Ç i n i d ö ş e m e k a p l a m a l a r ı n d a k u s u r l a r
M i m a r N a c i C e m a l
M e s e l e n i n i z a h ı — Son zamanlarda muhtelif cins şemeelr üzerine - bilhassa putrel arası beton ve betonarme dö-şemeler üzerine - yapılmış olan karoların ayrılıp kalktığı sık sık görülmektedir.
Bu hâdise karo döşeniı- döşenmez değil de yapılan işin üzerinden epey bir müddet geçtikten sonra hâsıl olmakta ve hâdise tedricen değil birdenbire vukua gelmektedir. Karolar oldukça büyük bir satıh dahilinde muhaddeb şekilde kabaran kısım kısım yerlerde âdeta bir patlayıcı madde sesi çıkarmak suıetile döşemeden kurtulmaktadırlar.
E t ü d ü n m e v z u u — Bu hâdiseler döşemelerin üzerleri-nin karo ile kaplanmasını mahzurlu göstermekte olduğundan bu işlerle alâkadar olanların nazarı dikkatini celbederek hâdi-senin sebeplerini aramak ve bu sebepler bulununca bahsetti-ğimiz mahzurların önüne geçecek tedabir ittihaz etmektir.
A y r ı l m a v e k a b a r m a n ı n s e b e p l e r i — Bu gibi vak'alardaki müşahede ve tecrübeler kabarma hâdisesi-ne aşağıda yazılı sebeplerin âmil olduğunu meydana koymuş-tur.
1 — Karo döşemesinde kullanılacak harcın çimento do-zajının fazla olması veya çok sulu olması,
2 — Harcın çok kaim olması,
3 — Harç suyunun döşeme betonu tarafından emilerek harcın kuru kalması,
4 — Karolarla harcının kâfi derecede iltisak kesbedeme-mesi,
5 — Karolar ile döşeme beyninde inbisat miktarlarının ayni olmaması,
6 — Döşemelerin inhinası,
7 — İnşaatta hâsıl olan umumî hareketler, 8 — Kullanılan harcın alçılı olması,
g _ çok seri tasallub eder çimento ile yapılmış harç kul-lanılması,
10 — Harcın ihzarında alçılı su kullanılması, 11 — Paslı müşterekler kâfi derecede olmayışı, 12 — Karoların kimyevî mevad ile yıkanmaları. Bunları birer birer gözden geçirelim:
1 — Yüksek dozajlı çimentoyu hâvi harç veya çok sulu harç.
Karoların döşeneceği zeminin betonuna veya döşeme betonarmesi terkibine nazaran yüksek dozajlı çimentoyu hâ-vi harç alt yatak satıhlarına fena yapışır. Böyle bir harç in-bisat ederken hem karodan hem de döşemeden ayrılır. Çok sulu bir harcın suyu karolar mesaini değil ise yalnız döşeme-ler tarafından, karolar mesami cinsinden ise hem döşeme hem de karolar tarafından massedileceğinden böyle bir harç su-yunu çabuk kaybeder. Bu suretle harcın bağlama kudreti çok azalır, bunun neticesi olarak retre yapar ki bu hâdise de ge-rek döşemeden gege-rek karolarda harcın ayrılmasını mucip olur.
2 — Harem çok kalın olması.
Z ilâ 4 santimetre ve daha ziyade kalınlıktaki bir harç
tabakası takabbuz ederken ya kendi kendine oturur, ya karo-dan ayrılır yahut t a karoda harca iltisakını muhafaza ede-rek oturur. Birinci şıkta karolar betona yapışmamış olacağın-dan oynar ve kalkarlar. İkinci şıkta karolar terazisini kaybe-derek salabetine muzır olan çirkin dalgalı satıhlar husule ge-tirir.
3 — Harç suyunun döşeme betonu tarafından emilerek harcın kuru kalması.
Bu hâdise bilhassa çok sulu bir harç kullanıldığı ve dö-şeme betonunun sulanmasına dikkat edilmediği zaman vu-kua gelir. Hâdise bilhassa mesami olmıyan veya az mesami o-lan karolar istimalinde daha göze çarpar. Harcın suyunun ku-ruyarak yapıştırma hassasının kaybolmasını mucip olur. Me-sami olan karolar istimali halinde sulu hare kullanmanın mesami olmıyan karolarda olduğu kadar bir mahzur göster-mediği müşahede edilmiştir.
Şu halde bilhassa mesami olmıyan karoların döşenme-sinde döşeme betonunun sulanmasına ve harcın sulu olma-sına dikkat etmek lâzımdır.
4 — Karolarla harcın kâfi derecede bir iltisak temin ede-memesi.
Bu gayri kâfi iltisak zengin dozajlı harç istimali ile bil-hassa harç sulu olduğu takdirde döşeme betonu tarafından harç suyunun massedilmesinden ileri gelebilir.
5 — Karolar ile döşeme beyninde inbisat miktarlarının ayni olmayışı.
Burada bilhassa betonarme veya putrel arası beton ile doldurulmuş döşemeler üzerine döşenmiş karoların kalkma ve ayrılma sebeplerinden en mühimmine temas etmiş olu-yoruz. Karo ve döşemede inbisat miktarı muhteliftir. Lâbo-ıatuvarda yapılan tecrübelerin verdiği inbisat emsallerine na-zaran demir çubuk karodan bir misli fazla inbisat etmekte-dir. Çimento karo, pişmiş toprak ve greseram karoların in-bisat miktarları yekdiğerine çok yakındır. Şu halde bilhassa kışın soğuklarında ve yazın çok sıcaklarında yapılan karo iş-lerinde tedabir almak lâzımdır. Pişmiş toprak ve greseram çimento karodan daha fazla mukavemetli olduklarından bun-lara gelen tazyikten dolayı kenarları kırılmaz, çimento ka-rolar ise tazyike dayanamıyarak kenarları zayıflıyarak çat-larlar.
Döşemelerde inbisat derzi yok ise yahut ta döşe-me uçları duvarlarda serbestçe hareket edemiyorsa döşedöşe-me- döşeme-de hâsıl olacak inbisat aşağıdan yukarıya doğru bir tesir ya-pacağından döşeme yüzünde bulunan kaplamayı kaldırıp bo-zabilir.
6 — Döşemelerin inhinası.
İnbisattan mütevellit tesirden maada betonarme ve put-relli döşemeler inhinadan mütevellit tağyiri şekil ederler ki bu da karoların döşemeden ayrılıp kalkmasına bir sebeptir.
7 — İnşaatta hâsıl olan umumî hareketler.
Bazı binalarda karoların ayrılıp kalkmasını mucip olacak tasman'lar mevcut olabilir.
Bu gibi evsaftaki çimentoların yapacağı tesirler malûm-dur. Bunların istimali önüne geçilmez bozuklukları tevlit eder.
10 — Harcın alçılı su ile yapılmış olması.
Alçılı su çimeııtolu harcın donmasına mani olur. 11 — Gayri kâfi derecede faslı müşterekler.
Karoların sağlamlığı için faslı müştereklerin mevcudi-yeti elzemdir.
Karolaj yapılmış zemini teşkil eden karolar yekdiğerine bitiştirilmiş ise faslı müşterek kalmamış demek olacağından karolar bozulmağa mahkûmdur. İyi yapılmamış faslı müşte-rekler de ayni neticeyi verirler. Karoların aralarında müba-lâğalı aralıklar kalmasına lüzum olmadığı gibi faslı müşte-rekler düzgün ve iyi doldurulmuş olmalıdır.
12 — Karoların kimyevî maddeler ile yıkanması. Karoların temizlenmesi için bazan asidli su ile yıkan-maları tavsiye olunmaktadır. Asidli sular faslı müşterekler-deki çimentoya zarar verir. Bir karolajın salâbeti altındaki harç kadar faslı müşterekleri dolduran şerbetle de kaimdir. Bu faslı müşterekler iyi yapıldıktan sonra iyi de muhafaza edilmelidirler. Hamızı kibrit ve hamızı klor mahlûlleri çok az miktarda dahi olsa çimento faslı müştereklerini bozabilir-ler.
A y r 11 m a v e k a l k ı n m a n ı n ö n ü n e g e ç m e k i ç i n t e d b i r l e r :
Ayrılma ve kakmmanın önüne geçmek tabiî mantıkan bu hâdiseyi meydana getiren sebepleri ortadan kaldırmak ve-ya tesirlerini azaltmakla olur.
Şu halde:
1 — Fazla dozajlı ve sulu harç kullanmamalıdır. Kullanılacak harçtaki çimentonun yavaş tasallııb eder çimento olmaması lâzımdır. Malada durabilecek sertlikte ol-malıdır. Harç kullanılacak miktar kadar az olarak hazırlan-malıdır. Hazırlandıktan sonra bir kısmı sonra kullanılack kadar fazla harç ihzarından kaçınmalıdır. Aksi takdirde ilti-sak kuvveti zail olmuş bir harç istimal edilmiş olur.
Yüksek dozaj kullanmak mahzurlu ise de iyi bir priz ve iltisak yapmıya kâfi miktarda çimentoyu hâvi harç kullan-malıdır. 1/3 çimento, 2/3 nisbetinde iyi kum şayanı tavsiye bir nisbet teşkil etmektedü-.
2 — Harcın kalın bir tabaka halinde olmamasına dikkat etmelidir.
Karoların altına azami 2.5 santim kalınlığında bir harç tabakası bırakmalıdır.
3 — Döşeme betonu tarafından harç suyunun emilme-sine mani olmak lâzımdır.
Bunun için döşeme ile harç arasına nemli bir kum ta-bakası geçirmek lüzumludur. Bu suretle kumun rütubetinden
dolayı kuru ve mesaini olan döşeme betonu tarafından harç suyunun kurutulmasına mani olunmuş olur. Bu kum tabaka-sının 5, 6, 7 inci maddelerde yazılan sebepleri zararsız bir ha-le sokmakta mühim rol oynadığını göreceğiz.
4 — Karolarla harcın iltisakınm kifayetsizliğine çare bul-malıdır,
Bunuıı için de dozajlı fazla çimento harç kullanmıyarak döşeme betonu tarafından harcın suyunun kurutulmasına ma-ni olunmalıdır.
5 — Döşeme ile karolar beynindeki inbisat tesirine mani olmak için.
a - Bilhassa bina dahili ısıtılmış olduğu zaman ve sıcak mevsimlerde karoları yekdiğerine sıkıştırmaksızın birleştirme-lidir. Çok şiddetli sıcaklarda işi tatil edip tabiî hararetin av-detinde çalışmak lâzımdır. Her ne de olsa karoların araların-da asgarî bir buçuk milimetre aralık bulunmalıdu'.
6 — Döşeme ile karo altı harcı arasına da karolajın dö-şeme ile beraber hareket etmemesini temin maksadile sert ol-mıyan bir madde bulunmalıdır. Bu vazifeyi ıslak kum yapar ve bu suretle işin salâbeti de hiç bir veçhile azalmaz. Bu kum tabakası 5 ilâ 7 milimetre sihaninde rutubetlendirilmiş ola-rak yahut ta büsbütün sert olmıyaola-rak sabit kalması için % 7 nisbetinde çimentoyu hâvi daha ince bir tabaka halinde kul-lanılır. Kuma az miktarda çimento ilâve etmekle karoların döşenmesi esnasında kumun bazı yerlerden kalkmasına mani olunur. Kalın sihande yapılacak kuma dahi % 7 nisbetinde çimento konması şayanı tavsiyedir.
6 — Yukarıda, söylenen tedbirler sayesinde döşemelerin inhinasından mütevellit husule gelecek mahzurlar da tahfif edilmiş olur.
7 — Karoların yekdiğerine bitiştirilmesi ve harcın al-tına bir kum tabakası teşkil suretile binada husule gelecek hareketlerin de önüne geçilmiş olur.
8-9-10-11-12 — Çabuk tasallub eder ciıtsten çimento kul-lanılmaması, alçılı harem bertaraf edilmesi, harçta alçılı su kullanılmaması ve faslı müştereklerin düzgün olması lâzımdır. Döşeme üzerine karo yerine eksiz mozaik, yapıştırılmış linoleum veya kauçuk esası olan kaplamalar yapıştırılması daha mahzurludur.
Bu gibi döşemelerde inbisatın ve inhinanın tesirleri u-fak parçaların birleştirilmesi ile meydana gelmiş kaplama-lardakinden çok fazladır.
Eksiz döşeme kaplamaları çaresiz ayrılıp çatlarlar. Bun-ların altına kum dahi konsa çatlamaBun-larına mani olunamaz. Döşeme üzerine yapıştırılmış linoleum veya kauçuklu kapla-malar döşemenin tağyiri şekli neticesi olarak kalkar ve şişer-ler.
