T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANABİLİM DALI
ÜRETİM YÖNETİMİ VE PAZARLAMA BİLİM DALI
İŞLETMELERDE SOSYAL MEDYA YÖNETİMİNİN PAZARLAMA
PERFORMANSINA ETKİLERİNİN BELİRLEMEYE YÖNELİK BİR
ARAŞTIRMA
ABDULLAH MUHAMMED AHMED
YÜKSEK LİSANS TEZİ
DANIŞMAN
PROF. DR. MUAMMER ZERENLER
KONYA–2018
ÖNSÖZ
Öncelikle bu araştırmayı yaparken karşılaştığımız sıkıntılara karşı bize güç, cesaret ve sabır veren Allah’a şükürler olsun.
Değerli önerileriyle bana yön veren, araştırmanın adımlarını takip etme veyönlendirmesiyle, bu çalışmanın ortaya çıkmasında büyük katkısı olan danışman hocam Prof. Dr. Muammer ZERENLER’e, çok teşekkür ederim. Ayrıca engin tecrübelerinden istifade ettiğim ve bana bilimsel araştırma aşamasına gelme imkânını sağlayan Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Üretim Yönetimi ve Pazarlama Bilim Dalı görevlisi bütün hocalarıma ve Üniversitenin idari birimlerinde çalışan memurlarına teşekkürlerimi sunarım.
Bu başarıda dua ve desteklerinin büyük etkisi olan anne ve babama ve benim ailem , darlık ve rahatlıkta her zaman yanımda olan yol arkadaşım değerli eşime ve kardeşlerime teşekkürlerimi sunarım. Aynı şekilde Irak ve Türk milletine ve iki ülkenin kutsal toprakları için şehit düşmüş güvenlik görevlileri kardeşlerimi rahmet ve minnetle.
ÖZET
İŞLETMELERDE SOSYAL MEDYA YÖNETİMİNİN PAZARLAMA PERFORMANSINA ETKİLERİNİN BELİRLENMEYE YÖNELİK BİR
ARAŞTIRMA
Sosyal medya yaygınlaştıkça kullanım alanları gelişmektedir. Sosyal medya pazarlama uygulamaları bunlardan sadece bir tanesidir. Dijital pazarlama, özellikle sosyal medya pazarlaması, müşteriyi bilinçlendirmiş ve aktif hale getirmiştir. Günümüzde özellikle mobil teknolojilerin kullanım ağının hızla genişlemesi sosyal medya kullanım oranlarını da hızla artırmaktadır. Üreticiden tüketiciye değer zincirinin her aşamasındaki faaliyetlerde sosyal medya bir pazarlama aracı olarak kullanılır hale gelmiştir. Pazarlama yöneticilerinin sosyal medya üzerinden pazarlama yöntem ve taktiklerine ayrı bir önem vermesinin gerekliliği kaçınılmaz hale gelmiştir. Bu gereklilikten hareketle bu çalışmada pazarlama yönetiminde sosyal medya yönetiminin yeri ve önemi incelenmiş ve sonuçlar değerlendirilmiştir.
Bu araştırma birincil veri toplama yöntemlerinden birisi olan anket tekniğiyle veriler toplanmış ve sonuçlar istatistiksel olarak değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler, SPSS 22 paket programı ile analiz edilmiştir. Ayrıca çalışmanın ilk iki bölümünde yer alan ve araştırmaya (anketin hazırlanmasına) temel teşkil eden bilgiler ise literatür taraması yoluyla toplanmıştır. Araştırmada katılımcı profillerini belirlemeye yarayan demografik sorular ve çalışma doğrultusunda sosyal medya yönetiminin pazarlama performansına etkisini değerlendirmeye yönelik ölçekler analiz edilmiştir
Anahtar Kelimeler: Sosyal Medya, Sosyal Medya Pazarlaması, Sosyal Medya Yönetimi.
ABSTRACT
A RESEARCH ON THE DETERMINATION OF THE EFFECTS OF SOCIAL MEDIA MANAGEMENT IN MARKETING PERFORMANCE IN
ENTERPRISES
As social media becomes widespread, usage areas are developing. Social media marketing applications are just one of them. Digital marketing, especially social media marketing, has made the customer aware and active. Today, especially the rapid expansion of the usage network of mobile technologies is rapidly increasing the usage rates of social media. Social media has become a marketing tool for producers in every stage of the consumer value chain. It has become inevitable for marketing managers to attach special importance to marketing methods and tactics through social media. In this study, the role and importance of social media management in marketing management is examined and the results are evaluated.
This study was conducted by questionnaire technique that is one of the primary data collection methods and the results were evaluated statistically. The obtained data were analyzed by SPSS 22 packet program. In addition, the information in the first two chapters of the study, which constitute the basis for the survey, has been collected through literature review. Demographic questions for identifying participant profiles in the study and scales for evaluating the effect of social media management on marketing performance were analyzed
Keywords: Social Media, Social Media Marketing, Social Media Management.
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ ... iv ÖZET ... v ABSTRACT ... vi İÇİNDEKİLER ... vii KISALTMALAR ... ix TABLOLAR LİSTESİ ... x ŞEKİLLER LİSTESİ ... xi GİRİŞ ... 1 I. BÖLÜM ... 4
SOSYAL MEDYA VE SOSYAL MEDYA PAZARLAMA ... 4
1.1. Sosyal Medyanın Doğuşu ... 4
1.2.Sosyal Medyanın Tanımı ... 4
1.3. Sosyal Medyanın Özellikleri ... 5
1.3.1. Sosyal Özellikler ... 5
1.3.2. Teknolojik Özellikler ... 7
1.4. Sosyal Medyanın Tarihsel Gelişimi ... 8
1.4.1. Web 1.0 ... 8
1.4.2. Web 2.0 ... 10
1.5. Sosyal Medyanın Türkiye’deki Gelişim Süreci ... 11
1.6. Sosyal Medyanın Geleneksel Medyadan Farkları ve Üstünlükleri ... 13
1.7. Sosyal Medya Araçları ... 14
1.7.1.Bloglar ... 15
1.7.2. Mikroblogging ... 17
1.7.2.1. Twitter ... 18
1.7.3. Wikiler ... 20
1.7.4. Sosyal Ağ Siteleri ... 22
1.7.4.1. Facebook ... 23
1.7.5. Medya Paylaşım Siteleri ... 25
1.7.5.1. Youtube ... 27
1.7.6. Sosyal İşaretleme ve Etiketleme ... 27
1.7.7. Podcasting ... 28
1.7.8. Sanal Dünyalar... 28
II. BÖLÜM ... 31
SOSYAL MEDYA YÖNETİMİNDE PAZARLAMA PERFORMANSI ... 31
2.1. Sosyal Medya Yönetimi ... 31
2.2. Sosyal Medya Yönetiminde Aktörler ... 31
2.2.1. Kurum Halkla İlişkiler/Kurumsal İletişim Departmanı ... 32
2.2.2. Kurum Pazarlama Departmanı ... 32
2.2.3. Sosyal Medya Uzmanı/Danışmanı ... 33
2.2.4. Halkla İlişkiler Ajansları ... 34
2.2.5. PR 2.0/Dijital Halkla İlişkiler Ajansları ... 34
2.2.6. Dijital Ajanslar... 35
2.2.7. Sosyal Medya Ajansları ... 35
2.2.8. İçerik Ajansları ... 35
2.3. Sosyal Medya Yönetiminin Kurumlara Sağladığı Yararlar ... 35
2.4. Sosyal Medya Yönetiminde Planlama ... 38
2.4.1. Sosyal Medya Stratejisini Planlanma ... 39
2.4.2. Sosyal Medya Kılavuzu/Politikası Oluşturma ... 39
2.4.3. Hedef Kitleyi Belirleme ... 40
2.4.4. İçerik/Mesaj Üretilmesi ... 40
2.4.5. Sosyal Medya Araçlarının Belirlenmesi ... 41
2.5. Sosyal Medya Platformlarına Katılım/Kurumun Temsiliyeti ... 42
2.6. Sosyal Medya Takibi ve Ölçümlemesi ... 43
2.8. Sosyal Medya Yönetiminde Medya ilişkileri ... 48
2.8.1. Online Basın Odası ... 48
2.8.2. Sosyal Medya Basın Bülteni ... 51
2.8.3. Video Basın Bültenleri ... 52
2.9. Sosyal Medyada Kriz Yönetimi ... 52
2.10. Sosyal Medya Pazarlama Süreci ... 55
2.10.1. Pazarlamanın Amacı ve Önemi ... 56
2.11. Sosyal Medya Pazarlama Tekniği ... 58
2.12. Sosyal Medya Pazarlama Stratejileri ... 58
2.13. Pazarlama Açısın Sosyal Medya Kullanımı ... 61
2.14. Sosyal Medya Pazarlamasının İşletmeler Açısından Faydaları ... 61
III. BÖLÜM... 64
İŞLETMELERDE SOSYAL MEDYA YÖNETİMİNİN PAZARLAMA PERFORMANSINA ETKİSİNİN İNCELENMESİ ... 64
3.1.Araştırmanın Kavramsal Modeli ve Metodolojisi ... 64
3.1.1.Araştırmanın Amacı veHipotezleri ... 64
3.1.2.Araştırmanın Önemi ... 65
3.1.3.Araştırmanın Sınırlılıkları veVarsayımları ... 66
3.1.4.Araştırmanın Yöntemi ... 66
3.1.5. Veri Toplama Aracının Geliştirilmesi ... 67
3.1.6.Evren ve Örneklem ... 68
3.2.Araştırma Verilerinin Analiz ve Bulguları ... 68
3.2.1.Katılımcılara İlişkin Demografik Bilgiler ... 68
3.2.2. Veri Toplama Aracının Güvenilirliği... 71
3.2.3.Pazarlama Kararlarında Sosyal Medya Yönetimine İlişkin Bilgiler ... 72
3.2.4. Sosyal Medya Kullanım Süresine Göre Pazarlama Kararları Fark Analizi ... 75
3.2.5. B2B Türüne Göre Pazarlama Kararları Fark Analizi ... 77
3.2.6. Pazarlama Kararları Arasında kiİlişki ... 78
SONUÇ VE ÖNERİLER ... 80
KAYNAKLAR ... 85
EKLER ... 92
KISALTMALAR
ARGE : Araştırma Geliştirme E-pazarlama : Elektronik pazarlama E-posta : Elektronik posta
E-ticaret : Elektronik ticareti
H : Hipotez
İTÜ : İstanbul Teknik Üniversite
MMS : Multimedia Message Service (Multimedya Mesajı)
ODTÜ : Orta Doğu Teknik Üniversitesi RSS : Real Simple Syndication
SMS : Short Message Service (Kısa Mesaj)
XML : eXtensible Markum Language (Genişletilebilir İşaretleme Dili) AIDA : Attention, Interest, Desire, Action
(Dikkat Çekme, İlgi Uyandırma, İstek Uyandırma, Harekete Geçme)
API : Application Programming interface
(Uygulama Programlama Arayüzü)
KSS : Küçük Sanayi Siteleri
RSS : Really Simple Syndication (Çok Basit Besleme) SPSS : Statistical Package for Social Sciences
URL : Uniform Resource Locator (Tekdüzen Kaynak Bulucu)
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1.1: Web1.0 ile Web2.0 Algısının Karşılaştırması ... 7
Tablo 1.2. Türkiye’de Kullanılan En Popüler Sosyal Medya Siteleri ... 12
Tablo 3.1. Ölçek Bilgileri ... 67
Tablo 3.2. Katılımcıların Cinsiyeti ... 69
Tablo 3.3. Katılımcıların Yaşı ... 69
Tablo 3.4. Katılımcıların Eğitim Durumu ... 69
Tablo 3.5. Katılımcıların Mesleki Deneyimleri ... 70
Tablo 3.6. Katılımcıların Yöneticilik Deneyimleri ... 70
Tablo 3.7. Katılımcıların Görevleri ... 70
Tablo 3.8. Sosyal Medya Kullanım Süresi ... 71
Tablo 3.9. İşletmelerin B2B Türü ... 71
Tablo 3.10. Ölçek Güvenilirliği ... 72
Tablo 3.11. Ürün Satışını Artırma İle İlgili Karar Alma Katılımcı Görüşleri ... 73
Tablo 3.12. Yeni Ürün Geliştirme İle İlgili Karar Alma Katılımcı Görüşleri ... 73
Tablo 3.13. Tutundurma İle İlgili Karar Alma Katılımcı Görüşleri ... 74
Tablo 3.14. Fiyatlandırma İle İlgili Karar Alma Katılımcı Görüşleri ... 74
Tablo 3.15. Ürün Kullanımını Kolaylaştırma İle İlgili Karar Alma Katılımcı Görüşleri... 74
Tablo 3.16. Dağıtım Kanallarına İlişkin Karar Alma Katılımcı Görüşleri... 75
Tablo 3.17.Pazarlama Kararlarına İlişkin Katılımcı Görüşleri ... 75
Tablo 3.18. Varyansların Eşitliği Testi ... 76
Tablo 3.19. Sosyal Medya Kullanım Süresi Gruplarına Göre Pazarlama Kararları Değişimi ... 76
Tablo 3.20. Varyansların Eşitliği Testi ... 77
Tablo 3.21. B2B Türü Gruplarına Göre Pazarlama Kararları Değişimi ... 78
Tablo 3.22. B2B Türü Gruplarına Göre Fiyatlandırma Kararları Değişimi ... 78
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 2.1. ING bank Sahte Blog ... 47
Şekil 2.2. ING bank Resmi Blog ... 47
Şekil 2.3 Sosyal Medya Basın Odası Şablonu ... 50
Şekil 2.4 Facebook Online Basın Odası... 50
Şekil 2.5 Sosyal Medya Kriz İletişimi Modeli ... 54
GİRİŞ
90lı yılların ikinci yarısından şu ana değin mevcudiyetini devam ettiren internet şimdi neredeyse tüm halklarca benimsenen ve onaylanan bir teknoloji vaziyetine geçmiştir. Bu yeni teknolojinin şimdiki ana gelene değin pek çok basamak atlamış bunun yanı sıra mali ve toplumsal sahada pek çok değişikliği yanında getirmiştir
Medya, genel olarak hedef kitleye iletilecek olan mesajların kodlanıp alıcıya ulaştırıldığı kanaldır. Buradaki kodlamadan kasıt ise medya organına göre iletinin biçime kavuşturulmasıdır. Medya yazılı olabileceği gibi görsel ve sesli de olabilmektedir. Bu ifadeden de anlaşılacağı üzere medya kavramı gazete, dergi, radyo televizyon gibi tüm araçları kapsamaktadır.
Sosyal medya mevcudiyetinin devam ettirebilmek adına türlü ortam ve gereçlere gereksinim vardır. Bu ortamlarda bulunan pek çok sosyal medya sitesi vardır. Kitaplarda bu ortamlar türlü gruplara bölünmüştür. Bu medya türü blog, mikroblog, wikiler, podcastlar, görseller, videolar, sosyal etiketleme ve sosyal ağ siteleri vb. türlü biçimlerde mevcuttur. Şu anda bile bu medya türü ortam ile gereçleri fertlerce yaygın bir vaziyete döndürülmüştür. Sosyal medyanın bu düzeyde yaygın olmasında şahısların gerçek yaşamda yaşama önem veren sohbet ortamlarının sanal ortamda hayata geçirilmesi vardır. Sosyal medyanın kişilerce bu derece yoğun alaka duyulması, işletmelerin ilgisini çekmiştir
Sosyal medya, pazarlama görüşünde da büyük değişikliklere neden olmuştur. Kitaplarda sosyal medya pazarlaması adıyla isimlendirilen yeni bir kavram meydana gelmiş ve pazarlama yerinde bir mevki edinmiştir Sosyal medya pazarlaması, işletmelerin mamul, hizmet ve ya internet sitelerinin çevrimiçi sosyal cihazlar aracılığıyla reklamının yapılması ile tanımıt, el ilanları vb. ananevi pazarlama kanalları vasıtasıyla imkansız olacak çok daha büyük bir kesimden yararlanmak manasına gelir. Sosyal medya pazarlaması işletmelere pek çok yönden yararı olmaktadır. Bilhassa işletme ve ya markaların duyulmuşluğunu da yükseltmede, sosyal medyada mevcut olmanın bedelinin hemen hemen ücretsiz olduğu kabul edilirse pazarlama masraflarını düşürmede, satışları yükseltip
kazançları iyileştirmede, işletmenin mevcut ise internet sitesinin gidiş gelişini fazlalaştırmada oldukça tesirlidir. Yine sosyal medya muhtemel alıcılarla yeni ilişkiler tesis etmeye ve hali hazırda var olan müşterilerle alakayı ilerletmeye de katkı sağlamaktadır. Buna benzer faktörler dikkate alındığında yenilik ve değişimlere kolay adapte olması, esnek yapıları, fason imalat ya da yan sanayi biçiminde imalat yapmaları, düşük yatırım maliyetiyle istihdam oluşturabilmeleri vb. üstünlükleri sebebiyle devlet maliyesinin temel taşını meydana getiren küçük ve orta ölçekteki işletmelerin rekabet avantajı elde etmek adına sosyal medyayı güçlü bir araç biçiminde kullanabilecekleri öngörülmektedir.
Yeni nesil web uygulamalarının sunduğu kullanıcı kolaylığı ve anlık iletişim ile elde edilen eş zamanlı bilgi aktarımının gerçekleştirildiği ve kullanıcıların içerik üretebildikleri dijital ortamlar, bireylerin tam olarak gündelik yaşamlarının bir parçası haline gelmiştir.
Sosyal medya içeriğin kolay oluşturulması, oluşturulan içeriğin kolay paylaşılması, ilgi çekici ve hedef kitle üzerinde etki yaratan içerikleri aynı zamanda kullanıcıların da paylaşma imkânı olması ile pazarlama açısından bir velinimet olarak değerlendirilebilir.
Pazarlama faaliyetlerinde sosyal medya kullanımı geleneksel kitle iletişim araçlarına oranla çok daha düşük maliyet oluşturmaktadır. Bu da pazarlama faaliyetlerine ayrılan bütçenin etkin kullanımı açısından oldukça önemlidir. Sosyal medya kullanımı ile pazarlama faaliyetlerinde düşük maliyet ile yüksek geri dönüş sağlanabilmektedir.
Pazarlamacılar açısından değerlendirildiğinde, yeni nesil web uygulamalarının sunduğu kullanıcı kolaylığı ve anlık iletişim ile elde edilen eş zamanlı bilgi aktarımının gerçekleştirildiği ve kullanıcıların içerik üretebildikleri dijital ortam tutundurma faaliyetleri halen yeni olmakla birlikte çok hızlı gelişmekte olan bir mecradır. Facebook ve Twitter gibi sosyal platformlar her geçen gün reklam bütçelerinden daha büyük pay alır duruma gelmiştir.
Sosyal medya içinde yer alan ortamlar, pazarlama alanının yeni iletişim kanallarıdır. Sosyal medya ortamları, işletme ve markasının itibarı ve müşterileriyle
olan ilişkilerini sürdürebilmesi açısından son derece önemlidir. İşletme karının en büyük garantisi olan ‘’müşteri’ye içinde bulunduğu bu yeni medyada değer yaratmak, çağın rekabet gücünü simgelemektedir. Müşterinin algıladığı değer bileşenlerine (ilişki değeri, algılanan objektif değer, marka değeri) katkıda bulunan tüm pazarlama çabaları, uzun dönemde işletmeye soyut bir değer kazandırmaktadır (Lemon, Rust ve Zeithaml, 2001). Sosyal medya pazarlaması bu amaçla gerçekleştirildiğinde işletmelerin uzun dönem hedeflerine ulaşmalarında oldukça büyük bir avantaj sağlamaktadır. Üstelik, günümüzde sosyal medyayı pazarlama çabalarına dahil etmeyen işletmeler, rekabetin içinde zayıf halka olarak kalmaktadırlar.
Bu araştırmanın temel amacı işletmelerde sosyal medya yönetiminin pazarlama performansına etkilerini ortaya koymak ve sosyal medyanın işletmelerin davranışlarının nasıl etkilendiğini incelemektir. Araştırmada sosyal medyanın kullanım sıklığı ile birlikte sosyal medya araçlarının daha sık kullanıldığının ve işletmelerin sosyal medya yönetimindeki pazarlama faaliyetlerinden etkilenme düzeylerinin ortaya konması önem arz etmektedir.
I. BÖLÜM
SOSYAL MEDYA VE SOSYAL MEDYA PAZARLAMA 1.1. Sosyal Medyanın Doğuşu
Sosyal medya olgusu, 1979 tarihinde Truscott ve Ellis’in ‘Usenet’ adında bir tartışma platformu oluşturmalarıyla doğmuştur. Usenet, dünya genelinde internet kullanıcılarına mesaj atma imkanı tanıyan bir sistemdir. Sosyal medya olgusunun günümüzdeki anlamı ile kullanımı ise, yirmi yıl öncesinde Bruce ve Susan Abelson’un ‘Open Diary’ adlı ilk sosyal ağ iletişim sitesini (web sitesi) kurmaları ile başlamaktadır. "Open Diary, çevrimiçi günlük yazılar yazan kişileri bir araya getirerek bu kişilerin topluluklar oluşturmasını sağlamaktadır. Bununla beraber, internetin hızla ilerleme kaydetmesi, erişilebilirliğinin artması ve popüler anlayışın da etkisiyle çeşitli isimlerde ve özelliklerde sosyal ağ siteleri oluşmuş ve nihayetinde bugünkü sosyal medya olarak adlandırılan popüler terim ortaya çıkmıştır" (Kaplan ve Haenlein, 2010: 59-68).
Bu anlamda sosyal medya kavramının hayatımıza girmesi çok eski zamanlara dayanmamaktadır. Aynı zamanda sosyal medyanın zamanla gelişen bir süreç olduğu düşünüldüğünde, kesin çizgilerle bir tanım yapmanın güç olduğu anlaşılmaktadır.
1.2.Sosyal Medyanın Tanımı
Kalafatoğlu (2010) sosyal medyayı "katılımın esas olduğu, gelişime açık olan, etkileşimli, içinde toplulukların yer aldığı ve bu toplulukları birbirine bağlayan çevrimiçi iletişim kanalları" olarak ifade etmektedir.
Bir diğer tanıma göre sosyal medya, “karşılıklı iletişim medyasını kullanarak fikirlerini, tecrübelerini ve bilgilerini paylaşmak için çevrimiçi buluşan insan toplulukları arasındaki davranışlar, uygulamalar ve aktivitelerdir” (Safko ve Brake, 2009: 6). Bu tanımlara göre sosyal medyanın iletişim çerçevesinde çalıştığı ve karşılıklı iletişime dayanak oluşturduğu anlaşılmaktadır.
Kaplan ve Haenlein (2010: 61) sosyal medyayı, “ikinci dönem web çağının ideolojik ve teknolojik içerikleri üzerine kurulan, bu içeriklerin kullanıcı esaslı bir
şekle dönüşmesine ve gelişmesine izin veren internet tabanlı uygulamalar bütünü” olarak ifade etmişlerdir. Burada ise sosyal medyanın teknolojik yönü vurgulanmakta, aynı zamanda kullanıcı odaklı bir kavram olduğu ifade edilmektedir.
Özetle sosyal medya, karşılıklı iletişimi olanaklı kılan ve birçok uygulama sağlayan çevrimiçi ortamların birleşiminin ifadesidir. İletişimler, internet tabanlı web teknolojileriyle geliştirilmiş olan bu ortamlar üzerinden şekillenmektedir.
1.3. Sosyal Medyanın Özellikleri
Sosyal medyanın birtakım özellikleri bulunmaktadır. Sosyal Özellikleri ve Teknolojik Özellikleri iki başlık altında incelenecektir.
1.3.1. Sosyal Özellikler
Hazar’ın Gürsakal’dan aktardığına göre "sosyal medyanın özellikleri beş ana başlık altında toplanabilir (Gürsakal, 2009: 23-24);
Katılım özelliği: "Sosyal medyada bireyler, medyanın aktif üreticisi ve kullanıcısı konumundadırlar. (Gürsakal, 2009: 23-24); Bu anlamda sosyal medya, kişilerin geri bildirimde bulunmasını ve gerekli katkılar göstermesini kolaylaştırır. Medya ile izleyicisi arasındaki çizgiyi silikleştirerek patronluğu kullananın hizmetine verir.
Açıklık özelliği: Sosyal medya içerik erişiminde ve kullanımında engelleri mümkün olduğu kadar ortadan kaldırmaktadır. Kullanımı son derece açık ve kolaylaştırılmış bir ortamdır. Bu özellik, aynı zamanda sosyal medyanın şeffaflığını vurgulamaktadır.
Karşılıklı konuşma özelliği: Geleneksel medyanın daha çok tek yönlü bir iletişimi içermesi ve klasik kitle iletişim araçlarında geribildirimin zorluğuna ve zaman almasına karşılık olarak; sosyal medya bireylere, çift yönlü iletişim (etkileşim), rahat ve zamanında geribildirim sunar.
Topluluk özelliği: Sosyal medya, ilgili konu veya kişiler üzerinde hızla topluluklar oluşmasına ve buna bağlı olarak etkin bir şekilde iletişim kurulmasına izin verir.
Bağlantısallık özelliği: Birçok sosyal medya bağlantısaldır. Kullanıcı kolaylığı, reklam veya herhangi bir gerekçeden dolayı diğer sitelere, kaynaklara ve kişilere bağlantı (link) verme özelliğine sahiptir.
Sosyal medyanın bu özellikleri, sosyallik kavramını ön plana çıkarmakta ve milyonlarca insanın tek bir platformda buluşabileceği, tartışmalar yapabileceği, yeni, pratik, sosyal çevrimiçi bir dünya özelliği taşıdığını göstermektedir.
Benzer olarak Kietzmann, Hermkens, Mc.Carthy ve Silvestre (2011: 241-251), sosyal medyanın işlevsel yapısına değinmektedir. Bu yapı yediye ayrılmaktadır. Birinci yapı, kullanıcıların sosyal medyada kendilerini tanıtmalarını (yaş, meslek, cinsiyet) sağlayan kimlik işlevinden oluşmaktadır. İkinci yapı, sosyal medya ortamlarında diğer kullanıcılarla iletişim kurmayı temsil eden karşılıklı sohbet işlevini yansıtmaktadır. Üçüncü yapı, kullanıcıların oluşturduğu içerikleri kabul etme ve dağıtımını sağlayan paylaşım işlevini belirtmektedir. Dördüncü yapı, diğer kullanıcılara erişilmesi ile kullanıcıların bunu fark etmesine olanak veren ve diğerlerinin sanal dünyada veya gerçek dünyada nerede olduklarının, ne yaptıklarının bilinmesini sağlayan konum işlevini ifade etmektedir. Beşinci yapı, kullanıcıların diğer kullanıcılarla ilgili olabilmesini sağlayan bağlantı işlevini temsil etmektedir. ‘İlgi’den kastedilen ise, iki ya da daha fazla kullanıcının söyleşmeleri, buluşmaları, ya da yalnızca birbirlerini arkadaş ya da hayran listelerine eklemeleri gibi birliktelikler meydana getirmesidir. Altıncı yapı, kullanıcıların kendileri dahil olmak üzere diğer kullanıcıların da sosyal medya ortamlarında görünürlüklerini ve kalıcı olmalarını sağlayan ün kazandırma işlevini belirtir. Son yapı olan yedinci yapı ise, kullanıcıların topluluklar ve alt topluluklar oluşturabilmesini sağlayan gruplaşma işlevini temsil etmektedir. Büyük arkadaş grupları, takipçiler ve izleyicilerden oluşan bu topluluklar sosyal medyada geniş bir ağ oluşturur ve bu ağların yüksek oranda ‘sosyal’ olmasını sağlar. Kietzmanın ve diğerlerinin işlevsel yapı modelinde, sosyal medyanın etkileşim özelliği vurgulanmakta ve kullanıcılara sosyal bir ortam sağladığı görülmektedir.
Sosyal medya insanların sosyalleşme, kaçış, bilgilenme, eğlenme, iletişim kurma ve vakit geçirme gibi isteklerine etkileşim özelliğiyle cevap vermektedir. "Sosyal medya, günümüzde insanları çok hızlı bir şekilde etkileyen ve bu etkinin
kişiselleşebilmesi oranında geleceği olan bir araçtır" (Hazar, 2011: 151-175). Sosyal medya insanlar arasındaki mesafe anlayışını ortadan kaldırmakta ve insanları birçok açıdan birbirine yaklaştırmaktadır. Günlük aktivitelerini birlikte yapan ve birlikte hareket eden milyonlarca insan olması sosyal medyayı beslemektedir.
1.3.2. Teknolojik Özellikler
Web teknolojilerinde ilk dönem web1.0 olarak adlandırılmaktadır. "Webin ilk dönemi, az sayıda kullanıcının içerik oluşturduğu ve kullanıcıların web sitelerini yalnızca okuyabileceği bir sistem üzerine kurulmaktaydı. Bu nedenle web1.0’e salt okunur (read-only) web adı verilmekteydi" (Naik ve Shivalingaiah, 2008: 500). Daha sonraki yıllarda internet teknolojilerinde yaşanan gelişmelerle web’de ikinci dönemin temelleri atılmıştır.
Yazılımcılar, "2004 yılında world wide web (web1.0) teknolojisinden faydalanarak web 2.0 yolunu başlatmışlardır. Web2.0 yolu, içerik ve uygulamaların birey tarafından yaratılan ve yayımlanan platformları yerine, tüm kullanıcıların sürekli olarak değiştirebileceği katılımlılık ve işbirlikleri olarak açıklanmaktadır" (Kaplan ve Haenlein, 2010: 59-68). Bu anlayışın gelişmesiyle web teknolojisinde yeni algılamalar başlamıştır. Web teknolojilerindeki algılama farklılıkları Tablo 1’de gösterilmektedir.
Tablo 1.1: Web1.0 ile Web2.0 Algısının Karşılaştırması
Web.1.0 Web.2.0
Platform Netspace, Explorer Google hizmetleri. AJAX
Web sayfalan Kişisel Web siteleri Eloglar
Kelime İşlemci Microsoft Word Google Docs
Portallar İçerik Yönetim Sistemleri Wîkiler
Ansiklopedi Britannica. Online Wikipedia
Bilgi Taksonomi Folksonomi
Kaynaklar URL'ler Sindikasyon. RSS
Arama Alan adi süpekülasyonu Arama motoru optimizasyonu
Rol Yayımlama Katılım İşbirliği
Medya sağlama Netmeeting Skype
İçerik Akamai{içerik dağıtma) Bit Torrent
Metrikler Sayfa görme Tıklama başına maliyet
"Web 2, kollektif medyanın sosyal olaylara dönüşmesine olanak veren ve kullanıcı esaslı içeriklerin oluşumunu kolaylaştıran teknik altyapıdır" (Berthon, Pitt, Plangger ve Shapiro, 2012: 262). Web 2.0’nin dinamik olması, içerik kaynaklarının genişlemesine olanak tanıması ve sosyal tabanlı olması, sosyal medyanın zeminine oturmasını sağlamaktadır. Bu bağlantıdan dolayı akademik yazında sosyal medyaya ‘web2 uygulamaları’ da denilmektedir.
1.4. Sosyal Medyanın Tarihsel Gelişimi
Web teknolojileri ile görüşlerindeki farklışalma sosyal medyanın oluşmasına zemin hazırlamıştır. "Sosyal medyanın nasıl bir felsefi ve teknolojik altyapıya sahip olduğunun anlaşılabilmesi için ilk olarak Web 1.0 teriminden, internetin ve webin gelişim aşamalarından bahsetmek faydalı olacaktır"(Tuncer, 2013:7).
Birleşik Devletler ve Sovyetler Birliği arasındaki soğuk savaş internetin icat edilmesine zemin hazırlamıştır. 1957’de Sovyetler Birliği, Sputnik tasarısı dahilinde ilk suni peyk uzaya göndermiştir. Bu başarının ardından, Birleşik Devletler, ilim ve teknoloji sahasında zirveyi ele geçirmek için faaliyete geçmiştir. Amerika Birleşik Devletler Savunma Bakanlığı şemsiyesi altında ARPA4 1958 senesinde tesis edilmiştir. "ARPA, Nükleer bir saldırı esnasında dünyanın farklı yerlerinde bulunan ABD askeri üstlerinin iletişimini sağlamak amacıyla kurulmuştur. 1962 yılına gelindiğinde ise ARPA, ABD Hava Kuvvetleri’nin başlattığı projeyi desteklemiş ve proje ARPANET5 adını almıştır. Bu proje ile internetin temelleri atılmış oldu" (Civelek, 2009: 6-7).
1.4.1. Web 1.0
Kırk yıldan fazla bir zamanın ardından internet şimdiki durumuna gelmiştir. İnternetin bu seviyeye gelişi üç basamakta ele alınabilir (Tuncer, 2013:7). Yenilik Basamağı, ARPANET’in oluşturulmasından 1974 senesine değin olan süredir. Bu süreçte internetin ana unsurları tesis edilmiş, donanım ve yazılım öğeleri yapılmıştır İnternetin kurulmasının ana hedefi, üniversite kampüslerinde bulunan büyük bilgisayarlar arasında bağ kurmaktı. Kurumsallaşma basamağı, Savunma Bakanlığı ve Ulusal Bilim Kurulu vb. etkili kuruluşların internete para desteği şeklinde katkıda
bulundukları 1975 - 1995 arası zamanı içine almaktadır. 1983 senesine değin internetin ilerlemesi adına Savunma Bakanlığı’nca ARPANET tasarısına destek verilmiştir. Bundan sonra Ulusal Bilim Örgütü, NSFNet (National Science Foundation Network) şeklinde isimlendirilen sivil internetin tesisini üzerine almıştır. 1986 senesindeyse 10 sene devam edecek 200 milyon dolarlık bir tasarısının startını vermiştir.
Ticarileşme basamağıysa ülkenin katkıda bulunduğu tasarılarla internet ilerletilmiş, altyapısı kuvvetlenmiştir. Sıradan kişilerin de internete girmesi adına hükümet desteğiyle özel sektör teşvik edilmiştir. Süreç 1995 senesinden şu ana değin olan zamanı içine almaktadır. 2000li senelerden başlayarak pek çok sahada internete olan ilgi artmıştır.
Şu anda tercih edilen internetin ilk adımları 1992 senesinde İsviçre’de icat edilen NSFNet’e bağlı CERN6 labaratuvarında meydana gelmiştir. Bu tetkik enstitüsünde İngiliz bir bilgisayar ustası olan Tim Berners-Lee tarafından HTML (Hypertext Markup Language), HTTP (Hyper-Text Transfer Protocol) ve World Wide Web (www) icat edilmiştir (Kogut, 2004: 20- 21).
Mosaic yazılımı piyasaya 1994 senesinde verilmiştir. İnternet üstünde işlemde bulunmaya imkan tanıması ve kullanım kolaylığı sebebiyle popürleşmiştir. Yine bu zamanlarda amazon.com’ adlı internet sitesi ilk kitabı satmış e- posta aracılığıyla pazarlama ve tanıtım bulunmuştur. "İnternet üzerinde işlem yapan Netscape yazılımı 1995 yılında kullanılmaya başlanmış, Yahoo’da ilk arama gerçekleştirilmiş ve e-Bay’da ilk sanal müzayede organize edilmiştir" (Çakır, 2007: 128).
"Türkiye’nin global internete bağlanması 12 Nisan 1993 yılında TÜBİTAK ve ODTÜ’nin işbirliği ile gerçekleşmiştir. Bu hat uzun bir zaman aralığında ODTÜ’nden ülkenin tek çıkışı olmuştur. Daha sonra Ege (1994), Bilkent (1995), Boğaziçi (1995) ve İstanbul Teknik Üniversitesi (1996) bağlantıları sağlamıştır" (Turan ve Polat, 2009: 57).
İlk İnternet ve ya öbür ismiyle Web 1.0 bilgiyi verme üstünde durmuştur. "Web 1.0 siteleri, web üzerindeki büyük miktardaki bilginin yayınlanmasına imkân
vermişti ve arama motorları bilginin yerine kolayca erişebilmekteydi. Fakat yayın yeteneği, HTML dilini bilen çok az kişi ile ve Front Page ve Dreamweaver gibi gelişmiş yayın araçlarını kullanan teknik uzmanlığa sahip kişiler ile sınırlıydı. Bu nedenle interneti birçok kişi sadece bilgiyi okumak için kullanmıştır" (Rosen & Nelson, 2008: 212). Web 1.0, az yazıcının çok okuyucu için web sayfaları oluşturmasına izin vermiştir.
1.4.2. Web 2.0
1995 senesinden başlayarak gezegenimizde internet kullanımının süratli bir biçimde yükselmesi ve bu yeni teknolojiye dayalı pek çok iş türünün bulunması nedeniyle dotcom ismi verilen internet girişimleri, yatırımcıların yatırmalarına sebep olmuştur. "İnternete dayalı iş modellerinin potansiyelini gören yatırım firmaları ve teknoloji uzmanı genç girişimciler çok sayıda başarılı projeyi hayata geçirmiştir. Bu projeler sayesinde internet yeni ekonomi olarak adlandırılmaya başlanmıştır. 2000 yılına gelindiğinde dotcom şirketlerinin hisse değerleri tavan yapmıştır. Fakat teknoloji konusunda uzmanlaşmış kişilerin yönetim anlamında eksiklikleri, planlanan gelirlerin elde edilememesi, alman yatırımların israf edilmesi gibi birçok nedenden dolayı yine o yıl bu yeni ekonomi iflas etmiştir. Mart 2000'den Ekim 2002'ye kadar süregelen bu krize dotcom veya internet balonunun patlaması adı verilmiştir" (Kahraman, 2013: 17-18). "Dotcom balonunun patlaması ise web için bir dönüm noktası olmuştur. Birçok kişi tüm teknolojik devrimlerin ortak özelliği olan dotcom balonu ve buna bağlı küçük çaplı ekonomik krizler ortaya çıktığında webin aşın abartılmış olduğu sonucuna varmıştır. Aslında küçük çaplı ekonomik krizler genel anlamda onun yerini alabilecek yükselen bir teknolojinin varlığına işaret etmektedir. Bu yükselen teknoloji ise Web 2.0 terimini ortaya çıkarmıştır" (O'Reilly, 2007: 17)
"Web 2.0 terimi ilk olarak 2004 senesinde, O'Reilly ve MediaLive International tarafından düzenlenen ve Google, Yahoo, Msn, Amazon, Ebay gibi web dünyasının önde gelen ticari kuruluşlarının da iştirak ettiği web konferansında, web alanında yaşanan yeni gelişmeler ve web dünyasının nereye gideceği konusu tartışılırken ortaya atılmıştır"(Genç, 2010: 237-238). Bu bilgi şöleninde Web 2.0 kavramının ne olduğuyla ilinti nitelemeler yapılmasına karşın yine bu kavramla alakalı net olmayan durumlar vardı. Bu karmaşa bile işletmeler ve yayın organları
vb. geniş bir çevrenin izlediği Silikon Vadisi çevresince Web 2.0 kavramının onaylanmasının önüne geçememiştir (Constantinides, 2014: 41). Web 2.0 kavramının bu süratli yayılımı pek çok tesirin altında kalmıştır. Bu etkenlerin birincisi, Web 2.0’ın kullanıcıların öbür kullanıcılarla ilgi kurma durumunda olmasına ve muhtevasını basitçe kurup onu yaymasına imkan tanıyan bir dizi teknolojik ilerlemeler, göz önünde bulundurmayısla ilgilidir. Yine internette, terminal araçlardaki umumi fiyat iskontoları ve performans düzeltmeleri Web 2.0 tatbik sistemlerinin devam ettirebilmesi adına mühim bir hal almıştır (Lindmark, 2009:11). Web 1.0 teknolojisinden Web 2.0 teknolojisine geçişte mühim bir mevkiye sahip yeni nesil Web 2.0 teknolojilerinden en polüler şekilde tercih edilen Web günlükleri (bloglar), birleştirme (aggregation), AJAX , API (Uygulama Programlama Arayüzü), yerleştirme (embedding), folksonomi (folksonomy), mashups, karma (remixing), RSS, etiket bulutu (Tag Cloud), etiketleme (tagging), sanal mimari (virtual architecture), widget, XML (Extensible Markup Language) ve mikro bloglardır (Odabaşı vd., 2012: 92).
1.5. Sosyal Medyanın Türkiye’deki Gelişim Süreci
Dünyada hızla yayılan sosyal medya dalgası ülkemizde de etkisini tam anlamıyla göstermeye başlamıştır. CROVU (Arama Motoru Optimizasyonu)’nun açıklamış olduğu rakamlara göre, Türkiye'de sosyal medya kullanım oranları bir önceki yıla kıyasla yaklaşık %37 artmıştır. Dolayısıyla sosyal medya sayfalarını profesyonelce yöneten markalar, online satışlarını geçen yıla kıyasla yaklaşık %40 artırmıştır (http://www.bloomberght.com/haberler/haber/2008263-turkiyede-sosyal-medya-kullanimi)
Küçükten büyüğe, her kesimin içinde bulunduğu sosyal medya mecraları, özellikle e-ticaret sektöründe satışların artmasına olumlu etki yapmaktadır. Sosyal medyanın kazançlar üzerindeki etkisi her geçen gün artarken, şirketler de sosyal medya yönetimlerine büyük önem vermektedir. Özellikle e-ticaret sektöründe faaliyet gösteren markalar, kendi bünyelerinde sosyal medya yönetim ekibi kurarak ya da sosyal medya yönetimi alanında deneyimli şirketlerden hizmet alarak, satış
oranlarının artırmayı hedeflemektedirler (http://www. bloomberght. com/haberler/ haber /2008263- turkiyede-sosyal-medya-kullanimi E.T: 19.06.2017).
Eraslan, 2016 yılının ilk beş ayında Türkiye'deki sosyal medya kullanımına ilişkin yaptığı çalışma hakkında değerlendirmelerde; ‘’Türkiye'de 46 milyonluk aktif internet kullanıcı sayısının yaklaşık 42 milyonunun aktif sosyal medya kullanıcısı olduğuna dikkati çeken Levent Eraslan, "Nüfusumuzun yüzde 45'i mobil üzerinden sosyal medya kullanıyor. Türkiye'deki kullanıcıların en çok kullandığı sosyal platform Facebook'tur. Onun ardından sırasıyla en çok Youtube, WhatsApp, Facebook Messenger, Twitter ve Instagram'ı kullanıyoruz." İfadelerini kullanmıştır (Erarslan, 2016:26).
İnternetin gelişmesiyle birlikte son yıllarda dünyada ve Türkiye’de pek çok sosyal medya sitesi ortaya çıkmış, yok olup gidenlerin arasından sıyrılıp ayakta durabilenler ise, en popüler sosyal medya sitelerinden birileri olmuştur. İnternet üzerinden toplumsal yaşam içinde yer almayı simgeleyen sosyal medya siteleri arasında 2017 yılı itibarı ile Türkiye’de en çok kullanılan sosyal medya siteleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo 1.2. Türkiye’de Kullanılan En Popüler Sosyal Medya Siteleri Sıra Sosyal Medya Sitesinin
İsmi
Kullanıcı Sayısı (Yaklaşık)
1 Youtube 45.600.000 2 Facebook 43.200.000 3 Instagram 36.000.000 4 Twitter 35.200.000 5 WhatsApp 32.000.000 6 Fb. Messenger 28.800.000 7 Google 27.200.000 8 LınkedIn 20.000.000 9 Skype 18.400.000 10 Pinterest 15.200.000
11 Snapchat 15.200.000
12 TumbIr 15.200.000
Kaynak:http://www.dijitalajanslar.com/internet-ve-sosyal-medya-kullanici-istatistikleri-ET.
19.06.2017
Global Overview Türkiye istatistiklerine gelirsek 2016 yılında bir önceki yıla göre %10 artarak internet kullanan kişi oranı ülke nüfusunun %58 idi. 2017 yılında ülke nüfusu 80.020 milyon olarak tespit edilmiştir. İnternet kullanan kişi oranı %60’a çıkmıştır. Aktif sosyal medya kullanıcı ise geçen yıla göre 2 milyon artarak 48 milyon olarak yükseliş göstermiştir. Mobile abone sayısı %89 oran ile 70.91 milyon, %52 oran ile 42 milyon ile aktif sosyal medya kullanıcısı bulunmaktadır (http://www. sabah.com.tr/ teknoloji/2017/04/26/turkiyede-sosyal-medya-kullanimi-37-artti E.T: 20.06.2017).
Tablo 2.4.’e göre; Türkiye’de en çok kullanılan sosyal paylaşım sitesi Video paylaşım sitesi olan Youtube 45.600 milyon kullanıcı sayısı ile ilk sırada yer almaktadır. Bunun nedeni kullanıcılarına ve içerik sağlayıcılarına sağladığı tatmin derecesinin yüksek oluşu, videolara daha fazla önem vermesi, doğası gereği eğlenceli bir yapıya sahip olmalıdır. Diğer popüler sosyal medya kanalı olanlar sırasıyla; Facebook 43.200 milyon ve Instagram 36.000 milyon kullanıcı sayıları ile yer almaktadır.
1.6. Sosyal Medyanın Geleneksel Medyadan Farkları ve Üstünlükleri Sosyal medyayı eski medyadan ayıran ve sosyal medyayı daha çekici kılan anında geri dönüşüm alma ihtimalidir. "İlişkileri monologdan diyaloğa döndürmesiyse onun başka özelliğidir. Eski medyayla yeni medya iki biçimde birbirinden ayrılmaktadır. İlki sosyal medyada şahıs ve ya kuruluşlarca öznel bir şekilde tesis edilen muhtevalar varkın, eski medyada muhtevanın idaresi ve işleyişi olan kuruluşlarca tesis edilmektedir (Özgen, 2012: 13). Yani muhtevanın önemli bir bölümü kullanıcılarca kurulurken eski medyada muhteviyalar az sayıdaki yayıncılarca meydana getirilmiştir (Klieber, 2009: 8)
hedeflenmeksizin çok sayıda kişiye ulaşması ya da çok sayıda yayının tek bir doğru kişiye ulaşması beklenmektedir. Ancak böyle bir durumda sunulan içeriğin herkese hitap edip etmeyeceği bilinmemektedir. Bu bağlamda sosyal medya geleneksel medyanın yarattığı sürecin tam tersini başarmaktadır" (Sevinç, 2013: 28).
Sosyal medya kurumlarının boyutlarına dikkate almadan hepsine eşit imkanlar tanımaktadır. "Geleneksel medyada reklam yapmanın maliyeti sosyal medya ile kıyaslandığında oldukça yüksektir. Bu nedenle küçük işletmelerin geleneksel medyada görsel reklam yapma şansı neredeyse bulunmamaktadır. Fakat sosyal medya ortamında küçük ölçekli işletmelerin çekmiş oldukları düşük maliyetli reklam filmleri veya amatör nitelikli çalışmalar dahi önemli oranda izleyici kitlesi oluşturabilmektedir" (Köksal, 2012: 38)
Sosyal medyanın kullanıcı hareketlerinin ölçülebilmesini gerçekleştirilmesi onun başka bir olumlu yönüdür. "Geleneksel medyada kıstaslar tam olarak belirlenemez. Çünkü televizyonların rating raporları, gazete ve dergilerin tiraj raporları gerek yayıncı gerekse de reklam veren için çok önemli bir ölçüm aracı olmasına rağmen hangi içeriğin daha çok ilgi gördüğüyle ilgili bir bilgiyi sunamamaktadır. Ayrıca televizyon programları için rating raporları için genel izleyici kitlesini belirleyecek şekilde örnekler alınmaya çabalansa da, sadece evlerinde rating ölçüm cihazı olan kişilerin tercihlerini yansıtmaktadır. Oysaki internet üzerindeki ölçümlemelerde ziyaretçi sayısı, ziyaretçinin bulunduğu şehir, incelenen sayfalar, inceleme süreleri kaydedilmektedir. Bu sayede, web siteleri kullanıcı tecrübesine dayalı olarak tasarlanabilmektedir" (Genç, 2010: 485).
Sosyal medya bilgiye, habere erişme zamanını minimuma indirmiştir. "Örneğin gazetede yayınlanmak istenen bir habere okuyucu ancak bir ya da iki gün sonra ulaşabilirken sosyal medyada anında ulaşabilmektedir. Yani bilgiye ve habere erişim hem ücretsiz hem de anlıktır"(Çakır, 2007: 146-147).
1.7. Sosyal Medya Araçları
Sosyal medya araçlarının kitaplarda pek çok şahıs tarafından pek çok sınıflandırılma yapılmıştır. Şu çalışmamızda Akar (2010a:21)’ın meydana getirdiği
tasnifgöz önünde bulundurulacaktır. Bu tasnif uyarınca sosyal medya cihazları; bloglar, mikro bloglar, wikiler, sosyal ağ siteleri, medya paylaşım siteleri (görsel ve video paylaşım siteleri), sosyal işaretleme ve etiketleme, podcasting ve sanal dünyalar biçimindedir.
1.7.1.Bloglar
Bloglar, umumiyetle fertler, gruplar ve son zamanlarda işletmelerce işletilen çok geniş bir izleyici kesmine düşünce ve yorumlar veren internet siteleri şeklinde anlatmaktadır. "Tipik bir blog okuyucular tarafından yorumlar ile takip edilen genellikle video ve grafikler ile süslenmiş bir kayıt özelliğinden oluşmaktadır" (Weinberg, 2009: 85). "Web 2.0 araçları arasında en hızlı gelişen ve en çok bilinen uygulamadır ve bloglara çevirimiçi günlükler de denmektedir" (Constantinides & Fountain, 2008: 233). "Blog içerikleri genel olarak son kaydın ilk görüntülendiği şekilde kronolojik olarak kaydedilmekte ve bu kaydedilen içerikler sıklıkla güncellenmektedir" (Lindmark, 2009: 16). Bir gazete nasıl ki güncel yaşamla ilgili türlü bilgileri ve haberleri verme hedefini taşıyorsa ve ya şahısların sürekli şekilde tuttukları günlükleri göz önünde bulunduklarında, blogları da şahıs ve ya kurumların tercih ettikleri, kendilerine ya da kuruluşlarıyla ilgili haber ve bilgileri veren e-gazeteler ve ya e-günlükler biçiminde anlam verilebilir (Akar, 2006: 20).
"Web" ile "Log" sözcüklerinin bir araya gelmesinden “Blog” sözcüğünün ilk kuruluşunu oluşturmuş, “Weblog” şeklinde adlandırılmıştır. İleride, "blog" şeklinde kısaltılan bu sözcük “web günlüğü” şeklinde dilimize tercüme edilmiştir. Ancak dilimizde bu tercüme yerine “blog” sözcüğü daha çok tercih edilmiştir. “Web Log” terimi ilk defa, 1997 senesinde internet yazarı Jorn Barger’ca ortaya atılmış, “Blog” kısaltmasıysa çok sayıda blogun mevcudiyeti 1999 senesinde meydana gelmiştir (Özata ve Öztaşkın, 2005: 36).
Bloglar öbür internet siteleriyle karşılaştırıldığında kullanımı daha basittir ve daha süratli güncelleme niteliğini bünyesinde barındırır. "Sosyal medyanın bir parçası olan bloglar, bir grafik tasarımcısı ya da yazılımcısına gerek duymadan çok kısa sürede kurulup içeriğinin girilebileceği son derece interaktif sitelerdir" (Sevinç,
2013: 56). Blog bilgileri öbür yazı çeşitlerinden ayrı bir durum alabilmektedir. Mesela "bloglar, bir dergi ya da gazete metni gibi düzenlenmiş olmayabilirler. Diğer metin türlerinin aksine blog metinlerinde tamamlanmamış cümleler ve ifadeler yer alabilmektedir" (O'Leary, 2011: 822).
Blog sitelerinin çounluğu hatta bazıları daha yoğun bir biçimde birbiriyle alakalıdır ve blog yazarları alaka gösterdikleri öbür blogları kendi bloglarında bağlantılar göndererek sıralanabilmektedir. Dolayısıyla dilimizde “blog dünyası” biçiminde tercüme edilmiş olan “blogosfer” kavramı bu alakayı nitelendirmek adına tercih edilmiştir (Murugesan, 2007: 35).
"Bloglar yazarın yaşamını anlatan kişisel günlüklerden belirli bir içerik alanında konu ile alakalı tüm bilgilerin özetlerine kadar çok sayıda farklı varyasyonlara sahiptir. Sadece bir kişi tarafından yönetilen bloglar, içeriklere yapılan yorumlar sayesinde etkileşim kazanmaktadır" (Kaplan & Haenlein; 2010: 63). Bloglar çok sayıda ayrı kişiyi bir araya getirerek birbirinden ayrı düşüncelerin meydana gelmesine imkan tanımaktadır. Bir mevzu ve ya haberle ilgili pek çok sayıda şahsın katılımının olmasıyla daha önceden bilinmeyen çok farklı fikirler anlatılabilmektedir. Bu şekilde ele alındığında bloglar, toplumun öz düşüncelerini daha çok anlatması adına bir yer vaziyetine evrilmektedir (Akar, 2006: 21).
Birçok blog ağı RSS, teknolojisini kapsamaktadır. "RSS, türlü internet sitelerince neşredilen haber çeşidi muhtevanın tek bir ortamdan topluca izlenmesini imkan dahiline alan bir içerik yöntemidir. RSS, kullanıcılara blog muhteviyatının özetlenmiş şeklinde verilmesine olanak tanır (Dilmen 2007: 117).
Halen blogların adedinde ve etkileşiminde yükselme vardır. Blogların böyle popürleşmesinde ana sebepler aşağıdadır; (Goodfellow & Graham, 2007: 396):
Hesaplı yahut ücretsiz yapılabilmesi,
Kurulum için hususi bir yazılımen lazım olmaması, Ustalık düzeyinde bilgisayar yeteneğinin lazım olmaması, Muhteviyatın basitçe güncellenebilir ve popülerleşmesi,
Kullanıcıların RSS teknolojisi sayesinde anında yeni bilgilerinden haber sahibi olabilmesi,
Herkesçe yorum ilave edilebilmesi, okuyucu ve yazar arasında diyalog meydana getirmesi.
1.7.2. Mikroblogging
"Mikroblog, mobil telefonlar, elektronik posta ve web üzerinden anlık mesajlaşma ile yayılan kısa iletilerde kullanıcıların mevcut durumu ifade etmesinde iletişimin yeni biri türü olarak ortaya çıkmış" (Java vd., 2007) ve ile en tesirli sosyal medya alanlarından biri durumuna geçerek, son zamanlarda yaygınlığı giderek (Zhang vd., 2014: 1469). Bahsettiğimiz sahada bulunan aşırı alakayla sosyal ticaret gerçek zamanlı haber güncellemeleri, yeni mamul, hizmet ticareti adına tesirli bir cihaz olmasından dolayıdır."Mikrobloglar, sosyal etkiletişim ve bilginin yayılmasında önemli rol oynamaktadır"(Su vd., 2014: 55).
Mikroblogların çoğu kullananlara sms göndermek için müsaade etmektedir. Mesla Çir’de popüler bir biçimde tercih edilen ‘SinaWeibo’ya gönderilecek içeriğin boyutu 140 karakterden daha uzun olmayacak biçimde kısıtlanmıştır. Mühim bir bilgi paylaşımı ve tüketim platformu şeklinde mikroblog siteleri umumiyetle büyük bir kullanıcı ebatına sahiptir. Bu ağlarda her gün çok sayıda muhteva imal edilmektedir. (Zhang vd., 2014: 1469) mikroblog kullanıcıları bilgi ve haberi basitçe göndereileceği için bahsettiğimiz bilgi ve haberler izleyicilerce süratli bir biçimde göze çarpmaktadır. Takipçilerse bu orijinal mesaja cevap gönderebilmekte ya da aynı iletiyi yine gönderebilmektedir. Bu sebeple her an binlerce anlık mesaj mikroblog üstünden neşredilmektedir(Su vd., 2014: 55-56). "140 karakter sınırlamasının dışında mikroblogların en önemli özelliği, hayran ve arkadaşlar kavramıdır. Mikroblog hizmetleri birisinin hayranı ya da takipçisi olmak için o kişiden onay alınmasını gerektirmeyen bir yapıdadır" (Hsu vd., 2010: 294).
Olağan bir blogla kıyaslandığında mikroblog öbür iletişim biçimlerinden daha süratli gereksinimi karşılamaktadır. SMSe özendirerek kullanıcıların muhteva imal etmek için fikir yürütme zamanını düşürmek ve süre ihtiyacını minimuma düşürmektedir "Mikrobloğu blogdan ayıran en temel fark budur. Diğer önemli fark
ise güncellenme sıklığıdır. Ortalama olarak bir blog yazarı birkaç günde bir bloğunu güncellemektedir. Öte yandan Mikroblog’da güncellemeler tek bir günde birkaç kez olabilmektedir" (Java vd., 2007).
Aslında mesajların ebatının 140 karakterle kısıtlanması mikrobloglarla ilgili aşırı alakayla ters düşmektedir. Netice olarak 160 karakterle esti mesaj bilen şahsın kendini anlatması adına daha çok yer ayırmaktadır.
Bütün bunlara karşın öbür sosyla medya cihazlarına göre karşılaştırıldığında büyüme sürülmektedir. Bunun sebebi şu üç şeyle ilgilidir. Kişilerin hayatlarındaki mühim olmayan mevzuları bile güncelleme manasına gelen ortam farkındalığı; twitter vb. tatbik sistemlerinin müsaade ettiği benzersiz iletişim çeşidi itme ile çekme iletişimi (takip etme – takibi bırakma): etkin katılımcı ve pasif gözlemci şeklinde kullanıcıların sanal teşhircilik ve röntegenciliğidir (Kaplan & Haenlein, 2011: 106). Mikroblogların şu nitelikleri vardır Holotescu & Grosseck, 2010: 2):
Kararları ve görüşleri düzenleyerek, farklı farklı sanal beyanları hayata geçirmek ya da değerlendirmek adına imkan tanımalıdır. Sürpriz durumlarda saniyelik cemiyetler meydana getirmek Süreç odaklı bilmeyi özendirmek
Birbirinden ayrı akademik verileri olan şahıslardan meydana gelen kısımlar adına basitleştirmek
Bilgi şöleni ya da öbür faaliyetleri meydana getirmeye katkıda bulunmasından seçimleri bu yöndedir
Bireysel öğrenme sitesi meydana getirmeyi kolaylaştırmaktadır 1.7.2.1. Twitter
"Teknolojiyle ilgili aktivist bir kesim, siyasal bazı kararları tahrik etmek amacıyla, 2004 senesinde, TXT mob isminde örgütsel bir cihaz yapılmıştır. Bu araç, cep telefonlarına SMS ile büyük kesimlere düşünceler eriştirme imkanı vermekteydi TXT mob’un tesisinden iki sene sonra web tabanlı yayına başlayıp başaramayan “Odeo” şirketinin idari azaları işletmelerini tekrar işleme geçmek adına bir arada
bulunmuştu. Bu toplantıda meydana gelen küçük bir beyin fırtınasının ardından grup azalarından yazılım mühendisi olan Jack Dorsey, TXT mob’dan ilham alarak SMS (Short Message Service- Kısa Mesaj Hizmeti) yayın sistemine benzeyen bir sistemi işletmeleri adına tavsiye etmişti. Bu tavsiyeyle beraber Twitter 2006 yılının Mart ayında resmen kuruldu". Twitter, bireylerin “Ne Yapıyorsun?” sualine 140 karaktere denk düşecek bir yanıt vermeleri hedefiyle oluşturulmuştur. Bahsettiğimiz tatbik sistemi kullanıcıların akşam yedikleri yemekler ve ya bulundukları yerlerle ilintili bilgileri paylaşarak sanal bir cemiyet meydana getirmelerine katkıda bulunuyordu. İlkbaşlarda kullanıcıların bu sistemi bir süre kaybı şeklinde değerlendikleri ve herhangib bir emel için çalışmadıkları kanısına varılmıştır. Fakat kullanıcılar zamanla bu ortamın bir yakınlık ve içtenlik hissi meydana getirdiği düşüncesine ulaşılmış ve bu alanda his ile fikirleri paylaşmaya başlamışlardır. Twitter ilk kez öne çıkmasını 2007 yılının ortalarında oluşturulan "South by Southwest" sempozyumunda yapılmıştır. Twitter bu sempozyumda gelenlere çoklu oturumları izleme imkanı vermiş ve konferans organizatörlerince katılanların güncellemeleri izlemesi için Twitter'a kayıt olmaları özendirilmiştir. Bu şekilde pek çok şahıs Twitter'ı tercih etmiştir (Weinberg, 2009: 125-126). Oluşturulduktan beş sene sonraysa Twitter, dünya genelinde ayda aşağı yukarı 180 milyon kullanıcının ilgisini celbetmiştir.
Başlarda internetin kısa mesaj adıyla isimlendirilen bu teknik veri tweet şeklinde bilinen 140 karakterden kısa olan metin tabanlı iletileri almak, göndermekiçin bir telefın görüşmesi, e-posta, blog ve sosyal internet sitesi vb. iletişim cihazları arasında kalan bir iletişim çeşidi şeklinde belirtilmiştir. Fakat twitter, blog tutmaktan daha kolay, telefın görüşmesinden daha öz hususi, bir e mail alıp vermesinden daha az resmi ve sosyal internet adreslerinden daha az kompleks bir yapıdır (Dijck, 2011: 335).
Bu sistem lap top ve masaüstü pcleri vb. çok sayıda öbür donanım cihazları vasıtasıyla süratli bir biçimde yayılsa da, 140 karakter kısıtlaması tercihinin sebebi mobil telefonların SMS hizmetleriyle olan adaptasyonudur. Her çeşit donanımla olan münasipliği sebebiyle Twitter sistemi süratle popülerleşmiştir. Bunun oluşturulmasından başlayarak onu başarılı yapan faktör bir vasıta şeklide çok
amaçlılığı ve her yere olan bir hizmet şeklinde marka özerkliğidir. Yani Twitterın zaferi adına taşınabilir telefın ve ya pc tercih edilebilir (Dijck, 2011: 335-336).
1.7.3. Wikiler
Bunlar şahısların muhteviyata yarar sağlanması ile wiki üstündeki var olan muhteviyatı değiştirmesine olanak sunan ağlar biçiminde nitelendirilebilir (Mayfield, 2008: 19). "Wikiler, işbirlikçi bir şekilde yazılan, iç ve dış bağlantıların bulunduğu incelenebilir ve araştırılabilir dökümanlardır. Wiki okuyucuları arama ve bulma işlemleriyle ihtiyaç duydukları bilgiye erişebilmektedir. Yazarlar wiki içerisinde ilgili bilginin olduğu bir noktadan diğerine okuyucuyu götürmek için kolayca bağlantı oluşturabilmektedir. Bu bağlantılar wiki içerisinde herhangi bir yerde olabileceği gibi wiki dışında herhangi bir internetin sayfasında da olabilmektedir" (Morgan & Smith, 2008: 80).
Birinci ve ikinci wiki motoru 1994’te Ward Cunningham tarafından proglanması yapılmıştır. "1995 yılındaysa bu sistemi genel ağ üstünden yayın müsadesi sunulmuştur. Cunningham birinci ve ikinci sistemine “WikiWikiWeb” adını vermiştir. Bu ad Hawaii lisanında süratli manasına gelen wiki sözcüğünden türemiştir " (Woods & Thoeny, 2007: 9-26).
Bunlar, bütün insanların net bir biçimde tertip etme ve ilave yapabildiği teknik yapıya sahip bulunur. Kullanıcılar wiki sayfalarına eriştiğinde, öbür kullanıcıların yazdıkları muhteviyatı gibi yanısıra, kendi yapmak istedikleri muhteviyatı sayfa üstünden direkt olarak ilave edebilir. Yine, tartışma mevzuların tespit edebilmekte, bu mevzular üstünden tartışma başlatabilmekte ve ya gerçekleştirilen değişiklikleri izleyip elzem gördüklerinde değişiklik yaparak adı geçen cemiyetin mevzusu cemiyetin bir azası olabilmektedirler. Bu şekilde, her wiki kullananı bir okur ve ya bilgiye ulaşmak isteyen bir kullanıcı olabilir ya da aynı zamanda bilgi paylaşımına katkıda bulunarak bir yazar durumuna da evrilebilmektedir. "Kullananlar böylece kişisel ulaşımla meydana getiliren “tek” li bakış açısı yerine beraber kurulan “çoklu” öğrenme bakış açısına mesnet eden bir cemiyetin üyesi olabilmektedir" (Altun, 2008: 127-128). Pek çok wiki, wiki azaları arasında bazı saklı iletişim türünü desteklemektedir. Bu iletişim, üyeler için e-posta
bağlantıları, tartışma mevzuları ve sayfa yorumları biçiminde olabilir. Wiki içimdeki öbür azalarla iletişim kurma hüneri çevrimiçi bir wiki tasarısının zaferine hizmet edecek bir şekil almaktadır (West &West, 2009: 13). Bir wikinin ana nitelikleri şunlar olmalıdır: (Woods & Thoeny, 2007: 15):
Sayfalar paylaşımlı merkezi bir depoda korunmalıdır. Wiki, paylaşımı zor olmayacak şekilde tek bir yerde bulunmalıdır.
Herhangi birisi de sayfaları tertip edebilir. Her sayfa üstündeki veriler lazım olursa değiştirilebilecek esneklikte olmalı ve bu tertipat için profesyonel kişiye gereksinim vardır.
Düzenleme ve sayfalara ulaşım kolay olmalıdır ve bunu gerçekleştirmek adına bir cihaz gereklidir. İlk kez kullanacak bir bireyin dahi basitçe kullanabileceği kolaylıkta olmalıdır. Wikiler diğer kullanıcıların katılımına, sayfa meydana getirilmesine olanak verecek biçimde projesi yapılmış olmalıdır.
Bilgi sayfalarını şekillendirme HTML dilini tercih etmekten daha basit olmalıdır.
"Wikilerin genel amacı yalnızca yüzyüze toplantı yapmak ya da e-posta yazmaktan çok daha etkili bir yöntemle elektronik ortamda çeşitli projeler üzerinde işbirliği yapmak ve ekip ya da takım olma yeteneğini geliştirmektir. Belirli bir biçimde wikiler, iş ve süreçleri belgeleme, ileride başvurmak üzere bilgiyi arşivleme ve ayrıntılı bir şekilde plan yapmak için mükemmel bir araçtır" (Sandifer, 2011: 7).
Umumiyetle wiki, açık ve özel olarak iki kısma ayrılır. Açık wiki, dünyanın kullanımına açık olan wikidir ve buna en iyi misal Wikipedia’dır. Hususi wiki, aynı anda onun idarecisi olarak da bilinen mucidince tespit edilen bir kesimin yalnızca ulaşabildiği wiki çeşididir. Wikiye ulaşıma olanak tanıyan kullanıcılar muhtevayı değiştirebilmektedir. Yazma ve tertip etme metinlerinin haricinde kullanıcılar, görseller, multimedya içerikleri ve yine bir genel ağının müsaade ettiği öbür cihazlar gibi başka niteliklere de ilave edebilmektedir. Ayrıca bir kelime işlem programını kullanabilen tüm kullanıcılar bir wiki için lazım olan tüm vazifeleri hayata geçirebilirler (Heng & Marimuthu, 2012: 269-270).
1.7.4. Sosyal Ağ Siteleri
Sosyal ağlar, "İnternet üzerinde bireyleri buluşturan, tanıştıran, irtibata geçiren, tartıştıran, gruplar oluşturmasına imkân tanıyan, kişiler tarafından üretilen içeriklerin alışverişini mümkün kılan internet siteleri olarak tanımlanabilir" (Yavuz ve Haseki, 2012: 129). Sosyal ağ sitelerini kullanıcılara sınırlı bir ortam içinde, açık ve ya yarı açık profil kurmalarına, bağ kurmalarında başka kullanıcıların bir listesini vermeliren, kendisinin ve ortamdaki öbür kullanıcıların bağlantı listelerini görüntülemelerine ve aralarında geçiş yapmalarına imkan tanıyan web tabanlı hizmetler olarak nitelendirilmiştir. "Sosyal ağlar, günlük yaşamın bir parçası haline gelmiş ve giderek önem kazanmaya başlamıştır. Bireyler, sosyal paylaşım ağları üzerinden nerdeyse yeni iletişim ortamlarının sunduğu tüm özelliklerinden faydalanmakta ve ara vermeksizin paylaşımda bulunmaktadır. Bilgi paylaşımının bu derece popüler hale gelmesi her geçen gün yeni sosyal paylaşım ağlarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır" (Dilmen ve Öğüt, 2010: 239).
Sosyal ağ siteleri sanal bir platformda etkileşimi arttırmak adına yapılmıştır. "Genel olarak kişinin kimliği hakkında bilgileri sağlayan, ilgilendikleri şeyleri tanımlayan kişisel bilgileri ve genellikle üyelerinin bir fotoğrafını içeren bir profilde (yani kullanıcı sayfasında) kaydedilen bilgiler aracılığıyla iletişim kolaylaşmaktadır. Sosyal ağ sitesine üye olan kullanıcılar birbirlerinin profilini görebilmekte ve e-posta ya da çevrimiçi mesaj panolarına benzer çeşitli uygulamalar aracılığıyla iletişim kurabilmektedir" "Günümüzde dünya üzerinde milyonlarca web kullanıcısı eski arkadaşlarını bulmak, uzaktaki tanıdıklarıyla haberleşmek, kendi fotoğraflarını paylaşmak, mevcut içerikler üzerine yorum yapmak, hoşlandığı müzikleri paylaşmak ve kullandığı ürün, aldığı hizmet ve diğer birçok konudaki tecrübelerini başka insanlara iletmek için sosyal ağları kullanmaktadır" (Kara, 2012: 104). "Sosyal ağların dünya genelinde artması ve çok sayıda kullanıcının bu ağlara üye olması sanal toplulukların organize hale gelmiş olduğunun bir göstergesidir. Kullanıcıların içerik oluşturabilmesi ve profil bilgilerini kişiselleştirmesi, bu kişileri içinde bulunduğu topluluğunun merkezine oturtmuştur. Bu itibarla sosyal ağlar sanal topluluklar bakımından yeni bir organizasyon ve değişimi ifade etmektedir" (Durmuş
vd., 2010: 26).
Halen genel ağlar web siteleri sosyal ağ kategorisi içinde belli kesimlere bölünmektedir. "Sosyal ağ toplukları tamamen homojen olamamakla birlikte iki gruba ayrılabilir. İlk grup Facebook, Myspace, Orkut gibi sosyal ağ siteleridir. Bu grupta yer alan sosyal ağ siteleri kullanıcılarına herhangi bir konuda ve serbest formatta arkadaşları ile etkileşime geçmesine izin vermektedir. İkinci grup sosyal ağ siteleri, iş deneyimleri ve hobiler gibi belirli konulara dayalı olarak insanları çekme amacıyla geliştirilen sitelerdir. Linkedın ve Ravelry gibi bu sitelerin kayıt kuralları daha sıkıdır ve üye sayıları azdır" (Pustylnick, 2011: 3).
Bir iletişim kanalı sayesinde toplanmış kesimlerin en son misallerinden birisi sosyal ağlardır. Aslında bu türde toplanan şahısların meydana getirdiği çevre herkesin birbirini tanıdığı park ya da kafe vb. yerlere benzer. Şahıslar aşina olduklarıyla iletişim halinde olabilmek için bu çevrelerde olurlar. Öbür şahıslar hazır bulundukları sahada oluşan konuşmaya enteresan bir şeyler söyledikleri durumda dâhil edilirler, aksi durumda görmezden gelinirler. Sosyal yaşamda kamusal sahanın ehemmiyeti çoktur. Sosyal ağların bu kadar alaka görmesinin en mühim sebeplerinden biri de bu durumdur (Akyazı ve Ateş, 2012: 182-183).
Bu ağlardaki düğümleri kişiler ya da gruplar meydana gelmektedir. Bu platformdaki alaka, kümelenme (clustering), sıklık (density), yoğunluk (intensity) ve çoklanma (multiplexity) vb. bilgisayar ağlarına benzeyen terimler kullanılarak tanımı yapılabilmektedir. Sıklık, düğümler arasındaki bağlantı sayısıdır. "Kümelenme, bütün ağın tanınabilir gruplara ayrılmasıdır. Bu iki kavram ağı bir bütün olarak tanımlamaktadır. Diğer iki kavram ise ağ içinde yer alan iki düğüm arasındaki ilişkileri ele almaktadır. Çoklanma, belli bir bağlantıdaki ilişki sayısıdır (mesela iki kişinin birbirini tanımasının yolları). Yoğunluk, bir bağlantıdaki ilişkinin samimiyetidir ve bağlantının gücünü göstermektedir" (Acun, 2011: 69-70).
1.7.4.1. Facebook
Facebook, Mark Zuckenberg ile birkaç yakın arkadaşının birlikte Harvard Üniversitesi talebeleriyle ilgili 2004 senesinde tesis edilmiş bulunan bir sosyal ağ sitesidir. Harvard öğrencilerince ilk başta “facemash” adıyla, kısa bir sürenin
ardından da sonra da “thefacebook.com” olarak bilinmiş ve giderek popülerleşmiştir. 2004 yılının sonuna
gelindiğinde Harvard öğrencilerinin yarısı ve Boston şehrinde yaşayan öbür yakın üniversitelerdeki öğrencilerce kullanılmaya başlanmış ve aza sayısı 1 milyona erişmiştir. 2005 yılının Ağustosunda adı “Facebook.com” şekline değişmiş, yine aynı sene ABD, Britanya, Kanada, Meksika, Avustralya, Yeni Zelanda, İrlanda’da 25.000 üniversite sisteme dahil olmuştur. 2006 senesinde davet etme uygulamasına
başlanmış, 13 yaşın üstündeki herkese azalık hakkı verilmiş ve bunun neticesi olarak aza adedi 12 milyon kullanıcıya erişmiştir. 2007 senesinde Facebook yazılımının mobil araçlara yüklenmesi, pek çok yeni sistemin ilave edilmesi ve 50 milyondan fazla faal kullanıcı sayısıyla Facebook, ABD’nin en çok ziyaret edilen altıncı internet sitesi olmuştur. Yine aynı sene Microsoft firması Facebook’un 1.6’sını satın almak için 240 milyon dolara anlaşmıştır. Bu anlaşma ile Facebook’un piyasa değeri 15 milyar $a yükselmiş ve yıllık cirosu 150 milyon $ olmuştur. Facebook’u öbür sosyal internet sitelerinden ayıran ve bir sistem olma özelliği kazandıran en mühim niteliği, bilişim teknolojilerindeki ilerlemeleri izleyip onu sistemine uyarlaması ve devamlı kendisini yenilemesidir. 2008 senesinde idari merkezini Dublin’e kurmuş ve yeni lisan imkanlarıyla 100 milyonu aşkın kullanıcı sayısına erişmiştir (Durmuş vd., 2010: 53-54). "2010 senesinden başlayarak tematik sosyal ağların kullanımının sürmesiyle beraber, gezegenemizde en çok tercih edilen sosyal ağı Facebook olmuştur ve bütün internet kullanıcılarını içine almaya doğru ilerlemektedir" (Genç, 2010: 484). Facebook'un açıkladığı 2014 senesinin üçüncü çeyrek verilerine göre; Facebook 'u masaüstü ve mobil kullanan aylık faal kullanıcı sayısı tam olarak 1.35 milyara, günlük faal kullanıcı sayısı ise 864 milyona ulaşmıştır. Facebook'un 2014 senesinin üçüncü çeyreğinde kazandığı toplam gelirse tam 3.20 milyar $ ve bu sayı, bir sene evveline göre % 58 yükselmiştir (Facebook, 2014).
Facebook'un en mühim niteliği bütün yapısında bağlantılar kurmasıdır. "Facebook, kullanıcıların eski okul arkadaşları ile bir araya gelip veya benzer ilgi
alanlarındaki kişilerle tanışıp paylaşımda bulunduğu, onlara iletişim halinde olduğu ve yeni arkadaşlıklar kurduğu bir sistemdir. Facebook ilk çevrimiçi sosyal ağ sitesi olmamasına rağmen muhtemelen üyelerinin eylemleri için sosyal ve güvenli bir ortam sağlamada en iyi işi başarmıştır" (Dunay & Krueger, 2010: 21).
Facebook kullanıcılara bireysel web sayfalarına benzeyen bir anasayfa hizmeti vermektedir. "Bu anasayfada kullanıcılar arkadaşlarını bulabilmekte, arkadaşlarının anasayfalarını yani profillerini görüntüleyebilmekte ve kendi profillerini görüntüleyip düzenleyebilmektedir"(Holzner, 2009).
1.7.5. Medya Paylaşım Siteleri
Medya paylaşım siteleri, sosyal ağ sitelerine benzeyen nitelikler vardır. Kullanıcılar, "bu sitelere kayıt olup kendi profilini oluşturduğunda tıpkı sosyal ağlardaki gibi arkadaşları ile bağlantılar oluşturmaktadır. Ancak bu siteler sosyal ağlar kurmak yerine daha çok belirli bir içerik türlerini paylaşmaya odaklanmaktadır" (Lietsala & Sirkkunen, 2008: 42). "Medya paylaşım siteleri kullanıcılara kolayca video ve fotoğraf gibi içerikleri yayınlama fırsatı sunmaktadır. Bu içerik türlerinin geniş çapta paylaşma, oluşturma ve görüntüleme yeteneği, çevrimiçi iletişim için güçlü yeni bir yol kurmaktadır. Video ve fotoğraf gibi içerikler geçmiş yılların metin tabanlı internetinde mevcut olmayan doğruluk ve gerçeklik duygusu sunmaktadır" (Rigby, 2008: 11). "Medya paylaşım sitelerinde kullanıcıların kişisel profil sayfaları oluşturmalarına gerek yoktur. Oluşturulmuş profillerde kullanıcıların genellikle bu siteye üye olduğu tarih ve yayınladığı video sayısı gibi temel bilgiler yer almaktadır" (Kaplan & Haenlein; 2010: 63).
Medya paylaşım sitelerinin oldukça yaygın duruma gelmesinin sebebi süratli internet bağlantıları gibi kullanımı rahat dijital fotoğraf makinaları ile kameraların popülerleşmesidir (Zarrella, 2010: 77). "Bir diğer nedeni ise bu sitelerde resim ve video gibi içeriklerin paylaşımı için teknik bilgiye ihtiyaç olmamasıdır. Medya paylaşım siteleri yalnızca video ve resim paylaşımına izin vermemekte aynı zamanda kullanıcıların içeriklere yorum yapmalarını da mümkün kılması nedeniyle bu sitelerin kullanımını yaygınlaştırmıştır. Ayrıca çoğu medya paylaşım sitesinin
ücretsiz olmasının yanı sıra kullanıcıların sosyal ağ profillerinde medya paylaşım sitelerinde yer alan içerikleri paylaşması bu sitelerin popülerlik kazanmasına katkıda bulunmuştur" (Rigby, 2008: 99).
