkinliğinin ve bu etkinliğin sonuçlarının/ürünlerinin insana egemen olacak biçimde nesneleşmesi
◦ Emeğin yabancılaşması – meta fetişizmi
◦ Yabancılaşmaya karşı mücadele?
İdeoloji
◦ Maddi emekle zihinsel emeğin ayrışması – toplumsal işbölümü
◦ Toplumsal yaşamın bütünlüğünün parçalanması
◦ İdeolojiler, maddi üretim süreçlerinde kurulan maddi ilişkilerin yansımasıdır – maddi yaşamın çarpıklığını rasyonalize eder ve örterler
◦ Önce bilinci ideolojiden kurtarmak mümkün değildir, maddi gerçekliğin dönüşmesiyle ideoloji ortadan kalkabilir
Devlet
◦ Toplumsal işbölümünde, toplumun ortak işlevlerini yerine getirecek olan kısım
◦ Toplumdaki egemenlik ilişkileri devlete nasıl yansır?
◦ Kurumsallık olarak devlet vs. aygıt olarak devlet
◦ Devletin göreli özerkliği
Marksizm hâlâ geçerli mi?
◦ Kapitalizmin çözümleyen tek araç kutusu ve teorik çerçeve Marksizm
◦ Bilimsellik/nesnellik ve iradecilik/öznellik sorununa çözüm
◦ Süreklilik-kopuş diyalektiği
◦ Hem güncel hem tarihsel olguların çözümlenmesi
◦ İşçi sınıfının özneliği
