• Sonuç bulunamadı

DOKTORA TEZİ. Danışman Prof. Dr. A. Halûk YÜKSEL. Hazırlayan Birol GÜLNAR

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "DOKTORA TEZİ. Danışman Prof. Dr. A. Halûk YÜKSEL. Hazırlayan Birol GÜLNAR"

Copied!
486
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

HALKLA İLİŞKİLER VE TANITIM ANABİLİM DALI ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ BİLİM DALI

ARAŞTIRMA GÖREVLİLERİNİN İŞ TATMİNİNİ SAĞLAMA ARACI OLARAK ÖRGÜTSEL İLETİŞİM VE İLETİŞİM DOYUMU: KAMU VE ÖZEL

ÜNİVERSİTE KARŞILAŞTIRMASI

DOKTORA TEZİ

Danışman

Prof. Dr. A. Halûk YÜKSEL

Hazırlayan Birol GÜLNAR

KONYA-2007

(2)

İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER ... i

TABLOLAR VE ŞEKİLLER LİSTESİ ...x

GİRİŞ...1

PROBLEM ...4

AMAÇ ...5

ÖNEM ...16

VARSAYIMLAR ...17

SINIRLILIKLAR...17

TANIMLAR ...17

YÖNTEM ...18

EVRENVEÖRNEKLEM...19

BİRİNCİ BÖLÜM ÖRGÜTSEL İLETİŞİM I.ÖRGÜTSELİLETİŞİMİNTANIMI,ÖNEMİVEİŞLEVLERİ ...21

A. Örgütsel İletişimin Tanımı ve Önemi...21

B. Örgütsel İletişimin İşlevleri ...24

1. İletişim Ve Örgütsel Etkililik İlişkisi...26

2. Örgütsel İletişim Etkililiği...27

3. İletişim İklimi ...28

II.İLKÖRGÜTSELİLETİŞİMARAŞTIRMALARI ...32

III.ÖRGÜTSELİLETİŞİMDEYAKLAŞIMLAR...33

A. Bilgi Akışı/Süreç Yaklaşımı ...33

1. Yapısal Faktörler...33

2. İletişim Rolleri...34

3. Kanal ve Mesaj Faktörleri ...35

B. Algısal/Tutumsal Yaklaşım ...35

1. İlişkiler: İklim Algılamaları...36

2. Bilgi: Bilgi Yeterliliği Algılaması ...37

3. Kurum: Doyum Algılamaları ...37

IV.ÖRGÜTSELİLETİŞİMTÜRLERİ...37

(3)

A. Kurum İçi İletişim ...38

B. Kurum Dışı İletişim...39

V.ÖRGÜTSELİLETİŞİMAĞLARI...40

A. Biçimsel (Resmi) İletişim Kanalları...41

1. Kurum İçi Biçimsel İletişim Kanallarında İletişim Akışı ...41

a. Yukarıdan Aşağıya İletişim...42

b. Aşağıdan Yukarıya İletişim...44

c. Yatay İletişim ...47

d. Çapraz İletişim...49

2. Kurum Dışı Biçimsel İletişim Kanallarında İletişim Akışı...49

B. Biçimsel (Resmi) Olmayan İletişim Kanalları...50

1. Kurum İçi Biçimsel (Resmi) Olmayan İletişim Kanallarında İletişim Akışı...52

2. Kurum Dışı Biçimsel (Resmi) Olmayan İletişim Kanallarında İletişim Akışı ...54

İKİNCİ BÖLÜM İLETİŞİM DOYUMU I.İLETİŞİMDOYUMUKAVRAMININTEORİKTEMELLERİ,TARİHSEL GELİŞİMİVEÖLÇÜMARAÇLARI...55

A. İletişim Doyumu Kavramının Tanımı ve Kavramsal Temelleri ...55

1. Doyum Kavramının Teorik Temelleri ...55

2. İletişim Doyumu Kavramı ve Teorik Temelleri ...57

B. Kavramın Tarihsel Gelişimi ve Ölçüm Araçları ...58

1. Redding'in Analizi ...59

2. Wiioo'nun Analizi ...61

3. Downs ve Hazen'in Analizi ...61

4. Hecht'nin Analizi ...63

5. Crino ve Whiet'ın Analizi...64

6. Clampitt ve Girard'ın Analizi ...65

7. Pincus'un Analizi ...65

II.İLETİŞİMDOYUMUARAŞTIRMALARININİNCELENMESİ ...67

A. Örgütsel Ortamlar...68

1. Resmi (Hükümet) Kurumlar...71

2. Eğitim Kurumları...73

3. Sağlık Kurumları...76

4. Ticari Kurumlar ...77

B. Demografik Etki...79

1. Pozisyon ...79

(4)

2. Yaş ...80

3. Cinsiyet...80

C. Sonuç (Çıktı) Değişkenleri ...81

1. İletişim Doyumu ve İş Tatmini İlişkisini İnceleyen Araştırmalar...81

2. İletişim Doyumu İle İş Performansı, Verimlilik ve Örgütsel Bağlılık İlişkisini İnceleyen Araştırmalar...87

3. İletişim Doyumu İle İletişim Becerileri İlişkisini İnceleyen Araştırmalar...89

D. İletişim Doyumu Araştırma Bulgularının Özeti ...90

III.ÖRGÜTSELİLETİŞİMÖLÇEKLERİNİNKARŞILAŞTIRILMASI...91

A. Örgütsel İletişim Anketi ...91

1. Örgütsel İletişim Anketi Güvenilirlik ve Geçerlilik Değerlendirmeleri ...92

2. Örgütsel İletişim Anketi Yararlıkları Ve Sınırlılıkları...93

B. İletişim Doyumu Anketi ...93

1. İletişim Doyum Anketi Ölçüm Aracının İçeriği...93

2. İletişim Doyum Anketi Güvenilirlik Ve Geçerlilik Değerlendirmeleri...95

3. İletişim Doyum Anketinin Yararlılık Ve Sınırlılıkları...95

C. İletişim Değerlendirme Ölçeği (Araştırması) ...96

1. İletişim Değerlendirme Ölçeğinin İçeriği ...96

2. İletişim Değerlendirme Ölçeği Güvenilirlik ve Geçerlilik Değerlendirmeleri ...97

3. İletişim Değerlendirme Ölçeğinin Yararlılık Ve Sınırlılıkları ...98

D. LTT Örgütsel İletişim Araştırma Anketi...99

1. Örgütsel İletişim Araştırma Anketi İçeriği...99

2. Örgütsel İletişim Araştırma Anketi Yararlılık ve Sınırlılıkları ...100

E. Ölçek Karşılaştırmasına İlişkin Sonuç Değerlendirmesi ...101

F. Araçların İçerik Değerlendirmeleri...103

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İŞ TATMİNİ I.İŞTATMİNİKAVRAMININTANIMI,GELİŞİMİVEKAVRAMSALTEMELLERİ 107 A. İş Tatmini Kavramının Tanımı ve Gelişimi...107

B. İş Tatmininin Öğeleri...109

1. İşin Niteliği (İşin Kendisi)...110

2. Ücret ve Yan Ödemeler...110

3. Bireyler Arası İlişkiler...111

4. Yükselme Fırsatları...111

5. Çalışma Arkadaşları...111

(5)

C. İş Tatmini (Motivasyon) Teorileri...112

1. Kapsam Teorileri ...113

a. Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı...113

b. Herzberg’in Çift Faktör Teorisi...115

c. McGregor’un X ve Y Teorisi ...117

d. Alderfer’in ERG Teorisi ...118

e. Glasser’in Kontrol Teorisi...119

2. Süreç Teorileri ...120

a. Adams’ın Eşitlik Teorisi ...120

b. Vroom’un Beklenti (Ümit) Teorisi...120

c. Fark(lılık) Teorisi...122

3. Performansa Bağlı Modeller...122

a. Performansa Bağlı Olaylar Teorisi ...123

b. Öngören Model Teorisi...123

4. Rol Teorisi...123

a. Rol Çatışma Teorisi ...124

b. Rol Belirsizliği Teorisi...124

5. İş Tatmini Teorilerinin Karşılaştırılması...124

II.İŞTATMİNİNİNİNİLİNTİLİOLDUĞUÖRGÜTSELDEĞİŞKENLERVE YAPILANARAŞTIRMALAR...127

A. İş Tatmini ve Çalışan Performansı İlişkisini İnceleyen Araştırmalar ...127

B. İş Tatmini ve Çalışan Verimliliği İlişkisini İnceleyen Araştırmalar ...128

C. İş Tatmini ve Yönetim Tarzı İlişkisini İnceleyen Araştırmalar ...128

D. İş Tatmini ve Örgütsel İklim İlişkisini İnceleyen Araştırmalar...129

E. Çalışan Nitelikleri İle İş Tatmini İlişkisini İnceleyen Araştırmalar ...132

1. Eğitim Düzeyi ve İş Tatmini İlişkisi...132

2. Cinsiyet ve İş Tatmini İlişkisi...132

3. Yaş ve İş Tatmini İlişkisini İnceleyen Araştırmalar ...136

F. İletişim (Doyumu) ve İş Tatmini İlişkisini İnceleyen Araştırmalar ...137

G. İletişim İklimi ve İş Tatmini İlişkisini İnceleyen Araştırmalar ...139

H. Eğitim Kurumlarında Yapılan Araştırmalar ...140

1. Orta Öğretim Kurumlarında Yapılan Araştırmalar...140

2. Yüksek Öğretim Yönetiminde İş Tatmini...143

III.İŞTATMİNİNİNÖLÇÜMÜ ...146

A. Wood’un İş Tatmini/Tatminsizliği Ölçeği (JS/DS) ...147

B. Smith, Kendall ve Hulin’in İş Tanımlama İndeksi (JDI) ...147

C. Spector’ın İş Tatmini Ölçeği (JSS) ...148

D. Minnesota Doyum Ölçeği (MSQ)...149

E. Warr, Cook ve Wall'un İş Tatmini Ölçeği ...151

(6)

F. Hackman ve Oldham'ın İş Tanımlama Araştırması (JDS)...151

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM METODOLOJİ I.ARAŞTIRMANINTASARIMIVEUYGULANMASI ...154

II.DENEKLERİNSEÇİMİVEÖRNEKLEMİNTEMSİLGÜCÜ...155

III.SORUFORMUVEÖLÇÜMARAÇLARI ...156

A. İş Tatmini Ölçeği ...156

B. İletişim Doyumu Ölçeği ...158

C. Sosyo-Demografik Değişkenler ...160

IV.VERİLERİNTOPLANMASIVEKULLANILANİSTATİSTİKSELANALİZLER..160

A. Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi...160

B. Korelasyon Analizi...161

C. Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA)...161

D. Bağımsız Örneklem T Testi (Independent Samples T Test) ...162

BEŞİNCİ BÖLÜM BULGULAR VE YORUM ARAŞTIRMA GÖREVLİLERİNİN İŞ TATMİNİ VE İLETİŞİM DOYUMU İLİŞKİSİNE VE BU DEĞİŞKENLERİN KAMU VE VAKIF ÜNİVERSİTELERİNE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASINA İLİŞKİN ALAN ARAŞTIRMASI BULGULARI I.DENEKLERİNSOSYO-DEMOGRAFİKÖZELLİKLERİ ...163

A. Cinsiyet Dağılımı ...163

B. Yaş Dağılımı ...164

C. Medeni Durum ...164

D. Araştırma Görevliliği Süresi...165

E. Kurumda Çalışma Süresi ...165

F. Eğitim Düzeyi...165

G. Gelir Düzeyi...166

H. Deneklerin Görevli Oldukları Üniversitelere Göre Dağılımı ...166

İ. Deneklerin Görevli Oldukları Fakülte ve Yüksek Okullara Göre Dağılımı ...168

J. Deneklerin Bağlı Bulundukları Ana Bilim Dallarına Göre Dağılımı...170

II.İLETİŞİMDOYUMUNAAİTBETİMLEYİCİBULGULAR ...170

A. Genel Örneklemde Toplam İletişim Doyumu ve İletişim Doyumu Faktörlerinin Betimleyici Bulguları ...170

B. Kamu Üniversitelerinde Toplam İletişim Doyumu ve İletişim Doyumu Faktörlerinin Betimleyici Bulguları ...174

(7)

C. Vakıf Üniversitelerinde Toplam İletişim Doyumu ve İletişim Doyumu Faktörlerinin

Betimleyici Bulguları ...176

D. Genel Örneklem, Kamu Örneklemi ve Vakıf Örneklemindeki Araştırma Görevlilerinin Toplam İletişim Doyumu ve İletişim Doyumu Faktörlerinin Betimleyici Bulgularının Karşılaştırılması...180

III.GENELİLETİŞİMDOYUMUVEİLETİŞİMDOYUMUFAKTÖRLERİNİN AĞIRLIKLARI...183

A. Genel Örneklemde Genel İletişim Doyumu ve İletişim Doyumu Faktörlerinin Ağırlıkları ...183

B. Kamu Üniversitelerinde Genel İletişim Doyumu ve İletişim Doyumu Faktörlerinin Ağırlıkları ...184

C. Vakıf Üniversitelerinde Genel İletişim Doyumu ve İletişim Doyumu Faktörlerinin Ağırlıkları ...185

D. Genel İletişim Doyumu ve İletişim Doyumu Faktör Ağırlıklarının Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması ...186

IV.ARAŞTIRMAGÖREVLİLERİNİNİLETİŞİMDOYUMUVEDEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ...188

A. Cinsiyet ve İletişim Doyumu ...188

1. Genel Örneklemde Cinsiyet ve İletişim Doyumu...188

2. Kamu Üniversitelerinde Cinsiyet ve İletişim Doyumu...189

3. Vakıf Üniversitelerinde Cinsiyet ve İletişim Doyumu ...191

4. Cinsiyet ve İletişim Doyumuyla İlgili Analizlerin Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması ...192

B. Yaş ve İletişim Doyumu ...193

1. Genel Örneklemde Yaş ve İletişim Doyumu ...193

2. Kamu Üniversitelerinde Yaş ve İletişim Doyumu...194

3. Vakıf Üniversitelerinde Yaş ve İletişim Doyumu ...195

4. Yaş ve İletişim Doyumu İle İlgili Analizlerin Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması ...196

C. Araştırma Görevliliği Süresi ve İletişim Doyumu ...197

1. Genel Örneklemde Araştırma Görevliliği Süresi ve İletişim Doyumu...197

2. Kamu Üniversitelerinde Araştırma Görevliliği Süresi ve İletişim Doyumu...198

3. Vakıf Üniversitelerinde Araştırma Görevliliği Süresi ve İletişim Doyumu ...199

4. Araştırma Görevliliği Süresi ve İletişim Doyumu İle İlgili Analizlerin Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması ...200

D. Kurumda Çalışma Süresi ve İletişim Doyumu ...201

1. Genel Örneklemde Kurumda Çalışma Süresi ve İletişim Doyumu...201

2. Kamu Üniversitelerinde Kurumda Çalışma Süresi ve İletişim Doyumu ...202

(8)

3. Vakıf Üniversitelerinde Kurumda Çalışma Süresi ve İletişim Doyumu...203

4. Kurumda Çalışma Süresi ve İletişim Doyumu İle İlgili Analizlerin Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması...204

E. Eğitim Düzeyi ve İletişim Doyumu...205

1. Genel Örneklemde Yer Alan Deneklerin Eğitim Düzeyi ve İletişim Doyumu...205

2. Kamu Üniversitelerinde Eğitim Düzeyi ve İletişim Doyumu ...208

3. Vakıf Üniversitelerinde Eğitim Düzeyi ve İletişim Doyumu...210

4. Eğitim Düzeyi ve İletişim Doyumu İle İlgili Analizlerin Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması ...211

F. Üniversitenin Türü ve İletişim Doyumu ...212

G. Ana Bilim Dalı ve İletişim Doyumu ...213

1. Genel Örneklemde Bağlı Olunan A.B.D. ve İletişim Doyumu ...213

2. Kamu Üniversitelerinde Bağlı Olunan A.B.D. ve İletişim Doyumu ...216

3. Vakıf Üniversitelerinde Bağlı Olunan A.B.D. ve İletişim Doyumu...218

4. Ana Bilim Dalı ve İletişim Doyumu İle İlgili Analizlerin Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması ...220

V.İŞTATMİNİNEAİTBETİMLEYİCİBULGULAR ...221

A. Genel Örneklemde Toplam İş Tatmini ve İş Tatmini Faktörlerinin Betimleyici Bulguları...221

B. Kamu Üniversitelerinde Toplam İş Tatmini ve İş Tatmini Faktörlerinin Betimleyici Bulguları...224

C. Vakıf Üniversitelerinde Toplam İş Tatmini ve İş Tatmini Faktörlerinin Betimleyici Bulguları...227

D. Genel Örneklem, Kamu Örneklemi ve Vakıf Örnekleminde İş Tatmini Düzeylerinin Betimleyici Bulgularının Karşılaştırılması...229

VI.TOPLAMİŞTATMİNİVEİŞTATMİNİFAKTÖRLERİNİNAĞIRLIKLARI...233

A. Genel Örneklemde Toplam İş Tatmini ve İş Tatmini Faktörlerinin Ağırlıkları ...233

B. Kamu Üniversitelerinde Toplam İş Tatmini ve İş Tatmini Faktörlerinin Ağırlıkları .234 C. Vakıf Üniversitelerinde Toplam İş Tatmini ve İş Tatmini Faktörlerinin Ağırlıkları ..235

D. Toplam İş Tatmini ve İş Tatmini Faktör Ağırlıklarının Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması ...236

VII.İŞTATMİNİVEARAŞTIRMAGÖREVLİLERİNİNDEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ...238

A. Cinsiyet ve İş Tatmini ...238

1. Genel Örneklemde Cinsiyet ve İş Tatmini...238

2. Kamu Üniversitelerinde Cinsiyet ve İş Tatmini ...239

3. Vakıf Üniversitelerinde Cinsiyet ve İş Tatmini...241

(9)

4. Cinsiyet ve İş Tatminiyle İlgili Analizlerin Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine

Göre Karşılaştırılması ...242

B. Yaş ve İş Tatmini ...243

1. Genel Örneklemde Yaş ve İş Tatmini...243

2. Kamu Üniversitelerinde Yaş ve İş Tatmini...244

3. Vakıf Üniversitelerinde Yaş ve İş Tatmini ...244

4. Yaş ve İş Tatmini İle İlgili Analizlerin Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması ...245

C. Araştırma Görevliliği Süresi ve İş Tatmini...247

1. Genel Örneklemde Araştırma Görevliği Süresi ve İş Tatmini ...247

2. Kamu Üniversitelerinde Araştırma Görevliği Süresi ve İş Tatmini ...248

3. Vakıf Üniversitelerinde Araştırma Görevliği Süresi ve İş Tatmini...249

4. Araştırma Görevliliğinde Bulunma Süresi ve İş Tatmini İle İlgili Analizlerin Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması ...250

D. Kurumda Çalışma Süresi ve İş Tatmini...252

1. Genel Örneklemde Kurumda Çalışma Süresi ve İş Tatmini ...252

2. Kamu Üniversitelerinde Kurumda Çalışma Süresi ve İş Tatmini ...253

3. Vakıf Üniversitelerinde Kurumda Çalışma Süresi ve İş Tatmini...254

4. Kurumda Çalışma Süresi ve İş Tatmini İle İlgili Analizlerin Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması ...255

E. Eğitim Düzeyi ve İş Tatmini ...256

1. Genel Örneklemde Eğitim Düzeyi ve İş Tatmini ...257

2. Kamu Üniversitelerinde Eğitim Düzeyi ve İş Tatmini ...260

3. Vakıf Üniversitelerinde Eğitim Düzeyi ve İş Tatmini...262

4. Eğitim Düzeyi ve İş Tatmini İle İlgili Analizlerin Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması ...264

F. Üniversitenin Türü ve İş Tatmini ...265

G. Bağlı Olunan Ana Bilim Dalı ve İş Tatmini...266

1. Genel Örneklemde A.B.D. ve İş Tatmini...267

2. Kamu Üniversitelerinde Bağlı Olunan A.B.D. ve İş Tatmini ...270

3. Vakıf Üniversitelerinde Bağlı Olunan A.B.D. ve İş Tatmini...274

4. Ana Bilim Dalı ve İş Tatmini İle İlgili Analizlerin Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması ...276

VII.İLETİŞİMDOYUMUVEİŞTATMİNİİLİŞKİSİ...276

A. Korelasyon Analizi Sonuçlarına Göre İletişim Doyumu ve İş Tatmini İlişkisi...277

1. Genel Örneklemde İletişim Doyumu ve İş Tatmini İlişkisi ...277

2. Kamu Üniversitelerinde İletişim Doyumu ve İş Tatmini İlişkisi ...279

(10)

3. Vakıf Üniversitelerinde İletişim Doyumu ve İş Tatmini İlişkisi...280

4. İletişim Doyumu ve İş Tatmini İlişkisi İle İlgili Analizlerin Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması ...282

B. İş Tatmini Modelini Açıklayan İletişim Doyumu Değişkenleri ...282

1. Genel Örneklemde İş Tatmini Modelini Açıklayan İletişim Doyumu Değişkenleri 284 2. Kamu Üniversitelerinde İş Tatmini Modelini Açıklayan İletişim Doyumu Değişkenleri...285

3. Vakıf Üniversitelerinde İş Tatmini Modelini Açıklayan İletişim Doyumu Değişkenleri...285

4. Toplam İş Tatmini Modeline Anlamlı Katkıda Bulunan İletişim Doyumu Değişken Ağırlıklarının Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması...286

C. İletişim Doyumu Modelini Açıklayan İş Tatmini Değişkenleri ...287

1. Genel Örneklemde İletişim Doyumu Modelini Açıklayan İş Tatmini Değişkenleri 288 2. Kamu Üniversiteleri Örnekleminde İletişim Doyumu Modelini Açıklayan İş Tatmini Değişkenleri ...289

3. Vakıf Üniversiteleri Örnekleminde İletişim Doyumu Modelini Açıklayan İş Tatmini Değişkenleri ...290

4. Genel İletişim Doyumu Modeline Anlamlı Katkıda Bulunan İş Tatmini Değişken Ağırlıklarının Genel, Kamu ve Vakıf Örneklemlerine Göre Karşılaştırılması ...291

SONUÇ VE ÖNERİLER...293

KAYNAKÇA...308

EKLER ...340

EK1:İSTATİSTİKSELANALİZLERSONUCUELDEEDİLENTABLOLAR ...340

EK2:ANKETFORMUÖRNEĞİ ...465

(11)

TABLOLAR VE ŞEKİLLER LİSTESİ

TABLOLAR:

Tablo 1: İletişim Doyumu Araştırmaları ...68

Tablo 2: İletişim Değerlendirme Ölçeği Araştırma Konuları...97

Tablo 3: Örgütsel İletişim Karşılaştırmalı Ölçek Değerlendirme Çizelgesi ...102

Tablo 4: Dört Ölçeğin İçerik Değerlendirmesi ...104

Tablo 5: Örgütsel İletişim ve İletişim Doyumu Ölçekleri İle Kullanıldıkları Çalışmalar .105 Tablo 6: Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Modeli ve Herzberg’in Motivasyon-Hijyen Modelinin Karşılaştırılması ...116

Tablo 7: McGregor’un X ve Y Teorisinin Varsayımları...118

Tablo 8: İş Tatmini Teorik Yapılarının Karşılaştırılması...126

Tablo 9: İş Tatmini Ölçeği Güvenilirlik Değerleri ...149

Tablo 10: İş Tatmini Ölçüm Araçlarının Karşılaştırılması ...150

Tablo 11: İş Tatmini Ölçüm Araçlarının Kullanıldıkları Çalışmalar...152

Tablo 12: Spector’ın İş Tatmini Ölçeğinin Maddeleri ve Ait Oldukları Faktörler...157

Tablo 13: İş Tatmini Ölçeğinin Güvenilirlik Değerleri ...157

Tablo 14: İletişim Doyumu Anketi Faktörleri ve İlgili Madde Numaraları...159

Tablo 15: İletişim Doyumu Ölçeğinin Güvenilirlik Değerleri ...159

Tablo 16: Deneklerin Cinsiyet Dağılımı ...164

Tablo 17: Deneklerin Yaş Dağılımı ...164

Tablo 18: Deneklerin Medeni Durum Dağılımı ...164

Tablo 19: Görevde Bulunma Süresi...165

Tablo 20: Kurumda Çalışma Süresi ...165

Tablo 21: Eğitim Düzeyi Dağılımı ...166

Tablo 22: Gelir Düzeyi İstatistikleri ...166

Tablo 23: Deneklerin Görevli Oldukları Üniversitelere Göre Dağılımı ...167

Tablo 24: Deneklerin Görevli Oldukları Üniversitenin Türüne Göre Dağılımı...168

Tablo 25: Deneklerin Görevli Oldukları Fakülte ve Yüksek Okullara Göre Dağılımı...169

Tablo 26: Bağlı Olunan Ana Bilim Dalı Dağılımı...170

(12)

Tablo 27: Genel Örneklem İçin İletişim Doyumu Maddelerinin Merkezi Eğilim

İstatistikler ...172 Tablo 28: Genel Örneklemde Toplam İletişim Doyumu Puanı Merkezi Eğilim

İstatistikleri ...173 Tablo 29: Genel Örneklemde İletişim Doyumu Faktörlerinin Merkezi Eğilim

İstatistikleri ...174 Tablo 30: Kamu Üniversitelerinde İletişim Doyumu Maddelerinin Merkezi Eğilim

İstatistikleri ...175 Tablo 31: Kamu Üniversitelerinde Toplam İletişim Doyumu Puanı Merkezi Eğilim

İstatistikleri ...176 Tablo 32: Kamu Üniversitelerinde İletişim Doyumu Faktörlerinin Merkezi Eğilim

İstatistikleri ...176 Tablo 33: Vakıf Üniversitelerinde İletişim Doyumu Maddelerinin Merkezi Eğilim

İstatistikleri ...178 Tablo 34: Vakıf Üniversitelerinde Toplam İletişim Doyumu Puanı Merkezi Eğilim

İstatistikleri ...179 Tablo 35: Vakıf Üniversitelerinde İletişim Doyumu Faktörlerinin Merkezi Eğilim

İstatistikleri ...179 Tablo 36: Üç Farklı Örneklemin En Yüksek Doyum Elde Ettiği İletişim Doyumu

Maddeleri...180 Tablo 37: Üç Farklı Örneklemin En Düşük Doyum Elde Ettiği İletişim Doyumu

Maddeleri...181 Tablo 38: Üç Farklı Örneklemin Toplam İletişim Doyumu Puanlarının Betimleyici

İstatistiklere Göre Karşılaştırılması...182 Tablo 39: Üç Farklı Örneklemin İletişim Doyumu Faktörlerinden Elde Ettikleri Doyum

Düzeyleri Sıralamalarının Karşılaştırılması ...182 Tablo 40: İletişim Doyumu Modelini Belirleyen İletişim Doyumu Faktörlerine İlişkin

Regresyon Analizi Sonuçları ...184 Tablo 41: Kamu Üniversitelerinde İletişim Doyumu Modelini Belirleyen İletişim

Doyumu Faktörlerine İlişkin Regresyon Analizi Sonuçları ...185 Tablo 42: Vakıf Üniversitelerinde İletişim Doyumu Modelini Belirleyen İletişim

Doyumu Faktörlerine İlişkin Regresyon Analizi Sonuçları ...186 Tablo 43: Üç Farklı Örneklemin İletişim Doyumlarını Belirleyen İletişim Doyumu

Faktörlerinin Önem Sıralamalarının Karşılaştırılması ...187 Tablo 44: Genel Örneklem İçin Cinsiyet ve İletişim Doyumu Faktörleri t Testi

Sonuçları...189

(13)

Tablo 45: Kamu Üniversiteleri İçin Cinsiyet ve İletişim Doyumu Faktörleri t Testi

Sonuçları...190 Tablo 46: Vakıf Üniversiteleri İçin Cinsiyet ve İletişim Doyumu Faktörleri t Testi

Sonuçları...191 Tablo 47: Genel Örneklem İçin Yaş ve İletişim Doyumu Genel Puanı İle İletişim

Doyumu Faktörleri Korelasyon Analizi Sonuçları ...194 Tablo 48: Kamu Örneklemi İçin Yaş ve İletişim Doyumu Genel Puanı İle İletişim

Doyumu Faktörleri Korelasyon Analizi Sonuçları ...194 Tablo 49: Vakıf Örneklemi İçin Yaş ve İletişim Doyumu Genel Puanı İle İletişim

Doyumu Faktörleri Korelasyon Analizi Sonuçları ...195 Tablo 50: Yaş ve İletişim Doyumu Korelasyonlarının Örneklem Gruplarına Göre

Karşılaştırması ...196 Tablo 51: Genel Örneklem İçin Araştırma Görevliliği Süresi ve İletişim Doyumu

Faktörleri Korelasyon Analizi Sonuçları...198 Tablo 52: Kamu Üniversiteleri İçin Araştırma Görevliliği Süresi ve İletişim Doyumu

Faktörleri Korelasyon Analizi Sonuçları...199 Tablo 53: Vakıf Üniversiteleri İçin Araştırma Görevliliği Süresi ve İletişim Doyumu

Faktörleri Korelasyon Analizi Sonuçları...200 Tablo 54: Araştırma Görevliliği Süresi ve İletişim Doyumu Korelasyonlarının

Örneklem Gruplarına Göre Karşılaştırması...200 Tablo 55: Genel Örneklem İçin Kurumda Çalışma Süresi ve İletişim Doyumu Faktörleri

Korelasyon Analizi...201 Tablo 56: Kamu Üniversiteleri İçin Kurumda Çalışma Süresi ve İletişim Doyumu

Faktörleri Korelasyon Analizi ...203 Tablo 57: Vakıf Üniversiteleri İçin Kurumda Çalışma Süresi ve İletişim Doyumu

Faktörleri Korelasyon Analizi ...204 Tablo 58: Kurumda Çalışma Süresi ve İletişim Doyumu Korelasyonlarının Örneklem

Gruplarına Göre Karşılaştırması ...204 Tablo 59: Genel Örneklem İçin Eğitim Düzeyi ve İletişim Doyumu Faktörleri ANOVA

Sonuçları...206 Tablo 60: Kamu Üniversiteleri İçin Eğitim Düzeyi ve İletişim Doyumu Faktörleri

ANOVA Sonuçları ...209 Tablo 61: Vakıf Üniversiteleri İçin Eğitim Düzeyi ve İletişim Doyumu Faktörleri

ANOVA Sonuçları ...210 Tablo 62: Eğitim Düzeyi ve İletişim Doyumu ANOVA Sonuçlarının Örneklem

Gruplarına Göre Karşılaştırması ...211 Tablo 63: Üniversite Türü ve İletişim Doyumu Faktörleri t Testi Sonuçları ...212

(14)

Tablo 64: Genel Örneklem İçin Ana Bilim Dalı ve İletişim Doyumu Faktörleri ANOVA

Sonuçları...215

Tablo 65: Kamu Üniversiteleri İçin Ana Bilim Dalı ve İletişim Doyumu Faktörleri ANOVA Sonuçları ...217

Tablo 66: Vakıf Üniversiteleri İçin Ana Bilim Dalı ve İletişim Doyumu Faktörleri ANOVA Sonuçları ...219

Tablo 67: Ana Bilim Dalı ve İletişim Doyumu ANOVA Sonuçlarının Örneklem Gruplarına Göre Karşılaştırması ...220

Tablo 68: Genel Örneklemde İş Tatmini Maddelerinin Merkezi Eğilim İstatistikleri ...222

Tablo 69: Genel Örneklemde Toplam İş Tatmini Puanı Merkezi Eğilim İstatistikleri ...223

Tablo 70: Genel Örneklemde İş Tatmini Faktörlerinin Merkezi Eğilim İstatistikleri ...224

Tablo 71: Kamu Üniversitelerinde İş Tatmini Maddelerinin Merkezi Eğilim İstatistikleri 225 Tablo 72: Kamu Üniversitelerinde İş Tatmini Puanı Merkezi Eğilim İstatistikleri ...226

Tablo 73: Kamu Üniversitelerinde İş Tatmini Faktörlerinin Merkezi Eğilim İstatistikleri .226 Tablo 74: Vakıf Üniversitelerinde İş Tatmini Maddelerinin Merkezi Eğilim İstatistikleri .228 Tablo 75: Vakıf Üniversitelerinde Toplam İş Tatmini Puanı Merkezi Eğilim İstatistikleri ...229

Tablo 76: Vakıf Üniversitelerinde İş Tatmini Faktörlerinin Merkezi Eğilim İstatistikleri..229

Tablo 77: Üç Farklı Örnekleme Ait En Yüksek Doyum Elde Edilen İş Tatmini Maddeleri...230

Tablo 78: Üç Farklı Örnekleme Ait En Düşük Doyum Elde Edilen İş Tatmini Maddeleri.231 Tablo 79: Üç Farklı Örneklemin Toplam İş Tatmini Genel Puanlarına İlişkin Betimleyici İstatistiklerin Karşılaştırılması ...231

Tablo 80: Üç Farklı Örneklemin İş Tatmini Faktörlerinden Elde Ettikleri Doyum Düzeyleri Sıralamalarının Karşılaştırılması ...232

Tablo 81: Genel Örneklemde Toplam İş Tatmini Modelini Belirleyen İş Tatmini Faktörlerine İlişkin Regresyon Analizi Sonuçları...233

Tablo 82: Kamu Üniversitelerinde İş Tatmini Modelini Belirleyen İş Tatmini Faktörlerine İlişkin Regresyon Analizi Sonuçları...234

Tablo 83: Vakıf Üniversitelerinde İş Tatmini Modelini Belirleyen İş Tatmini Faktörlerine İlişkin Regresyon Analizi Sonuçları...235

Tablo 84: Üç Farklı Örneklemin İş Tatminlerini Belirleyen İş Tatmini Faktörlerinin Önem Sıralamalarının Karşılaştırılması ...236

Tablo 85: Genel Örneklem İçin Cinsiyet ve İş Tatmini Faktörleri t Testi Sonuçları ...239

(15)

Tablo 86: Kamu Üniversiteleri İçin Cinsiyet ve İş Tatmini Faktörleri t Testi Sonuçları ....240 Tablo 87: Vakıf Üniversiteleri İçin Cinsiyet ve İş Tatmini Faktörleri t Testi Sonuçları ...241 Tablo 88: Genel Örneklem İçin Yaş ve İş Tatmini Faktörleri Korelasyon Analizi

Sonuçları...243 Tablo 89: Kamu Üniversiteleri İçin Yaş ve İş Tatmini Faktörleri Korelasyon Analizi

Sonuçları...244 Tablo 90: Vakıf Üniversiteleri İçin Yaş ve İş Tatmini Faktörleri Korelasyon Analizi

Sonuçları...245 Tablo 91: Yaş ve İş Tatmini Korelasyonlarının Örneklem Gruplarına Göre

Karşılaştırması ...246 Tablo 92: Genel Örneklem İçin Araştırma Görevliliği Süresi ve İş Tatmini Faktörleri

Korelasyon Analizi Sonuçları...248 Tablo 93: Kamu Üniversiteleri İçin Araştırma Görevliliği Süresi ve İş Tatmini

Faktörleri Korelasyon Analizi Sonuçları...249 Tablo 94: Vakıf Üniversiteleri İçin Araştırma Görevliliği Süresi ve İş Tatmini Faktörleri

Korelasyon Analizi Sonuçları...250 Tablo 95: Araştırma Görevliliğinde Bulunma Süresi ve İş Tatmini Korelasyonlarının

Örneklem Gruplarına Göre Karşılaştırması...251 Tablo 96: Genel Örneklem İçin Kurumda Çalışma Süresi ve İş Tatmini Faktörleri

Korelasyon Analizi Sonuçları...252 Tablo 97: Kamu Üniversiteleri İçin Kurumda Çalışma Süresi ve İş Tatmini Faktörleri

Korelasyon Analizi Sonuçları...254 Tablo 98: Vakıf Üniversiteleri İçin Kurumda Çalışma Süresi ve İş Tatmini Faktörleri

Korelasyon Analizi Sonuçları...255 Tablo 99: Kurumda Çalışma Süresi ve İş Tatmini Korelasyonlarının Örneklem

Gruplarına Göre Karşılaştırması ...256 Tablo 100: Genel Örneklem İçin Eğitim Düzeyi ve İş Tatmini Faktörleri ANOVA

Sonuçları...258 Tablo 101: Kamu Üniversiteleri İçin Eğitim Düzeyi ve İş Tatmini Faktörleri ANOVA

Sonuçları...261 Tablo 102: Vakıf Üniversiteleri İçin Eğitim Düzeyi ve İş Tatmini Faktörleri ANOVA

Sonuçları...263 Tablo 103: Eğitim Düzeyi ve İş Tatmini ANOVA Sonuçlarının Örneklem Gruplarına

Göre Karşılaştırması...265 Tablo 104: Üniversite Türü ve İş Tatmini Faktörleri t Testi Sonuçları ...266

(16)

Tablo 105: Genel Örneklem İçin Ana Bilim Dalı ve İş Tatmini Faktörleri İle İş Tatmini Genel Puanına İlişkin ANOVA Sonuçları...268 Tablo 106: Kamu Örneklemi İçin Ana Bilim Dalı ve İş Tatmini Faktörleri İle İş Tatmini

Genel Puanına İlişkin ANOVA Sonuçları...272 Tablo 107: Vakıf Örneklemi İçin Ana Bilim Dalı ve İş Tatmini Faktörleri İle İş Tatmini

Genel Puanına İlişkin ANOVA Sonuçları...275 Tablo 108: Ana Bilim Dalı ve İş Tatmini Düzeyine İlişkin ANOVA Sonuçlarının

Örneklem Gruplarına Göre Karşılaştırması...276 Tablo 109: Genel Örneklemde İletişim Doyumu ve İş Tatmini Genel Puanları ve

Faktörleri Arası Korelasyon Analizi ...278 Tablo 110: Kamu Üniversitelerinde İletişim Doyumu ve İş Tatmini Genel Puanları ve

Faktörleri Arası Korelasyon Analizi ...279 Tablo 111: Vakıf Üniversitelerinde İletişim Doyumu ve İş Tatmini Genel Puanları ve

Faktörleri Arası Korelasyon Analizi ...281 Tablo 112: İletişim Doyumu ve İş Tatmini İlişkisini İçeren Korelasyon Analizi

Sonuçlarının Örneklem Gruplarına Göre Karşılaştırması ...282 Tablo 113: Genel Örneklemde Yer Alan Deneklerin İş Tatmini Modelini Belirleyen

İletişim Doyumu Değişkenlerine İlişkin Regresyon Analizi Sonuçları ...284 Tablo 114: Kamu Üniversitelerindeki Deneklerin İş Tatmini Modelini Belirleyen İletişim

Doyumu Faktörlerine İlişkin Regresyon Analizi Sonuçları ...285 Tablo 115: Vakıf Üniversitelerindeki Deneklerin İş Tatmini Modelini Belirleyen İletişim

Doyumu Faktörlerine İlişkin Regresyon Analizi Sonuçları ...286 Tablo 116: Üç Farklı Örneklemin İş Tatminlerini Belirleyen İletişim Doyumu

Faktörlerinin Önem Sıralamalarının Karşılaştırılması ...287 Tablo 117: Genel Örneklemde Yer Alan Deneklerin İletişim Doyumu Modelini

Açıklayan İş Tatmini Değişkenlerine İlişkin Regresyon Analizi Sonuçları...288 Tablo 118: Kamu Üniversiteleri Örnekleminde Yer Alan Deneklerin İletişim Doyumu

Modelini Açıklayan İş Tatmini Değişkenlerine İlişkin Regresyon Analizi

Sonuçları...289 Tablo 119: Vakıf Üniversiteleri Örnekleminde Yer Alan Deneklerin İletişim Doyumu

Modelini Açıklayan İş Tatmini Değişkenlerine İlişkin Regresyon Analizi

Sonuçları...290 Tablo 120: Üç Farklı Örneklemin İş Tatminlerini Belirleyen İletişim Doyumu

Faktörlerinin Önem Sıralamalarının Karşılaştırılması ...291

(17)

ŞEKİLLER:

Şekil 1: Örgütsel İletişim Modeli...23 Şekil 2: İletişim Doyumu Boyutları, İş Tatmini ve Performans...66 Şekil 3: Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi...114

(18)

GİRİŞ

Sosyal bilimlerdeki araştırmalar gittikçe artan bir şekilde iletişimin önemine odaklanmaktadır (Perez, 2000: 9). Ortak bir hedefe ulaşmak için birlikte çalışan insanlardan meydana gelen bir kurumda iletişim bu sürecin hayati önem taşıyan bir parçası olarak yerini alır. Aslında iletişim, ortak bir hedef belirlenmeden önce var olmak zorundadır. Bir grup birlikte çalışan insan etkileşim kurmak zorundadır; dolayısıyla onlar (çalışanlar) ihtiyaçlarını, düşüncelerini, planlarını, uzmanlıklarını birbirlerine aktarmak zorundadırlar. İletişim bu bağlamda bilginin paylaşıldığı, etkinliklerin koordine edildiği ve daha iyi kararlar alma anlamına gelmektedir (Ober, 2001: 4).

Temel olarak iletişim; bireylerin özel ve iş hayatlarında tüm yaptıkları etkinliklerin çok önemli bir parçasını oluşturur. Kurumun dışında ya da içinde ne tür –liderlik, yönetim, örgütsel yapı, takım temelli ödül sistemleri- değişiklikler olursa olsun iletişim daima farklı fonksiyonları, grupları ve bireyleri tek bir amaçta toplayan bir yapıştırıcı olacaktır. Bunların mantıklı bir sonucu olarak etkili iletişim; tüm türdeki kurumlar –resmi kurumlar (hükümet), askeri kurumlar, ticari kurumlar, hastaneler, dernekler, okullar ve hatta evler- için çok önemli bir faktördür (Church, 1996: 5).

Ortak bir amaca ulaşmak için bir araya gelen bütün grup, topluluk ve kurumlar için iletişim, dün olduğu kadar bugün de önemlidir ve gelecekte de önemini koruyacaktır. Çünkü hayatın tüm alanlarında olduğu gibi kurumların da iletişimsiz yaşaması mümkün değildir.

Tüm topluluk etkinliklerinde, bir teşkilâtın kurulmasında, etkinliklerin uyumlaştırılması ve işlerin yürütülmesinde, yeterli ve etkili düzeyde iletişim gereklidir. Bundan dolayı kurum içinde ve dışında sürekli bilgi alış verişi oldukça önemlidir (Vural, 2003: 139-140).

İletişim, iş “makinesinin” dişlilerini yağlayan ve onu çalıştıran bir süreçtir. Bu sürecin desteklenmesi tepe yöneticilerinin günlük çalışmalarının yüzde 90’ında onlara eşlik eden iletişim yetenekleridir (Penrose, vd., 2001: 3). İletişim, örgütsel yönetimin ayrı bir parçası olarak düşünülemez. Diğer bir deyişle yönetim iletişimden oluşur. İletişim her kararı ve neredeyse her faaliyeti etkiler; iletişim belki de her kurum için en önemli tek güçtür. İletişim – sıradan kullanıldığı gibi- sadece insan iletişimini içermez aynı zamanda bilgisayar, elektronik posta gibi modern elektronik ofis araçlarının yönetimini de içerir (Trece ve Kleen, 1998: 34).

Teorisyenler ve araştırmacılar iletişimin örgütsel işleyişin önemli bir parçası olduğuna ilişkin önemli kanıtlar ortaya koymuşlardır. Örgütsel iletişim üzerinde çalışan uzmanlar,

(19)

iletişim ve örgütsel sonuçlar (çıktılar) arasındaki ilişkiyi araştırmak için çaba göstermeye devam etmektedirler. Araştırmalar iletişimin performansla, iş tatminiyle, verimlilikle ve örgütsel üyeliğe bağlılıkla ilişkili olduğunu göstermektedir (Raile, 2005; Ehlers, 2003; Goris vd., 2000; Potvin, 1991; Kongchan, 1985; Pincus, 1986; Goldhaber, vd., 1978; Alexander, vd., 1989; Marrett, vd., 1975; Muchinsky, 1977; Oh, vd., 1991).

Goldhaber (1990) Birleşik Devletler'deki iş girişimlerinin yüzde onundan daha fazlasının başarısız olmalarının ana nedenlerinin kötü yönetim ve başarısız çalışan iletişimi olduğunu belirtmiştir. Yönetim alanındaki araştırmacılar iletişimin etkili liderlik ve yönetim üzerindeki etkisine odaklanmışlardır. Örneğin Penley ve arkadaşlarının (1991) üzerinde önemle durdukları Mintzberg’in 10 yönetim rolünün 5’i yönetim için iletişim becerisine bağlıyken diğer 5’i ise doğrudan açık biçimde iletişimle ilgilidir (gruplar arası iletişim, hitap yeteneği, haber yayma, birini temsil etme (savunma) ve müzâkere (görüşme). House’ın (1971) hedef yönelimli liderlik modeline göre etkili liderlik astları hedefe ulaştıran iletişime bağlıdır.

Yüksek düzeyde iş tatmini; iş yaşam kalitesiyle, motivasyonla, çalışma süresiyle (aynı iş yerinde) ve düşük devamsızlıkla ilişkilendirilirken (Mobley, 1977; Locke, 1975); iletişim doyumundan memnun olmayan insanlar genellikle iyi çalışmamakta ya da kurumlara uyum sağlayamamaktadırlar (Hecht, 1978a). Ayrıca iş tatmini, ast-üst iletişim doyumu gibi belirli iletişim doyumu değişkenleriyle (Baird ve Diebolt, 1976), ast-üst uyumuyla (Hatfield ve Huseman, 1982) ve üst iletişim stiliyle (Richmond, vd., 1982) ilişkilidir.

Yurt dışında “İletişim doyumu” kavramı ve bu değişkenin iş sonuçları (özellikle iş tatmini) üzerindeki etkisini inceleyen oldukça fazla sayıda araştırma yapılmasına karşın;

Türkiye’de “iletişim doyumu” kavramı ve (bu kavramın) etkileri, örgütsel iletişim alanında (bu çalışma yapılana kadar) bakir bir alan olarak kalmıştır. Bu anlamda çalışmanın Türk(çe) iletişim literatürüne değerli katkılar sağlayacağı umulmaktadır.

Çalışmayı önemli kılan bir diğer faktör de sahip olduğu evren ve örneklemin özellikleridir. Türkiye’deki tüm araştırma görevlilerinin çalışmanın evrenini; 16 kamu, 13 de vakıf üniversitesinden olmak üzere toplam 1322 araştırma görevlisinin de örneklemi temsil ettiği düşünüldüğünde çalışmanın kapsamı ve boyutu daha iyi anlaşılmış olacaktır.

Çalışmanın saha araştırması kısmında Türkiye’de çok da sıkça kullanılmayan bir teknik olan elektronik posta yöntemi kullanılmıştır.

(20)

Çalışmayla Türkiye’deki kamu ve vakıf üniversitelerinde çalışan araştırma görevlilerinin öncelikle ayrı ayrı genel, kamu ve vakıf örneklemleri için iletişim doyumu düzeyleri ve iş tatmini düzeyleri ortaya konmuş, her üç örneklem grubu için bu düzeylerin demografik değişkenlerle ilişkisi (karşılaştırmalı olarak) incelenmiş, iki değişkenin ilişkisi yine her üç örneklem grubu için ayrı ayrı sınanmıştır. Ulaşılan bulgularla Türk Üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin iş tatmini ve iletişim doyumu ve de doyumsuzluk kaynakları ortaya konmuş ve bu sayede söz konusu doyum düzeylerinin artırılmasına yönelik olarak önerilerde bulunulmuştur.

Çalışma, yukarıdaki amaçlarına ulaşabilmek adına beş bölümde kurgulanmıştır. İlk bölümde; örgütsel iletişim kavramının tanımı önemi ve işlevleri, örgütsel iletişim etkililiği, ilk yapılan örgütsel iletişim araştırmaları ve odaklanılan araştırma konuları, örgütsel iletişimde yaklaşımlar, örgütsel iletişim türleri ele alınmaktadır.

Çalışmanın ikinci bölümü ise saha araştırması kısmının iki önemli değişkenlerinden biri olan iletişim doyumu kavramına ayrılmıştır. Bu bölümde de doyum ve iletişim doyumunun tanımı, kavramsal temelleri, iletişim doyumu kavramının tarihsel gelişim süreci ve geliştirilen ölçüm araçlarının incelenmesi, iletişim doyumu araştırmalarının incelenmesi ve örgütsel iletişim ölçeklerinin karşılaştırılması konularına yer verilmiştir.

Üçüncü bölümde saha araştırmasında ölçülen diğer bir değişken olan iş tatmini konusu ayrıntılı olarak ele alınmıştır. İş tatmini kavramının tanımı, gelişimi ve kavramsal temelleri, iş tatmini teorileri, iş tatmininin ilintili olduğu örgütsel değişkenler ve yapılan araştırmalar, iş tatmininin ölçümü, iş tatmininin öğeleri bu bölüm altında incelenen konulardır.

Dördüncü bölüm araştırmanın metodolojik süreçlerini kapsayan; araştırmanın tasarımı ve uygulanması, deneklerin seçimi ve örneklemin temsil gücü, soru formu ve ölçüm araçları ile verilerin toplanması ve istatistiksel analizler başlıklarını içermektedir.

Beşinci ve son bölümde ise alan araştırmasından elde edilen bulgular başlığı altında, deneklerin sosyo-demografik özellikleri, üç örneklem grubu (genel, kamu ve vakıf örneklemleri) için iletişim doyumu ve iş tatmini düzeyleri ile bu düzeylerin deneklerin demografik özellikleriyle ilişkisi ve yine üç örneklem grubunda iletişim doyumu ve iş tatmini ilişkisi karşılaştırmaları yer almıştır. Sonuç bölümünde de elde edilen bulgularla önceki benzer çalışmalar kıyaslanmış ve nihai olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca yine bu bölümde

önerilere de yer verilmiştir.

(21)

PROBLEM

II. Dünya Savaşı yıllarına kadar işletmelerde yönetimsel anlayış rekabet avantajını yakalamada birincil önceliği teknoloji ve makineleşmeye vermekteydi. Yönetim, çalışanlarına da adeta bir makine gibi yaklaşmaktaydı. 1940’lı yıllara doğru yönetimsel anlamda belki de yepyeni bir çığır olarak adlandırılabilecek zihniyet değişikliğine gidildi. En büyük rekabet avantajının “insan” faktörüyle sağlanabileceği fikri taraftar bulmaya başladı.

Bu aşamada yönetimin çalışanına bakışındaki görüş açısı farklılığı iki ana noktada odaklanmaktadır. Bunlardan ilki çalışanların bir makine olmadığı ve çalışanlardan makinelerden verim alındığı gibi verim alınamayacağının anlaşılmış olmasıdır. İkincisi ve daha da önemlisi bir işletmenin rekabet avantajı elde edebilmesi için elindeki en önemli kaynağın “insan kaynağı” olduğu fikrinin benimsenmesidir.

Bütün bu çalışmalar çalışanların hem kendilerini geliştirmelerini, bu sayede işten en üst düzeyde doyum sağlamalarını ve neticede de kurumlarına da yine en üst düzeyde fayda sağlamalarını amaçlamaktadır. Sözü edilen amaçlara ulaşılabilmesinde en önemli araçlardan biri de “iletişim” olgusudur. Kurum içinde sağlıklı bir bilgi akışının olması kurumun hem o andaki iç işleyişi hem de uzun vadeli hedeflere ulaşmasında hassas bir öneme sahiptir.

Çalışanların kendi aralarındaki iletişim, ast üst ilişkilerinde kurulan iletişim, yönetim kademelerinin çalışanlarıyla kurduğu iletişim yine burada kullanılan geribildirimler örgütsel iletişim çerçevesinde ele alınabilecek konuları içermektedir. Yerli ve yabancı araştırma sonuçları örgütsel iletişim etkinliklerinin performans, iş doyumu, verimlilik, aidiyet gibi konularla ilişkili olduğu sonucunu ortaya koymuştur. Bu çalışma, örgütsel iletişim bağlamında iletişim doyumunun iş tatminini sağlama üzerindeki etkisini inceleyecektir.

Çalışmanın uygulama kısmında ise vakıf ve kamu üniversitelerinde görev yapan araştırma görevlilerinin iş tatminleri üzerinde örgütsel iletişim doyumunun etkisi karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır.

Kurumların, çalışanlarının iş tatminini sağlamada örgütsel iletişimin ve iletişim doyumunun önemini yeterince kavramamış olmaları, bu konu hakkında bilgi ve bilinç eksikliği içinde bulunmaları, örgütsel iletişim yöntem ve süreçlerini yeterince yerine getirememeleri ve bunun bir sonucu olarak çalışanlarında görülen iş doyumsuzluğu gibi

(22)

örgütsel sorunlarla başa çıkmak zorunda kalmaları bu çalışmanın sorunsalını teşkil etmektedir.

AMAÇ

Çalışmanın temel amacı; kamu ve vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin iletişim doyumu ve iş tatmini kaynaklarını ortaya koymak, bu kaynakların genel, kamu ve vakıf örneklemlerindeki araştırma görevlilerine göre farklı olup olmadığını test etmek, iletişim doyumu ve iş tatmini düzeylerinin deneklerin demografik özelikleriyle ilişkisini örneklem gruplarını karşılaştırarak ortaya koymak ve yine üç örneklem grubu için iletişim doyumu – iş tatmini ilişkisini incelemektir. Bu genel amaca bağlı olarak aşağıda araştırma soruları ve hipotezlerde belirtilen konular incelenecektir:

Araştırma Sorusu 1: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin iletişim doyumu genel puan düzeyi ile en yüksek ve en düşük doyum elde ettikleri iletişim doyumu faktörleri nelerdir?

Genel örneklemdeki deneklerin genel iletişim doyum düzeylerinde iletişim doyum faktörlerinin ağırlık sıralamalarını ortaya koymak amacıyla şu araştırma sorusu yazılmıştır:

Araştırma Sorusu 2: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin genel iletişim doyumuna anlamlı katkıda bulunan iletişim doyumu faktörleri ağırlıklarına göre nasıl sıralanmaktadır?

Birinci araştırma sorusuna bağlı olarak genel örneklemde yer alan deneklerin iletişim doyum düzeylerinin onların demografik özelliklerine göre farklılaşacağı ön görüsünden hareketle aşağıdaki hipotezlere yer verilmiştir.

Önceki araştırmaların hiç birisi cinsiyet ve iletişim doyumu faktörlerinden hiç birisi arasında bir ilişki kuramamasına rağmen Gregson (1987: 1-126) Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Derneği’ne üye 311 kişiden oluşan örnekleminde erkeklerin yatay/resmi (biçimsel) olmayan iletişim faktöründe kadınlara göre daha fazla doyum yaşadıklarını ortaya koymuştur. Bu düşünceden hareketle şu hipoteze yer verilmiştir:

Hipotez 1: Genel örneklemdeki erkek araştırma görevlilerinin elde ettikleri iletişim doyum düzeyi, kadın araştırma görevlilerine göre daha yüksektir.

(23)

Çalışmada demografik nitelik olarak etkisi incelenen bir diğer değişken ise yaş değişkenidir. Nicholson (1980: 100), ortaokul öğretmenleri ve yöneticileri arasında yaptığı çalışmasında deneklerin yaşları yükseldikçe daha fazla iletiuşim doyumu elde ettiklerini ortaya koymuştur. Yine Nicholson (1980) da devlet okulundaki öğretmenlerin yaşlarıyla iletişim doyum düzeyleri arasında pozitif korelasyon bulmuştur.

Monaco'nun (1985) 329 öğretmen üzerinde öğretmen yaşının etkisiyle ilgili yaptığı araştırma Nicholson'ın bulgularını desteklemektedir. Bu çalışma daha yüksek yaştaki öğretmenlerin daha yüksek iletişim doyum puanına sahip olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Monaco (1985) buna ek olarak çalışma süresi ile iletişim doyumu arasında benzer pozitif korelasyonun olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Kongchan (1985: 168) 10 farklı üniversitede görevli, yönetici olmayan 320 ticari fakülte öğretim üyeleri üzerinde yaptığı çalışmasında iletişim doyumu faktörlerinden sadece örgütsel bütünleşme faktörünün personelin yaşına göre anlamlı şekilde farklılaştığını bulmuştur. Daha yaşlı denekler bu faktörden gençlere göre daha fazla doyum elde etmektedirler. Ortaya konan tüm araştırma bulgularından hareketle 2 numaralı hipotez kaleme alınmıştır:

Hipotez 2: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin yaşları yükseldikçe elde ettikleri iletişim doyum düzeyleri de yükselmektedir.

Monaco (1985), öğretmenler üzerinde yaptığı çalışmasında öğretmenlerin çalışma süresi ile iletişim doyum düzeyleri arasında pozitif korelasyonun olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Buna bağlı olarak 3 ve 4 numaralı hipotezlere yer verilmiştir.

Hipotez 3: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin araştırma görevliliğinde bulunma süreleri ile iletişim doyum düzeyleri arasında pozitif korelasyon vardır.

Hipotez 4: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin kurumda çalışma süreleri arttıkça iletişim doyum düzeyleri de artmaktadır.

Eğitim düzeyi pek çok konuda insanların algılamalarına etki etmektedir. Nicholson (1980) devlet okulundaki öğretmenler üzerinden yaptığı çalışmasında deneklerin eğitim düzeylerinin yükseldikçe iletişim doyumu faktörlerinden daha fazla doyum elde ettiklerini ortaya koymuştur. Bu bulgudan hareketle 5 numaralı hipotez yazılmıştır

(24)

Hipotez 5: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin eğitim düzeyleri yükseldikçe, iletişim doyum düzeyleri de yükselmektedir.

Çalışmanın odak noktasını oluşturan konu, deneklerin çalıştıkları üniversitenin türüne göre (kamu ya da vakıf üniversitesi olması) elde ettikleri doyum düzeyinin farklılaşacağını içermektedir. Vakıf üniversitelerinin pek çok anlamda çalışanlarına daha elverişli koşullar sağladığı göz önünde bulundurularak şu hipoteze yer verilmiştir:

Hipotez 6: Vakıf üniversitelerinde çalışan araştırma görevlileri kamu üniversitelerindeki meslektaşlarına göre daha yüksek iletişim doyumu elde etmektedirler.

Araştırma görevlilerinin çalıştıkları farklı alanların (sosyal, fen, sağlık ve eğitim bilimleri) onların çalışma şartlarındaki iletişim algılamalarını da etkileyeceği düşünülmüştür.

Özellikle sosyal bilimler alanında çalışan araştırma görevlilerinin çalıştıkları alan itibariyle daha fazla ve verimli sosyal ilişkide bulunacakları öngörüsüyle 7 numaralı hipotez yazılmıştır:

Hipotez 7: Genel örneklemde sosyal bilimler alanında çalışan araştırma görevlileri diğer alanlarda (fen, sağlık ve eğitim bilimleri) çalışan meslektaşlarına göre daha yüksek düzeyde iletişim doyumu yaşamaktadırlar.

Araştırma Sorusu 3: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin iletişim doyumu genel puan düzeyi ile en yüksek ve en düşük doyum elde ettikleri iletişim doyumu faktörleri nelerdir?

Kamu üniversitelerindeki deneklerin genel iletişim doyum düzeylerinde iletişim doyum faktörlerinin ağırlık sıralamalarını ortaya koymak amacıyla şu araştırma sorusu yazılmıştır:

Araştırma Sorusu 4: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin genel iletişim doyumuna anlamlı katkıda bulunan iletişim doyumu faktörleri ağırlıklarına göre nasıl sıralanmaktadır?

Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin iletişim doyum düzeylerinin genel örneklemde belirtilen gerekçeler nedeniyle onların demografik özelliklerine göre farklılaşacağı öngörülmüş ve aşağıdaki hipotezlere yer verilmiştir.

(25)

Hipotez 8: Kamu üniversitelerindeki erkek araştırma görevlilerinin elde ettikleri iletişim doyum düzeyi, kadın araştırma görevlilerine göre daha yüksektir.

Hipotez 9: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin yaşları yükseldikçe elde ettikleri iletişim doyum düzeyleri de yükselmektedir.

Hipotez 10: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin araştırma görevliliğinde bulunma süreleri ile iletişim doyum düzeyleri arasında pozitif korelasyon vardır.

Hipotez 11: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin kurumda çalışma süreleri arttıkça iletişim doyum düzeyleri de artmaktadır.

Hipotez 12: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin eğitim düzeyleri yükseldikçe iletişim doyum düzeyleri de yükselmektedir.

Hipotez 13: Kamu üniversitelerindeki sosyal bilimler alanında çalışan araştırma görevlileri diğer alanlarda (fen, sağlık ve eğitim bilimleri) çalışan meslektaşlarına göre daha yüksek düzeyde iletişim doyumu yaşamaktadırlar.

Kamu ve vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlileri için yazılan araştırma soruları ve hipotezler karşılaştırma yapabilmeyi mümkün kılmak amacıyla bu kez vakıf üniversiteleri için yazılmıştır.

Araştırma Sorusu 5: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin iletişim doyumu genel puan düzeyi ile en yüksek ve en düşük doyum elde ettikleri iletişim doyumu faktörleri nelerdir?

Vakıf üniversitelerindeki deneklerin genel iletişim doyum düzeylerinde iletişim doyum faktörlerinin ağırlık sıralamalarını ortaya koymak amacıyla şu araştırma sorusu yazılmıştır:

Araştırma Sorusu 6: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin genel iletişim doyumuna anlamlı katkıda bulunan iletişim doyumu faktörleri ağırlıklarına göre nasıl sıralanmaktadır?

Beşinci araştırma sorusuna bağlı olarak (tıpkı birinci ve üçüncü araştıırma sorularında olduğu gibi) vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin iletişim doyumu genel ortalama

(26)

puanı ve faktör puanlarının onların demografik özelliklerine göre farklılaşıp farklılaşmadığını test etmek amacıyla genel örneklemde belirtilen araştırma bulguları ışığında aşağıdaki hipotezler ifade edilmiştir:

Hipotez 14: Vakıf üniversitelerindeki erkek araştırma görevlilerinin elde ettikleri iletişim doyum düzeyi, kadın araştırma görevlilerine göre daha yüksektir.

Hipotez 15: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin yaşları yükseldikçe elde ettikleri iletişim doyum düzeyleri de yükselmektedir.

Hipotez 16: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin araştırma görevliliğinde bulunma süreleri ile iletişim doyum düzeyleri arasında pozitif korelasyon vardır.

Hipotez 17: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin kurumda çalışma süreleri arttıkça iletişim doyum düzeyleri de artmaktadır.

Hipotez 18: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin eğitim düzeyleri yükseldikçe iletişim doyum düzeyleri de yükselmektedir.

Hipotez 19: Vakıf üniversitelerindeki sosyal bilimler alanında çalışan araştırma görevlileri diğer alanlarda (fen, sağlık ve eğitim bilimleri) çalışan meslektaşlarına göre daha yüksek düzeyde iletişim doyumu yaşamaktadırlar.

Her üç örneklem grubunda yer alan araştırma görevlilerinin iletişim doyumu ile ilgili araştırma soruları ve hipotezlere yer verildikten sonra çalışmada diğer bir araştırma konusu olan iş tatmini ile ilgili aşağıda yer alan araştırma soruları ve hipotezlere yer verilmiştir.

Araştırma Sorusu 7: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin iş tatmini genel puan düzeyi ile en yüksek ve en düşük doyum elde ettikleri iş tatmini faktörleri nelerdir?

Genel örneklemdeki deneklerin genel iş tatmini düzeylerinde iş tatmini faktörlerinin ağırlık sıralamalarını ortaya koymak amacıyla şu araştırma sorusu yazılmıştır:

Araştırma Sorusu 8: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin genel iş tatmini puanına anlamlı katkıda bulunan iş tatmini faktörlerinin ağırlıkları nasıl sıralanmaktadır?

(27)

Genel örneklemde yer alan deneklerin iş tatmini genel ortalama puanı ile iş tatmini faktörlerinden elde ettikleri doyum düzeylerinin onların demografik özelliklerine göre farklılaşacağı öngörülmüştür.

Bir takım iş koşulları ve niteliklerinin erkek ve kadın çalışanların iş tatminini etkilediği ortaya konmuştur (Chambers, 1999: 69; Johnston, 1976: 98; Volkwein ve Parmley, 2000: 95; Mottaz, 1986: 359-378; Moore, 1985: 663-678; Phelan, 1994: 95). Çok sayıda araştırma, kadınların işleriyle ilgili olarak daha düşük statü, ücret ve otoriteye sahip olmalarına rağmen erkeklerinkine benzer iş tatmini düzeyine sahip olduklarını belirtmelerinin nedenini araştırmaktadır (Phelan, 1994: 95). Bu amaca yönelik çalışmalar genellikle kadınların iş tatminlerinin erkeklerinkinden farklı olduğu yönünde bir başlangıç hipotezi sunarlar (Mobley, vd., 1994: 79; Mottaz, 1986: 359-378; Phelan, 1994: 95).

MacMillan (1999: 45) öğretmenlerin iş tatmin düzeyleri üzerine yaptığı araştırmasında cinsiyette görülen anlamlı farklılığın kadın öğretmenlerin lehine olduğunu bulmuştur. Diğer bir deyişle kadın öğretmenler anlamlı bir şekilde erkek meslektaşlarından daha fazla doyuma ulaşmaktadırlar. Bu bulgulardan hareketle aşağıda yer alan hipotez yazılmıştır:

Hipotez 20: Genel örneklemdeki kadın araştırma görevlileri erkek meslaktaşlarına göre daha yüksek iş tatmini düzeyine sahiptirler.

Demografik bir değişken olarak etkisi incelenen diğer özellikler de yaş ve çalışma süresi değişkenleridir. MacMillan (1999: 45) öğretmenlerin iş tatmin düzeyleri üzerine yaptığı araştırmasında çalışma süresinin (yıl) öğretmen iş doyumu üzerinde negatif anlamlı etkisinin olduğunu bulmuştur. Bu araştırma sonucuna göre daha uzun süre çalışan öğretmenler daha az doyuma ulaşmaktadırlar. Bu bulgudan hareketle şu hipotezler ifade edilmiştir:

Hipotez 21: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin yaşları ile iş tatmin düzeyleri arasında negatif ilişki vardır.

Hipotez 22: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin ne kadar süredir araştırma görevlisi oldukları ile iş tatmin düzeyleri arasında negatif yönlü ilişki vardır.

Hipotez 23: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin kurumda çalışma süreleri ile iş tatmini düzeyleri arasında negatif ilişki vardır.

(28)

İş tatmini üzerinde etkisi incelenen bir diğer değişken de eğitim düzeyidir. Çalışanların niteliklerinin iş tatmin puanıyla negatif ilişkisinin olduğu ortaya konmuştur. Örneğin, Robinson vd. (1997) daha yüksek eğitim düzeyinin ıslahevi görevlilerinde negatif iş doyumunu artırdığını bulmuşlardır. Buradan hareketle aşağıdaki hipoteze yer verilmiştir:

Hipotez 24: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin eğitim düzeyleriyle iş tatmini düzeyleri arasında negatif ilişki vardır.

Çalışmanın temel amaçlarından biri de araştırma görevlilerinin iş tatmin düzeylerinin çalıştıkları üniversitenin türüne göre farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymaktır. Daha açık bir ifadeyle vakıf üniversitelerinde çalışan araştırma görevlilerinin daha olumlu çalışma şartlarına sahip oldukları varsayımından hareketle şu hipotez yazılmıştır:

Hipotez 25: Vakıf üniversitelerinde çalışan araştırma görevlileri kamu üniversitelerindeki meslektaşlarına göre daha yüksek iş tatmin düzeyine sahiptirler.

Araştırma görevlilerinin çalıştıkları farklı alanların (sosyal, fen, sağlık ve eğitim bilimleri) onların çalışma şartlarına bağlı olarak iş tatmini düzeylerini etkileyeceği düşünülmüştür. Özellikle sosyal bilimler alanında çalışan araştırma görevlilerinin çalıştıkları alan itibariyle daha fazla ve verimli sosyal ilişkide bulunacakları öngörüsüyle aşağıdaki hipotez yazılmıştır:

Hipotez 26: Genel örneklemde sosyal bilimler alanında çalışan araştırma görevlileri diğer alanlarda (fen, sağlık ve eğitim bilimleri) çalışan meslektaşlarına göre daha yüksek düzeyde iş tatmini yaşamaktadırlar.

Araştırma Sorusu 9: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin iş tatmini genel puan düzeyi ile en yüksek ve en düşük doyum elde ettikleri iş tatmini faktörleri nelerdir?

Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin genel iş tatmini düzeylerinde iş tatmini faktörlerinin ağırlık sıralamalarını ortaya koymak amacıyla şu araştırma sorusu yazılmıştır:

Araştırma Sorusu 10: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin genel iş tatmini puanına anlamlı katkıda bulunan iş tatmini faktörlerinin ağırlıkları nasıl sıralanmaktadır?

(29)

Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin iş tatmini genel ortalama puanı ile iş tatmini faktörlerinden elde ettikleri doyum düzeylerinin genel örneklemde belirtilen gerekçeler nedeniyle onların demografik özelliklerine göre farklılaşacağı ön görüsünden hareket edilmiş ve şu hipotezlere yer verilmiştir:

Hipotez 27: Kamu üniversitelerindeki kadın araştırma görevlileri erkek meslaktaşlarına göre daha yüksek iş tatmini düzeyine sahiptirler

Hipotez 28: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin yaşları ile iş tatmin düzeyleri arasında negatif ilişki vardır.

Hipotez 29: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin ne kadar süredir araştırma görevlisi oldukları ile iş tatmin düzeyleri arasında negatif yönlü ilişki vardır.

Hipotez 30: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin kurumda çalışma süreleri ile iş tatmini düzeyleri arasında negatif ilişki vardır.

Hipotez 31: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin eğitim düzeyleriyle iş tatmini düzeyleri arasında negatif ilişki vardır.

Hipotez 32: Kamu üniversitelerindeki sosyal bilimler alanında çalışan araştırma görevlileri diğer alanlarda (fen, sağlık ve eğitim bilimleri) çalışan meslektaşlarına göre daha yüksek düzeyde iş tatmini yaşamaktadırlar.

Araştırma Sorusu 11: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin iş tatmini genel puan düzeyi ile en yüksek ve en düşük doyum elde ettikleri iş tatmini faktörleri nelerdir?

Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin genel iş tatmini düzeylerinde iş tatmini faktörlerinin ağırlık sıralamalarını ortaya koymak amacıyla şu araştırma sorusu yazılmıştır:

Araştırma Sorusu 12: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin genel iş tatmini puanına anlamlı katkıda bulunan iş tatmini faktörlerinin ağırlıkları nasıl sıralanmaktadır?

Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin iş tatmini genel ortalama puanı ile iş tatmini faktörlerinden elde ettikleri doyum düzeylerinin genel örneklemde belirtilen

(30)

gerekçeler nedeniyle onların demografik özelliklerine göre farklılaşacağı ön görüsünden hareket edilmiş ve şu hipotezlere yer verilmiştir:

Hipotez 33: Vakıf üniversitelerindeki kadın araştırma görevlileri erkek meslaktaşlarına göre daha yüksek iş tatmini düzeyine sahiptirler.

Hipotez 34: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin yaşları ile iş tatmin düzeyleri arasında negatif ilişki vardır.

Hipotez 35: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin ne kadar süredir araştırma görevlisi oldukları ile iş tatmin düzeyleri arasında negatif yönlü ilişki vardır.

Hipotez 36: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin kurumda çalışma süreleri ile iş tatmini düzeyleri arasında negatif ilişki vardır.

Hipotez 37: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin eğitim düzeyleriyle iş tatmini düzeyleri arasında negatif ilişki vardır.

Hipotez 38: Vakıf üniversitelerindeki sosyal bilimler alanında çalışan araştırma görevlileri diğer alanlarda (fen, sağlık ve eğitim bilimleri) çalışan meslektaşlarına göre daha yüksek düzeyde iş tatmini yaşamaktadırlar.

Çalışmanın ana amacı; araştırma görevlilerinin iletişim doyumu ve iş tatmini düzeylerinin ortaya konması bu düzeylerin kamu ve vakıf üniversitelerine göre karşılaştırılması ve de iletişim doyumunun iş tatmini üzerindeki etkisinin incelenmesi şeklinde özetlenmişti.

1970'lerin ortalarından beri iletişim doyumu ve iş tatmini araştırması heyecanlı bir şekilde artmaktadır. Bu çalışmaların çoğu iş tatmininin belirleyici bir unsuru olarak ast ve üstler arasındaki iyi iletişimin önemine odaklanmıştır (Muchinsky, 1977). Örgütsel iletişim doyumu araştırması iş tatminiyle pozitif korelasyonun tutarlı kanıtını sunmaktadır. Resmi çalışanlar üzerinde yaptığı çalışmasında Avery (1977 aktaran Perez, 2000: 20) sekiz faktörün tamamının en alt doyum düzeyinde algılandığını ve her bir iletişim doyum faktörünün iş tatminiyle anlamlı korelasyona sahip olduğunu bulmuştur.

Pincus’un (1986) 327 hemşire üzerinde uyguladığı diğer bir çalışma ise çeşitli önemli bulgulara ulaşmıştır. Hastanede analizler; iletişim doyumu ve iş tatmini arasında, iletişim

(31)

iklimi ve çalışan tatmini arasında ve üst yönetim iletişimi ve çalışan memnuniyeti arasında pozitif ilişki olduğunu ortaya koymuştur. İletişim süreci çalışan tatmini üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir.

Bu bulgulardan hareketle aşağıdaki hipotezler yazılmıştır.

Hipotez 39: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin iletişim doyumu genel ortalama puanı ve faktörleriyle iş tatmini genel ortalama puanı ve faktörleri arasında pozitif, anlamlı ilişki vardır.

Hipotez 40: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin iletişim doyumu genel ortalama puanı ve faktörleriyle iş tatmini genel ortalama puanı ve faktörleri arasında pozitif, anlamlı ilişki vardır.

Hipotez 41: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin iletişim doyumu genel ortalama puanı ve faktörleriyle iş tatmini genel ortalama puanı ve faktörleri arasında pozitif, anlamlı ilişki vardır.

Kamu ve vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin iletişim doyumu ve iş tatminine ilişkin karşılaştırmalarını daha net ortaya koyabilmek amacıyla takip eden araştırma sorularına yer verilmiştir.

Araştırma Sorusu 13: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin genel iş tatminine anlamlı katkıda bulunan iletişim doyumu faktörleri ağırlıklarına göre nasıl sıralanmaktadır?

Araştırma Sorusu 14: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin genel iş tatminine anlamlı katkıda bulunan iletişim doyumu faktörleri ağırlıklarına göre nasıl sıralanmaktadır?

Araştırma Sorusu 15: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin genel iş tatminine anlamlı katkıda bulunan iletişim doyumu faktörleri ağırlıklarına göre nasıl sıralanmaktadır?

Araştırma Sorusu 16: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin genel iletişim doyumuna anlamlı katkıda bulunan iş tatmini faktörleri ağırlıklarına göre nasıl sıralanmaktadır?

(32)

Araştırma Sorusu 17: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin genel iletişim doyumuna anlamlı katkıda bulunan iş tatmini faktörleri ağırlıklarına göre nasıl sıralanmaktadır?

Araştırma Sorusu 18: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin genel iletişim doyumuna anlamlı katkıda bulunan iş tatmini faktörleri ağırlıklarına göre nasıl sıralanmaktadır?

Son olarak her üç örneklem grubu için iş tatminine anlamlı katkıda bulunan iletişim doyumu faktörleri ile demografik değişkenlerin neler olduğunu ve yine üç örneklem grubu için iletişim doyumuna anlamlı katkıda bulunan iş tatmini faktörleri ile demografik değişkenlerin neler olduğunu ortaya koymak amacıyla aşağıdaki araştırma sorularına yer verilmiştir:

Araştırma Sorusu 19: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin genel iş tatminine anlamlı katkıda bulunan iletişim doyumu faktörleri ve demografik değişkenler hangileridir?

Araştırma Sorusu 20: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin genel iş tatminine anlamlı katkıda bulunan iletişim doyumu faktörleri ve demografik değişkenler hangileridir?

Araştırma Sorusu 21: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin genel iş tatminine anlamlı katkıda bulunan iletişim doyumu faktörleri ve demografik değişkenler hangileridir?

Araştırma Sorusu 22: Genel örneklemdeki araştırma görevlilerinin genel iletişim doyumuna anlamlı katkıda bulunan iş tatmini faktörleri ve demografik değişkenler hangileridir?

Araştırma Sorusu 23: Kamu üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin genel iletişim doyumuna anlamlı katkıda bulunan iş tatmini faktörleri ve demografik değişkenler hangileridir?

Araştırma Sorusu 24: Vakıf üniversitelerindeki araştırma görevlilerinin genel iletişim doyumuna anlamlı katkıda bulunan iş tatmini faktörleri ve demografik değişkenler hangileridir?

Referanslar

Benzer Belgeler

In this study, the inhibitory effects of 11 different anticancer drugs including paclitaxel, amethopterin, etoposide, irinotecan, gemcitabine, 5-fluorouracil, oxali- platin,

Orta ve a¤›r zekâ gerili¤i olan grupta anlaml› düzeyde daha az psikiyatrik efl tan›n›n saptanmas› zekâ gerili¤inin düzeyi artt›kça tan› koyma sürecinin

Bu kapsamda yapılan çalışma sonucunda kadın polislerin evlilikte problem çözme becerilerinin, erkek polislerden daha yüksek olduğu; hizmet süresi 11-15 yıl

Demokrasi kültüründe seçimler; partiler, adaylar ve seçmenleri bir araya getiren en önemli aktivite dir. Bu aktivite siyasal seçim kampanyası olarak

Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü personelinin medeni durumlarına göre ücret yönetimi doyum düzeyinin hesaplanılmasında evli grubunda doyum puanı 76.02 ve

Bunun için döviz kurlarını açıklamaya yönelik geleneksel yaklaşımlar ele alındıktan sonra, yeni yaklaşımlardan Mundell Fleming modeli yaklaşımı, parasalcı

Piyeste yeni devletin dil po­litikası (öztürkçeleştirme), halkçılık ve köycülük (köyün kalkındırılması), Köy Enstitüsü pro­jesinin faydaları gibi

29 Temmuz 1918 tarihinde Osmanlı askerî havacılık teşkilatında yapılan yeni bir değişiklik ile Umuru Havaiye Müfettişliği kaldırılarak yerine Kuvayî Havaiye