Cari İşlemler & Ödemeler Dengesi İstatistikleri

(1)

BMD Araştırma 27 Temmuz 2020

Ödemeler Dengesi

Mayıs 2020 Cari İşlemler & Ödemeler Dengesi İstatistikleri

Periyodik Rap or Son Gelişmel er

Cari İşlemler Dengesi

TCMB tarafından açıklanan ödemeler dengesi istatistiklerine göre geçen yılın mayıs ayında 1.071 milyon dolar fazla veren cari denge bu yılın aynı ayında 3.764 milyon dolar açık verdi. Böylece 2019 Mayıs ayından beri fazla veren 12 aylık cari işlemler dengesi 2020 Nisan ayında 3.409 milyon dolar açık verirken Mayıs ayında bu açık 8.244 milyon dolara yükseldi.

2020 Mayıs ayınca cari açığın yükselmesinde koronavirüs salgını nedeniyle 2019’un aynı ayına göre mal ticaret dengesinin 2.389 milyon dolar azalması ve seyahat gelirlerinin sıfır olmasına ek olarak taşımacılıktaki düşüş sebebiyle hizmetler dengesinin 2.940 milyon dolar azalması etkili oldu.

2019 yılı Ocak-Mayıs döneminde 187 milyon dolar fazla veren cari işlemeler dengesi 2020 yılının aynı döneminde ise 16.720 milyon dolar açık verdi.

Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı ise, bir önceki yılın mayıs ayında 4.345 milyon dolar fazla vermişken, 2020 yılı Mayıs ayında 1.847 milyon dolar açık verdi.

Cari İşlemler Dengesi, m$ - Mayıs

Aylık 2019 2020

İhracat 17.054 9.638

İthalat -17.399 -12.372

Ticaret Dengesi -345 -2.734

Hiz. Gelir 5.074 1.711

Hiz. Gider -2.167 -1.744

Hiz. Dengesi 2.907 -33

Birincil Den. -1.427 -969

İkincil Den. -64 -28

Cari Denge 1.071 -3.764

12 Aylık 2019 2020

İhracat 182.351 166.390

İthalat -198.330 -194.612 Ticaret Dengesi -15.979 -28.222

Hiz. Gelir 61.127 59.001

Hiz. Gider -27.974 -27.753 Hiz. Dengesi 33.153 31.248 Birincil Den. -11.844 -11.953

İkincil Den. 797 683

Cari Denge 6.127 -8.244 A.D.

Yıl. Değ.

-8,8%

-1,9%

76,6%

-3,5%

-0,8%

-5,7%

0,9%

-14,3%

A.D.

-32,1%

-56,3%

A.D.

Yıllık Değ.

-43,5%

-28,9%

692,5%

-66,3%

-19,5%

Cari İşlemler Dengesi, m$ - Aylık

2018 2019 2020 Aylık Değ.

Yıllık Değ.

Ocak -6.954 -179 -1.742 -33,3% 873,2%

Şubat -4.334 -117 -1.245 -28,5% 964,1%

Mart -4.545 -120 -4.882 292,1% 3.968,3%

Nisan -5.176 -468 -5.087 4,2% 987,0%

Mayıs -5.676 1.071 -3.764 -26,0% A.D.

Haziran -3.057 -109 Temmuz -2.039 1.963 Ağustos 2.551 3.304 Eylül 2.708 2.870

Ekim 3.903 2.960

Kasım 2.322 98

Aralık -448 -2.610 Ocak -

Mayıs ^-26.685 ¹⁸⁷ ^-16.720 ^A.D.

Cari İşlemler Dengesi, m$ - 12 Aylık 2018 2019 2020 Aylık

Değ.

Ocak -45.087 -13.970 7.100 -18,0% A.D.

Şubat -47.461 -9.753 5.972 -15,9% A.D.

Mart -49.117 -5.328 1.210 -79,7% A.D.

Nisan -51.159 -620 -3.409 A.D. 449,8%

Mayıs -52.370 6.127 -8.244 141,8% A.D.

Haziran -51.854 9.075 Temmuz -49.607 13.077 Ağustos -47.045 13.830 Eylül -40.240 13.992 Ekim -33.408 13.049 Kasım -27.557 10.825 Aralık -20.745 8.663

-6.954 -4.334 -4.545 -5.176 -5.676 -3.057 -2.039 2.551 2.708 3.903 2.322 -448 -179 -117 -120 -468 1.071 -109 1.963 3.304 2.870 2.960 98 -2.610 -1.742 -1.245 -4.882 -5.087 -3.764

Aylık Cari İşlemler Dengesi, m$

-45.087 -47.461 -49.117 -51.159 -52.370 -51.854 -49.607 -47.045 -40.240 -33.408 -27.557 -20.745 -13.970 -9.753 -5.328 -620 6.127 9.075 13.077 13.830 13.992 13.049 10.825 8.663 7.100 5.972 1.210 -3.409 -8.244

12 Aylık Cari İşlemler Dengesi, m$

(2)

Ödemeler Dengesi

2020 yılı Mayıs ayında 9,6 milyar dolar ihracat yapılırken 12,3 milyar dolar ithalat yapıldı ve ticaret açığı 2,7 milyar dolar oldu. 1,7 milyar dolar hizmet geliri elde edilirken hemen hemen aynı tutarda hizmet gideri kaydedildi ve hizmet dengesi 33 milyon dolar açık verdi. Birincil ve ikinci gelir dengesinin 997 milyon dolar açık vermesiyle 2020 Mayıs cari açığı 3,8 milyar dolar kaydedildi.

2019 Mayıs ayında 1,1 milyar dolar fazla veren cari dengenin 2020 Mayıs ayında 3,8 milyar dolar açık vermesinin temel sebebi mal ticaret dengesi ve hizmet dengesinin sırasıyla 2,4 ve 2,9 milyar dolar gerilemesidir.

2020 Mayıs ayında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre 7,4 milyar dolar azalarak 9,6 milyar dolar olurken ithalattaki azalış 5,0 milyar dolarla sınırlı kaldı ve ticaret açığı 2,4 milyar dolar artışla 2,8 milyar dolara yükseldi.

Hizmet geliri bir önceki yılın aynı ayına göre 3,4 milyar dolar azalarak 1,7 milyar dolar olurken hizmet giderindeki azalış 423 milyon dolarla sınırlı kaldı ve hizmet dengesi 2,4 milyar gerileyerek 33 milyon dolar açık verdi.

Ticari Denge ve Hizmetler Dengesi’nde yaşanan bu gerileme neticesinde 2020 Mayıs ayında cari denge 2019 Mayıs ayına göre 4,8 milyar dolar azalarak 3,8 milyar dolar açık verdi.

12 aylık ticaret dengesi 28,2 milyar dolar açık verirken hizmetler dengesi 31,2 milyar dolar fazla verdi. 11,3 milyar dolar birincil+ikinci gelir dengesi açığıyla beraber 12 aylık cari açık 8,2 milyar dolar oldu.

Cari Denge Mayıs 2020'de -3.764 m$ Oldu

Cari Denge May.20'de önceki yılın aynı ayına göre 4.835 m$ Azaldı

12 Aylık Cari Denge Mayıs 2020'de -8.244 m$ Oldu

(3)

Ödemeler Dengesi

Ödemeler Dengesi, m$ Mayıs 2020

Son 12 Aylık Ödemeler Dengesi, m$ Mayıs 2020

Cari açığın temel olarak nasıl finanse edildiğini gösteren ödemeler dengesi istatistiklerine göre 2020 Mayıs ayında 3,8 milyar dolar olan cari açıkla beraber yabancıların 1 milyar dolarlık pay senedi ve 3,6 milyar dolarlık Tahvil satışı neticesinde 8,4 milyar dolarlık döviz çıkışı gerçekleşmiştir. Çıkan bu dövize karşılık 2,1 milyar dolarlık net varlık ediniminden döviz girdisi olurken büyük bir kısmı TCMB’nin yükümlülüklerinin artmasıyla oluşan diğer yatırımlar hesabından 9,7 milyar dolar giriş olmuştur. 829 milyon dolar net hata ve noksan sonrasında ise TCMB’nin rezervlerine 2,7 milyar dolarlık döviz girişi yaşanmıştır.

Son 12 aylık dönemde ise 8,2 milyar dolar olan cari açıkla beraber yabancıların 4,2 milyar dolarlık pay senedi ve 9,5 milyar dolarlık Tahvil satışı ve 2,5 milyar dolarlık çıkış gerçekleşen net varlık edinimi hesabıyla beraber toplamda 24,5 milyar dolarlık döviz çıkışı gerçekleşmiştir. Çıkan bu dövize karşılık 5,3 milyar dolarlık doğrudan yatırımlardan döviz girdisi olurken büyük bir kısmı TCMB’nin yükümlülüklerinin artmasıyla oluşan diğer yatırımlar hesabından 14,7 milyar dolar giriş olmuştur. 14,9 milyar dolar net hata ve noksan sonrasında ise TCMB’nin rezervlerinde 19,4 milyar dolarlık azalma yaşanmıştır. Bir başka deyişle son 1 yıldaki 8,2 milyar dolarlık cari açığımız ve yabancıların 13,6 milyar dolarlık portföy satışları TCMB’nin rezervlerinden karşılanmış ve rezervler 19,4 milyar dolar azalmıştır.

(4)

Ödemeler Dengesi

Altın hariç cari işlemler hesabı 2019 Mayıs ayında 1,4 milyar dolar fazla vermiş iken 2020 yılının aynı döneminde 2,9 milyar dolar açık verdi.

Türkiye de, yıllar itibariyle ekonomik ve sosyal gelişmeler nedeniyle enerji tüketimi artmakta buna karşın yerli enerji kaynaklarımızın sınırlı olması sebebiyle enerji arzımız aynı hızda artırılamamaktadır. Bu durum ülkemizi enerjide dışa bağımlı hale getirmekte ve cari dengemizi olumsuz etkilemektedir. Ayrıca enerji ithalatının cari işlemler dengesini olan etkisi sadece miktar değişimlerinden değil fiyat değişimlerinden de kaynaklanmaktadır. Buna bağlı olarak petrol fiyatlarındaki dalgalanma ve tüketilen enerjiyle yükseliş gösteren Türkiye'nin enerji ithalatı 2019 yılı Mayıs ayında 3,7 milyar dolar iken 2020 yılı Mayıs ayında petrol fiyatlarında önceki yıla göre yaşanan sert düşüş ve koronavirüs salgını nedeniyle kapanan ekonomilerin enerji talebini düşürmesinin de etkisiyle 1,3 milyar dolara gerilemiştir. 2019 yılı Mayıs ayında 4 milyar dolar fazla veren enerji hariç cari işlemler hesabı ise 2020 yılı Mayıs ayında 2,7 milyar dolar açık vermiştir. Enerji ithalatımız düşerken cari açığımızın bozulmasının sebebi hizmet gelirlerimizin salgın nedeniyle sıfırlanmış olmasıdır.

Enerji ithalatı cari denge üzerinde baskı unsuru olmaya devam ederken altın ve enerji hariç cari açık Nisan ayındaki 3,3 milyar dolardan Mayıs ayında 1,8 milyar dolara gerilemiştir.

-8.000 -6.000 -4.000 -2.000 0 2.000 4.000 6.000 8.000

Oca.13 Nis.13 Tem.13 Eki.13 Oca.14 Nis.14 Tem.14 Eki.14 Oca.15 Nis.15 Tem.15 Eki.15 Oca.16 Nis.16 Tem.16 Eki.16 Oca.17 Nis.17 Tem.17 Eki.17 Oca.18 Nis.18 Tem.18 Eki.18 Oca.19 Nis.19 Tem.19 Eki.19 Oca.20 Nis.20

Altın & Enerji Hariç Cari İşlemler Hesabı, Aylık m$

Cari İşlemler Hesabı Altın Hariç CİH Enerji Hariç CİH Altın ve Enerji Hariç CİH

-80.000 -60.000 -40.000 -20.000 0 20.000 40.000

60.000

Altın & Enerji Hariç Cari İşlemler Hesabı, 12 Aylık m$

Cari İşlemler Hesabı Altın Hariç CİH Enerji Hariç CİH Altın ve Enerji Hariç CİH

(5)

Ödemeler Dengesi

Dış Ticaret Dengesi

2020 yılı mayısında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre %43,5 azalarak 9.638 milyon dolara ve ithalat %28,9 azalarak 12.372 milyon dolara geriledi. Böylelikle geçtiğimiz yılın mayıs ayında 345 milyon dolar açık veren dış ticaret dengesi bu yılın aynı ayında 2.734 milyon dolar açık verdi. Dış ticaret açığı aylık %28,7 azalırken yıllık %692,5 arttı.

İhracatın İthalatı karşılama oranı 2019 Mayıs ayında %98 seviyesindeyken 2020 Mayıs ayında %78’e gerilemiş oldu.

Dış Ticaret Dengesi, m$ - Aylık

2020 İhracat İthalat Denge Karş.

Oranı

Aylık Değ.

Ocak 14.868 18.183 -3.315 82% -9,3%

Şubat 14.663 16.601 -1.938 88% -41,5%

Mart 13.400 17.747 -4.347 76% 124,3%

Nisan 8.908 12.743 -3.835 70% -11,8%

Mayıs 9.638 12.372 -2.734 78% -28,7%

Ocak -

Mayıs ^61.477 ^77.646 ^-16.169 ^79%

Dış Ticaret Dengesi, m$ - 12 Aylık

2020 İhracat İthalat Denge Karş.

Oranı

Aylık Değ.

Ocak 183.143 201.854 -18.711 91% 12,4%

Şubat 183.402 203.322 -19.920 90% 6,5%

Mart 180.362 203.891 -23.529 88% 18,1%

Nisan 173.806 199.639 -25.833 87% 9,8%

Mayıs 166.390 194.612 -28.222 85% 9,2%

Dış Ticaret Dengesi, m$ - Aylık

2018 2019 2020 Aylık

Değ.

Ocak -7.809 -1.251 -3.315 -9,3% 165,0%

Şubat -4.910 -729 -1.938 -41,5% 165,8%

Mart -4.625 -738 -4.347 124,3% 489,0%

Nisan -5.380 -1.531 -3.835 -11,8% 150,5%

Mayıs -6.658 -345 -2.734 -28,7% 692,5%

Haziran -4.675 -2.378 Temmuz -5.120 -2.278 Ağustos -1.726 -1.399

Eylül -744 -665

Ekim 1.135 -743

Kasım 1.011 -936

Aralık -1.266 -3.654

Ocak -

Mayıs ^-29.382 ^-4.594 ^-16.169 ^252,0%

Dış Ticaret Dengesi, m$ - 12 Aylık

2018 2019 2020 Aylık

Değ.

Ocak -63.149 -34.209 -18.711 12,4% -45,3%

Şubat -65.539 -30.028 -19.920 6,5% -33,7%

Mart -67.216 -26.141 -23.529 18,1% -10,0%

Nisan -69.266 -22.292 -25.833 9,8% 15,9%

Mayıs -70.117 -15.979 -28.222 9,2% 76,6%

Haziran -70.108 -13.682 Temmuz -67.875 -10.840 Ağustos -65.392 -10.513 Eylül -59.056 -10.434 Ekim -52.442 -12.312 Kasım -46.779 -14.259 Aralık -40.767 -16.647 Kaynak: TCMB

98%

83%

88%

91%

96% 96% 95%

81% 82%

88%

76%

70%

78%

Karşılama Oranı

92% 93% 94% 95% 95% 94% 93% 92% 91% 90%

88% 87%

85%

Karşılama Oranı

(6)

Ödemeler Dengesi

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

-25.000 -20.000 -15.000 -10.000 -5.000 0 5.000 10.000 15.000 20.000

Oca.13 Nis.13 Tem.13 Eki.13 Oca.14 Nis.14 Tem.14 Eki.14 Oca.15 Nis.15 Tem.15 Eki.15 Oca.16 Nis.16 Tem.16 Eki.16 Oca.17 Nis.17 Tem.17 Eki.17 Oca.18 Nis.18 Tem.18 Eki.18 Oca.19 Nis.19 Tem.19 Eki.19 Oca.20 Nis.20

İhracat, İthalat, Karşılama Oranı & Dış Ticaret Dengesi, Aylık m$

Dış Tic. Dengesi İhracat İthalat Karşılama Oranı

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

-250.000 -200.000 -150.000 -100.000 -50.000 0 50.000 100.000 150.000 200.000

Ara.13 Şub.14 Nis.14 Haz.14 Ağu.14 Eki.14 Ara.14 Şub.15 Nis.15 Haz.15 Ağu.15 Eki.15 Ara.15 Şub.16 Nis.16 Haz.16 Ağu.16 Eki.16 Ara.16 Şub.17 Nis.17 Haz.17 Ağu.17 Eki.17 Ara.17 Şub.18 Nis.18 Haz.18 Ağu.18 Eki.18 Ara.18 Şub.19 Nis.19 Haz.19 Ağu.19 Eki.19 Ara.19 Şub.20 Nis.20

İhracat, İthalat, Karşılama Oranı & Dış Ticaret Dengesi, 12 Aylık m$

Dış Tic. Dengesi İhracat İthalat Karşılama Oranı

(7)

Ödemeler Dengesi

Hizmetler Dengesi

2019 yılı Mayıs ayında 2.907 milyon dolar net fazla veren hizmetler dengesi 2020 yılı Mayıs ayında 33 milyon dolar net açık verdi.

Hizmetler dengesinin nette açık vermesinde, geçtiğimiz yılın mayıs ayında nette 2.012 milyon dolar olan seyahatin bu yıl koronavirüs salgını nedeniyle nisan ayında olduğu gibi mayısta da sıfır olarak gerçekleşmesi ve taşımacılıkta bir önceki yılın aynı ayına göre yaşanan %69,2’lik düşüş etkili oldu.

-1.000 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000

Oca.18 Şub.18 Mar.18 Nis.18 May.18 Haz.18 Tem.18 Ağu.18 Eyl.18 Eki.18 Kas.18 Ara.18 Oca.19 Şub.19 Mar.19 Nis.19 May.19 Haz.19 Tem.19 Ağu.19 Eyl.19 Eki.19 Kas.19 Ara.19 Oca.20 Şub.20 Mar.20 Nis.20 May.20

Aylık

Seyahat Taşımacılık Hizmetler Dengesi

Hizmetler Dengesi, m$ - Aylık 2020 Bak. ve

On. Taşım. Seyahat İnşaat Sig. ve

Emk. Finansal Fikri Mülk. Telkom. Diğ. İş Hiz.

Kiş. Kült.

ve Eğ.

Resmi Hiz.

Hiz.

Denge Aylık

Değ.

Ocak 23 1.225 1.226 18 -258 -44 -143 -24 -154 1 -47 1.831 ^-2,0% ^14,1%

Şubat -21 1.104 954 21 -129 -77 -119 -13 -87 1 -66 1.581 -13,7% 34,2%

Mart -5 1.009 514 34 -181 -57 -209 -87 -103 6 -38 895 ^-43,4% ^-45,9%

Nisan 7 325 0 23 -186 -69 -150 -13 -109 3 -73 -231 A.D. A.D.

Mayıs 21 404 0 34 -185 -79 -109 -6 -103 4 -27 -33 -85,7% A.D.

Ocak -

Mayıs ²⁵ ^4.067 ^2.694 ¹³⁰ ^-939 ^-326 ^-730 ^-143 ^-556 ¹⁵ ^-251 ^4.043 ^A.D.

Hizmetler Dengesi, m$ - 12 Aylık 2020 Bak. ve

On. Taşım. Seyahat İnşaat Sig. ve

Emk. Finansal Fikri Mülk. Telkom. Diğ. İş Hiz.

Kiş. Kült.

ve Eğ.

Resmi Hiz.

Hiz.

Denge Aylık

Değ.

Ocak -108 17.525 25.957 357 -1.025 -866 -1.858 -567 -2.055 48 -527 37.107 0,6% 17,6%

Şubat -124 17.631 26.097 364 -992 -765 -1.869 -552 -2.021 46 -508 37.510 ^1,1% ^18,7%

Mart -140 17.471 25.568 375 -1.144 -796 -1.889 -541 -1.965 47 -477 36.752 -2,0% 15,3%

Nisan -162 16.473 24.147 380 -1.257 -822 -1.906 -524 -1.923 45 -475 34.188 -7,0% 5,0%

Mayıs -186 15.566 22.135 389 -1.369 -775 -1.905 -507 -1.886 42 -444 31.248 ^-8,6% ^-5,7%

Kaynak: TCMB

(8)

Ödemeler Dengesi

Finans Hesabı (Mn$) - Aylık

2018 2019 2020 Aylık Değ.

Ocak -8.032 -2.271 -1.282 -5,3% -43,5%

Şubat -2.775 2.167 -41 -96,8% A.D.

Mart -3.047 -1.524 -8.959 21.751% 487,9%

Nisan -5.917 2.792 -5.992 -33,1% A.D.

Mayıs -2.439 1.833 -4.597 -23,3% A.D.

Haziran -2.193 -2.812 Temmuz 1.769 1.250 Ağustos 7.123 1.909

Eylül 1.766 411

Ekim 2.122 1.359

Kasım 63 -3.006

Aralık 657 -1.354

Ocak -

Mayıs ^-22.210 ^2.997 ^-20.871 ^A.D.

Finans Hesabı

Finans hesabı altındaki doğrudan yatırımlar kalemindeki 2019 Mayıs ayında 82 milyon dolar net giriş yaşanırken 2020 yılı Mayıs ayında 118 milyon dolar giriş yaşanmıştır.

Portföy yatırımlarında mayıs ayında 2.539 milyon dolar tutarında net çıkış olmuştur. Alt kalemler incelendiğinde, yurt dışı yerleşikler hisse senetlerinde 1.009 milyon dolar ve devlet iç borçlanma senetlerinde (DİBS) 986 milyon dolar net satış yapmıştır.

Diğer yatırımlarda ise 9.735 milyon dolarlık giriş dikkat çekiyor. Bu rakamın büyük bir kısmı TCMB’nin yükümlülük artışından kaynaklanmaktadır.

Nisan ayında 8.605 milyon dolar azalan rezerv varlıklarda, mayıs ayında 2.717 milyon dolar artış gözlendi.

Finans Hesabı, m$ - 12 Aylık

2018 2019 2020 Aylık Değ.

Ocak -49.481 -5.142 1.743 131,2% A.D.

Şubat -49.153 -200 -465 A.D. 132,5%

Mart -48.247 1.323 -7.900 1.599% A.D.

Nisan -46.037 10.032 -16.684 111,2% A.D.

Mayıs -44.728 14.304 -23.114 38,5% A.D.

Haziran -44.513 13.685 Temmuz -38.170 13.166 Ağustos -32.074 7.952 Eylül -26.446 6.597

Ekim -24.492 5.834

Kasım -20.163 2.765 Aralık -10.903 754 Kaynak: TCMB

82 581 548 638 13 519 329 681 775 231 863 -28 118

1.Doğrudan Yatırımlar

-506 -2.131 97 -1.337 113 -2.760 1.928 -888 -1.222 382 -5.477 -2.365 -2.539

2.Portföy Yatırımları

1.599 1.886 1.261 -956 -508 2.753 1.492 1.022 -1.205 2.428 -3.016 -220 9.735

3.Diğer Yatırımlar

-3.008 2.476 -3.156 -254 -29 -1.871 -743 539 2.934 -3.000 16.589 8.605 -2.717

4.Rezerv Varlıklar Finans Hesabı, m$ - Aylık

2020 Doğ. Yat. Port.

Yat.

Diğer Yat.

Rezerv Değ.

Finans Hesabı

Ocak 775 -1.222 -1.205 2.934 1.282

Şubat 231 382 2.428 -3.000 41

Mart 863 -5.477 -3.016 16.589 8.959

Nisan -28 -2.365 -220 8.605 5.992 Mayıs 118 -2.539 9.735 -2.717 4.597 Ocak -

Mayıs ^1.959 ^-11.221 ^7.722 ^22.411 ^20.871

(9)

Ödemeler Dengesi

12 AYLIK FİNANS HESABI ALT KALEMLERİ, m$

0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000 16.000

1.Doğrudan Yatırımlar

-20.000 -15.000 -10.000 -5.000 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000

2.Portföy Yatırımları

-30.000 -20.000 -10.000 0 10.000 20.000 30.000 40.000

3.Diğer Yatırımlar

-30.000 -20.000 -10.000 0 10.000 20.000 30.000 40.000

4.Rezerv Varlıklar

(10)

Ödemeler Dengesi

Net Hata ve Noksan Hesabı

Ödemeler dengesi; bankalar, TÜİK ve Merkez Bankası verilerinden oluşmaktadır. Kamu sektörüne ilişkin kalemlerde çoğunlukla hata beklenmediği gibi, bankacılık sektörüne ilişkin verilerin de(kur oynaklığının ortaya çıkardığı hesaplama hataları dışında) veri toplama yöntemindeki iyileşmeler nedeniyle, büyük ölçüde doğru olduğu varsayılmaktadır. Dolayısıyla, bankacılık dışı özel sektörün döviz varlıklarındaki değişimin büyük ölçüde net hata noksana yansıdığı düşünülmektedir. Net hata ve noksan (NHN), tanım gereği, ölçüm hataları ve tablodaki verilerin eksik veya fazla derlenmesinden kaynaklanmaktadır. Net hata ve noksan hesabının ödemeler dengesinde hangi kalemlerden kaynaklandığı net olarak ölçülememekle birlikte, bazı kuvvetli tahminler yapılabilmektedir. NHN oluşmasının sebepleri aşağıdaki gibi özetlenebilir;

 Zaman uyumsuzluğu (İthalat veya ihracat için malın hareketi ile ödemenin farklı bilanço dönemlerine yansıması gibi)

 Beyan hataları (gümrük işlemlerine ilişkin beyanat hataları gibi)

 Ödemeler dengesindeki çeşitli kalemlerden elde edilen gelirlerin sistem dışına (yastık altına- kasalara) çıkarılması veya finansman esnasında sistem dışından kaynak kullanılması şeklindeki kayıt dışı işlemler,

 Bazı verilerin (turizm ve bavul ticareti) anketler yoluyla elde edilmesindeki hatalar.

Sonuç olarak;

Net hata ve noksan hesabının pozitif olması ülkeye kaynağı bilinmeyen bir döviz girişinin olduğunu, negatif olması ise hangi kalemler ile olduğu bilinmeyen döviz çıkışını gösterir.

Buna göre net hata ve noksan kaleminde 2019 yılı Mayıs ayında 768 milyon dolar giriş görülürken 2020 Mayıs ayında ise 829 milyon dolar çıkış yaşandı.

768 -2.702 -730 -1.404 -2.453 -1.600 -3.103 1.258 468 1.206 -4.074 -902 -829

Net Hata ve Noksan, Aylık, m$

-15 -10 -5 0 5 10 15

Ara.13 Nis.14 Ağu.14 Ara.14 Nis.15 Ağu.15 Ara.15 Nis.16 Ağu.16 Ara.16 Nis.17 Ağu.17 Ara.17 Nis.18 Ağu.18 Ara.18 Nis.19 Ağu.19 Ara.19 Nis.20

Net Hata ve Noksan, 12 Aylık, milyar $ Net Hata ve Noksan, m$ - Aylık

2018 2019 2020 Aylık

Değ.

Ocak -1.111 -2.120 468 -62,8% A.D.

Şubat 1.555 2.285 1.206 157,7% -47,2%

Mart 1.501 -1.403 -4.074 A.D. 190,4%

Nisan -737 3.261 -902 -77,9% A.D.

Mayıs 3.232 768 -829 -8,1% A.D.

Haziran 868 -2.702

Temmuz 3.799 -730

Ağustos 4.550 -1.404 Eylül -941 -2.453 Ekim -1.784 -1.600 Kasım -2.258 -3.103

Aralık 1.106 1.258

Ocak -

Mayıs ^4.440 ^2.791 ^-4.131 ^A.D.

Net Hata ve Noksan, m$ - 12 Aylık

2018 2019 2020 Aylık

Değ.

Ocak -4.457 8.771 -5.355 -32,6% A.D.

Şubat -1.759 9.501 -6.434 20,1% A.D.

Mart 809 6.597 -9.105 42% A.D.

Nisan 5.073 10.595 -13.268 45,7% A.D.

Mayıs 7.589 8.131 -14.865 12,0% A.D.

Haziran 7.294 4.561

Temmuz 11.393 32

Ağustos 14.910 -5.922 Eylül 13.734 -7.434

Ekim 8.852 -7.250

Kasım 7.330 -8.095 Aralık 9.780 -7.943 Kaynak: TCMB

(11)

Ödemeler Dengesi

(Milyon ABD Doları) Oca.20 Şub.20 Mar.20 Nis.20 May.20 2019 2020

I- CARİ İŞLEMLER HESABI -1.742 -1.245 -4.882 -5.087 -3.764 187 -16.720

Mal, Hizmet ve Birincil Gelir Dengesi (A+B+C) -1.854 -1.126 -4.648 -5.161 -3.736 91 -16.525 Mal ve Hizmet Dengesi(A+B) -1.484 -357 -3.452 -4.066 -2.767 5.082 -12.126

A. DIŞ TİCARET DENGESİ -3.315 -1.938 -4.347 -3.835 -2.734 -4.594 -16.169

Mal İhracatı 14.868 14.663 13.400 8.908 9.638 77.367 61.477 Mal İthalatı 18.183 16.601 17.747 12.743 12.372 81.961 77.646

B. HİZMETLER DENGESİ 1.831 1.581 895 -231 -33 9.676 4.043

Hizmet Gelir 4.298 3.771 3.281 1.532 1.711 20.488 14.593 Hizmet Gider 2.467 2.190 2.386 1.763 1.744 10.812 10.550

C. Birincil Gelir Dengesi -370 -769 -1.196 -1.095 -969 -4.991 -4.399

D. İkincil Gelir Dengesi 112 -119 -234 74 -28 96 -195

1. Genel Hükümet 99 -85 -7 67 -60 -31 14

2. Diğer Sektörler 13 -34 -227 7 32 127 -209

II- SERMAYE HESABI -8 -2 -3 -3 -4 19 -20

III- FİNANS HESABI -1.282 -41 -8.959 -5.992 -4.597 2.997 -20.871

1. Doğrudan Yatırımlar -775 -231 -863 28 -118 -2.596 -1.959

2. Portföy Yatırımları 1.222 -382 5.477 2.365 2.539 -3.732 11.221

2.1. Net Varlık Edinimi 575 619 2.171 -1.296 -2.107 2.115 -38

2.2. Net Yükümlülük Oluşumu -647 1.001 -3.306 -3.661 -4.646 5.847 -11.259

2.2.1. Hisse Senetleri -333 -687 -1.063 -847 -1.009 666 -3.939

2.2.2. Borç Senetleri -314 1.688 -2.243 -2.814 -3.637 5.181 -7.320

2.2.2.1 Merkez Bankası 0 0 0 0 0 0 0

2.2.2.2 Bankalar 221 -465 -38 -1.029 -45 3.122 -1.356

2.2.2.3 Genel Hükümet -498 2.198 -2.118 -1.013 -3.157 931 -4.588

2.2.2.4 Diğer Sektörler -37 -45 -87 -772 -435 1.128 -1.376

3. Diğer Yatırımlar 1.205 -2.428 3.016 220 -9.735 6.039 -7.722

4. Rezerv Varlıklar -2.934 3.000 -16.589 -8.605 2.717 3.286 -22.411

IV- NET HATA VE NOKSAN 468 1.206 -4.074 -902 -829 2.791 -4.131

ÖDEMELER DENGESİ ALTINCI EL KİTABI- AYRINTILI SUNUM (*) Aylık Ocak-Mayıs

Aylık Yıllık (Milyon ABD Doları) Oca.20 Şub.20 Mar.20 Nis.20 May.20 Değişim Değişim

I- CARİ İŞLEMLER HESABI 7.100 5.972 1.210 -3.409 -8.244 142% -235%

Mal, Hizmet ve Birincil Gelir Dengesi (A+B+C) 6.114 5.047 650 -4.056 -8.927 120% -267%

Mal ve Hizmet Dengesi(A+B) 18.396 17.590 13.223 8.355 3.026 -64% -82%

A. DIŞ TİCARET DENGESİ -18.711 -19.920 -23.529 -25.833 -28.222 9% 77%

Mal İhracatı 183.143 183.402 180.362 173.806 166.390 -4% -9%

Mal İthalatı 201.854 203.322 203.891 199.639 194.612 -3% -2%

B. HİZMETLER DENGESİ 37.107 37.510 36.752 34.188 31.248 -9% -6%

Hizmet Gelir 65.536 66.021 65.236 62.364 59.001 -5% -3%

Hizmet Gider 28.429 28.511 28.484 28.176 27.753 -2% -1%

C. Birincil Gelir Dengesi -12.282 -12.543 -12.573 -12.411 -11.953 -4% 1%

D. İkincil Gelir Dengesi 986 925 560 647 683 6% -14%

1. Genel Hükümet 755 746 636 714 754 6% 133%

2. Diğer Sektörler 231 179 -76 -67 -71 6% -115%

II- SERMAYE HESABI -2 -3 -5 -7 -5 -29% -111%

III- FİNANS HESABI 1.743 -465 -7.900 -16.684 -23.114 39% -262%

1. Doğrudan Yatırımlar -5.888 -5.712 -5.697 -5.232 -5.268 1% -46%

2. Portföy Yatırımları 8.597 10.007 16.265 14.166 16.199 14% 10088%

2.1. Net Varlık Edinimi 5.719 5.980 8.157 4.540 2.501 -45% -53%

2.2. Net Yükümlülük Oluşumu -2.878 -4.027 -8.108 -9.626 -13.698 42% -366%

2.2.1. Hisse Senetleri -1.227 -2.050 -2.559 -3.328 -4.199 26% -1168%

2.2.2. Borç Senetleri -1.651 -1.977 -5.549 -6.298 -9.499 51% -299%

2.2.2.1 Merkez Bankası 0 0 0 0 0 - -

2.2.2.2 Bankalar -2.011 -2.476 -4.005 -5.579 -5.556 0% -978%

2.2.2.3 Genel Hükümet -86 604 -151 903 -1.885 -309% -154%

2.2.2.4 Diğer Sektörler 446 -105 -1.393 -1.622 -2.058 27% -433%

3. Diğer Yatırımlar -1.088 -4.965 -5.186 -6.536 -14.672 124% -148%

4. Rezerv Varlıklar 122 205 -13.282 -19.082 -19.373 2% 207%

IV- NET HATA VE NOKSAN -5.355 -6.434 -9.105 -13.268 -14.865 12% -283%

Kaynak: TCMB

ÖDEMELER DENGESİ ALTINCI EL KİTABI- AYRINTILI SUNUM (*) 12 Aylık

(12)

Ödemeler Dengesi Korelasyon Analizi

Cari Denge ile GSYH Büyümesi, Dolar/TL, Euro/Dolar, Tahvil Faizi, CDS ve enflasyon arasındaki doğrusal ilişki korelasyon analizi ile incelenmiştir. Korelasyon analizinden çıkan en önemli sonuç GSYH büyümesi ile Cari Denge arasındaki korelasyonun -0,71 hesaplanmış olmasıdır. Negatif ve güçlü bir ilişkinin varlığına işaret eden bu oran ekonominin büyümesi için cari açık vermemiz gerektiği şeklinde yorumlanmaktadır. Bir başka deyişle ithalata dayalı bir büyüme modelimiz olup, GSYH artışı yükseldikçe Cari Açık rakamı da artmaktadır. Ekonominin soğumaya başladığı dönemlerde de cari açık azalmakta hatta cari fazla oluşmaktadır. Ekonominin soğumasının diğer indikatörleri olan Dolar/TL artışı, faizlerin yükselişi gibi parametrelerle Cari Denge orta derece pozitif korelasyona sahiptir. Dolar/TL arttıkça Cari Açık azalmakta hatta Cari Fazla verilmektedir. Kurdaki yükselişin ithalat fiyatlarının görece yüksek kalmasına ve Türk Mallarının ucuz kalmasına sebep olması ihracatı artırdığı gibi ithalatı da azaltmakta ve cari dengeyi pozitif etkilemektedir. Kurdaki yükselişin zamanla kanıksanmasıyla ithalata dayalı büyüme modelinin doğal bir sonucu olarak ekonomik canlanmayla beraber cari denge açık vermeye başlamaktadır.

-4,0 -2,0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0

-20.000 -17.000 -14.000 -11.000 -8.000 -5.000 -2.000 1.000 4.000 7.000 10.000

2013-Q1 2013-Q2 2013-Q3 2013-Q4 2014-Q1 2014-Q2 2014-Q3 2014-Q4 2015-Q1 2015-Q2 2015-Q3 2015-Q4 2016-Q1 2016-Q2 2016-Q3 2016-Q4 2017-Q1 2017-Q2 2017-Q3 2017-Q4 2018-Q1 2018-Q2 2018-Q3 2018-Q4 2019-Q1 2019-Q2 2019-Q3 2019-Q4 2020-Q1 GSYH

Cari Denge&GSYH Büyümesi

Cari Denge (Mn$) GSYH (%)

y = -0,0004x + 2,0862 R² = 0,504

-4,0 -2,0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 14,0

-20.000 -15.000 -10.000 -5.000 0 5.000 10.000

GSYH (%)

Cari Denge (Mn$)

Cari Denge&GSYH Büyümesi

Korelasyon -0,71

0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0

-8.000 -6.000 -4.000 -2.000 0 2.000 4.000

Oca.13 May.13 Eyl.13 Oca.14 May.14 Eyl.14 Oca.15 May.15 Eyl.15 Oca.16 May.16 Eyl.16 Oca.17 May.17 Eyl.17 Oca.18 May.18 Eyl.18 Oca.19 May.19 Eyl.19 Oca.20 May.20 $/TL

Cari Denge&Dolar/TL

Cari Denge Mn$ Dolar/TL (Sağ Eksen)

y = 0,0003x + 4,3172 R² = 0,2511

0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0

-10.000 -8.000 -6.000 -4.000 -2.000 0 2.000 4.000 6.000

Dolar/TL (Aylık Ort.)

Cari Denge (Mn$)

Cari Denge&Dolar/TL Korelasyon 0,53

-20%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

-6.000 -4.000 -2.000 0 2.000 4.000 6.000 8.000

Oca.14 Nis.14 Tem.14 Eki.14 Oca.15 Nis.15 Tem.15 Eki.15 Oca.16 Nis.16 Tem.16 Eki.16 Oca.17 Nis.17 Tem.17 Eki.17 Oca.18 Nis.18 Tem.18 Eki.18 Oca.19 Nis.19 Tem.19 Eki.19 Oca.20 Nis.20 $/TL

Cari Denge Yıllık Değ.&Dolar/TL Yıllık Değ.

Yıllık Değişim Mn$ Dolar Yıllık Değ. (Sağ Eksen)

y = 2E-05x + 0,2499 R² = 0,119

-20%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

-8.000 -6.000 -4.000 -2.000 0 2.000 4.000 6.000

$/TL Yıllık Değ.

Cari Denge Yıllık Değ. (Mn$)

Cari Denge Yıllık Değ.&Dolar/TL Yıllık Değ. Korelasyon 0,62