A y l ı k m e c m u a Ü ç ü n c ü s e n e m 1 9 3 3. S a y ı : ^ M
İ s t a n b u l M
F i a t ı 1 l i r a fl
MİMAR
Aylık M i m a r î v e Tezyinî San'atlar M e c m u a s ı
A d r e s : M İ M A R L'architecte : Revue mensuelle A y l ı k M e c m u a d'a r c h i te c t u r e.
Anadolu Han No. 2 0 Der Architekt : Architektonische İ S T A N B U L Tel.: 21307 M o n a t s s c h r i f t .
A B O N E Ş A R T L A R I Memleket içinde :
Seneliği : 12 Li Altı aylığı : 6 , Üç „ 3 ,
Seneliği Altı aylığı üç „
nemleketlerde 140 Fr. Frang
R e k l â m s a y f a l a r ı tarifesi t a l e p ü z e r i n e g ö n d e r i l i r .
M İ M A R I N K O L L E K S I Y O N L A R I 9 3 2 S e n e s i ciltli k o l l e k s i y o n u 14 L i r a
c i l t s i z k o l l e K s i y o n u 12.5 „
9 3 1 S e n e s i ciltli k o l l e k s i y o n u 2 5 „
Arzu eden aboneler, 150 Kuruş mukabilinde yalnız basılmış cilt kapaklarımızı tedarik edebilirler.
Y I L D I R I M K a l o r i f e r
M a k i n a , E l e k t r i k m ü e s s e s e s i t . ! © İKİ t X" İ
O S M A N F E Y Z İ M a k i n a
V E
T e l e f o n , s u , s ı h h î tesisat, h a v a g a z i tesisatı d e r u h t e edilir.
ADRES : Yeni Postane, Hekim çıkmazı Meydancık Hum Mtlaalinde No. 5 Tel: 200S3
A Y L I K Y A R I S A N A T I , Ş E H İ R C İ L İ K V E T E Z Y İ N İ S A N ' A T L A R M E C M U A S I
Ü ç ü n c ü s e n e
19 3 3
İ s t a n b u l
Y a z ı v e r e s i m l e r
K i m l e r e M i m a r d i y o r u z
M i m a r B e h ç e t ve Bedrettin
M i m a r î n i n m o t i f l e a l a k a s ı y o k t u r . M i m a r î ' l ü z u m l u v e m e n f a a t l ı ş e k i l l e r i n t e r k i b i y e ışık a l t ı n d a y e r l e ş t i r e b î l n ı e s i d i r . O; b i r icat i ş i d i r . D a i m a i c a t i s t e r . K ı y m e t ; b u i c a d ı n y e n i l i k
v e ş a h s i v e t i n d e n d i r .
Büyük ş a r k m ü t e f e k k i r i S a d i ' n i n güzel bir sözü var. « S a n ' a t z a h m e t t i r » diyor. B u n u bir tenkitçi a l a r a k : «Hakikî ve h ü r bir s a n ' a t eseri, bir çok i t i n a l a r ı n eseridir. Bir resim ki, yalnız renklerden, bir n a z ı m ki, yalnız kelime ve ve- zinden, bir beste ki, yalnız sesten, bir b i n a ki, yalnız istif ve d i r e k t e n i b a r e t t i r veya en ziyade bize bu h a r i c i u n s u r l a r ı gösteriyor, m a n a s ı y o k - tur. O bir şey değildir.» şeklinde genişletiyor..
Mimarlık dediğimiz; z a r u r e t l e r e cevap v e r e - bilen güzel inşa s a n ' a t ı ; ilim h a m u l e s i n i b a ş ı n - da toplarken elini güzel s a n ' a t l a r a v e r e n bir meslektir. B u n u n da m a n a s ı z ve z a h m e t s i z bir istiften i b a r e t k a l m a m a s ı lâzımdır.
Dün bir k e m e r , bir k u m saati, d ö r t çini ve bir saçağı y a n y a n a , ü s t ü s t e , rasgele k o y a n l a r mimarî y a p t ı k l a r ı n ı zannettiler.' B u g ü n de m e m -
• leketin uzak, y a k ı n köşelerinde bir köşe p e n c e - resi, iki s ü t u n , d ö r t b a l k o n u istif edebilenler y i n s öyle yaptıklarını z a n n e d i y o r l a r . H a l b u k i göz gö-
rüyor ve işliyen bir i n s a n k a f a s ı pek â l â anlıyor ki bunların m i m a r l ı k l a a l â k a s ı y o k t u r . Y a p a n ı ve yaptıranı ayni derecede mes'ul t u t t u ğ u m u z bu bahiste; y a p a n l a r m i m a r î y i yalnız bir süs ve bir taklitçilikten ileri g ö t ü r e m i y e n cahiller, y a p - tıranlar ise bediî terbiyesi n o k s a n bir kitledir.
Biz bu gibilerine m i m a r diyemiyeceğiz. O halde kimlere m i m a r diyoruz? B u n d a n evvel mimarlık nedir?
Son suale cevap verebilmek m i m a r l ı ğ ı n k e n - disi k a d a r zor bir meseledir.
B u g ü n m i m a r l ı k , h â l â u m u m î m a n a s i l e y a - şıyor; k ı s ı m l a r a ayrılmıştır. B i l h a s s a memle-^
ketimizde bir dahilî m i m a r bir b a h ç e ve bir şe- h i r m i m a r ı h e n ü z birer istiklâl y a p a m a m ı ş l a r d ı r . Esasen ş ü m u l l ü m a n a s i l e şimdiye k a d a r bir m i - m a r î h a y a t ı m ı z da m e v c u t değildi. B u g ü n ü n g e n ç m i m a r l a r ı b u n l a r ı n h e p s i n i y a p a c a k t ı r ; ve h e r şeyi bilecektir. O n u n için o çok m ü ş k ü l bir vazi- yet ve bir mes'uliyet k a r ş ı s ı n d a d ı r . M i m a r l ı k h a y a t ı n n i z a m ve a h e n k i h t i y a c ı n d a n d o ğ m u ş - t u r derler.
Nizam ( o r d r e ) t a b i a t ı n m u h t e l i f t e n e v v ü - lerini bir sistem d a h i l i n e a l m a k için ö t e d e n b e r i
•insanların t a n i d ı k l a r ı y e g â n e h a l çaresi o l m u ş - t u r . H a y a t böyle ister, t a b i a t ve h i l k a t böyle a r - zu eder. Bu lâzımdır, böyle o l m a s a idi bir k a r - gaşalık (desordre) içinde ç a l k a n ı r d ı k . İ ş t e böy- lece ev, yol, şehir, i n s a n zekâsının i c a d e t t t i ğ i şeylerdir. B u n l a r d a n en a z a m î verimi elde e t - m e k için bir i n t i z a m dairesi içinde olması m u - h a k k a k t ı r . B u n d a n s o n r a güzellik endişesi baş göstermiştir.
T a b i a t güzeldir, f a k a t a n l a ş ı l m a z . Ç ü n k ü o bize çok m ü t e n e v v i bir m a n z a r a h a l i n d e k e n d i - sini gösterir. S e m a n ı n m a v i kubbesi deniz ve s u - l a r ı n k ı v r a k sahilleri, d a ğ l a r ı n kesik ve kırık m a n z a r a s ı b ü t ü n bir kesret h a l i n d e d i r .
Biz onların karşısında şaşırır, bir şey a n l a y a - mayız; onların üzerinde u ğ r a ş m a k ve çalışmak, m ü ş a b i h ve mümasillerini bir m a n z u m e y e r a p - t e t m e k lâzımdır. B u n u öğrenmek ve gördükleri- mizi d a ğ ı t m a m a k için onlara bir v a h d e t verme- liyiz.
İşte şehir ve b i n a n ı n menşei b u r a d a n başlar, müstakil bir m i m a r î s a n ' a t m ı n lüzumu b u r a d a hissolunur.
Böylece m i m a r l ı k ve y a h u t m i m a r t a b i a t ı n bir nazım:, güzelliğin tasnifcisi ve yapıcısı olu- yor. R u h u m u z a h i t a p ediyor, arıyor, buluyor, toplıyor, şiddet ve kuvvet vererek gözlerimiz ö n ü n e koyuyor. Bu; yüksek bir kültüre ihtiyaç hissetirir. Mimar; eserini ışık a l t ı n d a kurduğu için onu çerçeveliyen t a b i a t ı n bir âlimi olmalı- dır. Bu meziyetler çok eski T ü r k m i m a r l a r ı n d a vardı ve kendilerini anlıyan bir m u h i t içinde b u - lunuyorlardı. Bu memleketimize Avrupai şeklin girdiği barok ve a m p i r devirlerine k a d a r devam etti .. --
B u n d a n sonra h a l k ı n lâkaydisi ve m i m a r l a - rın cehaleti yüzünden hakikî olmıyan t a k m a bir güzellik başladı. T ü r k m i m a r î âleminde şu ve bu milletlere m e n s u p y a r ı m y a m a l a k k a l - f a l a r türedi. B u g ü n k ü sınıfsız ve plânsız İ s t a n - bul onların m e n f a a t m a h s u l ü eserlerile (!) do- ludur.
Beri t a r a f t a Sanayii nefise mektebi bir çok
m i m a r yetiştiriyordu. F a k a t bunlar çok fena ye- tiştirildiği için bir mevcudiyet gösteremediler.
Çünkü mimarlığa bir üslûpçuluk bir organ- cılık (tezyin e t m e k ) nazarile bakıldı. Onlar da b u g ü n k ü zevksiz, san'atsız şehrin d a h a fazla in- h i t a t etmesine yardım ettiler ve böylece bir de- vir y a ş a t t ı l a r ve bir t a r i h kapattılar. Bugün mi- marlık bir ornemancılık değil, h a y a t ı n ihtiyaç- larının en m u v a f ı k ve uygun bir şekilde tertip ve tanzimi demektir. İ h t i y a ç ve zaruret yeni bir şekil ister, yeni şekil için de yeni malzeme ve yeni bir teknik lâzımdır.
^ İ n ş a a t için malzemenin h ü s n ü suretle kul- lanılmasını bilmek güzelliği t e m i n eden san'at zevkini veren en basit bir vasıtadır. Güzellik zorla yapılabilen lüzumsuz bir şey değildir. O bir z a r u r e t i n ifade ve neticesidir.
M i m a r î n i n motifle alâkası yoktur. Mimarî lüzumlu ve m e n f e a t l i şekillerin terkibi ve ışık a l t ı n d a yerleştirilmesidir. O; bir icat mahsulü- dür. Daima icat ister. Kıymet bu icadın yenilik ve şahsiyetindedir.
Mimar evvelâ doktor olmalı, mühendis ol- malı, âlim olmalı, fen a d a m ı ve her şey; bütün bir h a y a t olmalı; o n d a n sonra s a n ' a t k â r olma- lıdır.
O cemiyette mevcut tek başına bir mahlûk bir medeniyet timsalidir. O n u n eseri medeniye- tin aynasıdır. Onu tavsif etmek b u n u n için güç- tür. Biz böyle kimselere m i m a r diyoruz.
•
A s f a l t y o l d a n g ö r ü n ü ş
B a k i b e y e v i .
S u a d iy e M i m a r K â h y a o ğ l u
N a z i f
: j |:ik m.
I S i f l . T i j f r ı ı
ı s n 5 1 I r S
İ I I S I I S M
] E I " S I
S I IP&lhSı.»
i l i İ
•v.
r
F o t o N e ş e t H a k k ı
Suadiyeye giden a s f a l t yolun sol t a r a f ı n d a geniş bir b a h ç e n i n s o k a k t a n t a k r i b e n on beş m e t r o içeride ön t a r a f çiçek bahçesi, a r k a s ı b a ğ - lık b ı r a k ı l a r a k y a p ı l a n bu ev zemin, birinci k a t ve bir kısım b o d r u m d a n i b a r e t t i r .
Evin i n ş a a t ı tuğla ü z e r i n e b e t o n a r m e döşe- meli y a p ı l m ı ş t ı r . Yapı s a h i b i ( M i m a r ) m 932 se- nesi 10 n u m a r a l ı s a y ı s ı n d a i n t i ş a r e d e n S a i t Bey evi p l â n ı n ı n a y n ı n ı i s t e m i ş ve a y n i esas d a - hilinde p l â n ve h a r i c î g ö r ü n ü ş değiştirilerek proje t a n z i m edilmiştir.
B i n a y a m e r m e r b a s a m a k l a r l a çıkılan bir antreden girilir. K a r ş ı y a gelen iki k a p ı d a n sağ t a r a f t a k i ile d o ğ r u d a n salon, y e m e k s a l o n u , kış bahçesi ve t e r a s a y a geçilir; diğer k a p ı d a n kole girilir. C e p h e t a r a f ı n d a o t u r m a odası ve h o l d e n
y u k a r ı k a t a ç ı k a n bir m e r d i v e n v a r d ı r . U f a k bir geçit ile h a l â ve m u t f a ğ a geçilir. Bu geçit y e - m e k cdasile m u t f a ğ ı biribirine r a p t e d e r . M e r d i - v e n a l t ı n d a n bir k a p ı ile h o l d e n ve m u t f a k t a n b o d r u m a i n m e k için bir t e r t i b a t y a p ı l m ı ş t ı r . Bu kısım m u t f a k ile b o d r u m u kolayca b i r b i r i n e bağlar. Bu s u r e t l e h o l d e n a r k a t a r a f a ç ı k a c a k bir a n t r e h u s u l e geliyor ki d a i m î k u l l a n ı l a c a k t a r a f hol, o t u r m a odası, m u t f a k ve h a l â icap ederse bu a n t r e ile kullanılır.
M i s a f i r olduğu z a m a n a n t r e ve servisin diğer kısmı i s t i r a l ı a t i bozmaz.
Üst k a t y a t a k odaları, banyo, gezinti t e r a - s a s m d a n i b a r e t t i r .
B o d r u m k a t t a c e p h e t a r a f ı n d a ç a m a ş ı r h a n e ve kiler ile k ö m ü r l ü k v a r d ı r .
P^rtl I",.. '..-u but**. -
E s a s k a p ı M e r d i v e n k o r k u l u ğ u
V a z i y e t p l â n
1 : 200
F o t o N e ş e t H a k k ı
C a d d s d e n g ö r ü n ü ş . Foto Neşet
A g o p ef. apartmanı. Taksu
M i m a r K â h y a O ğ l u Nazif
Bu bina T a k s i m T a l i m h a n e Topçular c a d d e - si üzerinde 7.40X14.00 m. bir a r s a üzerine t a t - bik edilmiştir. Arka t a r a f t a 4.00 m e t r e a r z ı n - da bir b a h ç e bırakılmıştır. A p a r t ı m a n altı kat ve b e t o n a r m e olarak h e s a p edilmiştir. Şimdi- lik bodrum, zemin ve birinci k a t t a n ibaret ola- rak yapılmıştır. B o d r u m katı 3 oda çamaşırlık 2 depo m u t f a k ve h a l â d a n ibarettir.
Zemin k a t t a 1 inci a p a r t ı m a n dairesi kapısı bir koridora açılır, sokak t a r a f ı n d a bir o d a d a n camlı çift kapı ile y a n ı n d a k i bir odaya geçilir.
Bu oda geniş bir aydınlıkla bahçeye bakar. Bu k a t t a m u t f a k , banyo, y a t a k odaları ve koridor, sel cihette de h a l â vardır. Y a t a k odaları ö n ü n d e geniş bir balkon yapılmıştır.
Birinci k a t t a a n t r e d e n bir hole girilir. Sağ t a r a f t a kiler ve sokak cihetinde biri açık bal- konlu bir oda diğeri kapalı balkonlu büyük oda ve y a n ı n d a bahçeye b a k a r bir oda, bu o d a l a r d a n camlı çift kapılarla birbirlerine geçilir. Koridor üzerinde sağ t a r a f t a n sıra ile m u t f a k , banyo, y a t a k odaları ile bir de a l a t u r k a h a l â vardır.
ŞCkcLk l - . s p ı S ı Y o l d a n g ö r ü n ü ş
B i r e v p r o j e s i
M i m a r S e d a t Hakkı — İstanbul
Bu evin arsası Maçka civarında, yeni i f r a z edilen bir yerdedir. Bir ehemmiyetli ve bir de ikinci derecede ehemmiyetli 2 sokağın teşkil e t - tikleri köşededir. B i n a n ı n geniş cephesi fevka- lâde güzel olan m a n z a r a t a r a f ı n d a d ı r . Bu taraf ayni z a m a n d a güneşli taraf olduğundan, evin pencereleri bu t a r a f l a r a açılmıştır.
Ev dört t a r a f ı açık bir binadır. F a k a t villâ denecek şekilde bahçe o r t a s ı n d a değildir. B u n a sebep a r s a n ı n fazla küçük olması, ve komşu bi- n a l a r ı n sokak h u d u d u n a k a d a r inşa edilmiş ol- malarıdır.
Ev çocuksuz bir aile içindir. İstedikleri bir büyük o t u r m a odası, o n u n e t r a f ı n d a küçük niş- ler şeklinde d a h a hususi yerler, kendi y a t a k o d a - ları, geniş servis, ve g a r a j .
Bu p r o g r a m şu şekilde t a t b i k edilmiştir:
Esas o t u r u l a c a k salon üst k a t t a d ı r , ve zemin ka- t ı n a hizmet kısımları yapılmıştır. Bu k a t ı n irti- faı 2,30 dur. Salon b u n u n sayesinde, sokaktan biraz uzaklaştırılmıştır. (Sokak gayet sakin ve az işlek bir sokaktır, ve istikbalde de pek faz- la olması ihtimali yoktur.) S a l o n u n e t r a f ı n a ye- mek odası ve bir şömine köşesi yapılmıştır.
Bu yerlerin t a v a n ı basıktır (2.60) f a k a t birer cepheleri salon üzerine açıldığından, salonun bir kısmını, d a h a intim bir kısmını teşkil eder- ler. Evin üst katı a s m a katı şeklindedir. Yani evin üst katı ile salonun t a v a n l a r ı ayni seviye- dedir.
Bu b i n a n ı n inşaatı tuğla ve kârgir tavan- dır. Lâzım olan yerlerde b e t o n a r m e ayaklar kullanılmıştır. Çatı örtüsü ruberoittir ve yağmur suları bir saçağın üzerinden oluklara sevkedilir.
V a z i y e t p i [ â n ı 1 : 8 0 0
G. S. A k a d e m i s i n d e d i p l o m a p r o j e s i
( 1 9 3 2 - 1 9 3 3 )
Bu sene Güzel s a n ' a t l a r a k a d e m i s i m i m a r î son sınıf m ü s a b a k a i m t i h a n projesi ola- r a k 500.000 ciltlik bir k ü t i i p a n e binası verilmiş- tir. Mezkûr b i n a d a tedris, m ü t a l e a , gazete s a - lonları, t e t e b b u kabineleri, ilmî idare kısımları, iki içtima salonu, büfeli ve büfesiz i s t i r a h a t s a - lonları, ilmî katalog daireleri, ilmî idare kısmı, m ü d ü r i k a m e t g â h ı ve ayrıca 3 kişilik i k a m e t g â h , mücellithane, demirci ve m a r a n g o z ve tesisat atelyeleri, k i t a p deposu, kıymetli k i t a p l a r için bir m a h z e n , m e m u r ve m ü s t a h d e m i n e m a h s u s l o k a n t a ve gazino, h a d e m e koğuşları ve kapıcı dairesi velhasıl t a m konförile büyük bir ilim müessesesi istenmiştir. A r s a n ı n Beyazıtta Ü n i - versite m e y d a n ı n ı n h e r h a n g i m ü n a s i p bir köşe-
sinde serbest olarak i n t i h a p edilmesi kendilerine bırakılmıştır. 1 Ş u b a t t a verilen bu p r o j e 1 tem- m u z d a n i h a y e t bulmuş. Diploma a l m a ğ a m u - v a f f a k olan a r k a d a ş l a r ı n projelerini sıra gözet- meyerek neşrediyoruz.
Akademi m i m a r î , afiş, dahilî m i m a r î resim ve s e r a m i k talebelerinin senelik sergisi t e m m u z 15 te açılmış ve ağustos n i h a y e t i n d e k a p a n m ı ş - tır. Sergide m i m a r i taleberile dahilî m i m a r i ta- lebelerinin eserleri ekseriyeti ihtiva ediyordu.
Bilhassa s e r a m i k sergisi hiç bir sene yapılmıyan bir yenilik göstermiştir. Gerek diploma müsa- b a k a s ı n d a gerek sergide görülen, kıymetli ve ü m i t verici emekler m ü n a s e b e t i l e a k a d e m i talim ve tedris heyetini tebrik ederiz.
S f e B f f g - û ^ l f i f $$
ıı*"^^ Y1 üVJVTiijjij
— iMoaBssatiisaiiiDKesficaBP^I^v^v jfc.
A r K ? c e p h e
HOfEİOE. D:.UlWî E-ESU TALI&Esf 1177 CUALbrçtt.
• 1 1 9 3 3 SENESİ' D fPLOMİ, PPOj'ESf littZlTT* bhDÛLFÜMUM WEYİ*NIW* LU).W rurıj:ı;ıHE
2EUIH e n i ÎLİN! H.1..İPO
Z e m i n k a t C e l â l B i ç e r
m
Sf
Z e m i n k a t A f f a n Hayati
Z e m i n k a t Behçet Sabri
M a k e t
(STAFİBUL
K e r i m Ş e v k e t ufAjiT.
Z e m i n
fUTfJNANE «OfESI E i B - « t t r a w ı ı ı / * »
a a j j
UıiD. HHRHtiİHBHEBE
mm:'
İ H R R H HH H r '• ;İ H H
jl HjHtjfKffî-rfSfYtt Cffll |g ,-f-l/ll". tfU; - 1 > J .-. . ••ji.i
*
Ö n v e a ı k a c e p h e
R e b i î S a m i
1 [Dit İTİN HUM (i tttt
5 t H I I KUTU f H A N t î f M OjE Si' t i A S CtfHC MIJÜtt5:1^toqı ..j
Z e m i n k a t B e d r e t t i n H a m d İ
İIHII KÜTÜPHANESİ P f O j E S I itMIH Kir H.ÂHI UiVhİ I/10O
• - İli
—mmnmMME
İ l t l l l l l t i I « J J L J L 1
Ö rı c e p h e
KUTUPUANC .HM
C/A OKU6 nofii
ZIHMIUlt u m
İt 1100
Ü s t t e n g ö r ü n ü ş
Z e m i n k a t K e m a l Fuat
E v p r o j e s i M i m a r B e h ç e t S a b r i
Bu p r o j e A n a d o l u için d ü ş ü n ü l m ü ş t ü r . B i n a b(üyük bir b a h ç e o r t a s m d a d ı r . Ş e h r i n belediye rt isine m a h s u s t u r .
Bina c a d d e d e n 15 m e t r o içeriye alınmış, ö n ü n - a'e temi? bir b a h ç e kısmı b ı r a k ı l m ı ş t ı r . E s a s i k a - m e t kısmı bu t a r a f t a y a n i c e n u b u ş a r k î y e m ü t e - veccihtir. D e m e k ü s t k a t t a y a t a k o d a l a r ı s a b a h
güneşini çok iyi alıyorlar.
O r a d a bir açık t e r a s v a r d ı r . Bir k ı s m ı n d a güneş .banyosu yapılabilir. C a d d e d e n bir pergola altından geçerek b i n a y a giriliyor. Bir W. F var.
Gardrop v e h a l â b u r a d a . . B u r a d a n reisin çalış- ma odasına d o ğ r u d a n d o ğ r u y a giriliyor.
Diğer c i h e t t e n bir o t u r m a h o l ü n e geçiliyor.
(Anadoluda e y w a n deniyor) B u r a s ı r u h ve t a r z ı tefriş itibarile t a , m a m i l e T ü r k t ü r . Y a n ı n d a k i s a - londan kalın ve k-ıymetli bir p e r d e vasıtasile ayrılıyor. Her i k i s i n i n ö n ü n d e geniş bir t e r a s var.
Holden ve s a l o n d a n y e m e k o d a s ı n a girilir.
Yazın s ı c a ğ ı n d a serin bir r ü z g â r içerisinde y e - m e k y e m e k ve i s t i r a h a t için ö n ü n d e bir v e r a n d a var. B u r a s ı b a h ç e n i n b ü t ü n güzelliğini s e y r e d e - biliyor. Hizmet için y a n d a k i s o k a k t a n bir m e t - h a l y a p ı l m ı ş t ı r . H i z m e t k ı s m ı şimale m ü t e v e c - cihtir. Hizmetçi odası, kiler, m u t f a k , ofis y e k d i - ğerine bağlıdır. Hizmetçi m u t f a k t a n bir k a p ı ile evin içine girebiliyor.
Üst k a t t a k a r ı koca, b ü y ü k baba, bir kız ço- cuğu, iki k ü ç ü k çocuk için birer oda ile bir de m i s a f i r y a t a k e d a s ı ve h a m a m l a r ı var.
M i m a r ı n esas fikri binayı t a b i a t a a ç m a k ve b a ğ l a m a k o l m u ş t u r . Hususiyetler n a z a r ı i t i b a r a a l ı n a r a k b i n a yerine o t u r t u l m u ş gerek k a t t e - r a s l a r ı gerek t a k s i m a t ı n ı n biribirile olan m ü n a - sebeti ve m a n t ı k î c i h e t t e n o l a n güzelliği n a z a r ı i t i b a r a a l ı n ı r s a b u b i n a d a T ü r k l ü ğ e h a s bir c a - zibe var.
O t u r m a
©
Q'
<J}
M
a
hlh K, AT &LÂMI H 1//OJ
&AHCEM
T ü r k s a n a t ı
M i m a r B. O. Celâl
T W k m i m a r î s i güzelliğine, inceliğine, z e n - ginliğine m u k a b i l n e l e r y a r a t a b i l i r . A s ı r l a r d a n k a l a n h a r a b e l e r d e n , c a m i ve sebillerden, v i r a n k e r v a n s a r a y l a r d a n b u g ü n ü n i h t i y a ç l a r ı n a y a r a - m ı y a n m e d r e s e ve i m a r e t l e r d e n n e çıkabilir. O n - dan n a s ı l y e p y e n i , a s r a , z a m a n a u y g u n bir t e z a - h ü r b e k l e n e b i l i r .
B i n l e r c e s e n e l i k i n s a n î bir s a n ' a t t a r i h i n i n b a y r a k l a r ı g ö l ü m ü n ö n ü n d e n bir p a n o r a m a gibi geçiyor. Y u n a n ve R o m a s a n ' a t l a r ı d ü n ü n , b u - günün i h t i y a ç l a r ı n a k a r ş ı n e idi; b u n l a r n a s ı l b u k a d a r g e n i ş b i r e r e l e m a n m e n b a ı o l d u l a r . Yunan m i m a r î s i o n u işliyen, inkişaf e t t i r e n n e - sillere h e r h a l d e y i r m i n c i , h a t t â o n d o k u z u n c u asrın zevkini, i h t i y a ç l a r ı n ı t e m i n e d e c e k h a z ı r eserler b ı r a k m a m ı ş t ı . Eski R o m a m i m a r î s i a s - lanlarla t u t s a k l a r ı n b o ğ u ş t u ğ u d e v i r l e r d e n o n u kemale e r d i r e n a h f a d a k e z a n e l e r b ı r a k t ı .
P l â n ve a n s a m b l i t i b a r i l e k e n d i d e v r i için pek m u h t e ş e m f a k a t b u g ü n ve h a t t â d ü n için e l b e t t e p e k d a r ve b a s i t o l a n eski s a n ' a t eserleri a s ı r l a r c a i ş l e n e i ş l e n e b ü y ü k g a r p m e - deniyetini ve y e n i d ü n y a m e d e n i y e t i n i m e y d a n a getirdi. E s k i Y u n a n ve R o m a m i m a r î l e r i , s o n r a düz h a t l a r l a ş a r k t a n g e ç e n m ü n h a n î h a t l a r ı n birleştiği G r e k o - R o m e n ve o n l a r ı n d e k a d a n s ı , arkaik, en n i h a y e t i l m i n s a n ' a t ı n b o ğ a z ı n a e r i m i ş kurşun d ö k ü l d ü ğ ü , k a f a t a s ı d e m i r ç e m b e r l e r l e sıkıldığı t a a s s u p ve z u l ü m d e v r i n d e k a t r e k a t r e birikerek e n c a m f ı ş k ı r a n , h i l k a t i n e b e d î ve i r - si güzelliğine s o l m ı y a n , s a r s ı l m a y a n b i r i m a n ile tapan s a n ' a t k â r l a r d a ğ l a r ı i ş l i y e b i l m e k k u d r e t i -
ni b i l e k l e r i n d e b u l a n b ü y ü k s a n ' a t k â r l a r bir dev h a m l e s i l e o r t a y a çıktı ve g a r p m e d e n i y e t i n i n t e - m e l l e r i n i k u r a n r e n e s a n s ı m e y d a n a getirdi.
R a m b r a n d ' m güzel s a n ' a t l a r sergisinde g ö r - d ü ğ ü m eserleri; k i m bilir belki k a r t a l k a n a d ı t ü y ü n d e n y a p ı l m ı ş bir k a l e m , bir k a ç s a d e ve r e n k s i z boya ile çiziştirilmiş, h a f i f ç e b o y a n m ı ş r e s i m l e r i ; i n s a n b u n l a r a b a k t ı k ç a sessiz t e n h a s a l o n u n içinde y a ş a y a n s a n ' a t k â r ı n r u h u n u n olaştığını p a r l a k ve d u r g u n gözlerle zairini a d e - t a b a ş t a n a y a ğ a k a d a r d e r i n d e r i n s ü z d ü ğ ü n ü hissediyor.
i
S u l t a ' n ı n m a ğ r u r , z e n g i n m u h i t l e r i n d e d u y - d u ğ u acı, g ö r d ü ğ ü i s t i h z a ile s a n ' a t k â r l a r m r u - h u y a n d ı k ç a ezildikçe ilâhi güzelliği diş ile k e - m i r i l e m i y e c e k , d u d a k l a s o l d u r u l a m ı y a c a k t a ş - l a r d a c e m i y e t l e r için işlediler, h a l k için y a ş a t - t ı l a r . M i s t i k , bir h a v a i ç i n d e D o l f o ' n u n ş a n m u - h a y y i l e l e r i n i n b ü t ü n seziş k u d r e t i n i d u v a r l a r d a m e r m e r l e r d e , t u v a l l e r d e ı r k l a r ı için gösterdiler.
İ h t i y a r l ı k t a n g ö z k a p a k l a r ı n m a l t ı bile k a t - m e r l e ş e n zarif s a n ' a t k â r , ince s a n ' a t k â r S i n a n r u h u n u n a y n a s ı n a a k s e d e n i l â h î güzelliği y a n a n bir vecit ile sezdi, a ş k ı n ı ırkı için c e m i y e t için gece g ü n d ü z m ü n a c a t e d e n m i h r a p l a r , zarif m i - n a r e l e r ş e k l i n d e y a ş a t t ı . R u h u m u z h â l â bu g ü - zelliğin k a r ş ı s ı n d a iğilmek, secde e t m e k i h t i y a - cını d u y u y o r . A k ş a m ı n lâciverdini, l â l e n i n içile- cek k a d a r t a t l ı kızıllığını, t a b i a t ı n c a n l ı r e n k l e - r i n i çinilerde, h a l ı l a r d a h u l â s a bir çok y e r l e r d e y a ş a t a n T ü r k s a n ' a t k â r l a r ı b u g ü n eşini y a p - m a k t a acz d u y u l a n s a r h o ş İ b r a h i m i n r e n k l i c a m
pencereleri t a b i a t ı n i n s a n elile işlenmiş t a ş l a - rında m e r m e r l e r i n d e renkli renksiz s a n ' a t ı n bu tecellisini, bu t e z a h ü r a t ı n ı h â l â derin bir istiğ- r a k ile zevk ile seyrediyoruz.
M u h a k k a k ki: Medeniyetlerin a n a k a r n ı i n - s a n ı n k a f a t a s ı d ı r . Hilkatin güzelliğini sezen d u - y a n r u h l a r onu bin bir şekilde t a b i a t ı n p a r ç a l a - r ı n d a yaşatıyor. Yine t a b i a t ı n maddelerile ona şekil veriyor. Yaradılışta bizzat kendi ve kendi cinsinin güzelliği bir şaheser, bir bedayi ve il- h a m k a y n a ğ ı olan i n s a n ' cemiyet için, insaniyet için n i h a y e t r u h u n u n zevki için yine kendi k a - f a t a s m ı kendine p e y m a n e yapıyor ve b ü t ü n eş- kâlin h a y a l i n akislerini o p e y m a n e d e görüyor ve onu maddeye nakil ile bize i f a d e ediyor.
T ü r k san'atı, mimarîsi daima m a d d i y e t ile maneviyeti ayni ölçüde ve m ü t e v a z i n bir şekilde yaşatmıştır. İ n s a n m uzviyeti üzerinde soğuk bir t e m a s yapması, uhreviyeti belki biraz haşyetle ifade etmesi lâzım gelen bir t ü r b e bile i n s a n d a hiç bir vakit ezici ve kasvetli bir tesir bırakmaz.
Bir cami t e t k i k edildiği z a m a n ziyaretçisinin üzerine bulutlu bir a k ş a m karanlığı k a d a r bile olsun sıkıntı çökmemekle beraber bilâkis iç ile dış, m a d d e ile m â n â s a n ' a t k â r ı n aklı selimi elin- de gayet samimî gayet tabiî ve m a n t ı k î bir su- r e t t e yerleşmiş olduğu hissedilir.
V
T ü r k s a n ' a t ı a n a h a t l a r d a n a n a m e n b a d a n ive m a n t ı k m d a n a y r ı l m a m a k şartile h e r yayıldı- ğı iklimde başka başka devirler yaşamış, istiha-
eler görmüş, n e v a m a r e n e s a n s l a r yapmış. Ta Çin h u d u t l a r ı n d a n başlayıp s a n ' a t serpile serpile tıpkı T ü r k milleti gibi hiç bir z a m a n h â k i m i y e t - siz yaşamamış. Osmanlı devrinin son bir iki asrı h a r i ç olmak üzere d a i m a m ü t e b a r i z bir mevcu- diyet göstermiştir. Eğer T ü r k s a n ' a t ı devrelere ayrılarak bir seri halinde bir tertip ve iyi tasnif görürse k a n a a t i m c e onda d a h a bir çok asırlara k i f a y e t edecek k a d a r zevki yormıyan r u h u sık- m ı y a n sade ve zengin e l e m a n l a r bulabiliriz.
Şimdi; h a r a b e l e r dahi olsa s a n ' a t eserleri i s a n ' a t ı doğurur yoksa s a n ' a t k â r ı n r u h u ve k a f a s ı mı y a r a t ı r , b u n u n felsefesini y a p m a k be- nim için münasebetsiz ve abes olur; yalnız bu işi n e v a m a bir ilkah gibi kabul edersek T ü r k s a n ' a t ı n d a n m i m a r î s i n d e n yeni bir nesil i m k â - nı, genç inkılâp s a n ' a t k â r ı n d a n - öz k a y n a k t a n
I
süzülüp gelmiş - asrın i h t i y a c ı n a z a m a n a uygun bir y a r a t m a k u d r e t i beklenebilir m i ; ben b u n a ait müsbet k a n a a t l e r i m i inkılâp okuyucularının ve genç s a n ' a t k â r meslektaşlarımın salahiyetli m i
(hükümlerine terkediyorum.
W. U H
Ş e h i r m i m a r i s i n d e u s u l l e r
Ş e h i r yeşillikleri
M i m a r Ş a h a b e t t i n
Şehir yeşillikleri başlığı a l t ı n d a p a r k l a r ı , bahçeleri; mezarlık ve o r m a n l a r ı sayabiliriz.
P a r k l a r şehirlerde gözetilecek m ü h i m n o k t a l a r - dan biridir. Şehirler için, i n s a n l a r ı için çok f a y - daları vardır.
Şehir yeşilliklerine A v r u p a d a pek ziyade kıymet veriliyor. H a t t â bazı yerlerde yeşillik az diye bahçeli şehirler kuruluyor. Dikkati çeken bu n o k t a y a memleketimizde de e h e m m i y e t ve- rilmesi t e m e n n i y e değer. A v r u p a d a yeşillik elde etmek için büyük u ğ r a ş m a l a r vardır. Meselâ kanalizasyon ve sağlık n o k t a l a r ı n d a n şehirlerde su ihtiyacı b ü y ü k m i k t a r d a t e m i n edilmiştir.
Bizim şehirlerimizde bu u ğ u r d a kâfi bir şey yapılamamıştır. Binlerce yıl önceki Anadolu Türk şehirlerinin şehir m i m a r î s i n o k t a s ı n d a n ne şekil gösterdiğini bilmiyoruz. Hititler z a m a - nının şehir teşkilâtına ait elimizde pek az bilgi- ler vardır. Anadolu şehirlerinin su ihtiyacı Sel- çııkîler z a m a n ı n d a pek ziyade kale alındığı, k a - lan örneklerden anlaşılıyor. F a k a t Osmanlı yıl-
ları bu şehirlerin bakımsız günleridir. Yalnız Sinan t a r a f ı n d a n büyük u ğ r a ş m a l a r oldu. O n - dan sonra şehir yapıcılığı, millî n o k t a d a n oldu- ğu gibi, y ü z ü s t ü n e bırakıldı.
Bazı şehirlerimizin a k a r suyu yoktur. T a b i i . bu gibilerinde b ü y ü k ç a p t a yeşillikler y a p m a k çok lâzımdır. B u n u n için de y a k ı n d a a k a n s u l a - rı şehir içinden geçirmek icap eder. Şehirlerin bu büyük ihtiyacı e t r a f ı n d a çok güçlü ç a b a l a - malara lüzum vardır.
Şehir p l â n l a r ı n d a yeşillikleri öne koymak ilk vazifedir. Önce gözümüzü çekecek şey, ş e h - rin akar suyu var mıdır? Şehirden geçmesi kaça mal olabilir? Bu sorgulara karşılık b u l u n d u k t a n sonra plânda yeşillik yeri a r a n a b i l i r . Yeşillik, kolaysa şehrin işlek yollarından u z a k t a olacak.
Fakat bu uzaklık yürüyerek 5-10 d a k i k a d a n a r -
tık olmıyacaktır. P l â n d a bellilik ettiğimiz n o k - t a d a , sağlık için birçok ihtiyaçlarımızı o r t a y a koyabiliriz. Bir d e f a yapacağımız p a r k t a spor ve oyun yerlerini, h a v a a l m a yerlerini, gezme, o t u r - m a , eğlenme yerlerini toplıyabiliriz. İngilterede bu gibi p a r k l a r içinde h a l k ı n sığırlarını o t l a t - m a k için bile yerler vardır.
P l â n ü s t ü n d e yeşillik yerini seçtikten sonra sıra yapıcılığına gelir. B u n u n için p a r k a derli toplu biçim vermek lâzımdır. G a y e t kısa yollar, gezinti yolları, atla, a r a b a ile dolaşma yollarını, h a v a a l m a ve o t u r m a yerlerini yerliyerinde b u - lundurmalıyız. Yemek yiyecek, o t u r u l a c a k yeri c r t a y a koymak lâzımdır. Spor yerleri; meselâ tenis, ayak ve el topu; i n s a n ve a t koşu yerlerini poyraz n o k t a d a seçeriz.
G ü n e ş banyosu ve yüzme yerlerini de p a r k içinde b u l u n d u r m a k lâzımdır. Yollara vereceği- miz genişlik p a r k ı n b ü y ü k l ü ğ ü n e göredir. Elden geldiği k a d a r az yollar ve d a h a çok gölgeli a ğ a ç - lara k ı y m e t vereceğiz. Meyvalı ağaçlar yetiştir- miye d i k k a t v e r m e m e k lâzımdır. Bilhassa p a r - kın içinde bir n o k t a d a ayrıca çiçek ve ağaç b ü - y ü t m ı y e *yarsfr> bir yer a y ı r m a k çok faydalıdır.
P a r k ı n görünüşü, şehrin güzelliğini a r t t ı - -•T£?:eak bir bcyda olacaktır. P a r k için alacağımız
ölçüde i n s a n ç o k l u ğ u n u n büyük tesiri vardır.
A l m a n t e t i k ç i l e r i n d e n Wagner, spor, oyun yer- leri ve çay rl klar için şu ölçüleri bildiriyor ve bu yerlerin bir p a r ç a h a l i n d e n ziyade birbirin- den köşeli h a r e k e t l e r l e ayırdedilmesini tavsiye ediyor.
1. K u m l u k l a r . % 6,4 bir baş için 0,32
2. O t u r m a yeri. % 12,1 » 1,62
3. M e k t e p oyun yeri. % 6,5 » 0,32
4. Oyun yeri. % 6,5 » 8,02
% 5,5 » 6,72
% 5,5 » 8,02
% 2 » 37,02
% 1,8 » 25,02
% 0,5 » 37,02
% 1,1 10,02
5. Spor yeri. % 5,0 » 32,02
6. Gezme yeri. % 35,0 » 1,22
% 7,9 0,62
7. Parklar. % 35,0 » 4,82
% 7,9 2,42
8. Ormanlar. % 35,0 » 31,12
% 7,9 » 16,02
10,000 başlı bir şehir için bir kişiye düşen yeri gösterir başka bir incelemesi şu ölçüdedir.
1. Oyun için 1,2 ha ı ,2'2 Yer verilmesi mecbur
» M » ı , 22 „ değildir.
2 . Spor için 1 6 » 1 , 6 * 3 . Gezme » 0 , 5 » 0t5a
4. Parklar için 2,0 » 2 , 03
5 . Ormanlar » 1 3 , 0 » 1 3 , 0a
1 9 , 5 ha 1 9 , 52
Buna katılacak daha oyun, gezme, parklar için 1,23 + 1,2'- + 1,<>3'-f- 0,52 + 2,02 = <!,53
parça yer vardır.
Wolf a d ı n d a Alman araştırıcısı, y u k a r d a k i - ne benzer incelemesinde yaşları kale alır şu öl- çüyü veriyor. Erkek, kız ve o r t a m e k t e p çocuk- larını biribirinden ayırıyor, işsizler diye bir ölçü ortaya çıkarıyor.
A.
B.
C.
D.
Eı.
Ea.
Ea.
iû, F.
2 yaşına kadar çocuklar için.
2-6 » > » »
6-10 » » -» »
İÜ-14 » » » » 14-17 » erkek » » 14-17 » oıtamektep » »
14-17 » kız » 14-17 » işsiz » 17 » » »
8,6 8,2 7,7 2,2 0,7 1,5 1,5 4,5 Şehir yeşillikleri içinde B. 0,66 -f C. 2,252 çapında oyun kumlukları olacaktır. Oyun yerle- rinin b ü t ü n ü -y- + H -f- — büyüklüğünde
bulunacaktır. Bu ölçüye m e k t e p avluları katıl- mazsa topu C 2 , 5 + D 12,34+E> 40 Ei 10 + F 2 , 8 73
t u t a c a k t ı r . Mektep avlularında 6-10 yaşına k a - d a r olan çocuklar için oyun yerine çayır ekmek lâzımdır. O z a m a n C. 2,52 ölçüsü değişir ve b ü y ü k - lüğü C. 62 olur.
a. Oyun kumlukları.
b. Sıralı yerler.
c. Çayırlıklar.
d. Gezinti yolları.
e. P a r k yeri.
f. O r m a n l a r
0,082 0,12?
3,452 0,072 3,732 11,252 18,72-
Wagner, ölçüsünde şehir yeşillik yerini 19,502 üzerinden gösteriyor. Wolf ile a r a l a r ı n d a 6,502 büyüklüğünde ayrılık vardır. Bu ayrılık o r m a n l a r için verdiği ölçünün d a h a büyük ol- m a s ı n d a n ileri geliyor.
Tiyatro dekorlarında R e a l i z m
U m u m î tezyinat işleri mütehassısı: Edip Hakkı
Z a m a n ı n s a h n e t e r t i b a t ı , Mise en scfene ve dekorlara ait b ü t ü n m ü n a k a ş a l a r ı , m ü b a h a s a t ı , şu iki büyük fikir m a n z u m e s i a l t ı n d a t o p l a n ı r - lar.
Dekoratörlere n a z a r a n :
Tiyatro; bir t e m a ş a mahallidir. B u r a y a din- lemekten ziyade, görmek ihtiyacile gelinir. Bu şerait dahilinde s a h n e t e r t i b a t ı n a ve dekora bir ehemmiyeti m a h s u s a a t f e t m e k icap eder.
Müelliflere n a z a r a n :
Eserin, kıymetli b u l u n m a s ı bu şeyler için kâfidir. Yani kuvvetli bir eser, s a h n e t e r t i b a t ı - nın ve dekorun b ü t ü n n o k s a n l a r ı n ı örtebilir. M ü - tebakisi t e f e r r ü a t t a n ibaret, g ü r ü l t ü ve p a t ı r d ı yapan bir sürü alelade şeylerdir. Esasen s a h n e tertibatının ve d e k o r u n l ü z u m u n a k a n i olanlar, eserlerinin aczinden dolayı kıymet b u l a m ı y a n ifadelerine yeni bir m e n b a a r a y a n küçük kıt'a!
müelliflerden ibarettir. Ve ilh...
Bu zeminde b ü t ü n m ü n a k a ş a ve m u h a k e - meler, şu y u k a r ı d a b a h s e t t i ğ i m nazariyelere müncer oluyor.
Haddi z a t ı n d a dekoratörlerin fikirleri biraz hakikate m u k a r i n gibi görünür. Halbuki Avru- pada, sahne h a y a t ı n ı n çok i n k i ş a f a m a z h a r ol- muş memleketlerinden biri olan Polonyada da
«Mis en scfene» e m ü h i m bir mevki verdiren m ü - ellif ve şair «Atanyslas Vyspionski» bu iki n a z a - riye arasında m ü n a k a ş a n ı n m e v c u t o l a m ı y a c a -
ğmı en kuvvetli delillerle göstermiştir.
Bu delâil bize; h e r h a n g i bir müellifin, ş a -
irin, t i y a t r o ifadelerinde edebî müşahedelerini, kelime o y u n l a r ı n d a n ziyade plastik şekiller- le irae etmesi lâzım geldiğini isbat etmiştir.
B u n u n için de: K a r t p o s t a l y a p m ı y a n ! deko- r a t ö r l e r e ihtiyaç vardır. Yeni i h t i r a l a r m , s a h n e - ye ait b ü t ü n işlerde benliklerini ortaya koyduk- ları bir z a m a n d a , müellifler, eserlerinin d a h a fazla bir kıymete malik olmasını - m a d d î ve m a n e v î ! - d ü ş ü n m e k mecburiyetindedirler z a n - nederim.
Rejisör ve dekoratör, h a l k a ; bu, a l k ı ş l a m a - sını, ıslık ö t t ü r m e k k a d a r tabiî b u l a n t e m a ş a g e - re, yeni h e y e c a n l a r verecek, o n u n her gün ayni şeyi g ö r m e k t e n bıkmış yorgun gözlerine yeni bir m e n b a ı ziya b u l m a k mecburiyetindedirler.
Görülüyor ki, bu silsilei t e f e k k ü r , bizlere a r - tık d u r d u ğ u m u z yerin iyi bir m a h a l olamayaca- ğını, eski malzemelerin kullanılamayacak birer şekil aldığını ve adımlarımızı, zevklerimizi bir başka yola, bir başka âleme tevcih etmekliğimi- zi i h t a r edip d u r m a k t a d ı r .
Ve neticede: Realisme sahnede, sıtmalı bir a k t ö r gibi titriyor.
O n a bu hastalığı aşılıyan bizzat müellifler- dir.
Kıymetli veya kıymetsiz, b ü t ü n h e y e c a n l a - rını, müellifin plastik bir zemin üzerinde ifade etmesi lâzım gelirken o n u n bir sürü fiil- ler ve cümleler peşinde koşarak t e m a ş a g e r i n d a - h a fazla, gözünden ziyade k u l a ğ ı n a h i t a p e t m e - si garip olmaz mı?
Bugün klâsiklerin okadar şiddetle iltizam ettikleri fikirleri artık kimse m ü d a f a a edeme- mektedir. H a t t â kendilerinin bile, şimdi fırsat buldukları takdirde, fikirlerini eski şiddetile t a t - bik edebilecekleri çok şüpheli bir meseledir.
Artık, sahnede «Realisme» in revaç b u l m a - dığı t a h a k k u k ediyor. Çünkü, tiyatroyu çok sıkı bir realizme istinat ettirmek onun sun'îliğini d a h a bariz bir surette göstermeğe müncer olu- yor. Dolayısile temaşagerin biraz hayale kapıl- masını, m u h a r r i r ve a k t ö r ü n sürüklemek istedi- ği yeni âleme girebilmesini ve kendisine göste- rilmek istenen esere, şahsî zevklerde, helecanile bilfiil iştirak edebilmesini imkânsız bırakıyor.
B u n u n içindir ki sahnede, realizmden başka bir şeyin, bir başka fikrin sür'atle tatbiki elzem görülmektedir.
Şu fikirleri biraz d a h a tevsi edelim:
Tiyatro; yevmî hayatımızın b ü t ü n gürültü patırtılarından uzak oluduğu vakit, onu taklide yeltenildiği z a m a n d a n d a h a muvaffakiyetli olu- yor.
Meselâ: Müteaddit defalar Avrupa sahnele- rinde tecrübe edildiği veçhile, Molier ve S h a - kespear'in XX inci asır elbiseleri ile oynanmış piyesleri, devirlerinin elbiseleri ile oynandığı z a m a n d a n a h a az beşerî görünüyor.
Shakespeare ve Moliere devirlerinin elbise- leri, temaşagerin zihninde, zamanın muayyen bir dakikasında taayyün etmez.
Halbuki bizim elbiselerimize müşabih bir tarzı telebbüs oyunlarını, felsefî düşünüşlerini nihayet asri birer sergüzeşt derecesine indiri- yor.
Binaenaleyh, maziye ait veya «ibda edilmiş melbusat» ile, oynanmış piyes, hiç şüphesizdir ki bizim, günün fakir ve matemengiz! renkli melbusatı ile oynanan bir piyesinden daima da- h a revnakdar görünecek ve daima d a h a fazla telkin kuvvetini temaşagere ihsas edecektir.
H a t t â büyük babalarımızın, büyük annele- rimizin, pamuklu ve baklava dikişli hırkaları, fanilalı, rengârenk kordelâlı eteklikleri bile bize daha cazip görünecektir.
Fakat... devrimize ait olan bir eser mevzuu bahsedilecek olursa!...
... O z a m a n realizmden nasıl korunmalı, seyirciyi nasıl aldatmayıp, h a y a t t a n iktisaben değil de, oyun itibarile canlı ve hakikî olmak istiyen bir eser karşısında olduğunu, m ü t e m a d i nasıl telkin etmeli?.
Bu tıpkı g ü n ü n resim telâkkisine benzeyen bir keyfiyettir. Ressamlar da ayni şeyin zebunu olarak senelerce bu suali kendi kendilerine sor- muşlardır.
.. Ve buldukları cevabı da söyliyeyim:
Ressamlar artık tabiatı tekrar etmiyorlar.
Bir fotoğraf objektifi, bir ressamın elinde d a h a çok kuvvetlidir. F a k a t ! . . .
Ressamın halk kitlesinden ayrılan hususi- yetinin en kuvvetli delili de onun; o şeyi, h a l - kın gördüğünden d a h a fazla kuvvetli görmesi- dir. / ^ - • >, . »
Bu «şeyi» de: Karakterdir. Karakter, eşya- nın aslıdır. Binaenaleyh, böyle bir eserde de, r e - jisör ve dekoratörundtabjlijiftleri, kuvvei.san'at- kâraneleri mevzuu b âhstı'r.
Öyle bir kabiliyet ki.- eşenin aslına dokun- maksızm, zedelemeksizin, ""tlîjıaşagere, Mise en scene'nin ve dekorasyonun .b^tj^n ?©ii<jinal» liği ile hitap edip eSeri realiaçvfeıı'çekip. i m a l a r a - ,
bilsin. J
Rejisör ve dekoratörün;-bü kabiliyeti dolayı- şiledir ki m u h a r r i r ve aktör, bu yepyeni ifadenin hudutları dahilinde realizm z a m a n ı n d a oldu- ğ u n d a n d a h a u m u m i ve daha derin bir h a k i k a t e erişebiliyorlar. H a t t â eser bile bir kaç misli m u - vaffakiyet kazanıyor.
Bu fikir, şimdiki halde «Meyer Hold» ü n s a h - nelerinin en bellibaşlı bir prensibidir. H a r p t e n evvel cebren fikirlerini kabul ettiren dekora- törler tiyatroya her*şgyden evvel yeni renk kıy- metlerini bir tablo kadar vukuf ve vüzuhla ter- tip olunmuş sahnelerini getirdiler.
Serge, Bakst, A. Bonua, Bilsin ve Goldwin lerin dekorlarını, o harikulâde renk kompozison- larını b ü t ü n bir medeniyet âlemi el'an alkışla- makta, Bilsin'nin «Çarın nişanlısı» piyesinde gösterdiği muvaffakiyet şayanı hayrettir.
Bizzat, Avrupada tahsilim esnasında göre- bildiğim piyeslerin dekor itibarile en m u v a f f a - kiyetlisini teşkil eden bu piyesin birinci perde- sinde; doğacak olan faciaya ve ifade edilen his- siyata uygun bir hava y a r a t a n kırmızı ve sarı renklerin çok güzel ahengi nazarı dikkate çar- pıyor ve ikinci perde de, pembe, yeşil ve mavi lekelerle d a h a mütenevvi renk oyunları ve ü ç ü n - cü perdede de açık renklerin kompozisyonları mevcuttu.
Bu da hiç şüphesiz, nihayette çok güzel bir mavi ile d a h a ziyadar ve faciaengiz yapılmış olan kırmızı renkli, son perdeye parlaklık veren bir tezat teşkil etmesi için yapılmış olsa gerek, ki dekordaki uzun kubbelerin h a t t ı münhanisi, eııdişenâk ve boğucu bir hava ile kucaklaşıyor gibi... Sanki facia henüz o y n a n m a d a n evvel he- men orada hazır.
Bu dekoratör artistleri yabancı bir memle- kette tanımış olmaklığım cidden şayanı tees- s ü f t ü r .
Gönül, biraz da, yeniliğin her türlüsü tatbik edildiği memleketimizin tiyatro ve sahne haya- tında.. bu türlü yeniliklere meydan verilmesini istiyor.
İsmail Hakkı
Ç ı l g l n d a n s
S e r a m i k atelyesi
S e r a m i k M u a l l i m i : İsmail H a k k ı V
Çok e s k i d e n b e r i m e m l e k e t i m i z d e çiniciliğin m e v c u t o l d u ğ u n u söylemek y e n i bir şey o l m ı y a - caktır. F a k a t eski çinicilikten çok a y r ı o l a n b u - günkü ( s e r a m i k ) s a n ' a t ı m a n l a t m a d a n evvel Selçuk T ü r k l e r i z a m a n ı n d a b a ş l ı y a n K ü t a h y a çiniciliğini t e r k e d e r e k b u g ü n n i ç i n b a ş k a bir gö- rüşle s e r a m i k y a p m a k istediğimizi i z a h e t m e k l e m a k s a d ı m ı z ı n d a h a iyi a n l a ş ı l a c a ğ ı n ı z a n n e d i - yorum.
K ü t a h y a ve b i l h a s s a İznik çiniciliği 18 inci asrın s o n l a r ı n a k a d a r T ü r k tezyini s a n ' a t l a r m m her ş u b e s i n d e olduğu gibi A v r u p a d a n çok ileri bir t e k n i k ve bilgi ile yapılır s a n ' a t n o k t a i n a - zarından y ü k s e k bir zevkin izlerini taşırdı. R e n k - lerde çok h a s s a s o l a n T ü r k s a n ' a t k â r l a r ı n m , halı, d o k u m a , ö r m e ve çiniler ü z e r i n d e b u l d u k - ları zengin şekil ve r e n k t e r k i p l e r i n i abide ve müzelerde t e t k i k ettiğimiz z a m a n o k a d a r z e n g i n
değişiklikler g ö r ü r ü z ki bu bize t a m a m e n h u s u - siyeti o l a n T ü r k tezyini s a n ' a t l a r m m k o m ş u m e m l e k e t l e r s a n ' a t l a r m m t e s i r i n d e k a l m a d ı ğ ı n ı öğretir. Bizde tezyini s a n ' a t l a r h e r ş e y d e n evvel h a l k s a n ' a t ı d ı r . K ö y l ü l e r i m i z i n k u l l a n d ı k l a r ı b ü - t ü n e ş y a l a r d a güzel bir r e n k ve bir d e k o r b u l u -
Kitap d a y a ğ ı
n u r . Her köyün değilse de m m t a k a l a r m k e n - dilerine m a h s u s bir stil ve r e n k a h e n g i vardır.
Biz bu dekorları d a h a derin tetkik edecek olur- sak m o t i f l e r d e çok eski medeniyetlerin izlerini buluruz. Bilerek bilmiyerek h e r 'motifi a l a n h a l - kımız onu öyle bir şekle sokmuş ki a r t ı k o eserde yalnız o n u n görüşü, duyuşu kalmıştır.
B u k a d a r hususiyeti olan zengin T ü r k tezyini s a n ' a t l a r ı lâle devrinde başlıyan Avrupa tesirle- rile şehirlerde bozulmıya başlamıştır. Topkapı sarayını gezerken T ü r k çinilerinin çok p a r l a k sırlarla en güzel bir dekoru t e m i n eden çini d u - v a r l a r ı n d a n s o n r a İ t a l y a d a n gelmiş sarı renkli Çinilerle kaplı salonlara rasgelinir. Dekor, r e n k itibarile çok aşağı bir zevk, k a r t o n p i y e r ve yağ- lıboya dekorlarda zevksiz k a l f a l a r ı n eserleri bize s a n ' a t t a (dejenere) zevklerin h â k i m olmağa başladığını gösterir. Avrupaya tezyini s a n ' a t l a r - la a l â k a d a r b i l ' u m u m lâks eşya i h r a ç eden m e m - leketimize d a h a o z a m a n l a r yavaş yavaş A v r u p a - n ı n k a m l o t eşyası girmeğe başlıyor ve b u h a r m a k i n asının i c a d ı n d a n sonra A v r u p a n ı n çok ucuz sattığı ve n i h a y e t m a k i n a l a ş a m ı y a n tez- g â h l a r yerlerini t a m a m e n Avrupa piyasasına terkedip kapatıyorlar.
Z a m a n z a m a n t a r i h t e bazı s a n ' a t l a r ı yeni- den c a n l a n d ı r m a k istendiğini de görürüz. Mese-
lâ S u l t a n Mecit Beykozda bir cam ve bir de f a - y a n s f a b r i k a s ı açmış. Venedikten camcılar,
( F r a n s a ) d a n f a y a n s ç ı l a r getirtmiş. Cam ve çi- nicilik yeniden Beykozda ihya edilmiş ve bu iki f a b r i k a t e k n i k ve s a n ' a t itibarile güzel işler y a p - mışlar. S u l t a n Mecidin ölmesile b e r a b e r f a b r i - kalar k a p a n m ı ş l a r , d a h a sonra yine Yıldızın içinde m ü t a r e k e senelerinin s o n u n a k a d a r de- v a m eden bir porselen fabrikası görürüz. Bu f a b - rikayı S u l t a n H a m i t açmış, u z u n seneler bil- u m u m mevaddı iptidaiye ve kimyeviyesi, b ü t ü n u s t a l a r ı F r a n s a d a n gelen e l e m a n l a r l a çalışarak cidden m ü k e m m e l porselen yapılmış ve n i h a y e t orası da 1923 te k a p a n d ı k t a n s o n r a topallıyarak devam eden K ü t a h y a çiniciliğinden başka bir çinicilik kalmamıştır. B u g ü n k ü K ü t a h y a çinici- liği teknik, s a n ' a t itibarile d ü n y a d a mevcut çini- ciliklerin en m a n a s ı z ve zayıf bir kısmıdır. H a - y a t t a hiç yeri Olmıyan bu çini ocakları İ s t a n b u - la gelen bir kaç seyyahın T ü r k işi diye h o ş u n a gidiyor ve s a n ' a t t a n h a b e r i olmıyan v a t a n d a ş -
K e ç i
l a r ı n evlerini dış veya içten süslüyor. Memleket tezyini s a n ' a t l a r m m bu acı halini gören Maarif Vekâleti A v r u p a y a h a r p t e n s o n r a evvelâ ressam, h e y k e l t r a ş gönderirken d a h a s o n r a l a r ı tezyini s a n ' a t l a r için talebe g ö n d e r m e ğ e başladı ve ayni z a m a n d a Güzel s a n ' a t l a r a k a d e m i s i n d e tezyini s a n ' a t l a r şubesini açtı. Başlangıç u z u n tecrübe senelerile geçti. Bir ecnebi m ü t e h a s s ı s ı n h e r şu- beyi tedris ettirmesi gibi büyük h a t a l a r yapıldı ve n i h a y e t sıra yetişen T ü r k gençlerine geldi.
S e r a m i k atelyesinin bir senelik mesaisi m e k t e p sergisi k a p a n d ı k t a n s o n r a Beyoğlunun en yük- sek ve seramik m a ğ a z a s ı olan Degojis'de satıl- m a k t a d ı r . Bu bize hayalle uğraşılmadığını san'- a t ı m ı z m g ü n ü n i h t i y a ç l a r ı n a cevap veren, h a - y a t t a yeri olan ve A v r u p a d a n gelen eşyadan çok d a h a yüksek bir zevkle yapılmış işlerin hemen u m u m î h a y a t ı m ı z içinde yer aldığını gösterir.
T ü r k s e r a m i k t a r i h i n e k a r ı ş a n K ü t a h y a n ı n
M u h t e l i f b i b l o lar
cami, tezyin seramiğini artık bırakmak lâzım.
En cahil kimselerin elinde topraktan, sırdan, de- kordan a n l a m ı y a n ustaların hayatla hiç alâkası olmıyan bu işlerini kullanacak bir yer kalmadı.
Bizim aradığımız en yeni bir teknik içinde her talebenin şahsî istidat ve kabiliyetlerini inkişaf ettirmek, yapacağı eserlere zevkinin b ü t ü n h u - susiyetlerini en güzel bir şekilde gösterebilmesi- ni öğretmek, h a y a t t a k i ihtiyaçlara cevap veren yeni bir Türk seramik san'atını kurmaktır. Bu-
gün küçükten başlıyan seramik atelyesinin bir gün (Millî seramik m a n i f a k t ö r ü ) olacağı m u -
h a k k a k t ı r . Müteaddit defalar yazdığım gibi memleketimize her sene hariçten iki milyon lira- lık seramik eşya gelir. Bizim etütlerimizden son- ra aldığımız neticelerle gördük ki (Porslen F a - yans ve seramik s a n ' a t m ı n bilumum şubelerini yapacak mevaddı iptidaiye İstanbul civarında vardır ve bugün yapmış olduğumuz sergideki bütün seramik işler yerli mevaddı iptidaiye ile yapılmıştır. Sanayiin en lüzumlu şubesi kadar millî bir ihtiyaç olan seramik sanayiinin çok ümit ederim, yakın bir z a m a n d a kurulduğunu görürüz.
Foto Neşet
Polis ve J a n d a r m a mektebi proje m ü s a b a k a s ı — Ankara
A n k a r a d a yaptırılacak olan polis ve j a n d a r - m a mektebi için bir p l â n m ü s a b a k a s ı açılmıştır.
1 — Her iki m e k t e p bir ç a t ı a l t ı n d a , f a k a t ayrı ayrı kısımlarda b u l u n a c a k t ı r .
2 — Polis mektebi 300 kişilik leylî bir m e k - tep olacak ve aşağıda yazılı m ü ş t e m i l â t ı h a v i b u l u n a c a k t ı r .
A — D e r s h a n e : Ellişer kişilik beş, yirmi beş kişilik iki salon.
B — Y a t a k h a n e : Ellişer kişilik beş, yirmi beşer kişilik saln, h a l â ve b a n y o daireleri.
C — Sıhhî kısım: Revir,-eczane, m u a y e n e odası, h a s t a b a k ı c ı l a r ve doktor daireleri.
D — F e n n î kısım: Daktiloskopi, ihbarı i k a - met, m ü l â j , f o t o ğ r a f h a n e , «karanlık oda b e r a - ber» l â b o r a t u v a r , seyrüsefer, telli ve telsiz tel- graf, k ı y a f e t değiştirme daireleri.
E — Y e m e k kısmı: M u t f a k , kiler, bulaşık yeri, b ü f e ve yemek salonu.
F — M ü d ü r l ü k : Müdiriyet bürosu, hususî daire «dört oda, bir banyo, bir m u t f a k , halâ».
G — Dahiliye m ü d ü r l ü ğ ü : Büro ve h u s u s î daire «üç oda, bir banyo, m u t f a k , h a l â » .
H — K a p ı k a r a k o l u ve bekleme odası.
İ — İ d a r e : Dosya, yazı işleri ve yazı işleri â m i r i adaları.
K — Muallimler odası.
L — K ü t ü p a n e .
M — U m u m î salon «avla»
N — Depolar: Eşya, elbise, teçhizat, evrak.
0 — H a d e m e l e r odası «20 h a d e m e için».
3 — J a n d a r m a m e k t e b i aşağıda yazılı t a k - s i m a t ı havi olacaktır:
1 Mektep şeref salonu «avla», 1 M e k t e p m ü - zesi,.
K u m a n d a n l ı k odası, hususî daire «dört oda, banyo, m u t f a k , halâ»
2 k u m a n d a n muavinliği odası, 3 m ü l h a k o- dası, 1 k a l e m odası, 1 levazım heyeti odası, 1 le- vazım yazıcı n e f e r l e r i odası, 1 h e k i m odası, 1 ec- zane ve eczacı odası, 3 revir «biri z a b i t a n bölüğü için», 1 sıhhiye e f r a d ı odası, 3 m u a l l i m l e r odası, 1 nöbetçi zabiti odası, 1 k ü t ü p a n e , 1 m ü t a l e a salonu, 1 depo, 1 kiler, 1 m u t f a k , 1 h a m a m , 1 ot ve s a m a n l ı k .
K a b a h a t l i e f r a d ı n hapisleri için 1 oda, K u - m a n d a n l ı k kısmı için h a l â ve 1 el yüz y ı k a m a yeri.
4 Zabitler kısmı:
1 Bölük k u m a n d a n ı odası, 1 T a k ı m K. o d a -
sı, Zabitler kısmı. 1 K a l e m odası, 1 Emirber ve h a d e m e odası, 1 Y e m e k h a n e «elli zabit için», 1 D e r s h a n e «elli zabit için», 5 Y a t a k odası «behe- ri on zabit için», 6 Zabit h a l â l a r ı «12, el, yüz yıkayacak yer, altı k ü ç ü k a p t e s bozacak yer, bu- n u n yarısı ü s t k a t t a , 1 Zabitler için tıraş salo- nu, 1 Gazino, 1 M u t f a k .
5 — Küçükzabitler kısmı:
4 K ü ç ü k z a b i t bölük k u m a n d a n l a r odası, 4 K ü ç ü k z a b i t t a k ı m k u m a n l a r odası, 4 Kalem o- dası, 4 K ü ç ü k z a b i t l e r m ı n t a k a s m a birer h a l â ile el, yüz yıkayacak yer, 4 H a d e m e ve emirber oda- sı, 8 D e r s h a n e l e r «her bölüğe ellişerden sekiz dershane», 4 Y e m e k h a n e l e r «her biri yüz tale- beye mahsus», 9 Koğuş, «her biri elli talebe için, k a r y o l a l a r iki katlı, birisi k u m a n d a n l ı k k a d r o ve e f r a d ı için, 32 K ü ç ü k z a b i t talebeleri için halâ
«yarısı üst k a t t a koğuşlara y a k ı n olacaktır», 1 120 beygir istiap eder ahır, 1 100 n e f e r l i k bir ko- ğuş, K a p a l ı m a n e j yeri «12 h a y v a n a göre».
6 —- Aşağıdaki kısımlar polis ve j a n d a r m a m e k t e p l e r i n d e m ü ş t e r e k olup b i n a n ı n ortasında ve h e r iki cihetle i r t i b a t ı b u l u n m a k üzere yapı- lacaktır.
A — K o n f e r a n s salonu «Talebe a l a c a k ka- dar büyük ve projeksiyon t e r t i b a t ı n ı havi»
B — İ d m a n ve iskrim salonu.
C — K a n t i n .
D — U m u m î gazino.
E — Ç a m a ş ı r y ı k a m a ve k u r u t m a yerleri.
F — Otomobil ve a r a b a k o n a c a k sundurma.
G — Ş u f a j tesisatı: K a l o r i f e r dairesi, kömür deposu, kaloriferci odası.
H — Elektrik dairesi.
İ — Telefon s a n t r a l dairesi.
7 — M ü ş t e r e k iki bina için en çok «600,000»
lira sarfedilecektir.
8 — B i n a n ı n 1/100 m i k y a s ı n d a h e r k a t a ait plânlarile u m u m î m a k t a ı cephelere nazaran u f a k m i k y a s t a m a n a z ı r ı n i h a y e t 933 senesi ey- l ü l ü n ü n on beşine k a d a r « A n k a r a d a Dahiliye Vekâletinde i n ş a a t komisyonuna» bir rumuzla gönderilecek ve r u m u z a ait i z a h a t ve muvazzah a d r e s kapalı zarf içinde bildirilecektir.
9 — P l â n l a r m ü t e h a s s ı s bir h e y e t tarafın- d a n tetkik o l u n a c a k ve birinci gelene 3000 lira, ikinciye 500 lira m ü k â f a t verilecektir.
10 — A r s a n ı n p l â n ı ve fazla m a l û m a t için
«Ankarada Dahiliye Vekâletinde i n ş a a t komis- yonuna» m ü r a c a a t olunabilir.
Mecmuamıza gönderilen eserler
D e r V V o h n g a r t e n
S t a d t b a u r a t S . H a r b e r s
E v b a ğ ç e s i
t e c s i m i v e i r ı ş a î u n s u r l a r ı . 2 0 8 s a h i f e 4 5 0 r e s i m
V e r l a g D . W . C a l l v v e y . M ü n c h e n .
B a h ç e m e f h u m u ve i h t i y a c ı i n s a n l a r ı n o t u r - m a ve d i n l e n m e i h t i y a ç l a r i l e b e r a b e r b a ş l a m ı ş - tır. E n eski d e v i r l e r i n ş a t o ve m a l i k â n e l e r i n d e n b u g ü n ü n bir ailelik u f a k e v l e r i n e k a d a r h e r z a - m a n h e r y e r d e b a h ç e , m u h t e l i f t e r t i p l e r , t a n - zimler h a l i n d e a r a n m ı ş t ı r .
B u k i t a b ı n gayesi eve a i t b a h ç e l e r i n h u s u - siyetli t e c s i m ve t a n z i m i m k â n l a r ı n ı n bilgi ve y e r i n d e k u l l a n ı ş ı n ı t e ş r i h e t m e k , y ü k s e k i f a d e ve tesirli b a h ç e l e r i n en i k t i s a d î t a t b i k l e r i n i gös- t e r m e k t i r . H e m m i m a r l a r h e m b a h ç e a m a t ö r l e r i için yazılmış o l a n b u k i t a p z e n g i n r e s i m l e r i l e , m e t o d i k bir t e t k i k l e b a h ç e n i n bediî t e s i r l e r i n i gözden g e ç i r m e k t e ve h e r v a z i y e t i n h u s u s i y e t i n e göre t a r z ı h a l l e r a r a m a k t a d ı r .
Müellif ş ü m u l l ü m e v z u u n u t e r t i p l i y e r e k e s - ki z a m a n l a r d a k i m u h t e l i f m i l l e t l e r i n ev b a h ç e - lerinden b u g ü n ü n e n k ü ç ü k b a h ç e l e r i n e k a d a r misaller a l m ı ş t ı r . B u m i s a l l e r l e k i t a p , b a h ç e n i n m u h i t ve m a n z a r a y l a a l â k a s ı n ı , ve ve k a m e r i y e - lerle m ü n a s e b e t i n i , b a h ç e , t e r a s ve e v i n v a h d e -
t i n i , n e b a t l a r l a ev i ç i n i n a l â k a s ı n ı , yol ve ev a r a s ı n d a k i b a h ç e l e r i , b a h ç e n i n y o l l a r ı n ı , s e t ve b a s a m a k l a r ı n ı , h a v u z , g ü n e ş b a n y o s u , u f a k t e - n i s s a h a s ı , b a h ç e d u v a r ve ç i t l e r i n i , n e b a t l a r ı n i n s a n , b a h ç e ve evle m ü n a s e b e t l e r i n i , s e ç i m ve b a k ı m ı n ı t e t k i k t e n g e ç i r m e k t e d i r . B u i t i b a r l a H a r b e r s ' i n eseri b a h ç e m e v z u u ü z e r i n e y a z ı l m ı ş t e t k i k l e r a r a s ı n d a c i d d i b i r m e v k i a l a b i l e c e k k ı y m e t t e d i r .
H a b e
Yol miinakasası:
1 — İ s t a n b u l vilâyeti d a h i l i n d e T o p k a p ı - Silivri, E d i r n e k a p ı - D a ğ y e n i c e , E d i r n e k a p ı - Yedikule «sur harici», B a k ı r k ö y - İncirli, Yeşil- köy - İltisak, İ s t i n y e - B ü y ü k d e r e , P a ş a b a h ç e - Çubuklu, M a l t e p e - K a r t a l , Ü s k ü d a r - T e k e , Y a - lova - K a r a m ü r s e l ve Y a l o v a - B u r s a y o l l a r ı n ı n şartnamelerde m u h a r r e r ş e r a i t d a i r e s i n d e a s - faltlı k a p l a m a ve s a t h î a s f a l t ve m a k a d a m şose olarak üç sene z a r f ı n d a i n ş a ve t a m i r l e r i ve 937 senesi i p t i d a s ı n d a n 941 senesi n i h a y e t i n e d e ğ i n tamiratı m ü t e m a d i y e l e r i 24 t e m m u z 933 t a r i - hinden 11 teşrinievvel 933 t a r i h i n e k a d a r k a p a l ı zarf usulile m ü n a k a ş a y a k o n u l m u ş t u r .
2 — Z a r f l a r 11 t e ş r i n i e v v e l 933 t a r i h i n e m ü - sadif ç a r ş a m b a g ü n ü s a a t 15 t e İ s t a n b u l v i l â y e - ti Daimî E n c ü m e n i n c e a ç ı l a c a ğ ı n d a n t a l i p l e r i n bu işe ait ş a r t n a m e l e r e göre i m l â e d e c e k l e r i sil- silei fiat t e k l i f n a m e l e r i ile t e v d i e t m e l e r i i c a p
r I e r
e d e n v e s a i k i m a k b u z m u k a b i l i n d e m e z k û r s a a t - t e n evvel D a i m î E n c ü m e n r i y a s e t i n e v e r m e l e r i .
3 — T a l i p l e r b u h u s u s t a k i ş a r t n a m e l e r i y i r - m i b e ş l i r a m u k a b i l i n d e İ s t a n b u l N a f ı a B a ş m ü - h e n d i s l i ğ i n d e n t e d a r i k e d e b i l i r l e r .
4 — U m u m i n ş a a t keşif b e d e l i 1.879.880,15 l i r a ve u m u m m ü t e m a d i t a m i r a t keşif b e d e l i 553.762*5 l i r a d ı r .
yo Manisa m e z b a h a s ı projesi m ü s a b a k a şartları M a n i s a ş e h r i n d e şose i t t i s a l i n d e v e G e d i z n e h r i y a k ı n ı n d a 40 b i n n ü f u s u n i h t i y a c ı n a k â f i g e l e c e k h e r t ü r l ü f e n n î ve i k t i s a d î ş e r a i t i h a i z m e z b a h a p r o j e ve e v r a k ı f e n n i y e i h z a r ı m ü s a - b a k a y a k o n u l m u ş t u r .
1 — P r o j e M a n i s a ş e h r i i ç i n 40 b i n n ü f u s u n i h t i y a c ı n ı t e m i n e d e c e k a s r î b i r m e z b a h a d a m e v c u t o l m a s ı l â z ı m g e l e n b i l c ü m l e t e s i s a t , m ü ş t e m i l â t ı m u h t e v i o l a c a k t ı r .
