T. C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
GİYİM ENDÜSTRİSİ VE GİYİM SANATLARI EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI GİYİM SANATLARI EĞİTİMİ BİLİM DALI
TÜRKİYE'DE GİYİM EĞİTİMİ VEREN MESLEK
LİSELERİNDEKİ ÖĞRENCİLERİN SANAYİ
UYGULAMALARININ İŞLETMELER, ÖĞRENCİLER VE
KOORDİNATÖR ÖĞRETMENLER AÇISINDAN
DEĞERLENDİRİLMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
DANIŞMAN
YRD. DOÇ. DR. NURGÜL KILINÇ
HAZIRLAYAN
ÖNSÖZ
Her eğitim sisteminin ve programının belirli amaçları vardır. Bu programlar, okul ile sanayi sektörünün ortak sorumluluk, mevcut kaynaklardan en üst düzeyde yararlanma, gençliğe ve topluma hizmet, eğitim olanaklarını zenginleştirme ve öğrenmede işlevsellik gibi temel kavramlara dayalı olarak belirli amaçları gerçekleştirmeyi hedefler.
Ülkemizde işletmelerde beceri eğitiminin tamamen yaygınlaşamadığı görülmektedir. Okul sanayi ilişkilerini düzenleyen 3308 sayılı yasa ve yönetmelikler, ortaklığa dayalı eğitimde yeni kavramlar, yeni işlevler ve yeni yapılar oluşturulmasını sağlamıştır.
Yasanın gerektirdiği koşullar sağlanmadığı ve yapısal değişmeler gerçekleşmediği zaman çeşitli sorunların ortaya çıkma olasılığı artar. Yasanın uygulamaya geçmesinden bu yana ilgililerin davranışlarından, eğitim sisteminden ve fiziksel ortam yetersizliklerinden kaynaklanan bazı sorunların ortaya çıktığı gözlenmektedir.
Bu araştırma, Türkiye’de giyim eğitimi veren meslek liselerindeki öğrencilerin sanayi uygulamalarının işletmeler, öğrenciler ve koordinatör öğretmenler açısından değerlendirilmesi amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür.
Bu araştırmanın gerçekleşmesinde araştırmanın her aşamasında öneri ve katkılarının yanı sıra değerli zamanını, bilgi ve tecrübelerini esirgemeyen, birlikte çalışmaktan onur duyduğum tez danışmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Nurgül KILINÇ’a, araştırmanın istatistik aşamasında öneri ve katkılarda bulunan, en yoğun çalışmalarının arasında bile zamanını ayırmaktan çekinmeyen değerli hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. Nadir ÇELİKÖZ’e, araştırmalarım için gerekli ortam ve desteği sunan meslek liselerindeki koordinatör öğretmenlere, anketlerin uygulanmasında yardımcı olan öğrencilere ve hazır giyim işletmelerinin yöneticilerine, çalışmam süresince sürekli desteğini hissettiğim Öğr. Gör. Emine ESİRGENLER ve Gürcan YURTSEVEN’e, ve hayatımın her döneminde karşılaştığım bütün güçlüklerde desteklerini yanımda hissettiğim başta annem olmak üzere sevgili aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
ÖZET
Hızla değişen endüstri ile doğrudan doğruya ilişkili olan okullarımızın amacına ulaşması için verilen eğitimin, gerçek işyeri koşulları içinde yapılan eğitimle desteklenmesinin daha başarılı sonuçlar verdiği bilinmektedir. Böylece mesleki ve teknik öğretim kurumlarında temel bilgi ve becerileri okul atölyelerinde kazanan öğrencilerin laboratuar ve atölye uygulamalarını gerçek üretim ortamı içinde endüstri ve işyerlerinde yapmaları, nitelikli insan gücü yetiştirilmesi bakımından zorunlu görülmektedir.
Bu araştırma giyim eğitimi veren meslek liselerindeki öğrencilerin sanayi uygulamalarının değerlendirilmesi amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür.
Türkiye'de giyim eğitimi veren meslek liselerindeki öğrencilerin sanayi uygulamalarının işletmeler, öğrenciler ve koordinatör öğretmenler açısından değerlendirildiği bu araştırmada okul survey yöntemi kullanılmıştır.
Adana, Ankara, Aydın, Balıkesir, İstanbul, İzmir, Sakarya ve Tekirdağ illerinde bulunan giyim eğitimi veren meslek liselerinde bulunan son sınıf öğrencileri, bu öğrencilerin koordinatör öğretmenleri ve sanayi uygulaması için gittikleri işletmeler araştırmanın örneklemini oluşturmuştur.
Araştırmanın verileri bu 8 ilde bulunan 14 meslek lisesinde giyim eğitimi alan 233 son sınıf öğrencisinden, bu öğrencilerle ilgilenen 46 koordinatör öğretmen\yöneticiden ve bu öğrencilerin staj yapmak üzere gittikleri 58 işletmeden anket yoluyla toplanmıştır.
Anketlerde yer alan sorular staj yeri belirleme, işletmelerin staj için yeterlilikleri, stajların yürütülmesi, stajların değerlendirilmesi, öğrencilerin geleceğe yönelik planları, koordinatör öğretmen, stajların ilgili taraflara olan kazanımları, stajlarla ilgili karşılaşılan problemler ve stajların daha verimli hale getirilmesi ile ilgili 9 ana başlık çerçevesinde geliştirilmiştir.
Bu ana başlıklar altında işletmelerin teknolojik durumları, öğrencilerin sahip oldukları kuvvetli özellikler, teorik eğitimi veren kişi, öğrencilerin paketleme ile depolama-sevk konusundaki yeterlilikleri ve koordinatör öğretmenlerin işletmeleri ziyaret sıklığı konularında öğrenci, işletme ve koordinatör öğretmen görüşleri arasında bir fark bulunmamaktadır.
ABSTRACT
It has been proved that in order for our schools, which are so connected with industry which develop rapidly, to reach their goal, the education hold would be much better if supported by the education hold in workplaces.
This study was planned to evaluate the industrial applications in vocational high schools focusing on clothing.
The method of the study is “school survey” in which industrial applications of students in vocational high schools were evaluated from the point of view of industrial institutions, students and advisers.
The data of this survey was collected with the help of questionnaire from 233 seniors in 8 cities in 14 vocational schools, from 46 advisers and from 58 corporations where the students have been for practical training.
The questions in the surveys are: * determining the place for training
* capabilities of the corporations for training * performing the training
* evaluation of the training
* plans of the students for the future * coordinator instructor
* gains for the parties concerned
* problems encountered related with the training * making the training more effective
Under these major topics between technological situation of the corporations, strong features the students have, persons teaching theoretically, abilities of the students on packaging and storing –propulsion, frequency of coordinator instructor’s visit to the corporations, there exist no difference in the attitudes of students, corporations and coordinator instructors.
Keywords: Industry Practices, Ready-Made Clothing, Vocational Training, Clothing
İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖNSÖZ ...I ÖZET...II ABSTRACT... III İÇİNDEKİLER...IV TABLOLAR LİSTESİ ... XIV ŞEKİLLER LİSTESİ... XXI
GİRİŞ ... 1
BÖLÜM I 1. MESLEKİ EĞİTİM 1.1. Mesleki Eğitimin Tanım ve Amaçları... 2
1.1.1. Tanım ... 2
1.1.2. Amaç ... 3
1.2. Mesleki Eğitime Olan Gereksinim... 4
1.3. Mesleki Eğitimin Nitelikleri... 4
1.4. Mesleki Eğitimin Geliştirilmesi İçin Alınması Gereken Tedbirler... 6
1.5. Mesleki Eğitimde Karşılaşılan Güçlükler ve Yaşanan Sorunlar... 7
1.5.1. Terminoloji Belirsizliği... 8
1.5.2. Kuramsal Temel Karmaşası ... 10
1.5.3. Politik Organların Duyarsızlığı ... 10
1.5.4. Mesleki Eğitim Veren Ortaöğretim Kurumlarından Yüksek Öğretime Geçiş Sorunu... 10
1.5.5. Mesleki Eğitimin Bütünlük İçerisinde Olmayışı... 11
1.5.6. Mesleki Eğitim Kurumlarından Mezun Olan Öğrencilerin İstihdam Sorunu... 11
1.5.7. İnsan gücü İhtiyacının Saptanmaması... 12
1.5.8. Mesleki Eğitim Programlarının Gelişen Sanayinin İsteklerine Yanıt Vermemesi .. 13
1.5.9. Ders Araç-Gereçlerinin Yetersizliği ... 13
1.5.10. Finansman Yetersizliği... 14
1.5.11. Mesleki Eğitimde Uygulanan Programların Esnek Olmayışı ... 14
1.5.12. Mesleki Eğitimde Bir Mesleğe Yönlendirecek Danışmanlık Hizmetlerinin Yetersizliği ... 15
BÖLÜM II
2. ORTAÖĞRETİMDE OKUL-SANAYİ İLİŞKİLERİ
Sayfa No
2.1. Okul-Sanayi İşbirliğinin Amacı ... 19
2.2. Dünyada ve Türkiye’de Okul-Sanayi İlişkilerinin Gelişimi ... 20
2.2.1. Dünyada Okul-Sanayi İlişkilerinin Gelişimi... 20
2.2.2. Türkiye’de Okul-Sanayi İlişkilerinin Gelişimi ... 21
2.2.2.1. Cumhuriyet Öncesi Dönemdeki Gelişmeler ... 21
2.2.2.2. Cumhuriyet Sonrası Dönemdeki Gelişmeler... 23
2.3. Ortaöğretimde Okul-Sanayi İşbirliğinde İlgili Taraflar ... 25
2.3.1. Dolaylı İlgili Taraflar ... 26
2.3.1.1. Devlet Kuruluşları ... 26 2.3.1.2. Eğitimciler... 27 2.3.1.3. Sanayiciler... 27 2.3.1.4. İşçi Sendikaları... 27 2.3.1.5. Meslek Odaları ... 27 2.3.1.6. Esnaf Dernekleri... 28
2.3.1.7. Kitle İletişim Organları ... 28
2.3.2. Doğrudan İlgili Taraflar ... 28
2.3.2.1. Danışma Kurulları ... 28
2.3.2.2. Milli Eğitim Bakanlığı-Merkez... 30
2.3.2.3. Okul Yönetimi... 30 2.3.2.4. Koordinatör Öğretmen ... 31 2.3.2.5. Eğitici Personel ... 33 2.3.2.6. İşletmeler... 34 2.3.2.7. Öğrenciler... 36 2.3.2.8. Veliler... 36
2.4. Ortaöğretimde Okul-Sanayi İşbirliğini Gerektiren Nedenler... 36
2.4.1. Program Geliştirme Açısından... 37
2.4.2. İşe Yerleştirme (İstihdam) Açısından ... 38
2.4.3. İşverenin İşe Sağladığı Katkılar Açısından... 38
2.4.4. Mesleki Eğitimin Sorunlarına Halkın İlgisini Sağlama ve Uluslararası İlişkiler Açısından... 39
Sayfa No
2.4.5. Yetişkin İnsan gücü Sağlama ve Mesleki Yeterliliklerin Geliştirilmesi Açısından. 39
2.5. Ortaöğretimde Okul-Sanayi İşbirliğinin İlgili Taraflara Sağladığı Yararlar... 40
2.5.1. Devlete Sağladığı Yararlar... 40
2.5.2. Öğrencilere Sağladığı Yararlar ... 40
2.5.3. Okul Yönetimine Sağladığı Yararlar ... 41
2.5.4. İşletmeye Sağladığı Yararlar... 42
2.5.5. Topluma (Çevreye) Sağladığı Yararlar... 43
2.6. Ortaöğretimde Okul-Sanayi İlişkilerinin Kapsamı ... 44
2.6.1. İnsan gücü İhtiyacına Göre Eleman Yetiştirme ... 45
2.6.2. Meslek Standartlarının Belirlenmesi... 46
2.6.3. Öğrencileri Seçme, Öğrencilere Mesleki Rehberlik Yapma... 47
2.6.4. Öğrencileri Eğitme, İşe Yerleştirme ve İzleme... 48
2.6.5. Öğretmenlere Sanayi Deneyimi Kazandırma... 49
2.6.6. Eğitim Programlarını Geliştirme ve Değerlendirme ... 50
2.6.7. Öğretimde Esnek Bir Yapı Oluşturma ... 52
2.6.8. Kaynakları Geliştirme ve Okul-Sanayi Arasında Yardımlaşma ... 52
2.6.9. Halkla İlişkileri Geliştirme... 52
2.6.10. Öğrencinin Mesleğinde Kendine Güven Duygusunu Geliştirme... 53
2.6.11. Öğrencilerin Yeni Teknolojileri Görmelerini Sağlama... 53
2.6.12. Toplumsal Sorumluluk ve Yasal Zorunluluk... 54
2.7. Okul-Sanayi İşbirliğinin Diğer Öğretim Kademelerinde Sürdürülmesi ... 54
2.7.1. İlköğretim Düzeyinde Okul-Sanayi İlişkileri... 55
2.7.2. Yükseköğretim Düzeyinde Okul-Sanayi İlişkileri ... 55
2.8. Diğer Ülkelerde Okul-Sanayi İlişkileri ... 57
2.8.1. Amerika’da Okul-Sanayi İlişkileri... 58
2.8.2. Almanya’da Okul-Sanayi İlişkileri ... 59
2.8.3. İngiltere’de Okul-Sanayi İlişkileri ... 60
2.8.4. Fransa’da Okul-Sanayi İşbirliği ... 60
2.9. Okul-Sanayi İlişkilerinde Karşılaşılan Sorunlar ... 61
Sayfa No 2.11. Araştırmanın Amacı ... 68 2.13. Araştırmanın Önemi... 70 2.14. Tanımlar ... 71 BÖLÜM III YÖNTEM 3.1. Araştırmanın Yöntemi... 72 3.2. Evren ve Örneklem... 72
3.2.1. Araştırmanın Örnekleminin Özellikleri ... 72
3.3. Sayıltılar ... 76
3.4. Sınırlılıklar ... 76
3.5. Veri Toplama Tekniği ... 77
3.6. Veri Analiz Tekniği... 77
BÖLÜM IV BULGULAR 4.1. Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Türkiye’de Giyim Eğitimi Veren Meslek Liselerindeki Öğrencilerin Sanayi Uygulamalarına Yönelik Görüşleri... 79
4.1.1. Staj Yeri Belirlemeye Yönelik Bulgular ... 80
4.1.1.1. Öğrencilerin Staj Yapacakları İşletmeleri Belirleme Şekilleri... 80
4.1.1.2. Öğrencilerin Staj Yapacakları İşletmeleri Belirlerken Göz Önünde Bulundurdukları Ölçütler ... 81
4.1.1.3. İşletmelerin Staja Gelecek Öğrenciyi Belirleme Biçimleri... 82
4.1.1.4. Koordinatör Öğretmenlerin Öğrencilerin Staj Yapacakları İşletmeleri Belirleme Yöntemleri... 82
4.1.1.5. İşletmelerin Staja Gelecek Öğrencileri Seçerken Dikkate Aldıkları Kriterler ve Koordinatör Öğretmenlerin Öğrencileri İşletmelere Dağıtırken Göz Önünde Bulundurdukları Kriterler ... 83
4.1.2. İşletmelerin Staj İçin Yeterliliklerine Yönelik Bulgular... 84
4.1.2.1. İşletmelerin Teknolojik Düzeyleri ... 84
4.1.2.2. İşletmelerin Öğretim Programının Uygulanmasını Sağlayacak Donanıma Sahip Olma Oranları... 85
Sayfa No
4.1.2.3. İşletmelerin Teorik Eğitim Verecek Nitelikte Öğretici veya Eğitici Personele
Sahip Olma Durumları ... 86
4.1.2.4. İşletmelerin Öğrencilerin Giyinme-Soyunma-Temizlik ve Sosyal Gereksinimleri İçin Uygun Yerlerinin Bulunma Durumları ... 86
4.1.2.5. İşletmelerin Öğrencilerin İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarından Korunmaları İçin Uyarı Yapıp Önlemler Alma Durumları... 87
4.1.2.6. İşletmelerin İş Akışı-Üretimi-Genel İşleyişi-İş Güvenliği Konularında Öğrencilere Bilgi Verme Durumları ... 88
4.1.3. Stajların Yürütülmesine Yönelik Bulgular... 88
4.1.3.1. İşletmelerin Mevcut Çalışanları Arasında Stajını Daha Önce Aynı İşletmede Yapan Eleman Durumları... 89
4.1.3.2. İşletmelerin Okuldan Stajyer Öğrenci Talep Etme Durumları... 89
4.1.3.3. Öğrencilerin Stajlarını Yurt Dışında Yapma Durumları ... 90
4.1.3.4. Öğrencilerin Staj Yerleri ... 90
4.1.3.5. Okul ve İşletmelerin Birbirleriyle Düzenli İlişki Kurma Durumları... 91
4.1.3.6. Mesleki ve Teknik Eğitim Yönetmeliğinde Stajlarla İlgili Maddelerin İncelenme Durumu... 92
4.1.3.7. İşletmelerin Öğrencileri Çalıştırdıkları Günlük Saat Durumları... 92
4.1.3.8. Öğrencilerin Birlikte Staj Yaptığı Öğrenci Sayıları... 93
4.1.3.9. Stajın Teorik Eğitiminin Verildiği Yer ... 94
4.1.3.10. İşletmelerin Okuldan Eğitici Personel Talep Etme Oranları... 94
4.1.3.11. Stajın Teorik Eğitimini Veren Kişiler ... 95
4.1.3.12. Öğrencilerin Staj Yapacakları Birimi Belirleyen Kişiler ... 96
4.1.3.13. Öğrencilerin Üretime Katılma Durumları ... 97
4.1.3.14. Öğrencilerin Staj Yaptıkları Birimler... 98
4.1.3.15. Öğrencilerin Model Tasarlamak Konusundaki Yeterlilikleri... 99
4.1.3.16. Öğrencilerin Bilgisayarda Model Tasarlama ve Kalıp Hazırlama Konusundaki Yeterlilikleri... 100
4.1.3.17. Öğrencilerin Koleksiyon Hazırlamak Konusundaki Yeterlilikleri... 101
Sayfa No
4.1.3.21. Öğrencilerin Üretimi Planlamak Konusundaki Yeterlilikleri ... 105
4.1.3.22. Öğrencilerin Eşleme Yapmak Konusundaki Yeterlilikleri ... 106
4.1.3.23. Öğrencilerin Regule Etmek Konusundaki Yeterlilikleri... 107
4.1.3.24. Öğrencilerin İşaretleme Yapmak Konusundaki Yeterlilikleri ... 108
4.1.3.25. Öğrencilerin Makine ve Teçhizatları Kullanmak Konusundaki Yeterlilikleri... 109
4.1.3.26. Öğrencilerin Makineyi Üretime Hazırlamak Konusundaki Yeterlilikleri 110 4.1.3.27. Öğrencilerin Uygun Dikim Yöntemlerini Uygulamak Konusundaki Yeterlilikleri ... 111
4.1.3.28. Öğrencilerin Uygun Süsleme Yöntemlerini Uygulamak Konusundaki Yeterlilikleri ... 112
4.1.3.29. Öğrencilerin Ütüleme İşlemlerini Yapmak Konusundaki Yeterlilikleri .. 113
4.1.3.30. Öğrencilerin Ürün Kalite Kontrolü Yapmak Konusundaki Yeterlilikleri 114 4.1.3.31. Öğrencilerin Uygun Paketleme Yapmak Konusundaki Yeterlilikleri... 115
4.1.3.32. Öğrencilerin Depolama ve Sevk Konusundaki Yeterlilikleri ... 116
4.1.3.33. Öğrencilerin Ürün Tanıtımlarını Planlamak Konusundaki Yeterlilikleri 117 4.1.3.34. Öğrencilerin Sağlık-Çevre Koşullarına Duyarlı Olmak Konusundaki Yeterlilikleri ... 118
4.1.3.35. Öğrencilerin Yaratıcı Çözüm Getirme Becerisi Konusundaki Yeterlilikleri... 119
4.1.3.36. Staj Süresince İşletmelerdeki Çalışan ve Yöneticilerin Öğrencilere Karşı Tutumları... 120
4.1.4. Stajların Değerlendirilmesine Yönelik Bulgular... 121
4.1.4.1. Koordinatör Öğretmenlerin Dönem Sonu Notu Olarak İşletmelerden Gelen Puanı Kullanma Durumları ... 121
4.1.4.2. İşletmelerde Öğrenci Değerlendirme Formunu Dolduran Kişilerin Görevleri.... 121
4.1.4.3. Öğrenci Değerlendirme Formlarının Güvenirliliği ... 123
4.1.5. Öğrencilerin Geleceğe Yönelik Planlarına Yönelik Bulgular... 123
4.1.5.1. Öğrencilerin Staj Yaptıkları İşletmelerin Öğrencilerin Geleceğe Yönelik Planlarını Etkileme Durumları ... 124
4.1.5.2. Öğrencilerin Okul Bittikten Sonra Staj Yaptıkları İşletmede Çalışma İstekleri... 125
4.1.5.3. Öğrencilerin Çalışmak İstedikleri Birimler... 125
Sayfa No
4.1.6.1. Koordinatör Öğretmenlerin, Stajlarla İlgili Her Konuda Öğrencilerin İstek
ve Şikayetlerini Dikkate Alma Durumları ... 126
4.1.6.2. Koordinatör Öğretmenlerin Stajlarla İlgili Görüşlerini Aldıkları Kişiler .. 127
4.1.6.3. Koordinatör Öğretmenin İşletmeleri Ziyaret Etme Sıklığı ... 128
4.1.6.4. Koordinatör Öğretmenlerin Staj Yapılan İşletmeleri Ziyaret Etmesini Gerektiren Nedenler ... 129
4.1.6.5. Bir Koordinatör Öğretmende Bulunması Gereken En Önemli 5 Yeterlilik131 4.1.7. Stajların İlgili Taraflara Olan Kazanımlarına Yönelik Bulgular... 132
4.1.7.1. Staj Yapan Öğrencilerin Sahip Oldukları Kuvvetli Yönler ... 132
4.1.7.2. Staj Yapan Öğrencilerin Sahip Oldukları Zayıf Yönler... 133
4.1.7.3. İşletmelerin Staj Yapmak Üzere Öğrencileri Kabul Etme Nedenleri ... 134
4.1.7.4. Öğrencilerin Staja Başladıklarında İşletme Açısından Genel Hazır Bulunuşluk Düzeyleri... 135
4.1.7.5. Stajlarda Öğrencilerin İşletmeye Katkı Sağlama Durumları... 136
4.1.7.6. Öğrencilerin Staj Öncesi Becerileriyle Staj Sonrası Becerileri Arasında Meydana Gelen Değişiklikler... 137
4.1.7.7. Staj Süresince Öğrencilerin İşletmeye Katkı Sağladığı Konular ... 138
4.1.7.8. Stajların Öğrencilere Kazandırdığı Önemli Özellikler... 139
4.1.7.9. Stajların İşletmelere Kazandırdığı Önemli Özellikler... 141
4.1.7.10. Öğrencilerin Daha Önce Karşılaşmadıkları Makine ve Aletleri Kullanma Durumları ... 142
4.1.8. Stajlarla İlgili Karşılaşılan Problemlere Yönelik Bulgular ... 143
4.1.8.1. Koordinatör Öğretmenlerin, Öğrencilerin Staj Yaptıkları İşletmeleri Değiştirme Nedenleri ... 144
4.1.8.2. Stajyer Öğrenci Kabul Etmenin İşletme Açısından Sakıncaları ... 145
4.1.8.3. Stajlarda En Çok Karşılaşılan Problemler... 146
4.1.9. Stajların Daha Verimli Hale Getirilmesine Yönelik Bulgular ... 148
4.1.9.1. Okul-Sanayi İşbirliği Gerektiren Nedenler ... 148
4.1.9.2. Stajların Daha Verimli ve Kaliteli Olması İçin Gereken Durumlar... 149 4.2. Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Türkiye’de Giyim Eğitimi Veren Meslek
Sayfa No
4.2.1.1. İşletmelerin Öğrencilerin Giyinme-Soyunma-Temizlik ve Sosyal
Gereksinimleri İçin Uygun Yerlerinin Bulunma Durumları ... 151
4.2.1.2. İşletmelerin, Öğrencilerin İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarından Korunmaları İçin Uyarı Yapıp Önlemler Alma Durumları... 152
4.2.1.3. İşletmelerin İş Akışı-Üretimi-Genel İşleyişi-İş Güvenliği Konularında Öğrencilere Bilgi Verme Durumları ... 153
4.2.2. Stajların Yürütülmesi ... 154
4.2.2.1. Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Mesleki ve Teknik Eğitim Yönetmeliğinde Stajlarla İlgili Maddeleri İnceleme Durumları ... 154
4.2.3. Stajların Değerlendirilmesi ... 155
4.2.3.1. Öğrenci Değerlendirme Formlarının Güvenirlilik Durumları... 155
4.2.4. Öğrencilerin Geleceğe Yönelik Planları ... 156
4.2.4.1. Staj Yaptıkları İşletmelerin Öğrencilerin Geleceğe Yönelik Planlarını Etkileme Durumları... 156
4.2.5. Stajların İlgili Taraflara Olan Kazanımları ... 157
4.2.5.1. Staj Esnasında Öğrencilerin İşletmeye Katkı Sağlama Durumları ... 157
4.3. Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Türkiye’de Giyim Eğitimi Veren Meslek Liselerindeki Öğrencilerin Sanayi Uygulamalarına Yönelik Görüşleri Arasındaki Fark... 158
4.3.1. İşletmelerin Staj İçin Yeterlilikleri... 158
4.3.1.1. Araştırma Kapsamındaki İşletmelerin Teknolojik Düzeyleri ... 158
4.3.2. Stajların Yürütülmesi İle İlgili Bulgular ... 159
4.3.2.1. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Model Tasarlamak Konusundaki Yeterlilikleri ... 159
4.3.2.2. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Bilgisayarda Model Tasarlamak ve Kalıp Hazırlamak Konusundaki Yeterlilikleri ... 160
4.3.2.3. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Koleksiyon Hazırlamak Konusundaki Yeterlilikleri ... 161
4.3.2.4. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Kalıp Hazırlamak Konusundaki Yeterlilikleri ... 161
4.3.2.5. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Pastal Atmak Konusundaki Yeterlilikleri ... 162
Sayfa No
4.3.2.6. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Kesim Yapmak Konusundaki
Yeterlilikleri ... 163 4.3.2.7. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Üretimi Planlamak Konusundaki Yeterlilikleri ... 163 4.3.2.8. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Eşleme Yapmak Konusundaki Yeterlilikleri ... 164 4.3.2.9. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Regule Etmek Konusundaki
Yeterlilikleri ... 165 4.3.2.10. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin İşaretleme Yapmak Konusundaki Yeterlilikleri ... 165 4.3.2.11. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Makine ve Teçhizatları Kullanmak Konusundaki Yeterlilikleri... 166 4.3.2.12. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Makineyi Üretime Hazırlamak Konusundaki Yeterlilikleri... 167 4.3.2.13. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Uygun Dikim Yöntemlerini
Uygulamak Konusundaki Yeterlilikleri ... 167 4.3.2.14. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Uygun Süsleme Yöntemlerini Uygulamak Konusundaki Yeterlilikleri ... 168 4.3.2.15. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Ütüleme İşlemlerini Yapmak Konusundaki Yeterlilikleri... 169 4.3.2.16. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Ürün Kalite Kontrolü Yapmak Konusundaki Yeterlilikleri... 169 4.3.2.17. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Uygun Paketleme Yapmak
Konusundaki Yeterlilikleri... 170 4.3.2.18. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Depolama ve Sevk Konusundaki Yeterlilikleri ... 171 4.3.2.19. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Ürün Tanıtımlarını Planlamak Konusundaki Yeterlilikleri... 171 4.3.2.20. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Sağlık ve Çevre Koşullarına Duyarlı Olmak Konusundaki Yeterlilikleri ... 172
Sayfa No
4.3.3. Stajların İlgili Taraflara Olan Kazanımları ... 174
4.3.3.1. Araştırma Kapsamındaki Öğrencilerin Staj İçin Hazır Bulunuşluluk Düzeyleri ... 174 BÖLÜM V SONUÇ ve ÖNERİLER 5.1. Sonuçlar... 175 5.2. Öneriler... 185 KAYNAKLAR ... 187 EKLER ... 190
EK-1. ÖĞRENCİ ANKETİ... 192
EK-2. İŞLETME ANKETİ ... 198
TABLOLAR LİSTESİ
Sayfa No Tablo 1: Anket Uygulanan Grupların İllere Göre Dağılımı... 73 Tablo 2: Araştırmanın Örnekleminde Yer Alan İşletmelerin Özelliklerine Göre Dağılımı.... 74 Tablo 3: Araştırmanın Örneklemindeki Okullarda Anket Uygulanan Öğretmenlerin
Görevlerine Göre Dağılımı... 76 Tablo 4: Öğrencilerin Staj Yapacakları İşletmeleri Belirleme Şekillerinin Dağılımı... 80 Tablo 5: Öğrencilerin Staj Yapacakları İşletmeleri Belirlerken Göz Önünde
Bulundurdukları Ölçütlerin Dağılımları... 81 Tablo 6: İşletmelerin Staja Gelecek Öğrenciyi Belirleme Biçimlerinin Dağılımı... 82 Tablo 7: Koordinatör Öğretmenlerin Öğrencilerin Staj Yapacakları İşletmeleri
Yöntemlerinin Dağılımı... 82 Tablo 8: İşletmelerin Staja Gelecek Öğrencileri Seçerken Dikkate Aldıkları Kriterlerin ve
Koordinatör Öğretmenlerin Öğrencileri İşletmelere Dağıtırken Göz Önünde
Bulundurdukları Kriterlerin Dağılımları... 83 Tablo 9: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre İşletmelerin Teknolojik
Durumlarının Dağılımları... 84 Tablo 10: İşletmelere Göre İşletmelerin Öğretim Programının Uygulanmasını Sağlayacak
Donanıma Sahip Olma Oranlarının Dağılımı... 85 Tablo 11: İşletmelerin Teorik Eğitim Verecek Nitelikte Öğretici veya Eğitici Personele Sahip
Olma Durumlarının Dağılımları... 86 Tablo 12: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Araştırma Kapsamındaki
İşletmelerin Öğrencilerin Giyinme-Soyunma-Temizlik ve Sosyal Gereksinimleri İçin Uygun Yerlerinin Bulunma Durumlarına Göre Dağılımları... 86 Tablo 13: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Araştırma Kapsamındaki
İşletmelerin Öğrencilerin İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarından Korunmaları İçin Uyarı Yapıp Önlemler Alma Durumlarına Göre Dağılımları... 87 Tablo 14: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre İşletmelerin İş
Akışı-Üretimi-Genel İşleyişi-İş Güvenliği Konularında Öğrencilere Bilgi Verme Durumlarının Dağılımı... 88 Tablo 15: İşletmelerin Şu Anda Çalışanları Arasında Stajını Daha Önce Aynı İşletmede
Sayfa No Tablo 16: İşletmelerin Okuldan Stajyer Öğrenci Talep Etme Durumlarının Koordinatör
Öğretmenlere Göre Dağılımı... 89 Tablo 17: Öğrencilerin Stajlarını Yurt Dışında Yapma Durumlarının Dağılımları... 90 Tablo 18: Öğrencilerin Staj Yerlerinin Öğrenci ve Koordinatör Öğretmenlere Göre
Dağılımları... 90 Tablo 19: Okul ve İşletmelerin Birbirleriyle Düzenli İlişki Kurma Durumlarının Dağılımları... 91
Tablo 20: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Mesleki ve Teknik Eğitim
Yönetmeliğinde Stajlarla İlgili Maddeleri İnceleme Durumları... 92 Tablo 21: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre İşletmelerin Öğrencileri
Çalıştırdıkları Günlük Saate Göre Dağılımları... 92 Tablo 22: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Birlikte Staj
Yaptığı Öğrenci Sayılarına Göre Dağılımları... 93 Tablo 23: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Stajın Teorik Eğitiminin
Verildiği Yere Göre Dağılımları... 94 Tablo 24: İşletmelerin Okuldan Eğitici Personel Talep Etme Oranlarının İşletme ve
Koordinatör Öğretmenlere Göre Dağılımı... 94 Tablo 25: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Stajın Teorik Eğitimini Veren
Kişilerin Dağılımları... 95 Tablo 26: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Staj Yapacakları
Birimi Belirleyen Kişilere Göre Dağılımları... 96 Tablo 27: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Üretime Katılma
Durumlarının Dağılımları... 97 Tablo 28: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Staj Yaptıkları
Birimlerin Dağılımları... 98 Tablo 29: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Model
Tasarlamak Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 99 Tablo 30: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Bilgisayarda
Model Tasarlamak ve Kalıp Hazırlamak Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 100 Tablo 31: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Koleksiyon
Hazırlamak Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 101 Tablo 32: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Kalıp
Sayfa No Tablo 33: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Pastal Atmak
Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 103 Tablo 34: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Kesim Yapmak
Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 104 Tablo 35: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Üretimi
Planlamak Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 105 Tablo 36: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Eşleme Yapmak
Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 106 Tablo 37: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Regule Etmek
Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 107 Tablo 38: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin İşaretleme
Yapmak Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 108 Tablo 39: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Makine ve
Teçhizatları Kullanmak Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları. 109 Tablo 40: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Makineyi
Üretime Hazırlamak Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 110 Tablo 41: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Uygun Dikim
Yöntemlerini Uygulamak Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları.... 111 Tablo 42: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Uygun Süsleme
Yöntemlerini Uygulamak Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları.... 112 Tablo 43: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Ütüleme
İşlemlerini Yapmak Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 113 Tablo 44: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Ürün Kalite
Kontrolü Yapmak Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 114 Tablo 45: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Uygun
Paketleme Yapmak Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 115 Tablo 46: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Depolama ve
Sevk Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 116 Tablo 47: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Ürün
Tanıtımlarını Planlamak Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları117 Tablo 48: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Sağlık-Çevre
Sayfa No Tablo 49: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Yaratıcı Çözüm
Getirme Becerisi Konusundaki Yeterlilik Durumlarına Göre Dağılımları... 119 Tablo 50: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Staj Süresince İşletmelerdeki
Çalışan ve Yöneticilerin Öğrencilere Karşı Tutumlarının Dağılımları... 120 Tablo 51: Koordinatör Öğretmenlerin Dönem Sonu Notu Olarak İşletmelerden Gelen
Puandan Yararlanma Durumlarının Dağılımı... 121 Tablo 52: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Araştırma Kapsamındaki
İşletmelerde Öğrenci Değerlendirme Formunu Dolduran Kişilerin Görev
Dağılımları... 122 Tablo 53: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrenci Değerlendirme
Formlarının Güvenirlilik Durumları... 123 Tablo 54: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Staj Yaptıkları
İşletmelerin Öğrencilerin Geleceğe Yönelik Planlarını Etkileme Durumlarının Dağılımları... 124 Tablo 55: Öğrencilerin Okul Bittikten Sonra Staj Yaptıkları İşletmede Çalışma İsteklerinin
Dağılımları... 125 Tablo 56: Öğrencilerin Çalışmak İstedikleri Birimlere Göre Dağılımları... 125 Tablo 57: Öğrencilere Göre Koordinatör Öğretmenlerin, Stajlarla İlgili Her Konuda
Öğrencilerin İstek ve Şikayetlerini Dikkate Alma Durumlarının Dağılımları... 126 Tablo 58: Koordinatör Öğretmenlerin Stajlarla İlgili Görüşlerini Aldıkları Kişilerin Dağılımı. 127 Tablo 59: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Koordinatör Öğretmenin
İşletmeleri Ziyaret Etme Sıklığının Dağılımı... 128 Tablo 60: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Koordinatör Öğretmenlerin
Staj Yapılan İşletmeleri Ziyaret Etmesini Gerektiren Nedenlerin Dağılımı... 129 Tablo 61: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Bir Koordinatör Öğretmende
Bulunması Gereken En Önemli 5 Yeterliliğinin Dağılımı... 131 Tablo 62: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Staj Yapan Öğrencilerin
Sahip Oldukları En Kuvvetli 3 Özelliğin Dağılımı... 132 Tablo 63: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Staj Yapan Öğrencilerin
Sahip Oldukları En Zayıf 3 Özelliğin Dağılımı... 133 Tablo 64: İşletmelerin Staj Yapmak Üzere Öğrencileri Kabul Etme Nedenlerinin Öğrenci,
Sayfa No Tablo 65: Öğrencilerin Staja Başladıklarında İşletme Açısından Genel Hazır Bulunuşluk
Düzeylerinin Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Dağılımları... 135 Tablo 66: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Staj Esnasında Öğrencilerin
İşletmeye Katkı Sağlama Durumlarının Dağılımı... 136 Tablo 67: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Staj Öncesi
Becerileriyle Staj Sonrası Becerileri Arasında Meydana Gelen En Önemli 5
Değişikliğin Dağılımları... 137 Tablo 68: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Staj Süresince İşletmeye
Öğrencilerin En Önemli 3 Katkılarının Dağılımları... 138 Tablo 69: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Stajların Öğrencilere
Kazandırdığı 5 Önemli Özelliğin Dağılımları... 139 Tablo 70: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Stajların İşletmelere
Kazandırdığı 5 Önemli Özelliğin Dağılımları... 141 Tablo 71: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Daha Önce
Karşılaşmadıkları Makine ve Aletleri Kullanma Durumlarının Dağılımları... 142 Tablo 72: Koordinatör Öğretmenlerin, Öğrencilerin Staj Yaptıkları İşletmeleri Değiştirme
Nedenlerinin Dağılımı... 144 Tablo 73: Stajyer Öğrenci Kabul Etmenin İşletme Açısından Sakıncalarının Öğrenci, İşletme
ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Dağılımları... 145 Tablo 74: Araştırma Kapsamındaki Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre
Stajlarda En Çok Karşılaşılan 5 Problemin Dağılımı... 146 Tablo 75: Araştırma Kapsamındaki Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre
Okul-Sanayi İşbirliği Gerektiren Nedenlerin Dağılımları... 148 Tablo 76: Araştırma Kapsamındaki Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere... 149 Tablo 77: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Araştırma Kapsamındaki
İşletmelerin Öğrencilerin Giyinme-Soyunma-Temizlik ve Sosyal Gereksinimleri İçin Uygun Yerlerinin Bulundurma Durumlarına Göre Dağılımları Arasındaki Fark... 151 Tablo 78: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Araştırma Kapsamındaki
İşletmelerin Öğrencilerin İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarından Korunmaları İçin Uyarı Yapıp Önlemler Alma Durumlarına Göre Dağılımları Arasındaki Fark... 152 Tablo 79: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre İşletmelerin İş
Akışı-Üretimi-Sayfa No Tablo 80: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Mesleki ve Teknik Eğitim
Yönetmeliğinde Stajlarla İlgili Maddeleri İnceleme Durumlarının Dağılımları Arasındaki Farklar... 154 Tablo 81: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrenci Değerlendirme
Formlarının Güvenirlilik Durumlarının Dağılımları Arasındaki Fark... 155 Tablo 82: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Staj Yaptıkları
İşletmelerin Öğrencilerin Geleceğe Yönelik Planlarını Etkileme Durumlarının Dağılımları Arasındaki Fark... 156 Tablo 83: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Staj Esnasında Öğrencilerin
İşletmeye Katkı Sağlama Durumlarının Dağılımları Arasındaki Fark... 157 Tablo 84: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre İşletmelerin Teknolojik
Düzey Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 158 Tablo 85: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Model Tasarlama Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 159 Tablo 86: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Bilgisayarda Model Tasarlama ve Kalıp Hazırlama Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 160 Tablo 87: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Koleksiyon Hazırlama Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 161 Tablo 88: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Kalıp Hazırlama Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 161 Tablo 89: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Pastal Atma Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 162 Tablo 90: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Kesim Yapma Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 163 Tablo 91: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Üretimi Planlama Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 163 Tablo 92: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Eşleme Yapma Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 164 Tablo 93: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Regule Etme Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 165 Tablo 94: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Sayfa No Tablo 95: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Makine ve Teçhizatları Kullanma Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları. 166 Tablo 96: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Makineyi Üretime Hazırlama Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 167 Tablo 97: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Uygun Dikim Yöntemlerini Uygulama Puanlarına İlişkin Varyans Analizi
Sonuçları... 167 Tablo 98: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Uygun Süsleme Yöntemlerini Uygulama Puanlarına İlişkin... 168 Tablo 99: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Ütüleme İşlemlerini Yapma Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 169 Tablo 100: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Ürün Kalite
Kontrolü Yapma Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 169 Tablo 101: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Uygun Paketleme
Yapma Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 170 Tablo 102: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Depolama ve Sevk
Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 171 Tablo 103: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Ürün Tanıtımlarını
Planlama Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 171 Tablo 104: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Sağlık ve Çevre
Koşullarına Duyarlı Olma Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 172 Tablo 105: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Öğrencilerin
Yaratıcı Çözüm
Getirme Beceri Puanlarına İlişkin Varyans Analizi Sonuçları... 173 Tablo 106: Öğrenci, İşletme ve Koordinatör Öğretmenlere Göre Öğrencilerin Staja
ŞEKİLLER LİSTESİ
Sayfa No Şekil 1: İşbirliğindeki Danışma Kurulları ... .29 Şekil 2: İşbirliği Eğitiminde MEB’nın Üstlenebileceği Görevler ... 30 Şekil 3: Koordinatör Öğretmenin Görevleri. ... 32 Şekil 4: Mesleki Eğitimde Program Geliştirmede İzlenen Aşamalar. ... 51
GİRİŞ
Mesleki eğitim, bireysel ve toplumsal yaşam için zorunlu olan belirli bir mesleğin getirdiği bilgi beceri ve pratik uygulama yeteneklerini kazandırarak, bireyi zihinsel, duygusal, sosyo-ekonomik ve kişisel yönleriyle dengeli biçimde geliştirme sürecidir (Ağaç, 2004:1).
Bu gelişmenin tam anlamıyla sağlanması sadece okullarda verilen eğitimle gerçekleştirilmekte, öğrenciler branşlarına göre farklı işletmelerde okulun isteğine bağlı olarak 9. sınıftan itibaren staj yapmak üzere işletmelere gönderilmektedir. Bu stajların amacı; öğrencilere gerçek mesleki yaşantı ortamı sağlayarak, onları geleceğe hazırlamak, eğitimin kalitesini arttırmak, sanayici açısından maliyeti düşürmek, deneyimli elemanlara sahip olmak, teknoloji aktarımı ve okul ile sanayi arasındaki yardımlaşmayı geliştirmektir.
Yapılan stajlar süresince birtakım problemlerle de karşılaşılmaktadır. Bu problemler öğrenciden, işletmelerden, okul yönetiminden ya da çalışanlardan kaynaklanmaktadır.
Bu araştırma bu problemleri ortaya koymak ve çözüm önerileri getirmek açısından önemlidir. Aynı zamanda stajların doğru yürütülüp yürütülmediğini ortaya koymak ve verimliliğini artırmak açısından da önem taşımaktadır.
Giyim eğitimi veren meslek lisesi öğrencilerinin stajlarının işletmeler, öğrenciler ve koordinatör öğretmenler açısından değerlendirilmesini konu edinen bu araştırma, survey araştırma tekniklerinden okul survey yöntemi ile gerçekleştirilmiştir.
Bu araştırma Türkiye ile sınırlandırılmış olup, giyim eğitimi veren 14 meslek lisesindeki 233 giyim öğrencisine, bu okullarda stajyer öğrencilerle ilgilenen 46 koordinatör öğretmen\yöneticiye ve bu öğrencilerin staj yapmak üzere gittikleri 58 işletmeye uygulanmıştır.
Araştırmanın birinci bölümünde, eğitimle ilgili kavramlardan, mesleki eğitime olan gereksinimden, mesleki eğitimin niteliklerinden ve mesleki eğitimin geliştirilmesi için alınması gereken tedbirlerden bahsedilmiştir.
İkinci bölümde, okul-sanayi ilişkilerinde ilgili taraflardan, okul-sanayi işbirliğini gerektiren nedenlerden ve okul-sanayi işbirliğinin faydalarından, dünyada ve Türkiye’de okul-sanayi işbirliğinden, kapsamından ve karşılaşılan sorunlardan bahsedilmiştir.
Üçüncü bölümde araştırmanın yöntemine ve dördüncü bölümde ise araştırma bulgularına yer verilmiştir.
BÖLÜM I 1. MESLEKİ EĞİTİM
Bu bölümde mesleki eğitimin kavramı üzerinde durulmuş ve mesleki eğitimin amaçlarına yer verilmiştir. Ayrıca mesleki eğitime olan gereksinim maddeler halinde sunulmuş niteliklerinden, mesleki eğitimin gelişmesi için alınması gereken tedbirlerden, mesleki eğitimde karşılaşılan güçlükler ve yaşanan sorunlardan bahsedilmiştir.
1.1. Mesleki Eğitimin Tanım ve Amaçları 1.1.1. Tanım
Eğitim, bireyin yaşantılarında istendik davranış değişikliği meydana getirme sürecidir. Eğitimin temel amacı bireyi mümkün olan en yüksek mükemmeliyet düzeyine ulaştırmaktır. Bu nedenle, her tür eğitim programı, bu temel amaç doğrultusunda işlevsel olmak durumundadır. Konu bu açıdan ele alındığında, mesleki eğitimin temel amacı, bireyin mesleki ilgi ve gereksinimini güdüleme faktörü olarak kullanarak, bütünüyle eğitmek olmaktadır (Ağaç, 2004:1).
Eğitim, gelişmiş, gelişmekte olan, az gelişmiş her toplum için önemlidir. Her ülkenin gereksinimleri, teknolojideki ulaştığı aşama, nüfusunun eğitilmişlik düzeyi, siyasal, ekonomik, toplumsal ve kültürel özellikleri eğitime diğer toplumsal etkinlikler yanında ne ölçüde öncelik vereceğini, kaynaklarının ne kadarını eğitime ayıracağını eğitim sistemini işletirken sistemin kendi içinde hangi basamaklara hangi öncelikleri vereceğini etkiler (Karagözoğlu, 1991: V).
Mesleki eğitimin tanımı geçmiş kaynaklarla günümüzde yayınlanan kaynaklar arasında belirgin farklılıklar göstermektedir. Bu tanımlara baktığımızda “eğitim süreci”, “meslek veya iş” ve “birey” kavramları dikkati çekmektedir. Geçmiş kaynaklarda mesleki eğitim tanımında birey kavramının kullanılmadığı mesleki eğitimin eğitim süreci ve işten ibaret olduğu görülmektedir. Günümüzde bu tanımlar geliştirilerek birey mesleki eğitimin öncelikli kavramı haline gelmiştir. Buna göre mesleki eğitim; bir toplumda yaşayan birey yaşantılarının sağlanmasında zorunlu olan belirli bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve pratik uygulama yeteneklerini kazandırmak suretiyle birey kabiliyetlerini zihinsel, duygusal, sosyal-ekonomik ve kişisel yönlerden geliştirme sürecidir (Doğan ve diğerleri, 1980:2).
Bir başka tanıma göre, bireye iş hayatında belirli bir meslekle ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazandıran ve bireyin yeteneklerini çeşitli yönleriyle geliştiren eğitimdir (Alkan ve diğerleri, 1998:5).
1.1.2. Amaç
Mesleki eğitim insanoğlunun ilerlemesinde kararlı ve belirgin bir etkendir. İnsanın yaratıcı ve yenileyici gelişmesinin temelinde mesleki eğitim vardır (Barlow, 1971:1)
Milli Eğitim Temel Kanunu ile düzenlenen Türk Milli Eğitim sisteminin genel amaçlarından bir tanesi olan ve Mesleki Eğitim Temel Kanunu’nda da belirtildiği üzere mesleki eğitimin amacı, Türk milletinin bütün fertlerini; ilgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu edecek ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamaktır (Güney, 2002: 84; Türk, 2002: 91).
Mesleki eğitim, bireyi aktif bir hayata hazırlık olduğuna göre insan kaynaklarını faydalı toplumsal amaçlar için değerlendirme ve geliştirme yoluyla kültürel, ekonomik ve bireysel gelişmeye hizmet etmektedir. Meslek eğitimi programları bu görevi: 1) Hizmet alanına girecek bireylerin eğitimini yürütmek, 2) İş dünyasına bilgili, becerikli ve başarılı personel yetiştirmek suretiyle yerine getirmeye çalışır (Doğan ve diğerleri, 1980:3).
Bu amaçlardan yola çıkarak denilebilir ki kısaca mesleki eğitimin temel amacı, ferde yapacağı iş veya görev için gerekli davranışları kazandırmaktır (Sezgin, 2000:218).
Demokratik bir ortamda meslek eğitiminin gençleri hayata hazırlamada kendisine amaç edindiği üç ana hedef: öğrenme ortamı sağlamak, gerekli becerileri geliştirmek, istenilen davranışları oluşturmak olarak düşünülebilir. Bütün eğitim kurumlarının bu üç temel hedefin gerçekleştirilmesi için gerekli şekilde örgütlenmesi ve gençleri bu yönde yetiştirmeleri gerekir. Bu, çağdaş toplum yaşamının başta gelen ihtiyaçlarından biridir. Bu nedenle, bugün okullarda bu amaçların gerçekleştirilmesi için:
1. Meslek eğitiminin temel amaçları ile zihinsel eğitim ve bireyin bütün olarak geliştirilmesi amaçlarını aynı paralelde yürütmek,
2. Her öğrenciye mesleki yöneltme ve bazılarına buna ilave olarak mesleğe hazırlık programları uygulamak ve meslek eğitiminin bazı üstün vasıflarından bütün okul programlarında yararlanmak.
3. Meslek eğitim amaçlarını mevcut iş piyasasındaki işler için hazırlananlara göre düzenlemek gerekmektedir. Bu husus eğitimin fonksiyonel bir nitelik kazanması ve eğitim görmüş gençlerin hayata uyum sağlayabilmeleri için zorunludur (Doğan ve diğerleri, 1980:3).
1.2. Mesleki Eğitime Olan Gereksinim
Bu bölümde mesleğin insan hayatındaki öneminden bahsedilmiş ve mesleki eğitime olan gereksinim ana başlıklarla maddeler halinde verilmiştir.
Genel olarak bir ülkenin gelişimini etkileyen ana öğeler doğal kaynaklar ve insan gücüdür. Bunların sonucu da üretim olarak ortaya çıkmaktadır. Bu iki öğeden gereği gibi yararlanarak yüksek düzeyde üretim sağlamak bir ülkenin gelişmesi için temeldir. Bu da ancak eğitimle olanaklıdır.
Çeşitli doğal kaynaklara ve yeterli insan gücüne sahip bir ülkenin gelişmesi ve doğal kaynaklardan faydalanabilmesi iyi planlanmış bir eğitimi gerektirir. Eğer eğitim iyi planlanmazsa o ülke ne kadar çok doğal kaynaklara sahip olursa olsun asla gelişemez ve doğal kaynaklarından da tam anlamıyla faydalanamaz.
Bu sebeple eğitim özellikle de mesleki eğitim insan yaşamında çok önemli bir yer tutmaktadır. Mesleki eğitime olan gereksinimi 4 ana başlık altında toparlayabiliriz. Bunlar;
- Sosyal Gereksinim, - Ekonomik Gereksinim, - Bireysel Gereksinim,
- Ulusal Gereksinim’dir (Alkan ve diğerleri, 1998:8).
1.3. Mesleki Eğitimin Nitelikleri
Bu bölümde mesleki eğitim anlayışını karakterize eden başlıca niteliklerden bahsedilmiştir.
Bugün mesleki eğitimle ilgili çağdaş kuramlar bu eğitimi birey, meslek ve eğitimden oluşmuş üç boyutlu bir süreç olarak görmektedirler. Ayrıca geleneksel “fakirler için eğitim”
anlayışı da yerini “herkes için eğitim” anlayışına bırakmıştır. Bugünkü mesleki eğitim anlayışını karakterize eden başlıca nitelikler şu şekilde özetlenebilir:
1. Alışkanlık psikolojisi ve yaparak öğrenme esastır.
2. Ucuz maliyetle etkili eğitim sağlamada sosyal verimlilik aracıdır.
3. Programları iş dünyasındaki gelişmelere göre geliştirerek değişen ortama uyarlama, kuram ve uygulamada temel kuraldır.
4. Kavram, profesyonel düzeydekiler dışında iş dünyasındaki tüm meslekleri kapsamaktadır.
5. Okullar, toplumla uyumlu ve iş dünyasına dönüktür.
6. Programlar, çalışma yaşamına giren ve çalışanların büyük çoğunluğunu kapsar. 7. Değişen sosyo-ekonomik koşullara ve isteklere sürekli uyum temel kuraldır. 8. Öğrenme-öğretme ortamı iş ortamının kendisi ya da benzeridir.
9. Öğretmen öğretim alanının uzmanıdır.
10. Öğretim öğrenciye iş sağlar ve işte çalışabilme üretici gücünü geliştirinceye kadar devam eder.
11. Öğretimin içeriği, kuramcıların bilgilerinden çok meslek alanında yetişkin kişilerin bilgi, beceri ve etkinlikleri esas alınarak geliştirilir.
12. Gereksinimi olan hedef gruplara gereksinim anında ve olumlu sonuç alınacak biçimde uygulanır.
13. İstihdam gereksinimlerine göre hazırlanmış programların uygulanmasına öncelik verilir.
14. Yönetim esnek ve dinamiktir.
15. İş dünyasına katılmak isteyenler, okul dışı gençler ve yetişkinlere dönüktür.
16. Öğrenciler sınıf etkinliklerinden çok laboratuar, atölye ve alan çalışmaları yönünde güdülenir.
17. Öğretim kademesi orta öğretim sonrası yönünde gelişmektedir.
kapsama, topluma dönük olma, gerçek mesleki yaşantı ortamı sağlama, olumlu sonuca ulaşıncaya kadar devamlılık, uygulama yönünden gereksinime, zamana ve ihtiyacın şekline bağlı olma, istem-sunu dengesini sağlama, kesin hedeflere yönelik olma ve hayata hazırlayıcılık gibi kendine özgü nitelikleri vardır (Doğan ve diğerleri, 1980:11-12).
1.4. Mesleki Eğitimin Geliştirilmesi İçin Alınması Gereken Tedbirler
1. İşgücü piyasası araştırmalarına dayalı iş analizleri yapılmalı, meslek standartları ve sertifikasyon sistemine mutlaka geçilmelidir.
2. Yaşam boyu eğitim kapsamında yetişkin eğitimlerine önem verilmeli ve AB ülkelerinde olduğu gibi çeşitli teşvik unsurları ile teknolojik gelişmeye uygun işgücü eğitimlerine öncelik verilmelidir.
3. Özel sektörün sağlıklı bir şekilde gelişeceği ortam yaratılmalı ve ekonomik istikrarı sağlayacak yapısal reformlar, başta eğitim olmak üzere her alanda yürürlüğe konulmalıdır.
4. İnsan kaynaklarının geliştirilmesine yönelik eğitim, AR-GE, sağlık ve sosyal güvenlik harcamalarının milli gelire olan oranı artırılmalıdır.
5. Aktif işgücü piyasası politikaları uygulanmalıdır.
6. Ismarlama eğitim programları başta kalkınmada öncelikli yörelerde olmak üzere etkin bir şekilde uygulanmalıdır.
7. İŞKUR Yasasıyla birlikte yasal zemini sağlanmış bulunan Özel İstihdam Bürolarının AB örneklerinde olduğu gibi çağdaş hizmetler verebilmesi ve istihdama katkıda bulunabilmesi sağlanmalıdır.
8. İl İstihdam Kurulları ve İl Mesleki Eğitim Kurulları birleştirilmeli ve etkinlik düzeyleri artırılmalıdır.
9. İşçi, işveren ve devlet kuruluşlarının bireysel, ikili ve üçlü şekilde uyguladıkları eğitim projeleri geliştirilmeli, yaygınlaştırılmalı ve izlenmelidir.
10. Eğitim kurumları ile girişimciler arasındaki ilişkiler güçlendirilmelidir.
11. Milli Eğitim Bakanlığı’nın mesleki eğitimle ilgili kurumsal altyapısı bütüncül anlayışla reorganize edilmelidir.
12. Eğitime ilişkin tüm yasalar bilgi çağı gereklerine göre yeniden düzenlenmelidir. 13. Eğitim sistemi, hayat boyu öğrenme ilkesi benimsenerek yeniden düzenlenmelidir.
14. Sorgulayan, düşünen, olaylara çok yönlü bakabilen nesillerin yetiştirilmesi için yeni eğitim stratejileri benimsenmelidir.
15. Eğitim teşkilatları klasik yönetiminden vazgeçerek toplam kalite yaklaşımına gör organize olmalıdır (Kurt, 2004:76-80).
16. İş piyasasının istediği doğrultuda belirlenecek ve ulusal seviyede tanımlanacak mesleki yeniliklere sahip işgücü eğitilmelidir.
17. Öğretim sistemine şeffaflık kazandıracak işgücüne uluslar arası düzeyde hareketlilik kazandırılmalıdır (Çelik, 2004:23).
18. Bürokrasiden arındırılmış, sanayi ve eğitim kesiminin ağırlıklı söz sahibi olduğu, kararlarını ihtiyaç doğrultusunda hızlı ve bölgesel alabilen, yetkili kurul düzenlemeleri olmalıdır.
19. Eğitim konularının ve müfredatın günümüz gerçeklerine uygun düzenlenmesi gerekmektedir (Türer, 2004:83).
20. Mesleki eğitim programları geniş tabanlı başlamalı ve giderek uzmanlığa gitmelidir. 21. Mesleki eğitim programları yatay ve dikey geçişlere olanak vermelidir.
22. Mesleki eğitimin ilköğretim aşamasından başlayarak her boyutunda mesleki rehberlik ve danışmanlık hizmetleri sunulmalıdır (İnce, 2004:155).
1.5. Mesleki Eğitimde Karşılaşılan Güçlükler ve Yaşanan Sorunlar
Eğitim-işgücü-istihdam dengesinin sağlanması, bir bakıma bu üç kavramın iyi bir ortam ve etkileşim içersinde bulunmasıyla mümkün olabilir. Gelişen teknolojinin kullanılması, ve teknik ara insan gücünü gerekli kılmaktadır. Bu durum ise; nitelikli ara insan gücünün yetiştirilmesi sorununu ortaya çıkarmaktadır. Bunun için, eğitim-işgücü-istihdam dengesinin sağlanması, Mesleki eğitim sisteminin, ortam olarak buna uygun olmasını gerektirir (Akgün, 1998:69).
Bu ortamın sağlanması, çağa uygun yeni meslek alanlarının belirlenmesini, mesleki ve işgücü analizinin yapılmasını, mesleki eğitime karşı toplumun değer yargılarının ortaya konulmasını, eğitim programlarının düzenlenmesini ve etkili bir yöntem sürecinin uygulanmasını gerektirir (Güney, 2002:85).
öğretimin dayandığı teorik temeller, gelişen teknoloji karşısında mesleki öğretimin kapsamı gibi sorunlar eğitim sistemi ile ilgili diğer sistemlerin etkileşimi ile çözülebilir. Bir kısım sorunlar eğitim sisteminin bütünü ile ilgilidir. Yönetim, teftiş, okul programları ve okul-işletme ilişkileri bunlara örnek verilebilir. Diğer bazı sorunlar ise hizmet alanları ile ilgilidir. Rehberlik hizmetleri, öğretmen yetiştirme, araştırma ve geliştirme insan gücü ihtiyacını saptama bunlar arasında gösterilebilir (Alkan ve diğerleri, 1998:253).
Mesleki eğitimde karşılaşılan güçlükler ve yaşanan sorunlar şunlardır; 1. Terminoloji Belirsizliği,
2. Kuramsal Temel Karmaşası, 3. Politik Organların Duyarsızlığı,
4. Mesleki Eğitim Veren Ortaöğretim Kurumlarından Yüksek Öğretime Geçiş Sorunu,
5. Mesleki Eğitimin Bütünlük İçerisinde Olmayışı,
6. Mesleki Eğitim Kurumlarından Mezun Olan Öğrencilerin İstihdam Sorunu, 7. İnsan gücü İhtiyacının Saptanmaması,
8. Mesleki Eğitim Programlarının Gelişen Sanayinin İsteklerine Yanıt Vermemesi 9. Ders Araç-Gereçlerinin Yetersizliği
10. Finansman Yetersizliği
11. Mesleki Eğitimde Uygulanan Programların Esnek Olmayışı
12. Mesleki Eğitimde Bir Mesleğe Yönlendirecek Danışman Hizmetlerinin Yetersizliği
13. Teknolojik Gelişmelere Uyum Sorunu 14. Öğretmen Yetersizliği
Bu sorunları ana başlıklar altında inceleyelim:
1.5.1. Terminoloji Belirsizliği
Terminoloji: Bir sanat, bir bilim veya bir teknik dalında özel olarak kullanılan terimlerin tümüdür. (Türk Dil Kurumu, 2008)
Mesleki eğitim birçok kurum ve kuruluşla yakından ilgilidir. Her kurum veya kuruluş bünyesinde çalışanları çeşitli terimler kullanarak adlandırmışlardır. Bu adlandırmayı yaparken
kurumlar kendi işlerinin özelliğine göre yapmış ve böylece her kurumda kullanılan terimler farklılık göstermiştir. Aşağıda da görüldüğü gibi kurumlar arasında çok büyük terim karışıklığı vardır ve bu durum kuruluşlar arası haberleşmeyi olumsuz etkilemektedir (Doğan ve diğerleri, 1977:267-268).
İşçi ve Usta Kademesi İçin Çeşitli Kuruluşlarca Kullanılan Terimler
İş ve İşçi Bulma Kurumu Düz işçi (hafif beden işçisi) Düz işçi (ağır beden işçisi) Çırak
Nezaretçi Ustabaşı
Türk-İş Düz işçi
Yarı vasıflı işçi Vasıflı işçi Çırak Kalfa Usta Ustabaşı Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu Vasıfsız işçi
Yarı vasıflı işçi Vasıflı işçi
Yüksek vasıflı işçi
Milli Prodüktivite Merkezi Vasıfsız işçi Yarı vasıfsız işçi Çırak
İşçi Kalfa
Karayolları Genel Müdürlüğü Düz işçi Çırak Operatör Usta Usta yardımcısı Formen Nezaretçi
1.5.2. Kuramsal Temel Karmaşası
Kuram; 1) Uygulamalarda bağımsız olarak ele alınan soyut bilgi. 2) Belirli bir konuda düşüncelerin, görüşlerin bütünü. 3) Sistemli bir biçimde düzenlenmiş birçok olayı açıklayan ve bir bilime temel olan kurallar, yasalar bütünüdür. (Türk Dil Kurumu, 2008)
Bugün her ülkede eğitime yön veren sosyal, psikolojik ve felsefi görüşler ve inanışlar vardır. Ülkenin eğitim sistemi bu inançların çizdiği çerçeve doğrultusunda gelişir. Bugün bir çok ülkede eğitimin temelini teşkil eden görüşler, genel eğitim etrafında geliştirilmiştir. Mesleki eğitimin dayandığı sosyal psikolojik, felsefi ve ekonomik temeller bir çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de tam anlaşılmış değildir; bugün meslek eğitiminin kuramsal yönlerini daha iyi geliştirmiş ülkelerin mesleki eğitim sistemleri daha başarılı sonuçlar vermektedir (Alkan ve diğerleri, 1998:253).
Ülkemizde mesleki eğitimin kuramsal temelleri yeteri kadar açıklığa kavuşmuş değildir. Geleneksel genel eğitim anlayışı esas alınmış, meslek eğitimi genel eğitimin yanında bir yama olarak kalmıştır. Bunun sonucu olarak ülkemizde mesleki eğitim için büyük yatırımlar yapılmasına karşın mesleki eğitim iş hayatında birey için gerekli olan yeterliliklerin geliştirilmesine öncelik verileceği yerde, genel değerlerin geliştirilmesi yönünde bir eğilim göstermektedir (Doğan ve diğerleri, 1977:267).
1.5.3. Politik Organların Duyarsızlığı
Mesleki eğitim, tüm kalkınma planları ve hükümet programlarında öncelikli bir sorun olarak nitelendirilmesine karşın, politik organlarca konuya gereken duyarlılık gösterilmemiş ve uygulamada ciddi bir ilerleme kaydedilememiştir (Güney, 2002:85).
1.5.4. Mesleki Eğitim Veren Ortaöğretim Kurumlarından Yüksek Öğretime Geçiş Sorunu
Ortaöğretim kurumlarının amacı; öğrencileri yükseköğretime hazırlamaktır. Mesleki eğitimde ise amaç, öğrencinin belli meslek ve teknik alanda iş hayatına hazırlanmasıdır. Ancak mesleki eğitim okullarından mezun olan öğrenciler de, kendi alanlarında yüksek öğrenimlerine devam edebilmektedir. Mesleki eğitim kurumlarındaki öğrenciler, bütün programlar için zorunlu olan ortak derslerin yanı sıra, yüksek öğretime hazırlayan dersleri de alabilmektedir (Aktuğ, 1983:25;Akgün, 1998:72).
Bu durumda öğrenci her iki grubun derslerini de birlikte almakta ve bir bakıma ikiye ayrılmak durumundadır. Yüksek öğretime geçiş sınavında mesleki soru sorulmaması, bir bakıma öğrenciye meslek derslerinin çok da önemli olmadığı izlenimini vermektedir.
Ülkemizde genel lise mezunu öğrencilerin yükseköğrenime geçiş oranının mesleki eğitim kurumlarından mezun olan öğrencilere oranla daha yüksek olduğu görülmektedir. Mesleki eğitim okulu öğrencilerinin hem meslek derslerinin programlarını hem de yükseköğrenime yönelik ders programlarını birlikte görmeleri bu oranın düşük olmasını etkileyen faktörlerden birisidir. Özellikle lisans seviyesinde ki programlar için öğrenci kontenjanlarının düşüklüğü de bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır (Güney, 2002:86).
1.5.5. Mesleki Eğitimin Bütünlük İçerisinde Olmayışı
Mesleki eğitim insan yaşamında ortaöğretim düzeyinde hatta bazen ilköğretim düzeyinde başlar ve çalışma hayatı boyunca devam eder. Erken yaşlarda verilen eğitimle ileri yaşlarda verilen eğitim birbirinden tamamen farklı olduğu gibi aynı yaşlarda farklı kurumlarda verilen eğitimler bile birbirinden farklılık göstermektedir.
Birey açısından baktığımız zaman mesleki eğitim çeşitli aşamalardan oluşmaktadır. Birey önce bir meslek seçmek için çaba sarf eder daha sonra seçtiği mesleğe girmek için hazırlanır, mesleğe girdikten sonra meslek içinde ilerler ve devamlı olarak kendini yeniler. Birey için bir bütünlük göstermesi gerekli olan bu aşamalar bugünkü eğitim sistemimizde düzenli olarak yürütülmemektedir (Alkan ve diğerleri, 1998:256-257).
1.5.6. Mesleki Eğitim Kurumlarından Mezun Olan Öğrencilerin İstihdam Sorunu
Eğitim-insan gücü-istihdam dengesini etkileyen önemli sebeplerden birisi de; yetişmiş insan gücünün yerinde kullanılmamasıdır. Bu durum yüksek düzeyde nitelikli insan gücünün kaybına neden olmaktadır. Mezun olduğu alanlara ilişkin istihdamını sağlamayan insanlar, meslekleri dışında başka işe girmekte ya da istihdam fazlası olarak işsiz kalmaktadırlar. İlgi ve yeteneklerine ve diplomasına uygun olmayan bir işe başlayan insanlarda uyum ve doyum probleminin yaşanması gündeme gelebilir. Mezun olduğu alanda yeterli olan insan farklı bir alanda göreve başladığında hem kendisini rahatsız hissedecek hem de çalıştığı kuruma,
önemi büyüktür. Bu amaçla ekonominin ihtiyacı olan nitelikli insan gücünün yetiştirilmesini amaçlayan mesleki öğretimin bugünkü durumu tekrar ele alınıp yeniden yapılanması gerekmektedir (Akgün, 1998:73).
İstihdamı geliştirmede üretimin de güçlendirilmesinin yanı sıra yeni yeni iş ve istihdam alanlarının doğmasını sağlayacak müteşebbislerin teşvik edilmesi gerekmektedir (Aras, 2003:4)
1.5.7. İnsan gücü İhtiyacının Saptanmaması
Mesleki eğitimin planlanması, düzenlenmesi ile güçlü ve organik bağların kurulması, kalkınma planları doğrultusunda, sistemi etkileyen tüm unsurların dikkate alınarak, makro ve mikro düzeyde hazırlanacak uzun, orta ve kısa dönemli planlara bağlı olarak yürütülmesi gerekir. Oysa ülkemizde bugüne kadar, mesleki ve teknik eğitimin planlamasına esas teşkil edecek insan gücü ihtiyaçları ile ilgili veriler elde edilememiştir. Ülkenin hangi iş sektöründe, hangi düzeyde ve nitelikte, ne kadar yetişmiş insan gücüne ihtiyaç duyduğu ve gelecekte ihtiyaç duyulacak insan gücünün sayı ve niteliği belirlenememiştir. Bu durum, mesleki ve teknik eğitimin düzenlenmesinde, geliştirilmesinde ve istihdamda önemli sorunlara neden olmaktadır (Aktuğ, 1983:48-49).
İnsan gücünün nitelik ve nicelik yönünden saptanması mesleki eğitim programlarının başlangıç noktasıdır. Mesleki eğitim sistemi insan gücü ihtiyaçlarına bağlı olarak çalışır. İnsan gücü faktörü ne kadar iyi saptanabilirse ona bağlı olarak çalışan mesleki eğitim sisteminden o kadar olumlu sonuç alınabilir. İnsan gücü analizleri yapılmadan geçerli becerilere sahip bireyler yetiştirmek mümkün değildir. Meslek eğitiminde böyle bir yaklaşım uygulamadan yetiştirilecek elemanlar bir yandan iş bulamazken diğer yandan ülkenin gelişmesi için gerekli olan beceri noksanlığından dolayı toplumca saptanan hedeflere ulaşmak güçleşir. Mesleki eğitim programları aşağıdaki ilkeler dikkate alınarak geliştirilmelidir.
1. Mesleki eğitim faaliyetleri insan gücü ihtiyaçlarına göre planlanmalıdır.
2. Mesleki eğitimin yetiştirmeyi hedef aldığı insan gücü ihtiyaçları nicelik ve nitelik yönünden analiz edilmelidir.
3. İnsan gücü tahminlerine ilişkin çalışmalar sistemin her kademesinde sürekli olarak yürütülmelidir. İnsan gücü çalışmaları ulusal bölgesel ve yöresel düzeylerde sürdürülmelidir (Alkan ve diğerleri, 1998:260).
Mesleki eğitimin planlanmasına esas teşkil etmek üzere, insan gücü ihtiyaçları konusunda makro ve mikro düzeyde projeksiyonların yapılması gerekmektedir. Mesleki ve teknik eğitimin düzenlenmesinde toplumun ana tercihleri ile bilim ve teknolojideki gelişmelerin dikkate alınması ve programların bu gelişme ve tercihlere göre düzenlenmesi zorunludur (Akgün, 1998:76-77).
1.5.8. Mesleki Eğitim Programlarının Gelişen Sanayinin İsteklerine Yanıt Vermemesi
Günümüzde hızla değişen ve gelişen teknoloji ve iş hayatı bu gelişme ve değişime kısa sürede uyum sağlayabilecek nitelikte yetişmiş insan gücünü gerektirmektedir (Aktuğ, 1983:50).
Mesleki eğitimde öğretmen ve öğrenci yetiştirmede uygulanan programların kuram ağırlıklı olduğu görülmektedir. Ayrıca mesleki eğitime, genel eğitimin bir parçası olarak bakılmasından dolayı, programlar işe değil genel eğitime dönüktür.
Meslek liselerinde verilen eğitim, iş dünyasının gereksinmelerini karşılamaktan uzaktır. Eğitim kurumları, piyasa koşullarına uygun programlar uygulayamadıkları için işverenler, istihdam ettikleri elemanları yeniden eğitmektedirler. Oysa mesleki eğitimin belirgin amaçlarından biri, çalışma yaşamındaki gelişmeleri yakından izleyerek bunlara uyum sağlayabilecek elemanları yetiştirmektir. Bu da programların sürekli güncelleştirilmesi ile olanaklıdır. Okul sektör işbirliği ile ülke gereksinmelerine daha uygun ve dengeli programlar uygulanabilir. Uzun yıllardır okul sanayi işbirliğinin nasıl geliştirileceği konusunda çalışmalar yapıldığı halde, uygulamalar istenen noktaya gelememiştir. Yapılması gereken, okul-sanayi işbirliği konusunda uygulamaya dayalı modeller geliştirmek ve bunları başarılı bir şekilde uygulamaktır (Güney, 2002:86-87).
1.5.9. Ders Araç-Gereçlerinin Yetersizliği
Mesleki eğitim programlarının uygulanmasında, günün gelişen teknolojisi doğrultusunda, her branşla ilgili araç ve gereçlerin tespiti, tasarımı sağlanması ve kullanımı gereklidir. Bunun yanı sıra okulların çeşitli makineler, tezgahlar ve araç gereçlerle ile donatım eşyaları da eksik ve yetersizdir (Sezgin, 1996:293).
