Siyaset Bilimi
5. HAFTA: MARKSIZM
Toplumsal ve düşünsel kaynaklar
◦ Aydınlanma
◦ Sanayi üretiminin genişlemesi
◦ Ekonomi politik – kapitalist meta üretiminin kaynağı
◦ Felsefe – Avrupa’daki tarihsel dönüşümün anlamlandırılması
◦ Sosyalizm – eşitsizlik ve yoksulluğa çare
Aydınlanma ve Marksizm
◦
Döngüsel değil, çizgisel bir ilerleme
◦
İdealizmin karşıtı olarak materyalizm - Algılanabilir, düzenlenebilir ve değiştirilebilir bir düzen
◦
Sadece teknik ilerleme değil, ekonomik ve sosyal açılımlar
◦
Diyalektik bir materyalizm – maddi gerçeklik ile özne arasındaki etkileşim
Toplumsal formasyon
◦ Üretici güçler – canlı insan emeği, makineler, altyapı, kaynaklar, teknoloji ve örgütlenme
◦ Üretim ilişkileri – Üretici güçler hangi mülkiyet ilişkileri ekseninde konumlanmıştır? Üretim araçları kimin mülkiyetindedir?
◦ Üretim tarzı – kapitalist toplumun temeli ve üstyapı
Sınıflar ve sınıf tanımı
◦ Temel sınıflar: Ücretli işçiler / sermayedarlar / toprak sahipleri
◦ Küçük köylülük, kamu görevlileri, meslek sahipleri
◦ Toplumdaki belirli bir kesim kendi geçimini, çıkarını, yaşam tarzını ve kültürünü başka kesimlerden ayıran ekonomik varlık koşulları içinde yer alıyorsa bir toplumsal sınıf oluşturur
◦ Kendinde sınıf/kendisi için sınıf
Sınıf mücadelesi
◦ Üretici güçlerle üretim ilişkileri arasındaki çelişki
◦ İşçi sınıfı ile sermaye sınıfı arasındaki mücadele
◦ Temel çelişkiyi doğrudan yansıtmayan mücadeleler
◦ Sınıf mücadelesinin siyasal biçimleri
Kapitalist sömürü
◦ Artı-değer sömürüsü
◦ Kullanım değeri / değişim değeri
◦ Emeğin meta biçimine bürünmesi
◦ Ücret ilişkisi – toplumsal olarak gerekli emek zamanında ücretin değerin
aşan bir değer yaratılması: artı-değer (s)
Sermayenin organik bileşimi
◦ Değişmeyen sermaye – makine, hammadde, altyapı (c)
◦ Değişken sermaye – emek gücü (v)
◦ Artı-değer oranı (s/v)
◦ Kâr oranı (p=s/c+v)
◦ Kâr oranlarının azalma eğilimi
Eşitlik, özgürlük ve demokrasi
◦ Özgürleşme: bireyin değil, türsel varlık olarak insanın özgürleşmesi – komünist toplumun ileri evresinde mümkün
◦ Eşitlik: özgürleşme sürecinin kaldıracı – özel mülkiyet karşıtlığı
◦ Demokrasi: Eşitlik ve özgürlük mücadelesinin bir türevi – komünizm
klasik anlamda demokrasinin sonlanması
Yabancılaşma
◦ İnsanın kendi etkinliğinin ve bu etkinliğin sonuçlarının/ürünlerinin insana egemen olacak biçimde nesneleşmesi
◦ Emeğin yabancılaşması – meta fetişizmi
◦ Yabancılaşmaya karşı mücadele?
İdeoloji
◦ Maddi emekle zihinsel emeğin ayrışması – toplumsal işbölümü
◦ Toplumsal yaşamın bütünlüğünün parçalanması
◦ İdeolojiler, maddi üretim süreçlerinde kurulan maddi ilişkilerin yansımasıdır – maddi yaşamın çarpıklığını rasyonalize eder ve örterler
◦ Önce bilinci ideolojiden kurtarmak mümkün değildir, maddi gerçekliğin dönüşmesiyle ideoloji ortadan kalkabilir
Devlet
◦ Toplumsal işbölümünde, toplumun ortak işlevlerini yerine getirecek olan kısım
◦ Toplumdaki egemenlik ilişkileri devlete nasıl yansır?
◦ Kurumsallık olarak devlet vs. aygıt olarak devlet
◦ Devletin göreli özerkliği
Marksizm hâlâ geçerli mi?
◦ Kapitalizmin çözümleyen tek araç kutusu ve teorik çerçeve Marksizm
◦ Bilimsellik/nesnellik ve iradecilik/öznellik sorununa çözüm
◦ Süreklilik-kopuş diyalektiği
◦ Hem güncel hem tarihsel olguların çözümlenmesi
◦ İşçi sınıfının özneliği
Siyaset Bilimi
6. HAFTA: ANARŞIZM
Yaygın yanlışlar
◦ Radikallik
◦ Şiddet
◦ Kargaşa savunusu
Birinci Enternasyonal
◦ I. Enternasyonal içinde Marksistler ve anarşistlerin bir aradalığı
◦ Ayrılık noktaları
◦ Devlet sorunu – devlet devrim sürecinde bir araç olarak kullanılabilir mi?
◦ Devlet sönümlenecek midir yoksa güçlenecek midir?
Birinci Enternasyonalden sonra
◦ Anarşistler II. Enternasyonal’in dışında kaldılar
◦ Örgütsüz bireysel inisiyatiflerle geçekleşen saldırılar
◦ 1917 Ekim Devrimi’nin etkisi
◦ Anarşistlerin Sovyetler’e muhalif konuma geçmesi
Anarko-sendikalizm ve İspanya Devrimi
◦ Devrimin sendikalar yoluyla gerçekleşmesi umudu
◦ İspanya’da CNT (Ulusal Emek Federasyonu)
◦ İspanya’da Cumhuriyet tarafında örgütlenen halk cephesi ve anarşistlerin muhalefeti
◦ Franco darbesine karşı mücadele
1956 sonrasında anarşizm
◦ Macaristan’daki işçi konseyleri
◦ 1968: iktidarsız devrim ve kültürel değişim
◦ Hem kapitalizmi hem de sosyalist adlı bürokratik rejimleri hedef alan
hareketler
Temsiliyet ve demokrasi
◦ Mutlak özgürlükçülük – özgürlüğü kısıtlayan her düşüncenin ve kurumun karşısında olma
◦ Temsiliyet mekanizması bireyin iradesine el konulmasıdır
◦ Yönetimsiz ve hiyerarşisiz öz örgütlenme
◦ Gönüllülük, rotasyon ve özyönetime dayalı sovyet, komün ve konseyler
◦ Anti-politiklik ve doğrudan demokrasi
Ulus ve ulus devlet
◦ Ulus, milliyetçilik ve ulus devletin reddi
◦ Devlet sınırları anlamında yurdun ve yurtseverliğin reddi
◦ Kendini böyle tanımlayan bir halka baskı uygulanmasına da karşı
◦ Sömürgeciliğe ve emperyalizme karşı
Savaş ve şiddet
◦ Savaş ve şiddet, devletin varlığından kaynaklanır – devlet yoksa şiddet de yoktur
◦ Anarşizmin ideal toplumunda silah olmayacağı için bireysel şiddet de olmayacaktır
◦ Bölgesel çatışmalar da devletlerin istilacı eğilimlerinden ve halkın direnişini bastırma çabalarından kaynaklanır
◦ Pasifist eğilimler
İlerleme ve teknoloji
◦ Modernist ilerlemeciliği aşan bir doğal toplum projesi
◦ Teknolojinin sunduğu olanaklarla doğanın zenginliklerini birleştirme
◦ Türcülük karşıtlığı
◦ İlerlemenin gidişatına karşı imdat freni
Cinsiyetçilik ve ahlak
◦ Cinsiyetler arası ayrıma karşı
◦ Evlilik ve aile kurumunun devletle geleneksel ortaklığına karşı
◦ Serbest aşk – gelenekten, devlet veya aile zorundan, ekonomik eşitsizlikten azade gönül ilişkileri
◦ Bireyin kendi öz sorumluluğu
Eğitim ve din
◦ Devlet kontrolündeki zorunlu eğitimin reddi
◦ Özgür eğitim deneyleri
◦ Öğrenci-öğretmen arasındaki otorite ilişkisi yerine eşitsizliğin, hiyerarşinin, despotizmin olmadığı bir yol gösterme ilişkisi
◦ Dinsel bir otoriteye, ritüellere ve kör inançlara karşı, ancak inananlara saygılı
Toplum ve sınıflar
◦ Marksizmin kapitalizm eleştirisine katılırlar
◦ Devlet iktidarı, proletarya diktatörlüğü ve ilerlemeciliğe karşı çıkarlar
◦ Temel sınıf ayrımlarından başka sınıfsal konumlara da önem verilir
◦ Lümpen-proletarya
Anarşizmin türleri
◦Anarko-sendikalizm
◦Anarko-komünizm
◦Anarko-feminizm
◦Bireyci anarşizm
◦Yeşil-ilkelci anarşizm
◦Postyapısalcı anarşizm
◦Pasifist anarşizm
