Ekonomi Bülteni
09 Mayıs 2011, Sayı: 17
Yurtdışı Gelişmeler
Yurtiçi Gelişmeler
Finansal Göstergeler
Haftalık Görünüm
Yunanistan ve İrlanda’nın ardından Portekiz de “Kurtarıldı”
Yunanistan’ın Borçlarını Yeniden Yapılandırması Gündemde ECB’den Stratejik Hamle
Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel
Ercan Ergüzel Berke Gümüş
Yurtdışı Gelişmeler
DenizBank Ekonomi Bülteni
09 Mayıs 2011
El Kaide Lideri Bin Ladin öldürüldü. ABD Başkanı Barack Obama, kendi talimatıyla düzenlenen bir kara operas- yonuyla El Kaide Lideri Usame Bin Ladin’in öldürüldüğünü açıkladı. Bin Ladin Pakistan’ın başkenti İslamabad ya- kınlarındaki karargâhında öldürüldü. Bin Ladin ve El Kaide, 1990’larda düzenledikleri saldırılarla isimlerini dünyaya duyurmaya başlamış ancak esas bilinirlikleri 3 bin kişinin hayatını kaybettiği 11 Eylül saldırılarıyla olmuştu. Suudi Arabistan doğumlu olan Bin Ladin, dünyanın en çok aranan ismiydi. Terör örgütü liderinin öldürülmesi uluslararası piyasalarda da olumlu tepkilere yol açtı. Piyasalarda riskin azaldığı algısı ABD $’nı toparlarken, petrol fiyatı geriledi ve borsalar yükseldi. Gelişme ABD’nin askeri harcama yükünü azaltabilir.
Portekiz, 78 milyar € tutarında 3 yıl süreli yardım için AB ve IMF ile anlaştı. Yunanistan ve İrlanda’nın ardından Avrupa’nın 3. kurtarılan ülkesi olan Portekiz’e AB+IMF tarafından sağlanan 78 milyar €’luk kurtarma paketi uyarın- ca ülkeyi zorlu bir resesyon ve 3 yıllık yoğun kemer sıkma politikaları bekliyor. Kurtarma paketi Portekiz’in bütçe açığı/GSYH oranını %3’e çekmeyi hedefliyor. IMF’den yapılan ayrı bir açıklamada da, Portekiz’e 26 milyar € yar- dımda bulunulması için teknik anlaşmanın imzalandığı belirtildi. Bu ülkeye sağlanacak 78 milyar €’luk AB/IMF yar- dımının 52 milyar €’luk kısmı AB tarafından karşılanacak.
ECB ve BoE, faizleri değiştirmedi. İngiltere Merkez Bankası (BoE) gösterge faizi %0.5’te bırakırken, ECB gös- terge faizi %1.25’de sabit tuttu. BoE, 200 milyar £’lik varlık alım programının büyüklüğünde de değişiklik yapmadı.
Hatırlanacağı üzere ECB, geçtiğimiz ay yaptığı toplantıda artan enflasyonla mücadele için gösterge faiz oranını 25 baz puan artırarak %1.25’e çıkarmıştı. Böylece ECB, Nisan ayında ilk kez Mayıs 2009’dan itibaren %1 seviyesin- deki gösterge faiz oranını artırmıştı. ECB Başkanı Trichet’nin faiz kararının ardından yaptığı açıklamalarda gelecek ay faiz artırımına gidilmeyeceği beklentisi oluşması üzerine € değer kaybetti.
Rusya Merkez Bankası faiz artırdı. Rusya Merkez Bankası, politika faizi olan reeskont ve gecelik mevduat faizle- rini 25er baz puan artırarak sırasıyla %8.25 ve %3.25’e yükseltti. FED’in Kasım 2010’da ekonomik düzelmeyi can- landırmak için devreye soktuğu 2. parasal ge-
nişleme programı neticesinde GOÜ ekonomi- lerinde ısınmaya ve enflasyonist baskıların artışına sebebiyet vermişti. Gelişmelere para- lel GOÜ merkez bankaları da faiz artırımına veya zorunlu karşılık oranlarının artışına git- mişti.
ABD’de tarım dışı İstihdam, Nisan’da piya- sa beklentisi 186K (bin) üzerinde 244K ola- rak açıklandı. İşsizlik oranı ise %9 oldu.
ABD’de işsizlik maaşı başvuruları beklentilerin üzerinde açıklandı. 30 Nisan ile sona eren haf- tada işsizlik maaşı başvuruları piyasa beklenti- leri olan 410K’nın üzerinde 474K olarak açık- landı. Öte yandan ABD’de açıklanan ADP Ulusal İstihdam Raporu’na göre Nisan ayında özel sektörde istihdam artışı piyasa beklentisi olan 198K’nın altında 179K olarak açıklandı.
ABD’de 1.Çeyrekte verimlilik %1.6, istihdam maliyeti ise %1’in üzerinde arttı. ABD’de tarım dışı verimlilik bu yılın ilk çeyreğinde %1.6 artarken, enflasyonun ve kar baskılarının bir göstergesi olan ve FED’in yakından takip ettiği birim işgücü maliyeti ise %1 ile beklentilerin üzerinde artış kaydetti.
İspanya’nın 5 yıl vadeli tahvil ihracında ortalama faiz önceki ihaleye göre yükselerek %4.54 oldu. İspanya, 5
Yurtiçi Gelişmeler
DenizBank Ekonomi Bülteni
09 Mayıs 2011
Altı Aydır Gerileyen Yıllık TÜFE, Nisan’da Yükseldi.
Nisan ayında TÜFE aylık bazda piyasa beklentisi olan % 0.99’un biraz altında %0.87 arttı. ÜFE’deki aylık bazda artış ise %0.61 oldu. Böylece TÜFE yıllık bazda %4.26’ya yükselir- ken; ÜFE ise %8.21’e geriledi.
%0.87’lik Nisan enflasyonunda en büyük katkı %80 ile giyim ve ayakkabıdan geldi. Buna karşın gıda fiyatları geçen ay ol- duğu gibi oldukça olumlu bir seyir çizdi ve aylık bazda %0.5 geriledi.
Eylül’de %9.2’lik seviyesinin ardından takip eden 6 aylık sü- reçte sürekli gerileyerek tarihi düşük seviyesine inmiş olan enflasyon ilk defa yıllık bazda yönünü yukarı çevirdi.
Özel kapsamlı tüfe (I Endeksi) ise o tarihten itibaren sürekli yükselerek %2.5’tan %4.42’ye kadar yükseldi (ve manşet enf- lasyonu geçmiş oldu). Bu artış trendinin Nisan’da ivmelenmesi (%3.77’den %4.42’ye) manşet enflasyonda yeni başlayan artış trendinin önümüzdeki aylarda devam edebileceğini gösteriyor.
Diğer gelişmekte olan ülkelerin enflasyon oranlarından oluştur- duğumuz GOÜ enflasyon endeksinin Ağustos-2010’dan itiba- ren devam eden yukarı yönlü trendi bu beklentimizi güçlendiri- yor.
12 ay sonrasına ilişkin Tüfe beklentisi %6.79’da yatay ve Mer- kez Bankasının (MB) %5.5 (±%2)’luk hedefi ile uyumlu.
Verinin hemen arından TL ya da gösterge tahvil faizlerinde önemli bir değişiklik olmadı.
8.2%
4.26%
-4%
4%
12%
20%
2008 2009 2010 2011
ÜFE
TÜFE
Yıllık Enflasyon
4.26 5.1
3 5 7 9 11 13
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Türkiye GOÜ
Gelişmekte Olan Ülk. Tüketici Enflasyonu (%) 4.26%
4.42%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Manşet
Çekirdek I
Manşet ve Çekirdek TÜFE
Finansal Göstergeler DenizBank Ekonomi Bülteni
09 Mayıs 2011
Haft a lı k v e A ylı k G e tiri P a ra P iy a s a la rı H. S e nedi P iy a s a la rı
Risk iştahının azaldığı haftada en belirgin gerileme emtia fiyatlarındaydı...
Eurolibor faizlerindeki artış Trichet’nin Perşembe günü yaptığı açıklamanın ardından durakladı.
Finansal Göstergeler DenizBank Ekonomi Bülteni
09 Mayıs 2011
Tahv il P iy a s a la rı
Gösterge tahvil getirisi risk iştahının azalmasıyla birlikte tekrardan yükselmeye başladı.
Dö viz P iy a s a la rı E mtia P iy a s a la rı
TL haftalık bazda diğer GOÜ para birimlerine paralel değer kaybediyor...
Petrol fiyatları, El Kaide liderinin ölümü ile 110$’ın altına geriledi.
Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12:00 itibarı ile güncellenmiştir.
-1.9 -1.7
0.6 -1.1 -1.1 -2.0
-1.8 -2.0
-1.6 -1.1 -1.9
1.4 0.6
5.9 -1.6
0.3 -0.2
1.4 2.2
2.8 1.6 0.5
-3 -1 1 3 5 7
EURO GBP JPY TRY KRW ZAR HUF PLN CZK MXN BRL
1 Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor)
109
50 70 90 110 130 150
Ocak 08 Ocak 09 Ocak 10 Ocak 11
Petrol Fiyatları (Brent Ham, $)
Haftalık Görünüm
DenizBank Ekonomi Bülteni
09 Mayıs 2011
Yunanistan ve İrlanda’nın ardından Portekiz de “Kurtarıldı”
Bu hafta Avrupa’da önemli gelişmeler oldu. Bu gelişmelerden ilki 5 Haziran’da genel seçime gidecek olan Portekiz’in görevdeki geçici hükümetinin 78 milyar Euro’luk kurtarma paketi için Avrupa Birliği (AB) ve IMF ile anlaşmaya varmasıy- dı. Yunanistan ve İrlanda’nın aksine, kamu maaşlarında veya çalışan sayısında bir azalmaya gidilmeyeceğinin açıklan- mış olması nedeniyle muhalefet partileri de söz konusu anlaşmaya destek verdi. 3 yıllık bir süreyi kapsayacak kredinin faiz oranı %4.5 civarında olacak. Buna karşın Portekiz bugün itibarıyla piyasadan 3 yıllık vade ile borçlanmak istese va- dede %10’un üzerinde faiz ödemek zorunda. AB ve IMF Portekiz’den bu dönemde 5.5 milyar Euro’luk özelleştirme (ağırlıklı olarak enerji ve havayolu şirketleri), vergi artışları ve bazı harcamaların kısılmasını talep ediyor. Anlaşma dahi- linde Portekiz bu sene %9’a kadar çıkmış olan bütçe açığı / GSYH oranını 2013’e kadar olan süreçte kademeli olarak % 3’e kadar indirip Maastricht Kuralları ile uyumlu hale getirecek.
Portekiz’in henüz onaylar netleşmemiş olsa da 78 milyar Euro’luk bir yardım taahhüdü alması piyasaları rahatlattı. Çün- kü son üç haftalık süreçte hem PIG’lerin (Portekiz,
İrlanda ve Yunanistan) Almanya ile spreadleri artı- yor, hem de CDS spreadleri (sigorta primleri) tari- hi yüksek seviyelerde seyrediyordu. Yardım açık- lamasının ardından yine kafalarda yeni yeni belir- meye başlayan “acaba Portekiz’den sonra sıra İspanya’ya mı geliyor?” sorusu ortadan (en azın- dan şimdilik) kalkmış oldu. Yardım paketi aynı zamanda Portekiz’in sorunlu bankacılık sektörüne nasıl yardım edileceğinin detaylarını da içeriyor.
Buna karşın ilk aşamada ülkenin en büyük banka- ları bir açıklama yaparak kendilerine ayrılan 12 milyar Euro’luk kısımdan yararlanmaya ihtiyaçları olmadığını söylediler.
Portekiz’in bir aydan kısa süre kalan genel seçim- leri ve yeni iktidar partisini beklemeden bu yönde
bir adım atması üzerinde düşünmek gerekiyor. AB ve IMF piyasaların restini bu sefer erkenden gördü. PIG’ler kendilerini piyasalardan fonlayamaz hale geldi ve riskin İspanya’yı ve hatta İtalya’yı da içine alacak şekilde genişlemesi gündeme gelince alelacele Yunanistan ve İrlanda’ya kıyasla Portekiz için daha olumlu koşulları içeren bir anlaşmaya onay çıktı.
Yunanistan’ın Borçlarını Yeniden Yapılandırması Gündemde
Portekiz için bu çalışmalar sürerken AB, Almanya öncülüğünde medya aracılığı ile piyasaları yavaş yavaş Yunanistan’ın
“yeniden yapılandırma” fikrine alıştırmaya başladı. Yunanistan iki yıllık devlet tahvilinin getirisi (faizi) bugün itibarıyla % 24’ün üzerinde. Tam bir sene önce Mayıs 2010’da Yunanistan’a AB+IMF kurtarma paketi gelmeden hemen önce bu oran en fazla %17’li seviyelere kadar çıkmıştı. Çok açık ki, yapılan program ve alınan AB+IMF kredisi ile gelinen nokta kimseyi tatmin etmedi. Mevcut borç vadelerinin uzaması şeklinde olacak bir yapılandırmanın hem AB’nin hem de Alman- ya’nın sıcak baktığı net bir şekilde dile getirilir oldu. AB konuya sıcak bakıyor çünkü analizler 2013’e kadar mevcut 110 milyar Euro’luk borcun azalmak bir yana 2013 yılına kadar artarak 142 milyar Euro’ya çıkacağını gösteriyor. Başta Al- manya ve Fransa olmak üzere, politik liderlerin bunu kendi seçmenlerine anlatması çok mümkün değil. Tam tersine, ya- pılan analizler olası bir yeniden yapılanmada AB’ye olan borcun 77 milyar Euro’ya ineceğini gösteriyor. Bu rakamlar bun- dan sonraki dönemde Almanya ve Fransa’nın yeniden yapılandırma konusunda nasıl davranacakları konusunda net bir fikir veriyor.
0 200 400 600 800 1000 1200 1400
Aralık 08 Aralık 09 Aralık 10
PIIGS CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; Fitch, LT FX)
TR, BB+ Ita, AA- Por, BBB- Spa, AA+
Yun, BB+ Ire., BBB+
Haftalık Görünüm
DenizBank Ekonomi Bülteni
09 Mayıs 2011
Biz yandaki grafikte görülebileceği üzere AB bankacılık siste- minin risklerini ABD finansal sektör CDS endeksi (sigorta pri- mi) ile finans dışı sektör CDS endeksinden takip ediyoruz.
Yeniden yapılandırma tartışmalarının ardından bankalara iliş- kin algıda bir bozulma olmamış olması bundan sonraki süreç için önemli. Fakat, iki konuda soru işaretleri var. Birincisi, bü- rokratik açıdan son bir yıldaki borç problemleri esnasında çok iyi bir yönetim sergileyemeyen AB’nin yeniden yapılandırma sürecini iyi yönetip yönetemeyeceği. İkinci soru ise yeniden yapılandırmanın önümüzdeki dönemde İrlanda ve Portekiz’e yansıyıp yansımayacağı. Yandaki grafiklerde yer aldığı üzere hem mevcut ekonomik görüntüleri hem de önümüzdeki yılların beklentileri açısından İrlanda ve Portekiz’in Yunanistan’dan daha iyi bir noktada olduğunu söylemek çok mümkün değil.
Bu anlamda Yunanistan’ın hemen ardından diğer iki ülke ile ilgili yeniden yapılandırma tartışmalarının başlaması kimseyi şaşırtmamalı.
ECB’den Stratejik Hamle
Tüm bu gelişmeler ışığında bir önemli bir açıklama da Avrupa Merkez Bankası (ECB) başkanı Trichet’ten geldi. Trichet yine enflasyon konusunda risklere dikkat çekmekle beraber Hazi- ran’daki toplantıda bir faiz artışının muhtemelen gelmeyeceğini vurguladı. Trichet’in açıklamaları son faiz artışından sonra or- taya çıkan üç temel eleştiri konusunda rahatlatıcı etkisi oldu.
Birincisi yüksek faiz oranlarının zaten büyümesi ağır aksak ilerleyen PIIGS’leri (PIG+İspanya+İtalya) daha da olumsuz etkileyeceği. Trichet’in açıklamalarına paralel yıl sonuna kadar seri faiz artışlarının gelmesi mümkün gözükmüyor. Euro libor futures kontratlar da buna paralel yıl sonuna kadar iki adet daha 25’er baz puanlık faiz artışını fiyatlıyor. İkinci tartışma konusu faiz artışı beklentilerinin Euro’yu güçlendirdiği, bunun da zayıflayan ihracat ve iç talep üzerinden AB toparlanmasına ikinci bir darbe vuracağı ile ilgiliydi. Trichet’in açıklaması ile birlikte Eur ile $ arasındaki faiz farkının beklenen kadar açıl- mayacağının anlaşılması ile birlikte parite 1.49’dan 1.45’li se- viyelere doğru geriledi. Üçüncüsü ise PIIGS ülkelerinde mort- gage ödemelerini değişken faizle yapan ciddi bir kesim olduğu ve muhtemel bir faiz artışından olumsuz etkileneceği ile ilgiliy- di. Yeni verilen konut kredilerinin Portekiz’de %100’ü; İspan-
ya’da ve İrlanda’da ise %85’i değişen faiz oranlarıyla veriliyor. Bu oran Almanya’da ise sadece %15.6 aylık libor faizleri- nin yılbaşından bugüne yaklaşık 50 baz puan arttığı (%1.18’den %1.67’ye) düşünülürse, bu trendin devamında konut kredilerinde batık oranları hızla artabilirdi. Özetle, Trichet’in açıklamaları taktik ve zamanlama olarak oldukça yerindeydi.
AB’nin aleyhine olan temel üç konu hakkında kısa vadeli de olsa bir rahatlama sağlanmış oldu.
-8%
-6%
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
Euro Bölg. Portekiz İrlanda İtalya Yunanistan İspanya 2007 2008 2009 2010 2011T 2012T 2013T
Büyüme Oranları ve Gelecek 3 Yılın IMF Projeksiyonları
5%
10%
15%
20%
Euro Bölg. Portekiz İrlanda İtalya Yunanistan İspanya 2007 2008 2009 2010 2011T 2012T 2013T
İşsizlik Oranları ve Gelecek 3 Yılın IMF Projeksiyonları
-90 -60 -30 0 30 60 90 120
Aralık 08 Aralık 09 Aralık 10
AB Fin. Sektör CDS Endeksi ile Finans Dışı CDS Endeksi Farkı
(bps)
