Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı
Öğretim Materyallerinin Tasarlanması,
Hazırlanması ve Seçimi
Materyal Seçiminde Uygulanacak Ölçütler
(Materyallerin Öğretim Değerini Saptama)
❑
Seçilen materyal öğretim programıyla uyumlu mu?
❑
Materyalin içerdiği mesajlar doğru ve güncel mi?
❑
Materyalde açık ve anlaşılır bir dil kullanılmış mı?
❑
Materyal öğrenciyi güdüleyici ve ilgiyi sürekli tutacak özelliklere sahip mi?
❑
Materyal öğrencinin katılımını sağlayıcı özelliklere sahip mi?
❑
Materyal, teknik özellikleri açısından yeterli mi?
❑
Materyal, önyargılardan arındırılmış bir yapıda mı?
❑
Materyalin kullanımına ilişkin gerekli kullanma kılavuzları ve
diğer metinler mevcut mu?
Öğretim Materyallerinin Hazırlanmasında ve Seçilmesinde Dikkat Edilecek Noktalar (1)
Belli bir eğitim durumunda çok çeşitli araç ve materyal kullanmak yerine en uygun olanı seçmek önem taşımaktadır. Öğretim araç ve materyalinin seçiminde aşağıdaki şu ana başlıklardaki ölçütler göz önünde bulundurulmalıdır.
❑ Öğrencinin Özellikleri: Eğitim ortamında kullanılan araçların öğrencinin gelişim düzeyine ve önbilgilerine uygun olması
gerekir.
❑ Öğretmen Özellikleri: Öğretmen kullanımda kendisini yetersiz hissettiği araçlar yerine kendine güvenerek kullanabileceği ve öğrencileri kolaylıkla yönlendirebileceği materyal ve araçları tercih etmelidir.
❑ Konu Alanının Özellikleri: Araç ve materyaller konu alanının özelliklerine göre seçilmelidir.
Öğretim Materyallerinin Hazırlanmasında ve Seçilmesinde Dikkat Edilecek Noktalar (2)
❑ Öğretim Hedefleri: Kullandığımız araç ve materyalin dersin hedeflerine uygun olması gerekmektedir.
❑ Öğrenci Sayısı: Sınıf mevcudunun az olduğu durumlarda hemen hemen tüm öğrenciler, öğretim araç ve materyallerinden
yararlanabilirler.
❑ Fiziksel Koşullar: Araç ve materyallerin seçiminde sınıftaki fiziksel koşullar da göz önünde bulundurulmalıdır.
Öğretim Materyallerinin Seçimi
Araç ve materyallerin seçiminde şu sorulara olumlu cevap verilmelidir.
▪ Sunduğu kavram veya fikirleri iyi açıklayabiliyor mu?
▪ İncelenen konuya anlamlı bir katkıda bulunuyor mu?
▪ Öğrencilerin yaş,
zekâ
ve geçmiş yaşantılarının düzeyine uygun mu?▪ Öğrencileri daha iyi düşünmeye ve eleştirici olmaya yöneltiyor mu?
Görsel İşitsel Araçların Nitelikleri
Araçlarda şu niteliklerin bulunması gerekmektedir:
▪ İşlenecek konuları çeşitli yönlerden açıklayabilmelidir.
▪ Öğrencilerin dikkatinin konu üzerine çekilmesinde, ilgilerinin uyanmasında ve yeni bilgilerinin doğmasında etkili olmalıdır.
▪ Öğrencileri kendi kendine düşünmeye alıştırmalı ve incelemeye yöneltmelidir.
▪ Çeşitli duyuların yardımıyla doğru ve tam öğrenmeyi sağlamalıdır.
▪ Araç, gruba uygun olmalıdır.
▪ Araç, amaca uygun olmalıdır. (Amaca uygun araç seçilmelidir.)
Materyalleri Hazırlama İlkeleri
❑ Basit, sade ve anlaşılabilir olmalı
❑ Dersin hedef ve davranışlarına uygun olmalı
❑ Görsel özellikler materyalin önemli noktalarını vurgulamak amacıyla kullanılmalı
❑ Öğrencinin gelişim ve öğrenim özelliklerine uygun olmalı
❑ Öğrenciye alıştırma ve uygulama olanağı sağlamalı
❑ Öğretmenler kadar öğrencilerin de kullanılabileceği düzeyde basit olmalı
❑ Gerektiğinde kolaylıkla geliştirilebilir ve güncelleştirilebilir olmalıdır.
2. Ders
Örnekler
Karmaşık bir süreci gerektiren bir kavramın öğretilmesi
görsel ögelerle basitleştirilebilir ve bu sayede anlaşılması ve hatırlanması kolay olabilir.
Kaynak: http://ga.water.usgs.gov/edu/watercycleturkish.html
Kaynak: http://ga.water.usgs.gov/edu/graphics/turkish/wcgwdischarge.gif
Görsel Tasarımda Amaçlar
Bilgi verme ve öğretim amaçlı görselleri tasarlarken, materyalin, mesajın kaynağı (öğretmen) ile alıcı
(öğrenen birey) arasındaki iletişimi geliştirme açısından temel olarak 4 ana amaca hizmet etmesi gözetilir:
▪
Okunaklılığı garantilemek,
▪
Verilmek istenen mesajı yorumlamaya harcanan emeğin miktarını azaltmak,
▪
İzleyenlerin etkin katılımını sağlamak,
▪
Verilmek istenen mesajın en önemli kısmına
odaklanılmasını sağlamak.
Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı
Görsel Materyalleri Tasarlama Süreci
Görsel Tasarımın Unsurları: Görsel Unsurlar
Görsel Materyalleri Tasarlama Süreci Görsel Tasarımın Unsurları
❑
Görsel Unsurlar
❑ Yazılı Unsurlar
❑ Destekleyici Unsurlar
Görsel Unsurlar
❑
Bir öğrenme etkinliği için seçilen görsel ögeler konunun özelliğine göre değişebilir.
❑
Görsel unsurlar üç bölümde ele alınabilir:
▪
gerçekçi,
▪
benzeşik ve
▪
şematik.
Görsel Unsurlar: Gerçekçi
❑
Gerçekçi (realistic) görseller, üzerinde durulan gerçek nesneyi gösterir.
❑
Örneğin bir arabanın resmi gerçekçi bir görsel olarak kullanılabilir.
▪
Burada gerçekçi renklerin kullanılmış olması gerçekçiliğin derecesini yükseltir.
▪ Bu durum, renk ögesinin öğretim amaçlı kullanılmasına iyi bir örnektir.
▪
Ancak hiç bir resim veya simge tamamen gerçekçi olamaz.
▪
Gerçek nesnelerin üç boyutlu hareketli resimlerde
bile resimlenemeyen yanları mutlaka vardır.
Görsel Unsurlar: Benzeşik
❑
Benzeşik (analojic) görseller, bir kavramı veya konuyu açıklamak için o kavrama benzer başka bir kavramla ilgili bir şey göstererek benzerliklere dikkat çekme işlevini görürler.
❑
Bu tür görseller, öğrencilerin eski bilgileri kullanarak
yeni bilgileri yorumlamalarına ve bu yolla öğrenmelerin
gerçekleşmesine yardımcı olurlar.
Görsel Unsurlar: Şematik
❑
Şematik (organizational) görseller,
▪
akış şemaları,
▪
grafikler,
▪
haritalar,
▪
şematik ve sınıflama çizelgelerini kapsar.
❑
Bu tür görseller, kavramlar ve ana noktalar arasındaki
ilişkileri göstererek öğrenenlerin konunun içerik yapısını
görmelerine yardımcı olurlar.
Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi
(1)Yakınlık
❑
Birbiriyle ilgili ögeler birbirine yakınlaştırılmalı,
birbirinden farklı mesajlar veren kavram ve ögeler de
birbirlerinden uzaklaştırılmalıdır.
Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi
(2)Uyumluluk
❑
Aşamalı şekilde (bir dizi halinde) birbirlerini takip eden öğretim materyallerinde düzen (yerleşim, renk, yazı
biçimi gibi) aynı olmalıdır.
Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi
(3)Materyaldeki görsel unsurlar olabildiğince basit ve
kolay anlaşılır olmalıdır.
Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi
(4)❑ Grafik tasarım, bir mesajı iletmek için metnin ve görsellerin algılanabilir ve görülebilir bir düzlemde düzenlenmesidir.
❑ Materyaldeki görsel unsurlar olabildiğince basit ve kolay anlaşılır olmalıdır.
Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi
(5)❑
Karşılaştırma yapılmıyorsa bir materyalde, farklı
konulara ilişkin birden fazla resim bulunmamalıdır.
Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi
(6)❑
Görsel unsurlarda oransızlıktan kaçınılmalı, esnek bir
denge sağlanmaya çalışılmalıdır.
Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi
(6a)❑
Görsel unsurlarda oransızlıktan kaçınılmalı, esnek bir
denge sağlanmaya çalışılmalıdır.
Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi
(7)❑ Görsel ögeleri yerleştirme açısından dikkat edilmesi gereken bir nokta en fazla dinamik olan kısmın sunum materyalinin sol üst kısmı olduğudur.
Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi
(8)❑
En önemli görsel öge sol üst köşeye ya da merkeze yerleştirilmeli ya da dikkati çekecek biçimde
vurgulanmalıdır.
Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi
(10)❑
İçerikte vurgulanmak istenen eşitlik, büyüklük ya da
resmiyet ilişkileri, ögelerin materyale yerleşim düzeni
ile gösterilmelidir.
Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi
(11)Yönlendirmeler
❑
Çeşitli yönlendiriciler kullanarak dikkat istenilen şekilde yoğunlaştırabilir.
Örneğin,
▪
bir “ok” işareti kullanma
▪
anahtar kavramları vurgulamak için sözcükleri
kalınlaştırma▪
bir listedeki maddeleri göstermek için “madde imi”
kullanma
▪
Çeşitli unsurları renklendirme
Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi
(12)Yönlendirme
❑ Öğrenenin dikkatini çekmek için kullanılabilecek etkili stratejilerden biri
işaretlemedir.
Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi
(13)Yönlendirme
❑
Ögelerin materyal üzerinde yer aldığı düzlem de
biçimlendirme ya da yönlendirme işlevi görür.
Görsel Unsurların Materyale Yerleştirilmesi
(14)Yönlendirme
❑ Ögelerin materyal üzerinde yer aldığı düzlem, yönlendirme işlevi görür. Bu nedenle oluşum sürecini yansıtan bir düzlem seçmek önerilmektedir
Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı
Görsel Materyalleri Tasarlama Süreci
Görsel Tasarımın Unsurları: Yazılı Unsurlar
Görsel Materyalleri Tasarlama Süreci Görsel Tasarımın Unsurları
❑ Görsel Unsurlar
❑
Yazılı Unsurlar
❑ Destekleyici Unsurlar
Yazılı Unsurlar
Harf Stili Kolay okunabilir Stil Sayısı (çeşitliliği) En fazla dört
BÜYÜK HARF Zorunlu durumlarda
Renk Zemin rengiyle zıt
Harf Boyutu (Punto) Yaşın gereklerine uygun Harflerin Arasındaki
B o ş l u k l a r Harflerin yapısına göre Satırların Arasındaki
Boşluklar Okumayı kolaylaştırması veya zorlaştırması
Yazılı Unsurlar: Harf Stili
❑ Yazıların kolay okunabilmesi için sade bir yazı tipi seçilmelidir.
❑ Yazıların kolay okunabilmesi için sade
bir yazı tipi seçilmelidir.
Yazılı Unsurlar: Stil Sayısı
Hazırlanan materyalde birkaç değişik türde farklı yazı tipi kullanılmamalıdır. Vurgulanma yapmak
gerektiğinde vurgulama işlemi en fazla iki farklı stille gerçekleştirilmeye çalışılmalıdır.
Hazırlanan materyalde birkaç değişik türde farklı yazı tipi kullanılmamalıdır. Vurgulama yapmak
gerektiğinde vurgulama işlemi en fazla iki farklı
stille gerçekleştirilmeye çalışılmalıdır.
Yazılı Unsurlar: Büyük Harf Kullanımı
BİR METİNDE YAZILARIN EN İYİ DERECEDE OKUNABİLİR OLMALARINI SAĞLAMAK İÇİN YALNIZCA KÜÇÜK HARF VE
ANCAK GEREKTİĞİ YERLERDE VEYA ZORUNLU DURUMLARDA BÜYÜK HARF KULLANMAK
GEREKİR. KÜÇÜK BAŞLIKLAR BÜYÜK HARFLERLE YAZILA- BİLİR ANCAK ÜÇ SÖZCÜKTEN FAZLA OLAN İFADELER VE CÜMLELER KÜÇÜK HARF KURALINA UYGUN
YAZILMALIDIR.
Bir metinde yazıların en iyi derecede okunabilir olmalarını sağlamak için yalnızca küçük harf ve ancak gerektiği yerlerde veya zorunlu durumlarda büyük harf kullanmak gerekir. Küçük
başlıklar büyük harflerle
yazılabilir ancak üç sözcükten fazla olan ifadeler ve cümleler küçük harf kuralına uygun
yazılmalıdır.
Yazılı Unsurlar: Büyük Harf Kullanımı
BÜYÜK HARFLERDE BÜTÜN HARFLERİN BOYUTLARI AYNI OLDUĞU İÇİN GÖZÜN HARFLERİ AYIRTETME GÜCÜ AZALMAKTA VE BU NEDENLE DE OKUMA HIZI DÜŞMEKTEDİR. OYSA KÜÇÜK
HARFLERDE HER HARFİN BOYUTU VE ŞEKLİ FARKLI
OLDUĞUNDAN GÖZ HARFLERİ DAHA KOLAY SEÇEBİLMEKTE VE OKUMA DA DAHA KOLAY
OLMAKTADIR.
Büyük harflerde bütün harflerin boyutları aynı olduğu için gözün harfleri ayırtetme gücü
azalmakta ve bu nedenle de okuma hızı düşmektedir. Oysa küçük harflerde her harfin
boyutu ve şekli farklı olduğundan göz harfleri daha kolay
seçebilmekte ve okuma da daha kolay olmaktadır.
Yazılı Unsurlar: Renk
❑
Materyallerde uygun renk kullanımı materyali zenginleştirir, hareket etkisi kazandırır.
❑
Renk Düzeni ve Rengin Çekiciliği
▪ Bir sunum ekranındaki renk düzeni kendi içinde uyumlu olan renklerden oluşturulduğu zaman izleyicide daha
olumlu ve uzun süre hatırlanacak izlenimler bırakacaktır.
Renkler ayrıca okunurluğu da doğrudan etkilemektedir.
❑
Renk ögesinin diğer işlevleri:
▪
Benzerlik ve farklılıkları vurgulamak
▪
Önemli noktalara veya ayrıntılara dikkat çekmek
▪
Duygusal bir etki yaratmak
Arka alan ve Önalan Renk Kullanımı
Sarı zemin üstüne
“Siyah”
Beyaz zemin üstüne
“Yeşil, Mavi veya Kırmızı”
Mavi zemin üstüne
“Beyaz”
Beyaz zemin üstüne
“Siyah”
Siyah zemin üstüne
“Sarı”
En iyi okunabilirlikten en az okunabilirliğe doğru bir sıralamanın yapıldığı bu tabloda “Sarı zemin üstüne siyah“ birinciliği almaktadır.
Renk Öğesinin Kullanımı
❑ Önemli objelere dikkat çekmek için bu objelerde parlak ve açık renkler kullanılmalıdır. (Ancak gözü rahatsız eden veya
görülemeyecek derecede açık renkler kullanılmamalıdır.)
❑ Etkili renk kombinasyonları kullanılmalıdır.
❑ Aynı ekranda farklı iki yerde yanıp sönen veya parlak nesneleri kullanmaktan kaçınılmalıdır.
❑ Önemli noktalara dikkat çekmek için farklı renkler kullanılmalıdır.
❑ Bir materyalde kullanılan renk sayısı sınırlandırılmalıdır.
❑ Metinlerde ve resimlerde zemin rengine zıt renkler kullanılmalıdır.
❑ Birden çok görsel objede tutarlı zemin rengi kullanılmalıdır (hepsinde renk aynı olmalı).
❑ Görsel objelerde kullanılan renkler konusunda tutarlı olunmalıdır.
Arka alan ve Önalan Renk Zıtlıkları
❑
Bir görseldeki önemli unsurlar özellikle sözcükler kolayca görülebilmelidir.
▪
Bunu sağlamanın en kolay yollarından birisi zemin ile
önalanda zıt renkleri kullanmaktır.
Materyallerde Renk Kullanımı
❑
Renk kullanımına ve zemin şekil ilişkisine dikkat
edilmelidir.
Görsel Unsurların Özellikleri:
Renk Kullanımı
❑ Materyallerde renk, aslına
uygunluğu artırmak, vurgulamak, duygusal etki yaratmak için
kullanılmalı ve zemin figür
ilişkisine dikkat edilmelidir.
Renkler ve Kullanımı
Renk Grupları Renkler Etkileri Öğretim Amaçlı Kullanım
soğuk renkler mavi, yeşil
ve eflatun uzaklaşıyormuş
gibi bir his fon (zemin) rengi olarak
sıcak renkler kırmızı ve
turuncu yakınlaşma hissi önemli ipuçları verirken (DUR ve GİRİLMEZ)
