GİYİM ENDÜSTRİ VE MODA TASARIMI EĞİTİMİ BÖ LÜMÜ
HAZIR GİYİM SEKTÖRÜNDE STANDART ZAMAN –VERİMLİLİK İLİŞ KİSİ VE BİLGİSAYAR D ESTEKLİ STANDART ZAMAN TESPİTİ
ÜZERİN E BİR ARAŞ TIRMA
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Seval ÇAĞAN
Danışman
Yrd. Dç. Dr. H.Fatma ŞEN ER
JÜRİ VE ENSTİTÜ ONAY SAYFASI
Seval ÇAĞAN’ın “HAZIR GİYİM SEKTÖRÜNDE STANDART ZAMAN-VERİM LİLİK İLİŞKİSİ VE BİLGİSAYAR DESTEKLİ STANDART ZAMAN TESPİTİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRM A” başlıklı tezi 08.03.2007 tarihinde, jürimiz tarafından Giyim Endüstrisi ve M oda Tasarımı Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.
Adı Soyadı İmza
Üye (Tez Danışmanı):Yrd. Doç. Dr. H. Fatma ŞENER ...
Üye : ... ...
Üye : ... ...
Üye : ... ...
ÖNSÖZ
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Giyim Endüstrisi ve M oda Tasarımı Eğitimi Bölümü, Giyim Sanatları Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans tez çalışması olarak hazırlanan bu araştırma hazır giyim sektöründe standart zaman-verimlilik ilişkisi ve bilgisayar destekli standart zaman tespiti çalışmalarının karşılaştırılarak değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır.
Araştırma dört bölümden oluşmaktadır. Birici bölümde araştırmanın problem durumuna, amacına, önemine, sayıtlılarına, sınırlılıklarına, kullanılan terimlerin tanımlarına, kısaltmalarına, literatür tarama ve konu ile ilgili genel bilgilere ,İkinci bölümde; araştırmanın yöntemine, modeline, evren, örneklem, veri toplama ve verilerin çözümleme yöntemine ilişkin bilgilere, üçüncü bölümde; araştırmada seçilen işletme ile ilgili genel bilgiler, bulgu ve yorumlara, dördüncü bölümde ise araştırmanın bulguları ışığında elde edilen verilerden ulaşılan sonuçlara ve sonuçlara dayalı olarak sunulan önerilere yer verilmiştir.
Araştırmanın planlanıp yürütülmesine rehberlik eden danışmanım Yrd.Doç. H. Fatma ŞENER’ e, verilerin toplanması aşamasında yardımlarından dolayı başta Taha Tekstil A.Ş. yöneticisi ve çalışanlarına, E-Petek programı ile ilgili bilgilerini esirgemeyen Betim Bilgisayar çalışanlarına, iş gözlemlerinin yapılmasına yardımcı olan Endüstri M ühendisi arkadaşlarıma, bana her anlamda destek olmaktan asla bıkmayan canım eşime ve adını sayamadığım bütün “dostlara” ve emeği geçen herkese gönülden teşekkür ederim.
ÖZET
Bu araştırma ; Hazır giyim sektöründe standart zaman –verimlilik ilişkisi ve bilgisayar destekli standart zaman tespiti çalışmalarının karşılaştırılarak değerlendirilmesini amaçlamıştır. Bu doğrultuda hazır giyim işletmelerinde standart zaman belirleme çalışmalarında hangi sistemin işletme açısından daha verimli olacağı belirlenmeye çalışılmıştır.
Araştırmanın Evrenini; Türkiye’de büyük ölçekli bay-bayan dış giyim üreten Hazır Giyim İşletmeleri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi; KOSGEB’ in belirlediği büyük ölçekli firma ölçütü dikkate alınarak , M alatya’da bulunan, 761 işçi çalıştırmakta olan Taha Tekstil A.Ş. seçilmiştir. Çalışmalarında, müşterilerin yolladığı modellerin fiyatlarını belirlemek için bilgisayar destekli standart zaman belirleme yöntemini kullanan Taha Tekstil AŞ. araştırmanın yapıldığı işletmedir.
Araştırmanın amaçları doğrultusunda gerekli verilerin toplanması için REFA iş analiz yöntemi ve E-Petek bilgisayar paket programı kullanılmıştır. Yapılan iş analizleri kronometre ile ölçülmüş, ölçümlerin sonuçları E-Petek programında M TM dataları kullanılarak operasyon süreleri belirlenip, ürünün toplam süresi hesaplanmıştır. Bu iki yöntemle elde edilen veriler karşılaştırılarak hangi yöntemin işletme açısından daha verimli olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Elde edilen bulgular alt problemler doğrultusunda tablolar halinde gösterilmiş ve yorumlanmıştır.
Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre; İş etüdü ve E-Petek programında hesaplanan süreler arasında farklılıklar belirlenmiştir. E-Petek programında standart zamanların hesaplanması, bazı operasyonlar için daha avantajlı olduğu saptanmıştır. Bunun yanında ürün için yapılan bazı operasyonların E-Petek programında hesaplanabilmesi için iş etüdü ölçümlerine ihtiyaç duyulmaktadır. İki sistemin de belirli problemlerinin olduğu yapılan analizlerle saptanmıştır. İş etüdü sisteminde yapılan ölçümler uzun zaman almakta ve ölçüm sonuçları farklılıklar göstermektedir. E-Petek programında standart zamanları
belirleme işlemlerinde dikim dataları el işlemlerini tam olarak karşılamamaktadır. Bu problemlerin çözümlenebilmesi için Hazır Giyim İşletmelerinin eksiklikleri görerek, bunların çözümleri için çalışmaları gerekmektedir. Gerekli zamanları belirlemede iki sistemi de birlikte kullanarak karşılaştırma işlemlerini yapmaları gereklidir.
Hazır Giyim Sektörünün Türkiye ekonomisi açısından önemi dikkate alındığında işletmelerin en yüksek verimle çalışmalarına devam ederek sektördeki varlıklarını sürdürebilmeleri gerekmektedir.
ABSTRACT
This research aims to evaluqte by comparing the relation ship po standart time –productivity and conputer bosed standart time sedding studies in ready made clothing sector. According to this research, it ,s tied to determine which systemis more productive in terms ot business enterprise by the help of measurements used in standart time determination and the relaton of productivity in ready made clothing sectors.
Read made clothing plants producing big scalet foreing clothing for men and women in Turkey forms the population of the research. For the sample of the research TahaTextile Firm, active in M alatya and using standart time –productivity and computer based standart time determination methods in their works, is chosen taking into consideration the big scaled firm criterion determined by.
KOSGEB RAFA work analysis method and E-Petek computer packet programme are used collect the necessary datum directed to the aims of the research. The eork analysis are measured by chronometre in operatanas terms, the operation times of the rwsults of the measurementsare determinet in E-Petek programes using MTM datum, secondly the to total standart time of the product is determinet by comparing the datum acquired with tehese two methods, it is tried to determine which method produces more effective results in terms of the business enterprise the findings acquired are explained and showed in tables in terms of sub-problems.
Accarding to the results acquired in the research; the in E-Petek programme which are defined by study period. In E-Petek programme standart times are determined to be more adrantageous in some operations when standart times are consideret to be ralculated in % 75 productivity level. In additionstudy period measurements are required in order to calculate some operations mode for the product in E-petek programmes it is determined by the analyses that both systems lave some problems. To solve these problem, ready mode clathing plants should
detect the deficiencies and work for the solutions. In order to increase the managing productivity, the studies shold bo followed.
Considering the impontance of ready made clathing sector for Turkish economy, the plants should be able to preserve their existence in the sector by continuing to eork eith high productivity.
İÇİNDEKİLER
JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI ... İ ÖNSÖZ...İİ ÖZET... İİİ ABSTRACT ... V İÇİNDEKİLER………Vİİ TABLOLAR LİSTESİ………Xİİ ŞEKİLLER LİSTESİ………...XV BÖLÜM I 1. GİRİŞ………..1 1.1. Problem………1 1.2. Amaç………4 1.3. Önem………5 1.4. Sayıltılar………...5 1.5 .Sınırlılıklar ………..6 1.6. Tanımlar ve Kısaltmalar………...7 Tanımlar………...7 Kısaltmalar………....9 Literatür Tarama………...10
Hazır Giyim İle İlgili Gelişmeler……….18
Hazır Giyimin Tanımı………..18
Dünyada Hazır Giyim Sektörünün Gelişimi Ve Önemi………...18
Türkiye de Hazır Giyim Sektörünün Gelişimi ve Önemi……….19
1.9 .Verimlikle İlgili Temel Kavramlar ve Verimliliğin Önemi……….23
1.9.2. Verimliliğin Önemi………...25
1.9.2.1.Ülke Kalkınmasındaki Verimliliğin Önemi………....26
1.9.2.2. İşletmelerin Gelişiminde Verimliliğin Önemi……….28
1.9.3. Verimlilik Yönetimi ve Verimlilik Ölçümü………..29
1.9.3.1. Verimlilik Yönetim……….29
1.9.3.1.1. Stratejik Planlama……….30
1.9.3.1.2. Ölçme, Değerleme, Kontrol, Geliştirme ve Etkin Uygulama………..30
1.9.1.2. Verimlilik Ölçümü ve İş gücü Verimliliği………...32
1.9.1.2.1.Verimlilik Ölçümü………..32
1.9.1.2.2. Toplam Verimlilik – Kısmi Verimlilik Oranları…………...33
1.9.1.2.2.1. Toplam Verimlilik Oranları………...34
1.9.1.2.2.2. Toplam Verimlilik Oranları 2. Çok Faktörlü Verimlilik Oranı………34
1.9.1.2.2.3. Kısmi Verimlilik Oranı………...35
1.9.1.2.3. İşgücü Verimliliğin Ölçümü………35
1.9.1.2.3.1. İşgücü Verimliliğini Etkileyen Faktörler……….36
2.3. Verimlilikle İlgili Temel Kavramlar ……….37
2.3.1. Etkenlik……….38
2.3.2. Verim………39
2.3.3. Kalite……….39
2.3.4. Yenilik………...40
2.3.5. Çalışma Yaşamının Kalitesi………..……41
2.3.6. Karlılık………...42
2.3.7. Randıman………...42
2.3.8. Etkililik………..42
2.3.9. İktisadilik………...44
2.4. Zaman Etüdü ve Standart Zaman Hesabı………...44
2.4.1. Zaman Etüdü……….44
2.4.2. Bir İşin Toplam Zamanını Oluşturan Etkenler……….46
2.4.3. Zaman Etüdünün Aşamaları ve İşin Seçilmesi……….46
2.4.3.2. İşin Seçilmesi………47
2.4.4. Zaman Ölçme Yöntemleri ve Performans Önemi………..48
2.4.4.1. Zaman Ölçme Yöntemleri………48
2.4.4.1.1. Sürekli Zaman Ölçe Yöntemi………48
2.4.4.1.2. Tek Zaman Ölçme Yeteneği………..49
2.4.4.2. Performansın Önemi……….50
2.4.4.2.1.Normal Performans……….51
2.4.4.2.2. Refa Normal Performans………...51
2.4.4.2.3. Performans Derecesi Değerlendirme Sıklığı……….51
2.4.4.3. İş Gözlem Formu………..52
2.4.4.4. Zaman Etüdü Ölçüm Formu ………54
2.4.4.4.1. Bilgilerin Kayıt Edilmesi………...58
2.4.4.4.2.İşlemin Elemanlarına Ayrılması……….58
2.4.4.4.3. Ölçüm……….58
2.4.4.4.4. Gözlem Süresinin Hesaplanması………...58
2.4.4.4.5. Normal Sürenin Hesaplanması………..58
2.4.4.4.6. Gözlem Yeterlilik Testi……….58
2.4.4.4.7. Payların Tespiti………..59
2.4.4.5. Paylar Ve Standart Zaman Hesabı………....59
2.4.4.5.1. Dinlenme Zamanı Yüzdesi Hesabı………59
2.4.4.5.2. Dağılım Zamanı Yüzdesi Hesabı………...59
2.4.4.5.2. Standart Zaman Hesabı………..60
2.4.5.6. İstatistiksel Değerlendirme ………..61
2.5. Bilgisayar Destekli Standart Zaman Hesaplama……….…………63
2.5.1. Standart Zamanların Bilgisayara Dayalı Programda Hesaplanması ve Sağlayacağı Yararlar………...63
2.5.2. E. Petek Konfeksiyon M etod & Zaman Etüt Sisteminin Özellikleri ve M enülerinin Tanıtımı………66
2.5.2.1. E- Petek Programının Özellikleri……….66
2.5.2.2. E- Petek Tarihçesi ve Hali Hazırdaki Durumu……….66
2.5.2.2.1.E-Petek Programının Kullanım Alanı………68
2.5.2.2.3. E-PeTek Sisteminde Kulanılan Ana M enülerin Tanıtımı……….74 BÖLÜM II 3.YÖNTEM ………..……….86 3.1. Araştırmanın Yöntemi………...86 3.2. Araştırmanın M odeli……….86 3.3. Evren Ve Örneklem ……….88
3.4. Verileri Toplama Araçları……….88
3.5.Veri Çözümleme Yöntemleri……….88
3.6.M alatya Taha Tekstil SAN .ve TİC. AŞ. Tarihçesi………...90
3.6.1.Vizyon ……….91
3.6.2. Genel Üretim İş Akışı………92
3.6.3. Taha Tekstilde Uygulanan Önemli Prosedürler………..95
3.6.3.1. M etal Prosedürü………..…95
3.6.3.2. Trafik Işığı Prosedürü ………..….95
BÖLÜM III 4. BULGULAR VE YORUM ………..97
Seçilen Ürünün Tanıtımı Ve Ön Çalışmalar………..97
Bulgular………..97
4.2.1.Tablo 24 de Kullanılan %95 Verimlilik Düzeyi Formülü………...101
4.2.2. Sağ Omuz Çatma………....103
4.2.3. Yaka Biye Takma………...110
4.2.4. Sol Omuz Çatma………116
4.2.5. Omuz zikzak………...123
4.2.6. Kol Takma………...129
4.2.7.Yan Çatma ………..135
4.2.8. Etek reçme………..141
4.2.10. Kol Ağzı ve Etek Reçme Zikzak……….153 4.2.11. İş Temizleme………159 4.2.12. Ütüleme………165 BÖLÜM IV 5. SONUÇ VE ÖNERİLER………....174 5.1.Sonuç……….174 5.2.Öneriler……….185 KAYNAKLAR………...187 EKLER………....194
TABLOLAR LİSTES İ
Tablo No: Sayfa No
1- Çeşitli Etkenlik ve Etkililik Bileşimleri...43
2- Sürekli Zaman Ölçümü...49
3- Tek Zaman Yöntemi İçin Ölçüm Tablosu...50
4- İş Gözlem Formu...53
5- Zaman Etüdü Ölçüm Formu(ön sayfa)...55
6- Zaman Etüdü Ölçüm Formu(arka sayfa)...56
7- İş Analizinin Yapılması İçin Tablo Oluşumu...57
8- E-Petek Programında Kullanılan Kodlar...70
9- E-Petek Programında Kullanılan Zaman Birimi Sistemi...73
10- E-Petek Sisteminde Kullanılan Ana M enülerin Tanıtımı...74
11- E-Petek Programında Operasyon Analizi ...75
12- E-Petek Programında M odel Ön M aliyet Çalışma Tablosu...76
13- E-Petek Programında M odel Dengeleme Tablosu...77
14- E-Petek Programında Fabrika Tanımı ...78
15- E-Petek Programında Departman Tanımı...79
16- E-Petek Programında M akine Tanımları ...80
17- E-Petek Programında M akine ve El İşlem Tanımları...80
18- E-Petek Programında Operasyon Grup Tanımları...81
19- E-Petek Programında Şablon Tanımı...81
20- E-Petek Programında M odel Grup Tanımı...82
21- E-Petek Programında M odel Dengeleme Raporu...83
22- E-Petek Programında Operasyon Analizi Raporu...84
23- E-Petek Programında M akro Analiz Raporu... 85
24- İş Etüdü Ölçüm Çalışmalarının % 95 Güvenilirlik Düzeyine Uygun Olarak Sude M odeli İçin Yapılan İş Etüdü Sürelerinin Değerlendirilmesi...102
25- Sude M odelinin Sağ Omuz Çatma İşleminin İş Gözlem Formu...104
27- E-Petek Programında Sude M odelinin Sağ Omuz Çatma İşleminin Operasyon
Analizi...107
28- Sude M odelinin Yaka Biye Takma İşleminin İş Gözlem Formu...111
29- Sude M odelinin Yaka Biye Takma İşleminin Ölçüm Sayıları Tablosu...112
30- E-Petek Programında Sude M odelinin Yaka Biye Takma İşleminin Operasyon Analizi...114
31- Sude M odelinin Sol Omuz Çatma İşleminin İş Gözlem Formu...117
32- Sude M odelinin Sol Omuz Çatma İşleminin Ölçüm Sayıları Tablosu...118
33- E-Petek Programında Sude M odelinin Sol Omuz Çatma İşleminin Operasyon Analizi...120
34- Sude M odelinin Omuz Zikzak İşleminin İş Gözlem Formu...124
35- Sude M odelinin Omuz Zikzak İşleminin Ölçüm Sayıları Tablosu...125
36- E-Petek Programında Sude M odelinin Omuz Zikzak İşleminin Operasyon Analizi...127
37- Sude M odelinin Kol Takma İşleminin İş Gözlem Formu...130
38 - Sude M odelinin Kol Takma İşleminin Ölçüm Sayıları Tablosu...131
39-E-Petek Programında Kol Takma İşleminin Operasyon Analizi……….133
40- Sude M odelinin Yan Çatma İşleminin İş Gözlem Formu...136
41- Sude M odelinin Yan Çatma 143İşleminin Ölçüm Sayıları Tablosu...137
42- E-Petek Programında Yan Çatma İşleminin Operasyon Analizi...139
43- Sude M odelinin Etek Reçme İşleminin İş Gözlem Formu...142
44- Sude M odelinin Etek Reçme İşleminin Ölçüm Sayıları Tablosu...143
45- E-Petek Programında Etek Reçme İşleminin Operasyon Analizi...145
46- Sude M odelinin Kol A ğzı Reçme İşleminin İş Gözlem Formu...148
47- Sude M odelinin Kol A ğzı Reçme İşleminin Ölçüm Sayıları Tablosu...149
48- E-Petek Programında Kol A ğzı Reçme İşleminin Operasyon Analizi...151
49-Sude M odelinin Kol A ğzı ve Etek Reçme zikzak İşleminin İş Gözlem Formu..154
50- Sude M odelinin Kol A ğzı ve Etek Reçme zikzak İşleminin Ölçüm Sayıları Tablosu...155
51- E-Petek Programında Kol A ğzı ve Etek Reçme zikzak İşleminin Operasyon Analizi...157
53- Sude M odelinin İş Temizleme İşleminin Ölçüm Sayıları Tablosu...161
54- E-Petek Programında İş Temizleme İşleminin Operasyon Analizi...163
55- Sude M odelinin Ütüleme İşleminin İş Gözlem Formu...166
56- Sude M odelinin Ütüleme İşleminin Ölçüm Sayıları Tablosu...167
57- E-Petek Programında Ütüleme İşleminin Operasyon Analizi...169
58- E-Petek Programında Sude M odelinin M odel Dengeleme Raporu...171
EK 1. TABLO 59. Sağ Omuz Çatma İş Etüdü Ölçüm Formu………..195
EK 2. TABLO 60. Yaka Biye Takma İş Etüdü Ölçüm Formu………...196
EK 3. TABLO 61. Sol Omuz Çatma İşlemi İş Etüdü Ölçüm Formu……….197
EK 4. TABLO 62. Omuz Zikzak İşlemi İş Etüdü Ölçüm Formu………...198
EK 5. TABLO 63. Kol Takma İşlemi İş Etüdü Ölçüm Formu………...199
EK 6. TABLO 64. Yan Çatma İşlemi İş Etüdü Ölçüm Formu………...200
EK 7. TABLO 65 Etek Reçme İşlemi İş Etüdü Ölçüm Formu………...201
EK 8. TABLO 66. Kol Ağzı Reçme İşlemi İş Etüdü Ölçüm Formu………..202
EK 9. TABLO 67. Kol Ağzı Reçme Zikzak İş Etüdü Ölçüm Formu……….203
EK 10. TABLO 68. Etek Reçme Zikzak İş Etüdü Ölçüm Formu………..204
EK 11. TABLO 69. İş Temizleme İş Etüdü Ölçüm Formu………205
Ş EKİLLER LİSTES İ
Şekil No: Sayfa No 1- Genel Üretim Akışı...92 2- Sude modelinin Dizayn Kağıdı...99 3- Sude M odelinin Üretim Akış Şeması ...100
BÖLÜM I
GİRİŞ
Araştırma, hazır giyim sektöründe standart zaman-verimlilik ilişkisi ve bilgisayar destekli standart zaman tespitinin, iş etüdü ile E-Petek bilgisayar programında elde edilen verilerin değerlendirilerek karşılaştırılmasını amaçlamaktadır. Bu bölümde, araştırmanın amacına yönelik problem durumu,araştırmanın amacı, önemi, sayıltılar, sınırlılıklar, tanımlar ve kısaltmalar yer almaktadır.
1.1. Problem
Hazır giyim sektöründe standart zaman-verimlilik ilişkileri içerisinde verimlilik artışının gerçekleşmesi;iş ve zaman etütlerine dayanmaktadır.Hazır giyim sektörünü yakından ilgilendiren yeni bilgisayar programları oldukça geniş bir alanda hizmet sunmaktadır.
Hazır giyim sektörü emeğin yoğun olduğu bir sektördür ve birbirinden çok farklı karmaşık işlemleri içermektedir. Bu sürecin düzenlenerek işlemlerin standart zamanlarının tespitinde bilgisayar destekli zaman hesaplama sistemlerine olan ihtiyaç gün geçtikçe artmaktadır. Bu programlara duyulan ihtiyacın yanında, iş etüdü çalışmalarıyla, standart zamanı belirleyebilmek için araştırmalara işletmelerde devam edilmektedir. Bilgisayar programlarında belirlenen standart zamanlarda bazı problemler yaşanmaktadır. Bu problemlerin çözümlenebilmesi için iş başında yapılan ölçümlerle çalışmalar desteklenerek doğru ve verimli sonuçlar elde edilmelidir.
İş etüdü, iş sistemlerinin incelenmesi ve düzenlenmesine ilişkin yöntem ve deneyimlerin ,çalışan kişinin işi yapabilme gücünü ve gereksinimlerini de göz önünde tutarak işin iyileştirilmesini amaçlamaktadır. İşletmenin daha ekonomik bir
şekilde çalışabilmesinde önemli bir yeri vardır. İş etüdünün işletmelerde yaygın olarak kullanılmasının en önemli nedeni, sorunları sadece incelemeyip aynı zamanda çözüm yollarının oluşturulabilmesidir. Ancak bu konuda yapılan iş etüdü çalışmaları zaman alıcı faaliyetlerdir. Hazır giyim işletmeleri gibi farklı ürün tipi ve değişik modellerin üretildiği karmaşık bir yapıya sahip sistemlerde, standart zaman sürelerinin değerlendirilmesi çok boyutlu olmalıdır. Klasik ölçüm sistemlerinin dayandığı verimlilik,karlılık,maliyet oranları performans yöntemi anlayışında yetersiz kalmaktadır. İşte bu nedenle yeni bilgisayar programları geliştirerek hazır giyim işletmelerinde kullanılmaya başlanmıştır.
Günümüzde konfeksiyon metod & Zaman etüt sistemlerinde ürün fabrikaya gelmeden önce tüm operasyonların standart zamanları ayrı ayrı hesaplanarak ürünün toplam standart dakikası saptanabilmektedir. Bu hesaplamalar sonucunda ürünün maliyeti belirlenebilmektedir.
Bilgisayar programlarında temel insan hareketlerini belirledikten sonra hangi şartlar altında hareketin yerine getirildiği,hareketin doğası da göz önünde bulundurularak yapılan her hareketin standart zamanı belirlenmektedir. Önceden belirlenen zaman standartları (M TM) sistemi, endüstrideki işlemlerin filme alınması ile işlem sürecinde yapılan hareketlerin zaman standartlarına dönüştürülmesiyle yapılmıştır. Bu sistem,elle yapılan işlem veya metotlardaki temel hareketler için önceden standart zaman tayin edilerek hareketlerin özelliklerine ve uygulama ortamındaki şartlarına göre uygulanır.
İş başında yapılan ölçüm çalışmalarında ise bu hareketler dikkate alınarak değerlendirme yapılmaktadır. Yapılan ölçümler ölçüm yapan kişiye ve ölçülen kişilere göre değişiklik göstermektedir. Ölçüm yapacak teknik elemanın işin bütün ayrıntılarını bilmesi gerekmektedir. Ölçüm sonuçlarının doğru olması için ölçüm yapılacak elemanın ne çok yavaş nede çok hızlı olmaması, ortalama performans düzeyine sahip bir elemanın seçilmesi gerekmektedir. Standart zamanların belirlenebilmesi için doğru eleman ve doğru ölçüm zamanı belirleyebilmek önemli bir etkendir. Bu nedenle ölçüm ve değerlendirmesi yapılacak işin çok iyi incelenmiş olması gerekmektedir. İşi yapan elemanın ölçümler sırasında yavaşladığını-
hızlandığını, işi yavaş yada hızlı yapıyorsa hangi hareketlerden kaynaklandığının kesin olarak belirlenmesi gerekmektedir. İş başında yapılan ölçümlerde karşılaşılan en büyük problem, sorunun nerden kaynaklandığının net olarak belirlenememesidir. Bunun yanında bilgisayarda yapılan standart zaman belirleme yöntemlerinde daha az problemle karşılaşılmaktadır. Zaman belirleme çalışmalarını yapan kişinin işinde uzman olması gerekmektedir. Hangi operasyonda hangi hareketlerin kullanılması gerektiğini önceden belirleyebilmelidir. Bu sayede önceden belirlenen (M TM ) hareketlerine göre zaman standartları belirlenebilmektedir.
MTM metodunu bulan F.B. Gılbert çalışan insanların fiziksel hareketlerinin 17 temel hareketten oluştuğunu belirleyerek bilgisayar programlarının gelişimine öncülük etmiştir.
GSD General Sewing Data (Genel Dikiş Dataları) şirketi tarafından M TM veri tabanı kullanılarak sürekli geliştirilen ve tekstil sanayisinin farklı alanlarına uygulanabilen bir metottur. Hazır giyim işletmeleri, çalışmalarında dikiş iğnesi ile devam eden işletmelerdir. Üretimlerini yaptıkları ürünlerin standart zaman sürelerini oluşturmak için GSD yöntemini ve metot analiz tekniğini kullanmaktadırlar. Genel dikim dataları dikim işleminin çevresinde gerçekleşen operasyonları değerlendirmek için kullanılır. Genel dikim dataları, dikim işlemi sürecinde yaygın olarak ard arda karşılaşılan hareketleri açıklar ve her hareketi belirli bir prosesin bütün yönleri ile analiz edebilmektedir.
Bir ürünün standart zaman süreleri, o ürünün operasyonları ve hareketleri analiz edilerek hesaplanır. Böylece ürünün toplam standart zamanı ve operas-yonların standart zamanları ayrı ayrı belirlenmiş olur. Oldukça güvenilir sonuçlar elde edilerek işletme içinde kullanılan üretimle ilgili planlamaların doğru bir şekilde yapılmasını sağlar. Bilgisayar programında belirlenen standart zamanların doğruluk düzeyini belirleyebilmek için iş etüdü çalışmalarında iş başında yapılan ölçümler de kullanılmaktadır.
Sektörde kullanılan bu iki sistemden hangisinin daha güvenilir ve verimli olduğu belirlenmelidir. Bu durumun belirlenmesi ve sonuçlandırılması hazır giyim
sektörü açısından büyük fayda sağlayacaktır. Bu nedenle bu araştırmanın yapılmasına ihtiyaç duyulmuştur.
1.2. Araştırmanın Amacı
Amaç, hazır giyim sektöründe verimliliği arttırabilmek için geliştirilmiş olan, üretim süreci içinde standart zaman sürelerinin belirlenerek bilgisayar destekli standart zaman belirleme çalışmalarıyla karşılaştırılarak değerlendirilmesidir. Araştırma da; Hazır giyim sektöründe faaliyet gösteren büyük ölçekli bir firmada, verimliliğin arttırılması için iş etüdü çalışmaları ve bilgisayar destekli standart zaman belirleme çalışmalarının karşılaştırılarak hangi yöntemin sektöre daha fazla katkı sağlayacağının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu çalışma ile eğitim sistemimizde teknolojik gelişmelerin takip edilerek , sektörde yeniliklerin uygulanabilirliğini belirlemek amaçlanmıştır.
Araştırmanın amacına ulaşabilmesi için aşağıdaki sorulara cevap aranacaktır.
1. Konfeksiyon & Zaman etüt sistemlerinde hangi datalar kullanılarak hesaplamalar yapılmaktadır. Bu hesapların faydaları nelerdir?
2. Konfeksiyon işletmelerinde hangi amaçlar için standart zaman belirleme çalışmaları yapılmaktadır ve bu çalışmalarda hangi temel hareketler kullanılmaktadır?
3. Önceden belirlenen standart zaman sürelerinin, Taha Tekstil A.Ş.’de yapılan uygulamalarda analizleri yapılmakta mıdır?
4. Taha Tekstil A.Ş.’de standart zaman hesaplamalarının sağladığı faydalar nelerdir?
1.3. Araştırmanın Önemi
Tekstil alanında hizmet veren hazır giyim sektöründe standart zaman - verimlilik ilişkisinin belirlenmesi ve bilgisayar destekli standart zaman tespiti üzerine yapılan araştırma, hazır giyim işletmelerinde teknolojik sistemlerin kullanılması ve kullanılan yeni sistemlerin işletme içinde uygulanan iş etüdü çalışmaları ile karşılaştırılarak elde edilen verileri hazır giyim alanında çalışan işletmelere yardımcı olmak amacı ile planlanmıştır. Bu çalışmada; hazır giyim sektöründe hazırlanan üretim planlarının doğru olarak yapılabilmesi için hangi çalışmaların yapılması gerekliliğinin belirlenerek ihtiyaç duyulan iş etüdü çalışmalarının yapılmasını ve verimli çalışmayı sağlamak amacı ile hazırlanmıştır.
Türk hazır giyim sektörü yüksek istihdam gücü ve ülke ekonomisinde yarattığı katma değer ile üretim sektörleri arasında önemli bir yere sahiptir. Ancak emeğin yoğun olarak kullanıldığı bir sektör olduğu için üretim sürecinde en önemli faktör insandır. Sektörde uygulanan sistemler çalışanların işlerini kolaylaştırarak, çalışma sonuçlarının güvenilirlik düzeyini arttırması gerekmektedir. Bu araştırma, sektörde standart zaman belirleme sistemlerinin verimliliğe olan etkisini belirleme ve bilgisayar destekli standart zaman tespiti ile karşılaştırılarak sektör ve bu alana kazandırılacak katkıların belirlenebilmesi açısından önemlidir.
1.4. Sayıltılar
1- Araştırmayı oluşturan işletme evreni temsil edebilecek niteliktedir.
2- Araştırmada kullanılacak olan literatür tarama yöntemi araştırmanın amacına uygundur.
3- Örnek bir ürün üzerinde yapılan standart zaman belirleme çalışma teknikleri, araştırmanın doğru sonuçlara ulaşabilmesi için uygun yöntemleri içermektedir.
1.5. Sınırlılıklar
Hazır giyim sektöründe standart zaman-verimlilik ilişkisinin belirlenerek bilgisayar destekli standart zaman tespiti çalışmalarıyla karşılaştırılmasını amaçlayan bu araştırma;
1- Taha Tekstil A.Ş.’de üretilmekte olan üst bayan penye gurubundan sude modelinin seçilerek bu ürün üzerinde, ürünün proses analizinin yapılması ve işlem basamaklarına ayrılması, belirlenen bu işlem basamaklarının standart zaman sürelerinin doğru olarak belirlenmesini kapsamaktadır.
2- Taha Tekstil A.Ş.’de örnek ürün için belirlenen işlem basamaklarının, iş başında yapılan iş etüdü çalışmaları ile standart zamanları hesaplanmıştır.
3- Örnek ürün için bilgisayar programında tüm operasyonların standart dakikalarının belirlenip ürünün toplam standart dakikası hesaplanmıştır. İş etüdü çalışmaları ile bilgisayar programında yapılan standart zaman belirleme çalışmaları sonucunda elde edilen verilerin karşılaştırılarak hangi yöntemin işletme açısından daha verimli olduğunu belirlenmiştir.
1.6. Tanımlar ve Kısaltmalar
1.6.1.Tanımlar
İstihdam: İşe yerleştirme (Atatürk kültür,Dil ve Tarih Yüksek Kurumu:Türkçe Sözlük,Cilt 2)
İş etüdü: İhtisaslaşmış faaliyetlerin yürütümü için,insan ve makine kaynaklarını en iyi şekilde kullanarak ve metot etüdü ile iş ölçümü tekniklerini birlikte uygulayan bilimdir. (Akal,1997;23)
(MTM) Metot-Zaman Ölçüm Sistemi: El ile yapılan herhangi bir işi, onu yapmak için gerekli olan temel vücut hareketleri cinsinde analiz eden ve bu hareketlerin yapılarıyla hangi koşullar altında yapıldıklarını bağlı olarak önceden bir süre standardı veren yöntemdir.(Kurt, 2004: 148)
Zaman Etüdü: Belirli koşullar altında yapılan belirli bir işin öğelerinin zamanını ves derecesini kaydederek bu yolla toplanan verileri çözümleyerek, o işin tanımlanan bir çalışma hızında (performansta) yapılabilmesi için gereken zamanı saptamakta kullanılan bir iş ölçümü tekniğidir.(Kurt, 2004:79)
Mikro Hareket Etüdü: İşçinin işlem esnasındaki el veya kol hareketlerinin incelenerek daha iyi hareket sırasının geliştirilmesi ve böylece verimliliğin arttırılması için yapılan ölçüm tekniğidir.(Kahya,2004:43)
İş Ölçümü: Nitelikli bir işçinin,belirli bir işi,belirli bir çalışma hızıyla (performansla) yapması için gereken zamanı saptamak amacıyla geliştirilmiş tekniklerin uygulanmasıdır. (M PM ,1997:199)
Standart Dakika:Çalışana bağlı kalmadan operasyonun ne kadar sürede (dakikada) yapılması gerektiğini belirleyen değerdir. (Karayalçın,1986:46)
Operasyon: Bir modelin tanımlanabilir ve ölçülebilir en küçük birimidir.(Betim bilgisayar Ltd.Şti.2002:5)
Metot: Bir işin veya operasyonun icra edilmesindeki çalışanın verimli hareket dizisidir.(Güner ve Diğerleri,2004:8)
Verim: Kaynaklardan yararlanma düzeyinin yada bu kaynaklarının nasıl kullanıldığını ölçen bir kavramdır. İşlerin en doğru şekilde yapılması olarak da tanımlanmaktadır.(M PM ,Sayı 7:2)
Verimlilik: Bir üretim veya hizmet sürecinin belli bir döneminde,üretilmiş olan ürün ve hizmetlerle (çıktı),bu üretimi gerçekleştirmek için kullanılan üretim kaynaklarının (girdi) birbirine oranı ile elde edilen bir katsayıdır.(M PM ,Sayı 7:2)
Kalite: Sistemin sunduğu hizmet yada ürünün,kullanıcı isteklerini ve gereksinimlerini karşılama düzeyinin,ürünlerin teknik belirlemelerine uygunluğunun ve hatasız olma derecesinin göstergesidir.(M PM ,Sayı 2:1)
Performans: Herhangi bir etkinlik sonucunda elde edileni nicel yada nitel olarak belirleyen bir kavramdır.(Akal,2000:50)
TMU: 1 saatin yüz binde biridir,(Tıme M easurement Unıt) olarak adlandırılır.(Kahya,1998:4)
1.6.2. Kısaltmalar
MTM : M etod-Zaman ölçüm sistemi(önceden belirlenmiş zaman sistemi) GSD: General Sewing Data (Genel Dikiş Dataları)
PTMS: Predetermined M otion Time Systems MPM: M illi Prodüktivite M erkezi
Ltd.Ş ti.: Limited Şirketi
TMU: 1 saatin yüz binde biridir,(Tıme M easurement Unıt) TBMM.:Türkiye Büyük M illet M eclisi
ABD: Amerika Birleşik Devletleri AB: Avrupa Birliği
DPT: Devlet Planlama Teşkilatı
TÜSİAD: Türk Sanayicileri Ve İş Adamları Derneği
İHKİP: İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Ar-ge: Araştırma-geliştirme çalışmaları
Ni: NormalSüre L: Tempo
ti: Gözlem süresi
F: İş elemanının bitiş zamanı, Te: Standart Zaman
Tg: Temel Zaman Ter: Dinlenme Zamanı Tv: Dağılım Zamanı
E-PeTeK: Konfeksiyon Zaman Etüt Sistemi
P: İş Parçalarını Alma ve Taşıma D: Düzeltme ve Ayarlama K: Şekillendirme T: Kesim Yapma ve Araç Kullanma B: Bırakmak M: M akine Kullanımı D: Dikim İşlemleri
STD: Standart Dakika
AQL : Son Depo Kalite Kontrol
1.7. Literatür Tarama
Hazır giyim sektöründe standart zaman ve verimlilik ilişkisi ve bilgisayar destekli standart zaman belirleme üzerine çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Yapılan çalışmaların bir kısmı bu konuyla ilgili sadece bir alanda çalışmışlar bazıları çalışmalar ise konunun tamamını ele almıştır.
Standart zaman belirleme konusu üzerine yapılan çalışmalar genel olarak metot mühendisliği çalışmalarıdır. Bilgisayar destekli standart zaman belirleme yöntemi üzerine yapılan çalışmalar daha sınırlıdır. Bunun yanında verimlilikle ilgili çalışmalara büyük önem verilmiştir. Sadece hazır giyim sektöründe değil bütün endüstriyel sektörlerde bu konularda çalışmalar yapılmıştır.
Bu çalışmalardan performans belirleme ile ilgili olanların incelendiğinde;
Performans değerlendirme ile ilgili www.motivasyoncu.com adresinde bir çok çalışmaya yer verilmiştir. Performans değerlendirme ve yönetiminde verimliliğin etkenliği ,Bütünsel Performans Yönetiminin ön koşulu, performansla ilgili yönlendirmeleri tamamlamak amacıyla ,“Neden Performans Değerlendirme” adlı yapılan çalışmalar incelenmiştir.Yapılan ilk iki çalışmada performans değerlendirme ve performans yönetimi ile ilgili konulara yer verilmiş ve performans değerlendirmenin geniş olarak açıklamaları yapılmıştır. 3. çalışmada ise diğer çalışmalardan farklı olarak performans değerlendirmelerinin somut ve etkin verilere dayandırılmasının gerekliliği vurgulanmıştır.
Yapılan çalışmalardan bir diğeri de Doç. Dr. Erkan Işığıçok’un “performans ölçümü,yönetimi ve istatistiksel analizi” isimli çalışmadır. Bu çalışmada
www.motivasyoncu.com adresinde hazırlanan makaleler de olduğu gibi performansın işletme açısından önemi vurgulanmıştır. Farklı olarak performans puanlarının hesaplanması ve bu puanları etkileyen faktörleri ele almıştır. Performansların doğru olarak belirlenebilmesi için öncelikle görev ve iş analizlerinin yapılmış olması gerekliliği vurgulanmıştır. Standart zamanların belirlenmesi ile
ölçülen performans ve olması gereken standart zamanlar arasındaki fark ortaya konmuştur.
Performans belirleme yöntemleri ile konular incelenirken Tekstil İşveren dergisinde “İşletmelerde performans değerlendirme gündemde” adlı çalışmada incelenmiştir. Bu çalışmada Işığıçok ’tan farklı olarak çalışan performansının yükseltilebilmesi için işletmelerin yaptıkları yeniliklerle ilgili konulara yer verilmiştir. Özellikle çalışan performansının hesaplanmasında yeni bilgisayar programlarının kullanıldığını ve bu programların veri tabanlarının çalışılan alana uygun olması gerekliliği vurgulanmıştır. (<tekstilişveren.org.tr/M art-2003>)
Standart zaman ölçümlerinin önemi “iş değerlendirmesinden performans değerlendirmesine geçiş” adlı makalede de vurgulanmıştır. Bir işin yapılırken hangi operasyonlardan geçerek yapıldığının standart verilere dayanılarak belirlenmesinin gerekliliği ve bu verilerin belirlendikten sonra operasyonel bazda sayısal sonuçlara dönüştürülmesi konusu üzerinde durulmuştur. Özellikle esnek çalışma alanlarında standart zamanların belirlenebilmesinin zorlaştığı konusunun üzerinde durulmuştur. (Şenol, 2005: 1-14) Performansın somut olarak değerlendirilmesi ve bunun üretim süreci sonuçlarına göre analiz edilmesi “performans kavramları ve performans yönetimi” adlı çalışmada da ele alınmıştır. Klasik ölçüm sistemlerinin bazı alanlarda yetersiz kaldığı yeni yöntemlerin kullanılması gerekliliği vurgulanmıştır.Diğer çalışmalardan farklı olarak önemli olanın, kişisel farklılıkları göz önünde bulundurarak uygun işlerde,uygun elemanların çalıştırılmasının gerekliliği üzerinde durulmuştur.(Akal, 2003;1-10) İş etüdü çalışmalarının verimli olarak yürütülebilmesi için önemli etkenlerden biri olan çalışanın seviyesine göre yapabileceği işlerde çalıştırılması tekstil alanında da önemli bir faktördür.
İşletmelerde performans değerlendirme konfeksiyon işletmeleri açısından da büyük önem taşımaktadır. Konfeksiyon işletmelerinde performans değerlendirmesi adlı araştırmada da bu konunun önemi üzerinde durulmuştur. Konfeksiyon alanında performans belirlemede hangi ayrım noktalarına dikkat edilerek nasıl değerlendirileceği üzerinde durulmuştur.Burada önemli olan işin, makine, işçi, malzeme, organizasyon açısından ayrımının yapılmasının önemini Akal’ ın
çalışmasında yer verdiği açılardan değerlendirerek daha geniş konulara yer vererek değerlendirmiştir. Bu çalışmalar ülkemizin konfeksiyon alanında girdiği ekonomik krizlerden kurtulabilmeleri için işletme içindeki planlamalarını yaparken nelere göre hareket etmeleri gerektiğini belirleyebilmeleri için oldukça önemlidir. Bu çalışma diğerlerinden farklı olarak hem konfeksiyon alanında hem de Türkiye deki yaşanan sorunlar hakkında bilgi edinmemizi sağlamıştır.(Atılgan, 2006: 1-3)
Sadece konfeksiyon alanında yapılan çalışmalar sınırlı sayıdadır. Diğer çalışma alanlarında daha geniş kapsamlı çalışmalar yapılmıştır.”Bir petro kimya tesisinde verimlilik artırıcı tekniklerin kullanımı” adlı çalışmada diğer çalışmalardan farklı olarak iş etüdü ve planlama, ücretlendirme, iş değerleme v.b. konular üzerinde durulmuştur. Oldukça geniş kapsamlı bir çalışmadır. Bu çalışmada “Atılgan”ın hazırladığı çalışmayı desteklemektedir. Bu çalışmada ek olarak ücretlendirme konusunu da ele almıştır. İş etüdü çalışmalarının işletmede çok fazla ürün çeşidinin olması ve bu ürün çeşitlerinin sık sık değişiminden dolayı yeterince uygulanmadığı vurgulanmıştır. Hazır giyim işletmelerinde de bu oldukça büyük bir problemdir. Yaşam standartlarının değişimiyle ürün yelpazesi de genişlemektedir. Bu nedenle daha pratik ve güvenilir teknikler kullanılarak işletmede yapılan her çalışmanın objektif olarak değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. (Kılıçoğulları vd., 2004: 1-9)
Verimliliğin daha çok artmasını sağlamak için bilgisayar ile yapılan çalışmalar önemli bir yer tutmaktadır. “Tasarım, Bilgisayar Desteği ve Verimlilik” adlı çalışmada da bunun önemi üzerinde durulmuştur. Bunun içinde yeni bilgisayar programlarından yararlanıldığı ve işletmede yapılan ölçümlerin değerlen-dirilmesinde de bilgisayar kullanımının yaygınlaştığı vurgulanmıştır. Kılıçoğulları vd.’nin hazırladığı makalede sadece verimlilik üzerinde dururken bu çalışmada bilgisayar ve tasarım unsurlarının etkileri üzerinde durulmuştur. Değişimin ölçümü ve verimlilik hesabı, her alanda olduğu gibi bilgisayar kullanımında da değerli ve tamamlayıcı bir araçtır. Bu nedenle verimliliği arttırabilmek için bilgisayar programlarını kullanma oranının arttırılması önemlidir.(İşler, 2002: 1-5 )
Verimliliğin arttırılmasını hedefleyen ve bu alanda işletmelere bilgi sunan çeşitli çalışmalarda yapılmıştır. Bunlardan biride “Verimlilik nedir?” isimli çalışmadır.Verimlilikle ilgili hazırlanan diğer çalışmalardan farklı olarak verimliliğin temel etkenleri üzerinde durarak konuyla ilgili genel bilgiler vermiştir. Verimliliğin önemi, nasıl arttırılabileceği ve verimliliği arttırmanın kimlerin görevi olduğu konuları üzeride durulmuştur. Verimliliği arttırmada çalışanın tatmini, iş yeri düzeni, ücret v.b. konular etkilililiği, çalışan elemanlara başarı sağladıklarında geri bildirimlerin yapılmasının önemi üzerinde durulmuştur. Bu nedenle çalışanların yaptıkları işlerin birebir değerlendirilebilmesi ve iş etütlerinin yapılmasının önemi bir kez daha vurgulanmıştır.(<www.mpm.org.tr>(2006))
Hazır giyim işletmelerinde iş etütleri yapılan çalışmalar arasında en önemli çalışmalardan biridir. Verimliliğin arttırılması ve hazır giyim işletmelerinde uygulanması üzerine “Toplam Kalite Yönetimi-Verimliliğin Arttırılması-Hazır Giyim İşletmelerinde Uygulanmasında” adlı çalışmada pazarın istediği ürünleri en yüksek kalitede, en yüksek verimle nasıl elde edilebileceği konusunda bilgi vermektedir. Diğer çalışmalardan farklı olarak kalite konusuna yer verilmiştir. Şimdiye kadar incelenen eserlerde kalite konusu ayrıntılı olarak incelenmemiştir. Burada önemli olan operasyonların sıraları, seçimi ve kullanıma sunuluş şekilleri olduğu ve üretim sırasında kullanılan araçların yerleşimi ve özellikleri verimliliği büyük oranda etkilediği üzerinde de durulmuştur. Kalitenin ürünün müşteriye sunuluş düzeyi açısından önemli bir unsur olduğu da yapılan çalışmada ayrıca vurgulanmıştır.(Kayıkçı,2000)
Hazır giyim sektöründe üretimde kullanılan makineler ve bunların teknolojik özellikleri de verimliliği önemli ölçüde etkilemektedir.“The impact of auxiliary devices on sewing-machines upon processing prameters of sewing operations” isimli çalışmada dikiş makinalarının dikim operasyonlarının üzerindeki etkisini gösteren bir araştırmadır. Bu kapsamda başka araştırma ile ilgili çalışma bulunamamıştır. M akinelerin ergonomik olarak yerleştirilmesi ve üzerindeki aparatların kullanımı operasyon sürelerinin azalmasını sağladığı, bundan dolayı da operasyonel olarak verimlilik oranlarının artığı saptanmıştır. Özellikle dikim işlemlerini kolaylaştırmak amacı ile makine üzerine takılan aparatlar operasyon sürelerinin büyük ölçüde
azalmasını sağladığı yapılan iş etüdü çalışmaları ile ölçüm sonuçları sayısal olarak gözler önüne serilmiştir.(Rogale vd., 2001: 251-263)
İş etüdü çalışmaları Hazır Giyim alanında önemli bir yer tutmaktadır.”investigation of dynamic working zones and movements in gorment engineering” isimli çalışmada ise iş etüdü uygulaması üretim alanına takılan üç boyutlu kameralar ile yapılmıştır. Üretimdeki her operasyonu saniye saniye izleyerek operasyonları için gerçek süresini analiz edebilmiştir. Burada operasyonlar daha sonra da video kayıtlarından izlenebilmektedir. Buda daha güvenilir sonuçlar elde etmeyi sağlamıştır. İş etüdü çalışmalarına örnek bir çalışmadır.(Dragcevic vd., 2001: 264-279)
Hareket etüdünü oluşturan öğeler M TM dataları kullanılarak tekstil alanında hesaplanmaktadır. “M TM Core Data Validation” isimli çalışmada MTM datalarının genel gelişimi açıklanmıştır. Alan Brown’un hazırladığı makalede, iş etüdü sırasında gözlemlenen hareketlerin fotoğraflanmasından sonraki işlemlerin oluşturulması konusu üzerinde durulmuştur. MTM datalarının ölçümlerdeki sonuçları grafik ve açıklamalarla desteklenerek gösterilmiştir.(Work Study,1994:15-18)
MTM datalarıyla ilgili diğer bir çalışma “Valper and M ethods –Tıme M easurement (MTM )” dir. Bu çalışmada da MTM datalarının gelişimi ve hangi alanlarda başarıyla kullanılabileceği açıklanmıştır. MTM datalarının son yıllarda yaygın olarak kullanılma nedeni güvenilirliğidir. Çünkü iş etüdünde belirlenen her hareket ftografik hareketlerin analizinden sonra belirli sayısal değerler almıştır. Böylece elde edilen verilerle operasyonların standart zamanlarını tespit etmek kolaylaşmıştır.MTM metodunun gelişimi yapılan bu üç çalışmayla anlatılmıştır.(Elyon Ltd.,2004: 4)
Günümüzde M TM dataları kullanılarak tekstil alanında çeşitli bilgisayar programları hazırlanmıştır. Bu programlar sayesinde istenilen sonuçlar daha kısa sürede elde edilebilmektedir. “Proseslerin Bilgisayar Ortamlarında M odellenmesi ,Analizi ve seçimi” isimli çalışmada da bu konu üzerinde durulmuştur. Teknolojik değişimlerle birlikte çalışma alanlarındaki taleplerde farklılaşma göstermektedir.
Rekabet ortamında varlığını sürdürebilmek için maliyet, zaman ve kalite açısından müşteri memnuniyetini sağlamak gerekmektedir. Bilgisayar destekli programlar işletmelerin iş pratikliklerini artırmaktadır.(Baykasoğlu vd., 2003: 1-14 )
İşteki verimin artarak en yüksek düzeye çıkabilmesi, kullanılan programların alana uygunluğuna bağlıdır. Tekstil alanında da “General Sewing Data” G.S.D. yöntemi ile büyük ilerleme kaydedilmiştir. Hazırlanan bu çalışmada, genel dikim dataları anlamına gelen bu kodlar tekstil alanında yapılan operasyonların analiz edilebilmesine yardımcı olmaktadır. Bu alanda yapılan çalışmalar oldukça sınırlıdır. Burada önemli olan ilk seferde doğru süreyi bulmak için analizlerini doğru yapmaktır. Çeşitli ülkelerde tekstil sektöründe bu kodlar kullanılmaya başlanmıştır. (http://elyon .com)
E-Petek programı içindeki genel dikim dataları da GSD Programının Türkçe ye çevrilmesi sonucunda yapılmıştır. Tekstil alanında büyük kolaylıklar sağlayarak kullanım alanı gün geçtikçe artmaktadır.
MTM hareket sisteminin içinde temel hareket kavramları bulunmaktadır. Bu hareketler doğrultusunda operasyon analizleri yapılabilmektedir. Her hareketin belirlenmiş bir işlem zamanı vardır. Operasyonlarda alt operasyonların doğru belirlenmesi ve belirlenen kodların doğru olarak seçilmesi ile operasyon analizleri yapılmaktadır. Bu sayede operasyonların standart zamanları belirlendikten sonra ürünün toplam zamanı belirlenebilmektedir
Standart zaman belirleme çalışmalarını içeren tez çalışmaları, çoğunlukla konunun kavram olarak geniş açıklamasını içermekte ve yapılan örnek bir çalışma ile incelenmektedir.
Bu çalışmalar;
“Konfeksiyon işletmelerinde Kalite Kontrol işlemlerinde Standart sürelerin MTM ve Refa zaman ölçüm yöntemlerine göre karşılaştırılmalı olarak belirlenmesi” çalışmasında iş etüdü çalışmaları doğrultusunda standart zamanlar belirlenmiştir. İki
farklı yöntem uygulanarak verilerin karşılaştırılması yapılmıştır. Tekstil firmasında kalite kontrol üzerine yapılan bu çalışma, araştırmada yol gösterici olmuştur. Tezin hazırlanmasında en çok kullanılan kaynaklardan biridir. Çalışmada iş etüdü, metot etüdü, zaman etüdü, iş ölçümü ve kullanılan refa sistemi de açıklanmıştır. Yapılan yoğun çalışmalarla tezin güvenilirlik düzeyi artmıştır. (Kayacan, 2001)
“Hazır Giyim Sektörü iş sistemlerinde Teknoloji-Verimlilik İlişkilerinin Zaman Boyutu Açısından Değerlendirilmesi” ile ilgili çalışmada operasyonların standart zamanları belirlenmiştir. Tekstil alanında genel gelişimler ve verimlilik etmenleri ön planda tutulmuştur. Bir önceki çalışmaya göre daha geniş kapsamlı hazırlanmıştır. Operasyonel bazda analizler yapılıp çalışmaya destek vermiştir. (Çakar,1996;52)
“Standart Zaman Verimlilik İlişkisi ve Bilgisayar Destekli Standart Zaman Tespiti” isimli çalışmada standart zaman-verimlilik ilişkisi incelenerek genel bilgilerle desteklenmiştir. Konu geniş kapsamlı olarak ele alınmış ve teorik bilgilere yer verilmiştir. Yapılan bu çalışma ile hazır giyim alanından farklı bir alanda uygulamalar yapılmıştır. İçerik olarak yapılan üçlümler ve bilgisayarda hesaplanan süreler karşılaştırılmıştır. Refa yöntemi kullanılarak hesaplamalar yapılmıştır. Verimlilik değerleri ölçüm sonuçlarında elde edilen değerlere uygun olarak açıklanmıştır. Bilgisayar programının faydaları ve dezavantajları üzerinde durulmuştur. (Cengiz,1994;1-5)
E-Petek programı bilgisayar destekli standart zaman belirlemede kullanılan bir bilgisayar paket programıdır. Bu programda kullanılan bütün özellikler, temel hareketler, hareketlerin açıklamaları, hareketlerin kodları ve açıklamaları yapılmıştır. İşin yapılışında operasyonun alt basmaklarının oluşturulan tablodan seçilmesi ile operasyonlarının standart zamanları belirlenebilmektedir. Yapılan her operasyonun alt operasyonlarının basamakları yazılı olarak kaydedilebilmektedir. Bilgisayar programında operasyon analizleri yapıldıktan sonra model dengeleme raporu oluşturulmaktadır. Bu raporla üretim hedefine göre saatlik-günlük-aylık üretim miktarları da performans ölçütüne göre belirlenebilmektedir. Yapılan bütün çalışmalar %75 verimlilik oranına göre değerlendirilmiştir. Bu program sayesinde
sayesin de çalışan her elemanın çalışma saatleri içindeki verimliliği ve çalışma hızı gün içinde verilen üretim çıktısına göre değerlendirilebilmektedir. (Betim Bilgisayar-2002)
Bu değerlendirilmelerin yapılabilmesi hazır giyim sektörü açısından oldukça önemlidir. Günümüzde standart zaman belirleme ve bilgisayar destekli zaman belirleme çalışmaları uygulanmaktadır. Hazır Giyim Sektöründe oldukça önemli olan bu çalışmaların incelenerek sektöre sağlayabileceği faydalar belirlenmelidir. Bu konudaki çalışmaların sistemli ve kapsamlı olarak devam etmesi gerekmektedir. Hazır Giyim Sektörünün gelişmesi ve ülke ekonomisine daha fazla katkı sağlaması için bilgi ve teknolojik gelişmeleri takip etmesi gerekmektedir. Bilgisayar destekli standart zaman belirleme ile ilgili örnek uygulamalar yapılarak yönetici ve eğitimcilerin dikkatleri çekilmeli ve bu alanda çalışmaların hızlanmasını sağlayabilmek gerekmektedir. Bu araştırma ile hazır giyim işletmesinin standart zaman belirleme uygulamaları ve bilgisayar destekli standart zaman tespiti ürün bazında uygulanarak sektöre sağlayacağı faydalar belirlenmeye çalışmaktadır.
1.8. Hazır Giyim İle İlgili Gelişmeler
1.8.1. Hazır Giyimin Tanımı
Giyinme, insanın en temel ihtiyaçlarından biridir. Önceleri sadece tabiatın etkilerinden korunmak amacıyla giyinmiş, zamanla estetik kaygılar taşıyarak süslenme amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. Giyim zamanla değişimlere uğrayarak insan hayatının vazgeçilmez unsurlarından biri olmuştur.Teknolojinin ve yaşam tarzının değişimiyle birlikte hazır giyim üretimine başlanmıştır.
İnsan hayatında gıdadan sonra en önemli yeri oluşturan ve bu özelliği ile ülkelerin sanayileşme hareketlerinin ilk dönemlerinden günümüze kadar önemini koruyarak gelen tekstil ve konfeksiyon sektörü ürünleri, üretim teknikleri ve pazara giriş şartları açısından dünyada ilk sırada aranan hazır giyim ürünleri haline gelmiştir. Bu alanda yapılan çalışmalar bütün ülkelerde teknolojik gelişmelerle desteklenerek sürdürülmektedir.
1.8.2. Dünyada Hazır Giyim Sektörünün Gelişimi Ve Önemi
Sanayileşme ile birlikte hazır giyim sektöründe büyük gelişmeler meydana gelmiştir. Dünyadaki bir çok ülke hazır giyim sektörü ile birlikte gelişim süreçlerini hızlandırmıştır. Bununla birlikte gelişmekte olan ülkelerin sanayileşme atılımlarının başlangıç noktası yine tekstil ve hazır giyim sektörüdür.(Güngör,2006:4)
Hazır giyim sektörünün gelişimi dikiş makinesinin icadıyla başlamıştır. Bir Fransız terzisi olan Bartholomey Thimmonier dikiş makinesini yapmış ve giyim eşyalarının üretimine ilk adımı atmıştır.
Bartholomey,1830-1841 yılları arasında ordunun giysi gereksinimini karşılamak amacıyla 80 makine yapmıştır. Ancak Thimmonier’in fabrikası işsiz kalmaktan korkan diğer terziler tarafından yağmalanmıştır. Fakat bu olay bu yöndeki girişimleri durduramamış ve çalışmalar devam etmiştir.1851 yılında Amerikalı
I.M .Sınger yatay olarak işleyen devinimli mekik üzerinde, dikey olarak işleyen ucu delikli iğne ile düz dikiş yapan bir makineyi geliştirmeyi başarmıştır. Bu buluşu izleyen ilk on yılda ABD de 100.000 makine üretilmiştir.(Kobu,1996:12)
18. yüzyılın ortalarında başlayan ve 19. yüzyılda giderek artan makineleşme ile hızla gelişen tekstil sanayi, 20. yüzyılda tamamen makine ile üretim yapılan bir sanayi dalı durumuna gelmiştir.
Bugün; dünya tekstil ve hazır giyim sektörü,büyük üretim kapasiteleriyle ve dünya ticaretinde çok önemli bir yere sahiptir. Özellikle son on yıldır ABD’li hazır giyim işletmeleri de Avrupa Birliği ülkelerinde olduğu gibi üretimlerini başta M eksika olmak üzere, iş gücünün ve taşıma maliyetlerinin nispeten daha ucuz olduğu Karayip ülkelerine kaydırmışlardır. (Güleş,2001:7)
Günümüzde Çin tekstil sektörü açısından büyük tehlike oluşturmaktadır. Son zamanlarda Çin kalite düzeyini artırarak, düşük maliyetinde etkisiyle bir çok ünlü markanın imalatçısı konumuna gelmiştir. Bu tehlikeyi aşmak hiç kolay olmamakla birlikte en büyük görev ithalat ihracat firmalarına düşmektedir.
1.8.3. Türkiye de Hazır Giyim Sektörünün Gelişimi ve Önemi
Türkiye de hazır giyim sektörünün gelişimi Osmanlı imparatorluğundan bu yana devam etmektedir. Osmanlı’da dokumacılık sektörü oldukça gelişmiştir. Bunun en önemli nedeni o dönemdeki ticaret yollarının içinden geçmesidir. Buda tekstil sektörünün gelişmesinde önemli bir etken olmuştur. Türkiye de bu doğrultuda ilerleyerek tekstil alanında çalışmalara devam etmiştir.
1970’li yıllara kadar olan dönemlerde giyim üretiminde fiyatı rekabet koşulu olarak ele alan üretim stratejileri ciddi bir tehlikeye girmiştir. Çünkü bu yılların sonlarına doğru tüm dünyada özellikle gelişmiş ülkelerde demografik yapıdaki değişmeler doğrultusunda 25-40 yaşları arasındaki kadın tüketici sayılarında ve giysi taleplerinde artışlar gözlenmiştir. Tüketici demografik özelliklerinin değişime uğraması, tercihlerinin değişmesi, kitle halinde fiyatı esas alan rekabet stratejilerinin
krize girmesi, emek-yoğun bir sektör olan giyim sektöründeki üretimin ucuz pazarlara kaymasını gündeme getirmiş ve gelişmiş ülkeler Uzak Doğu ülkelerine yönelmişlerdir. İşte bu yönelişten en çok etkilenen ülkelerden biride Türkiye olmuştur. Türkiye giyim üretiminin uzak doğuya kayması ile tekstil dış pazarlarında düşüşe uğramıştır.
Türkiye hazır giyim sektörü Cumhuriyet dönemi ile başlayan gelişmesine başarılı bir şekilde devam ederek özellikle 1980’li yıllardan sonra sağlanan teşviklerle dış pazarlarda önemli bir yere sahip olmuştur.(Çakar,1996:9)
Hazır giyim sektörü emek-yoğun bir sektör olmasına rağmen elde edilen başarılarla kendini kanıtlamıştır. Diğer sektörlere nazaran yatırım maliyetlerinin daha düşük olması nedeni ile bu alandaki yatırımlarda büyük artışlar gözlenmiştir.(Tekstil İşveren,Eylül:2001)
Günümüz de özellikle İstanbul da hazır giyim ürünlerinin kreasyonu ve pazarlaması konusunda yeterli alt yapı ve birikime sahip kuruluşlar mevcuttur. Ancak dikim işlerinin emek yoğun olması ve İstanbul da işçiliğin gün geçtikçe pahalılaşması nedeniyle, maliyet açısından zorlanmaya başlayan işletmeler, bir kısım dikim işlerini Bulgaristan ve Romanya gibi işçiliğin ucuz olduğu ülkelere kaydırmaktadır. Bu durumda ortaya çıkacak işsizliğin önüne geçebilecek ve sermaye göçünü önlemek için Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde dikim işletmelerinin kurulması akılca bir çözüm olarak düşünülmektedir. Yatırımlarımızı doğru olarak yapmak oldukça önemlidir. İtkip Hazır giyim ve konfeksiyon ürünlerinde pazar paylarımızı araştırmıştır.
İtkip ar-ge şubesinde Eurostat verilerine dayanılarak hazırlanan çalışmaya göre;
o Almanya'nın 2005 yılındaki hazır giyim ve konfeksiyon ithalatının değeri 21.3 milyar Euro.
o Türkiye, hazır giyim ve konfeksiyon ihracatının yüzde 27'sini Almanya'ya yapmaktadır.
o Almanya'nın hazır giyim ve konfeksiyon ithalatı 1999 yılından 2005 yılına kadar yüzde 3.93 oranında artmıştır.
o Türkiye'nin ihracatı aynı dönemde yüzde 9.85 oranında artarak 2 milyar 698 milyon Euro' dan 2 milyar 964 milyon Euro' ya çıkmıştır. o 1999 yılında Türkiye'nin hemen ardında pazar payında ikinci
konumda olan ve yüzde 9,1 pazar payına sahip olan İtalya'nın ihracatı ise değer olarak yüzde 36.3 oranında azaldı.Pazar payı yüzde 9.1'den yüzde 5.6'ya gerilemiştir.
o 2005 yılında dikkati çeken, Bangladeş, Romanya, Polonya ve Hindistan gibi ülkelerin pazar paylarını artırmalarıdır.
• Bu açıklamaları toplu olarak değerlendirince şu noktalar öne çıkmaktadır.
o Çin faktörü önemli ama ucuz üründe tek rakip Çin değildir. Onun ardından gelen "ucuzcu" ülkeler bulunmaktadır.
o Çin faktörü Türk hazır giyim ve konfeksiyon sanayinin rekabet gücünün artmasına yardımcı olmuştur.
o Türk hazır giyim sanayinin verimlilik, maliyet ve kalite konularına önem vermelerini sağlamıştır.
o Türk hazır giyim ve konfeksiyon sanayi sektörü uzun dönemde rekabetin "ucuz işçilik" ile sürdürülemeyeceğini anlayarak kaliteli ürünlere ve markalaşmaya yönelmiştir.
o Alman pazarında yüzde 13.9 oranında pay sahibi olmak iyi bir gösterge ama 1999 yılından 2005 yılına kadar altı yılda Almanya'ya yapılan hazır giyim ve konfeksiyon ürünü ihracatından sağlanan gelir sadece 2 milyar 698 milyon Euro' dan 266 milyon Euro artış ile 2 milyar 964 milyon Euro' ya yükselmiş. Altı yılda yüzde 9.85 oranındaki ihracat geliri artışı çok düşük bir artıştır. Yeterli hızda kaliteli ve markalı ürün ihracatına geçmeyi başaramadığımızı göstermektedir.
Sonuç olarak ;
- Tekstil ve giyim sanayimiz için Avrupa pazarı önem taşımaktadır. - Bu pazarda önce Çin ardından Bangladeş, Romanya, Polonya,
Hindistan gibi ucuzcu ülke rekabetine karşı pozisyon almak, ucuz üründen kaliteli, markalı ürünlere geçiş yapmamız gerekmektedir.
Alman pazarında giyim ve konfeksiyon ürünlerinde ülkelerin pazar payları;
Ülke 1999 (%) Ülke 2005 (%) 1. Türkiye 13.2 Çin 19.6 2. İtalya 9.1 Türkiye 13.9 3. Çin 9.1 İtalya 5.6 4. Polonya 5.6 Hollanda 5.2 5. Hollanda 4.6 Bangladeş 4.8 6. Romanya 4.2 Romanya 4.4 7. Hong Kong 3.5 Polonya 3.2 8. Portekiz 2.6 Hindistan 3.2 9. Yunanistan 2.6 Belçika 3.1
10. Fransa 2.5 Fransa 2.0 (< www.tekstilteknik.com/2006>)
bu verilere göre dünyada tekstil sektöründeki yerimizi görebilmekteyiz. Bu alandaki rekabet ortamı gün geçtikce artmaktadır. Tekstil sektöründe varlığımızı devam ettirmek istiyorsak teknolojik destekli tekstil uygulamalarına ve araştırmalarına öncelik vermemiz gerekmektedir.
1.9 .Verimlikle İlgili Temel Kavramlar ve Verimliliğin Önemi
Bir işletmenin uzun süre varlığını devam ettirebilmesi amaçları doğrultusunda faaliyet göstermesine bağlıdır. Kar, kaliteli üretim, büyüme ve topluma hizmet gibi çeşitli amaçlar sahip kurumlar, amaçlarına erişebildikleri yada amaçlarına erişebilmek için faaliyet gösterebildikleri sürece varlıklarını aktif olarak devam ettirebilirler. Bu nedenle yöneticiler başında bulundukları kurumların dönem itibarıyla işleyişlerini ve kendisinde beklenen fonksiyonları ne derece yerine getirdiğini gösteren kontrol ve değerlendirme ölçütlerine gereksinim duymakta ve bu ölçütleri temel kabul eden plan ve politikalar çerçevesinde, değişen koşulların firmalar üzerindeki olumsuz etkilerini gidermeye yada en az düzeyde tutmaya çalışmalıdır. Böylece kurumların başarısını (performansını) arttırmaya çalışmak-tadırlar.(Cengiz,1994:5)
1.9.1. Verimlilik
Çağımızda açıklanması ve çözümü güç görünen pek çok olayın kaynağında ekonomik sorunlar yatmaktadır. Ekonomik kalkınma çabası, az gelişmiş ülkelerde yoksulluktan kurtulma, gelişmiş ülkelerde ise güçlerini koruyarak geleceklerini güven altına alma yönünde büyük önem kazanmıştır.
Çağdaş dünyanın ekonomik sorunlarını çözümleyecek anahtar kavramlarından biri "verimlilik" tir. Gerçekten de verimlilik, günümüzde kalkınmanın, kalkınmış ülke ya da toplum olmanın en şaşmaz ölçütlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Aynı zamanda verimlilik, kalkınmanın itici gücüdür. Ulusal ekonominin sektördeki verimlilik artışları, başka kesimleri de harekete geçirici bir rol oynayabilmektedir. Artan verimlilik, akılcı ve çağdaş bir yönetim altında kalkınmayı hızlandırmakta, gittikçe daha ileri boyutlara ulaştırmaktadır. Yüksek verimlilik, geçici güçlüklerle sarsılmayan üretme gücü demektir.(M PM ,sayı-2:3)
Verimliliğin artması, insanoğluna, içinde yaşadığı doğayı ve toplumu kontrol etme, bu kontrolü günden güne genişletme gücü vermektedir. İşte bu yüzden,
verimlilik, bugüne kadar alışılmış pek çok göstergeden daha anlamlı bir kalkınma ölçüsüdür.
En genel anlatımıyla, üretim sürecine sokulan çeşitli faktörlerle (girdiler) bu sürecin sonunda elde edilen ürünler (çıktılar) arasındaki ilişkiyi ifade eden verimlilik, savurganlıktan uzak, kaynakları en iyi biçimde değerlendirerek üretmek demektir.(Baykasoğlu vd., 2003: 3)
Bundan dolayı teknik anlamda verimlilik, "üretilen mal ve hizmet miktarı ile bu mal ve hizmet miktarının üretilmesinde kullanılan girdiler arasındaki oran" olarak tanımlanır ve genellikle bu ölçü, çıktı/girdi olarak formüle edilir.
Ancak, ekonominin dışındaki alanların da giderek daha çok incelemeye tabi tutulması ve ülkelerin gündemlerinin ön sıralarında yer alır hale gelmesi sonucu, verimlilik tanımında da değişiklik gözlenmeye başlanmıştır. (Güner, 2004:1)
Verimlilik denince artık, elde edilen ürün ve hizmetin kalitesini yükseltme, çevreyi ve doğal yapıyı koruma, çalışanlara en iyi yaşam ve çalışma koşullarını sağlama ve bu arada birim girdi başına üretim miktarını artırma çabaları birlikte düşünülmektedir.(Kozak, 2003: 2)
Verimlilik anlayışı, günümüzde insanın refah ve mutluluğunu birbirine paralel olarak geliştiren, iş ve teknolojiyi bir amaç değil araç olarak gören kademeye ulaşmıştır.
Toplam verimlilik anlayışı içinde ise verimliliği, çeşitli üretim ve çevre faktörleriyle teknolojik, ekonomik ve örgütsel yeteneklerin bir bileşimi olarak tanımlamak mümkündür.(<www.mpm.org.tr.>(2006) )
Yönetim açısından verimlilik başlangıçta faaliyetleri değerlendirme ölçüsü olarak algılanmaktadır. Ancak bugünün ekonomisinde üretim esas olarak işletmeler tarafından yürütüldüğünden işletme yönetiminde daima koordinasyon fonksiyonu olmalıdır.(M PM .sayı-7:1)
Kurusawa’ya göre yönetimin diğer faaliyetleri örneğin üretim yönetimi, personel yönetimi, finansal yönetim, pazarlama v.b gibi özel verimlilik kavramları yoktur. “işletme düzeyinde verimlilik kavramı tüm yönetsel faaliyetlerin temeli olan bir ilkedir ve işletme faaliyetlerini verimli olarak nasıl yöneteceğin ilişkin bir felsefe olarak anlaşılmalıdır” Üretim faaliyetleri verimli olarak yürütülmelidir ve bu üretimin sorumlu olduğu bir görevdir. Kısaca tüm işletme faaliyetleri, verimlilik ilkesine uygun olarak yönlendirilmeli ve ilgili verimlilik oranlarıyla değerlendirilmelidir.(Köroğlu,1995:1)
1.9.2. Verimliliğin Önemi
İşçi - işveren, ister yönetici, isterse çiftçi, serbest meslek sahibi, öğretmen, öğrenci ya da ev kadını, toplumdaki yerimiz ne olursa olsun, bu ülkenin yurttaşları olarak verimlilik sorunu ile ilgilenmemiz gerekmektedir.
Verimlilikle;
• İşçiler daha iyi çalışma koşullarında, daha kısa çalışma süresinde daha çok ücret alır.
• İşveren, yeni yatırım imkanları yaratacak kaynak sağlar. • Üretici, daha ucuz maliyetle daha yüksek kazanç elde eder. • Tüketici, daha ucuz ve bol mal bulma imkanına kavuşur. • Ülke, sağlıklı bir ekonomik büyüme ile hızla kalkınır.
• Ve sonunda toplum daha yüksek refah düzeyine ulaşır.(<www.mpm.org.tr>)
Verimlilik analizleri genellikle ekonomik açıdan yapılmaktadır. Şüphesiz bu ekonomik sonuçlar sosyal açıdan da değerlendirilerek, değişik politikaların saptanmasında kullanılmaktadır. Verimliliğin önemi, birim maliyetleri etkilemesi ve böylece yaşam standardını olumlu biçimde değiştirebilmesindendir.
Emek giderleri toplam maliyet içinde önemli bir pay almaktadır ve emek verimliliğinin artması ise, birim maliyetlerini düşürmektedir. Bu sonuç, firmayı
teşvik edecek ve fiyatı düşük ürün saptanarak iş görenlere yüksek ücret ödenebilecektir.(www.tekstilteknik.com) Verimliliğin gelişmesi, enflasyonun kontrol edilebilmesinde de önemli bir etkendir.
ABD’ de Ulusal Verimlilik M erkezi hesaplarına göre ,1967-1977 yıllarında 1960-1967 yıllarına oranla emek verimliliğinin artışının birim emek maliyet artışına göre daha yavaş olduğu ortaya çıkarılmıştır.(Ataay, 2002:3)
1.9.2.1.Ülke Kalkınmasındaki Verimliliğin Önemi
Verimliliğin ülkelerin uluslararası rekabet gücünü etkilediği, diğer önemli bir nokta olarak ortaya çıkmaktadır. Bir ülkede verimlilik azaldıkça, o ülkenin rekabet gücü de zayıflamaktadır.
Örneğin ABD’de hem verimlilik düşmüş hem de birim işçilik maliyeti ücret artışları nedeniyle yükselmiştir. (Ataay ,2002: 5)
Verimlilik artışı bir ekonominin dinamik karakterini yansıtmaktadır. Belli bir dönem içindeki verimlilik artışı yalnızca çıktıdaki artış olarak alınmamalıdır. Girişi çok etkin biçimde kullanarak da artış sağlamış olabiliriz ve üstelik bu geleceğe ilişkin çok iyi bir gelişmenin öncüsü olarak da değerlendirilebilir.(Tekstil İşveren, sayı-279: 32)
Çıktı artışı tasarrufla sağlandığı gibi bu konuda sermayenin yapısal özellikleri de önem taşımaktadır. Ayrıca, sermaye stoklarında ortaya çıkan artış, gelecekteki verimliliği etkileyebilecek önemli bir gösterge olabilir.
Her zaman aynı anlama gelmese bile, verimlilik artışının; yüksek bir yaşam standardı, düşük bir enflasyon, ticarette dengenin sağlanması, boş zamanların azalması, nüfusun yapısal açıdan dengelenmesi, çevresel faktörlerde gelişmeyi sağlaması mümkündür.(<www.motivasyoncu.com>)
Ancak böyle bir yorum yaparken gerçekçi olmak ve doğruyu bulmak için verimlilik kavramında anlaşmak ve artışın nasıl oluştuğunu bilmek gerekmektedir. (Ataay; 2002:6)
Verimliliğin ulusal refahı artırmadaki önemi , bugün herkes tarafından kabul edilmektedir. Verimlilik artışından yararlanamayan hiçbir insan etkinliği yoktur. Bu durum, gayri safi milli gelir ya da gayri safi milli hasıladaki artış, ek sermaye ya da emek kullanımı sonucu değil, iş gücünün etkililik ve kalitesindeki artıştan kaynaklandığı için önemlidir. Başka bir deyişle verimlilik artınca milli gelir ya da gayri safi milli hasıla girdi faktörlerinden daha hızlı artar.(www.mpm.org.tr)
Bu nedenle, verimlilik kazançlarının katkıları oranına dağıtılması durumunda, verimlilik artışı, yaşam standartlarında doğrudan artış sağlar. Günümüzde verimliliğin gerçek ekonomik kalkınmanın, sosyal ilerlemenin ve hayat standardı artışının, bütün dünyadaki tek kaynağı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Bu nedenle, verimlilikteki değişimlerin, hızlı ekonomik kalkınma, daha yüksek yaşam standardı, ödemeler dengesi, enflasyon denetimi ve hatta dinlencelerin süre ve kalitesi gibi pek çok ekonomik ve sosyal olayı büyük ölçüde etkilediği kabul edilmektedir. Bu değişimler, ücret düzeylerini, maliyet/fiyat ilişkisini, sermaye yatırımı ihtiyacını ve istihdamı etkiler.(Köroğlu, 1995: 54)
Verimlilik, aynı zamanda bir ülkenin mallarının uluslararası pazardaki rekabet gücünü de belirler. Aynı verimliliğinde düşme olursa rekabet açısından bir dengesizlik doğar. Üretim maliyetlerindeki artışın fiyatlara aynen yansıtılması durumunda müşteriler daha ucuza mal sağlayan tedarikçilere yöneleceğinden ülke endüstrilerinin satışlarında düşme olacaktır. Yüksek maliyetlerin fiyatlara yansıtılmayıp endüstrilere karşılanması durumunda ise karlar oranı düşecektir. Bu ya üretimin ya da gerçek ücretlerin düşürülerek maliyetlerin sabit tutulması demektir.(Bulmuş, 2003 :32)
