Yurdatap, Binbir Gece Masalları’nı Arapçadan Türkçeye çevirdiğini, kitabının Giriş bölümünde belirtmektedir. Ancak eseri okuduğumuzda Yurdatap’ın bu esere Türk kültürüne uygun bir kimlik verdiği görülecektir.
Bu konuyu açıklamak gerekirse; ‘Hamal ile Üç Genç Kız’ masalında geçen üç kızdan en küçük olanı daha fedâkar ve iyi kalpldir. Amacı her şeye rağmen ablalarını korumaktır. Anadolu Türk masallarında da geçen üç kardeşlerden küçük kardeş daha cesur, iyi kapli ve yardımseverdir.
‘Vezir Nureddin ile Kardeşi Şemseddin’ masalında Diyarbakır, Mardin illerimizden söz edilmektedir.
‘Ömer Numan ile Oğulları’ adlı masalda geçen İstanbul, Kayseri ve Ege denizi adlarının yanında İstanbul’un fethedilmesi gibi olayların anlatılması masalın coğrafyası açısından önemlidir. Hristiyan kralın kızının Müslüman delikanlıya âşık olması motifi de Yurdatap’ın eserinde bu masalı Türk okuyucusu için cazip kılmıştır. Ayrıca bu masalda geçen Şerkan’ın Prenses Ebrize ile bir meydanda savaşmaları ve Şerkan’ın yenilmesi motifi de Dede Korkut Hikâyeleri’nden Bamsı Beyrek ile Banı Çiçek’in meydanda savaşmalarını hatırlatmaktadır.
Ayrıca bu masalda Dede Korkut Hikâyeleri’nin ‘Mukaddime’sinde olduğu gibi, kadınların karşılaştırılmaları söz konusu değildir. Buradaki karşılaştırma erkekler üzerinedir.
Yine aynı masalda, Hristiyan-Müslüman savaşı söz konusudur. Bu savaşta ise Müslüman askerleri Türk, İran ve Araplardan oluşmaktadır.
Binbir Gece Masalları’nda sadece iki masalda savaş sahnesi vardır. Bu masallardan ilki ‘Ömer Numan ile Oğulları’ adlı masaldır. Yurdatap, bu masalda geçen savaş taktiğini verirken, Türk milletinin savaş taktiği olan ‘hilal’ taktiğini vurgulamıştır ki bu diğer Binbir Gece Masalları çevirilerinde yer almamaktadır.
‘Tacülmülük ile Dünya Hatun’ adlı masalda halıdaki resme âşık olma motifi vardır ki bu başka bir masalın başlığıdır. Bu masal, İranlıların Binbir Gündüz’deki ‘Ferah ile Ferahnaz’ masalı ile benzerlik göstermektedir.
‘Ömer Numan ile Oğulları’ adlı masalda yer alan Ömer Numan’ın kızı Nezihetülzaman’ın başından geçen olaylar ve masalın sonunda geçen kişilerin sorgulanması da Anadolu Türk masallarından olan ‘Helvacı Güzeli’ masalı ile konu ve motif olarak benzerlik göstermektedir.
Buraya kadar verilen masalların genel olarak konusu insanların kişilik özelliklerinden kaynaklanan aldatmaların olduğudur. Hatta kadınların erkekler tarafından yanlış bir şekilde yönlendirilmesi söz konusudur.
Fakat Şehriyar’ın Şehrazat tarafından ikna olmadığı fark edilince, masalların anlatılmasına devam edilmektedir.
Eserin tamamı okunduğu zaman görülecek diğer bir konu da ‘Hayvan Masalları’nın aralarda anlatıldığıdır. Bunun sebebi kanaatimizce eserin sonunda bildirilecek olan Şehrazat’ın üç çocuğunun olmasıdır.
Hayvan masallarının konusu ise, tamamen çocuk eğitimi ile ilgilidir. İyilik eden iyilik bulur, açgözlülük kötü bir şeydir, arkadaşlık seçimi, vb. konulardır.
Hayvan masalları, 183. gecede başlamakta 198. gecenin sabahında son bulmaktadır. Yeni başlayan masallarda da daha önce anlatılan masal motiflerini görmemiz mümkündür.
‘Şehzade Kamerüzzaman’ masalında geçen olaylar daha önce anlatılan ‘Vezir Nureddin ile Kardeşi Şemseddin’ masalı ile benzerlik göstermektedir.
Yine aynı masalda geçen kılık değiştirme (kızın erkek kılığına girmesi) motifi Türk masallarını hatırlatmaktadır. Ya da Türk masallarında geçen ‘Eğer bana bir şey olursa buradaki mendil sararır, ya da yüzük kaybolur.” motifi, bu masalda da geçmektedir.
Yine Anadolu Türk masallarında geçen çocuksuzluk motifi, Binbir Gece Masalları’nda sıkça görülen bir motiftir. ‘Benli Alaaddin’ masalında ‘çocuksuzluk’ motifi görülmektedir.
‘Harun Reşit ile Tembel Mehmet’ masalı, Anadolu Türk masallarından ‘Tembel Ahmet’ masalı ile ortak motifler taşımanın ötesinde bu masalların büyük bir kısmı aynı masaldır.
‘Ali Şar ile Zümrüt’ masalı da Anadolu Türk masal motif özellikleri taşımaktadır. Bu masalda geçen ülkeye gelen ilk kişinin hükümdar seçilmesi ‘hükümdar olma’ motifi Anadolu Türk masallarında da geçmektedir.
‘Uçan At’ masalı daha önceki bölümlerde belirtildiği gibi Peyami Safa’nın çocuklar için kaleme aldığı hikâyelerden birisidir. Ancak Safa’nın bu hikâyeyi Binbir Gece Masalları’ndan alıp almadığı konusunda elimizde herhangi bir bilgi mevcut değildir.
‘Ünsülvücut ile Gül Demeti’ masalından geçen, meydanda yiğitlik gösteren delikanlıların başına elma atma olayı Anadolu Türk masallarında geçen “Padişahın kızlarının pencereden attığı elmanın kimin başına gelirse kısmetin odur” motifiyle benzerlik göstermektedir.
‘İftiraya Uğrayan Kadın’ masalı ise tam olarak ‘Helvacı Güzeli’ masalı ile konu ve motif bakımından aynıdır.
‘Hasip Kerameddin ile Şahmeran’ın Masalı’ Anadolu’da anlatılan Şahmeran masalı ile benzerlik göstermektedir. Ancak Binbir Gece Masalları’nda bulunan şekli ise Yurdatap tarafından Türk masal motifleri ile süslenmiştir.
‘Cihanşah’ masalı, Anadolu Türk masallarında geçen ‘Melikşah’ masalı ile benzerlik göstermektedir.
Bu masal, ilerleyen bölümlerde masal metinlerinin karşılaştırılması bölümünde örnek metinler olarak çalışmamızda yer alacaktır.
‘Silahşor Prenses’ adlı masalda da yine kahramanlarımızdan bir prenses Anadolu Türk masal motiflerinden “evleneceği gence meydanda yenilmesi” yer almaktadır. Yine aynı masalda prensesin yendiği prensin daha sonra ihtiyar kılığına girmesi Anadolu Türk masallarında ‘Düzmece Keloğlan’ motifini hatırlatmaktadır.
‘Zehirli Sülün’ masalı da konu olarak olaylardan yola çıkarak durumu sorgulama şeklinde görülmektedir. Anadolu Türk masallarında görülen ‘Zanni Oğulları/ Zan Uşakları, Üç Bileceler’ masalını hatırlatmaktadır. Masalda sorular vardır ve cevaplanması gerekmektedir.
‘Şehzade Bedribasim ile Prenses Semendil’ masalı, Anadolu Türk masallarında yer alan, diğer bir ifadeyle Türk mitolojisinde görülen ‘şekil değiştirip kuş olma’ motifi bu masalda kendini göstermektedir.
‘Bediatülcemal ile Seyfülmülük’ masalı, Anadolu’da anlatılan halk hikâyelerinden biri Seyfülmülük Hikâyesi’nin konusu ve motifleri yönünden benzerliği bulunmaktadır.
Bu masalda da tıpkı daha önce ‘Cihanşah’ ya da ‘Melikşah’ masalında olduğu gibi ‘maymunlar ülkesinin kralı olma’ motifi göze çarpmaktadır. Daha önce yukarıda söz ettiğimiz gibi Binbir Gece Masalları’nda, masal motifleri sürekli olarak yinelenmektedir.
Yine bu masalda geçen ‘İfritin canı, kuşun içinde’ motifi, Anadolu Türk masallarında geçen bir özelliktir ve Anadolu Türk masallarında ifritin yerini ‘dev’ almıştır. Ancak kuş öldürülürse dev (ifrit) ölecektir.
Binbir Gece Masalları’nda geçen bir başka özellik de masallarda geçen kahramanlar; masallar, geceler değişse de kahraman adlarında pek fazla bir değişiklik görülmemesidir.
Bunun sonucu olarak da sanki masalların hiç değişmediği ve gecelerin çok uzun olduğu izlenimi vermektedir. Okuyucuya sonsuza kadar sürecek bir masal anlatma sürecinin geçeceği kanaatimizde bilinçli olarak verilmek istenilmektedir.
Bir başka masal; ‘Kuyumcu Hasan Basri’nin masalıdır. Daha önce aynı eseerde iki kez okuduğumuz bir masal ile ortak motif özellikleri taşımaktadır. Bu masallar, ‘Cihanşah’ ve ‘Seyfülmülük’ masalıdır. Yine kahramanımız, peri kızına âşık olur, ava gider, yolunu kaybeder, yardım eden kişi, onu bir hayvan derisinin içine koyar, oradan kurtulan kahraman bir ülkeye ulaşır, orada her yıl gelen peri padişahının kızlarının en küçüğüne âşık olur. Kız kuş kılığında iken kızı yakalar, ülkesine gelir, ancak masalın sonunda peri kızı bir ateş, ya da şahin tarafından öldürülür.
Bu masalın, Anadolu Türk masallarından ‘Melikşah’ masalı ile ortak motifleri vardır. ilerleyen bölümlerde vereceğimiz masal metinleri karşılaştırmasında ‘Cihanşah’, ‘Seyfülmülük’ ve ‘Kuyumcu Hasan Basri’ masalını, Anadolu Türk masallarından ‘Melikşah’ masalı ile örnek metinler olarak verilmesi uygun bulunmuştur.
Binbir Gece Masalları’nda geçen bir başka özellik de, vezirlerle ilgili olarak anlatılan masallardır. Bu durum Hint masal geleneğini yansıtmaktadır. Vezirler sırasıyla padişaha öğüt içeren masal anlatır, sonrasında cariye vezirlere karşılık masal
anlatır. Bu özellikleri, Türkçeye de çevrilen ‘Kırk Vezirler’ ve ‘On Vezirler’ yazmalarında görmemiz muhtemeldir.
‘Hükümdar Celiad ile Oğlu Vardhan’ın Masalı’ ile 890-935. geceler arasında yeniden ‘hayvan masalları’ anlatılmaya başlanmıştır. Kanaatimizce Şehrazat ikinci çocuğunu dünyaya getirmiştir.
‘Ebukıyr ile Ebusıyr’ masalı dikkatlice incelendiği zaman daha önce anlatılan ‘Ali Baba ve Kırk Haramiler’ masalında olduğu gibi iyi ve kötü kahramanların yaptıkları anlatılmaktadır. Tabii ki masallarda da hep iyiler kazanır.
Ancak Binbir Gece Masalları’nda çok farklı bir yeri olan en önemli masallardan biri olan‘Abdullah Berri ile Abdullah Bahri’ masalında ilk defa denizin dibindeki ülkeden söz edilmekte, mitolojik özelliklere yer vermektedir.
Bir başka masal da ‘İbrahim ile Cemile’ masalıdır. Bu masal, daha önce anlatılan masal motifleriyle benzerlik göstermektedir. Bu masalların özellikleri sevda masalı olmaları ve realist masal türüne örnek olmaları açısından önemlidir. Tüccar olan delikanlı, âşık olduğu cariye için her türlü zorluğa katlanır. Ancak masalın sonunda Harun Reşit, sevenleri kavuşturur ve onları evlendirir.
‘Kamerülzaman ile Sevgilisi’ masalındaki şah oğlu av sonrasında bir şekilde gördüğü resimdeki kıza âşık olur. Onu bulmak için de ülkesini terk eder. Sonuçta sevdiği kıza kavuşur.
Yurdatap’ın eserinin son masalı ‘Eskici Maruf’tur. Bu masalda tılsımlar, cinler vardır, ancak Binbir Gece Masalları’nda anlatılan diğer masalların motiflerinden oluşturulmuş toplama bir masal gibidir. Gecelerin sonuna gelindiğinin haberini verircesine olaylar daha yalın ve basit anlatılmıştır. Masalın zamanı da bilinmeyen bir zaman değil, günümüze daha yakın bir zamanı ifade etmektedir.
Bu masalın bitiminden sonra Şehrazat, Şehriyar’a dönerek 1001 gece boyunca anlattığı masal ve ibret verici hikâyelerin bittiğini söyler. Daha sonra biri yürüyen, biri emekleyen biri de kucakta üç erkek çocuğunu Şehriyar’a gösterek çocuklarının öksüz büyümemelerini ister. Şehriyar da Şehrazat’ı çok önceden affettiğini söyleyerek, en dışta bulunan ‘Çerçeve’ masalı bitirir.
Dikkat çekici başka bir durum da genelde masalların sonunun hangi zaman olursa olsun Harun Reşit’e bağlanmasıdır. Yurdatap’ta bu durum çok fazla
görülmese de Onaran ve Karadağ’da bu durum çok daha yaygın bir şekilde görülmektedir.
Aşağıda Türkçeye çevrilen diğer Binbir Gece Masalları kitapları da Yurdatap’ın eseri gibi incelemeye tabii tutulacaktır. Ancak şu konuyu da belirtmemiz yerinde olacaktır.
Yurdatap, Binbir Gece Masalları’nı Türk halkının okuma zevkine uygun olarak uyarlamış, masal motiflerine, masal coğrafyasına ve masal kahramanlarına daha bilinen adlar vermiştir.
Bunun sonucu olarak da Binbir Gece Masalları’nın, Onaran çevirisinde yer alan ‘müstehçenlik’ ya da ‘cinsel içeriklilik’ Yurdatap’ın çevirisinde yok denecek kadar azdır.
SELAMİ MÜNİR YURDATAP’IN KİTABINDAKİ MASAL ADLARI Masal Nu Masal Sayısı MASAL ADLARI
1 1 Şehriyar ile Kardeşi Şahzaman M. 2 1a Sandıktaki Kız M.
3 1b Şehriyar ile Şehrazat’ın M. 4 2 Eşek, Öküz ve Çitfçi M. 5 3 Tüccar ile Cin M. 6 3a Birinci İhtiyar M. 7 3b İkinci İhtiyar M. 8 3c Üçüncü İhtiyar M. 9 4 Balıkçı ile İfrit M.
10 4a Hükümdar Yunnan ile Hekim Ruyan M. 11 5 Melik Sindbad M.
12 5a Vezirle Şehzade M. 13 5a1 Kadının İhaneti M.
14 6 Hamalla Üç Kız Kardeş M. 15 6a Birinci Kösenin M. 16 6b İkinci Kösenin M. 17 6c Üçüncü Kösenin M. 18 6ç Birinci Kızın M. 19 6d İkinci Kızın M. 20 7 Üç Elma M.
21 8 Vezir Nureddin ile Kardeşi Şemseddin M. 22 9 Küçük Kambur M.
23 9a Simsarın M. 24 9b Katibin M. 25 9c Yahudinin M. 26 9ç Terzinin M.
27 9d Berberin M.
28 9d1 Berberin Birinci Kardeşinin M. 29 9d2 Berberin İkinci Kardeşinin M. 30 9d3 Berberin Üçüncü Kardeşin M. 31 9d4 Berberin Dördüncü Kardeşinin M. 32 9d5 Berberin Beşinci Kardeşinin M. 33 9d6 Berberin Altıncı Kardeşinin M. 34 10 Enisülcelis ile İki Vezir M. 35 11 Ganim ile Kardeşi Fitne M. 36 11a Birinci Harem Ağasının M. 37 11b İkinci Harem Ağasının M. 38 11c Üçüncü Harem Ağasının M. 39 12 Ömer Numan ile Oğulları M. 40 12a Ömer'in Adaleti M.
41 12b Tacülmülük ile Dünya Hatun M. 42 12c Aziz ile Azize M.
43 12ç At Hırsızının M. 44 12d Afyonkeşin M. 45 12e Haydudun M. 46 13 Hayvan M. 47 13a Ördeğin M 48 13b Vefalı Güvercinler M. 49 13c İyi Kalpli Çoban M.
50 13ç Su Kuşu ile Kaplumbağa M. 51 13d Tilki ile Kurt M.
52 13d1 Şahinle Bıldırcın M. 53 13d2 Yılanın Mükafatı M. 54 13e Fare ile Gelincik M. 55 13f Karga ile Kedi M. 56 13g Tilki ile Karga M. 57 13g1 Pire ile Fare M.
58 13g2 Serçe ile Kartal M. 59 13ğ Kirpi ile Güvercinler M. 60 13ğ1 Dolandırıcılarla Tüccar M.
61 13h Kolayca Zengin Olmaya Çalışan Adam M. 62 13ı Tavus Hükümdarının Başkatibi M.
63 14 Ali Bekâr ile Şemsünnehar M. 64 15 Şehzade Kamerüzzaman M. 65 15a Nâima ile Nimet M.
66 16 Benli Alaaeddin M. 67 17 Cömert Masalları M. 68 18 Zaide Oğlu Maan M.
69 19 Hükümdarla Köylü Çocuk M. 70 19a Serçe ile Şahin M.
71 20 Musullu İshak ve Halife Memun'un Evlenmesi M. 72 21 Esrarkeşle Zengin Kadın M.
73 22 Harun Reşit ile Mehmet Ali Cevheri M. 74 23 Harun Reşit ile Acem Ali M.
75 24 Basra Valisi ile Genç Hırsız M. 76 25 Harun Reşit ile Tembel Mehmet M. 77 26 Ali Şar ile Zümrüt M.
78 27 Ali Baba ve Kırk Haramiler M. 79 28 Büdur ile Cübeyr M.
80 29 Uçan At M.
81 30 Ünsülvücut ile Gül Demeti M. 82 31 Adil Hükümdarla Köylü Kızı M. 83 32 Men Dakka Dukka M.
84 33 Üç Valinin M. 85 33a Birinci (Kahire) Valisi M. 86 33b İkinci (Bulak) Valisi M. 87 33c Üçüncü (Mısır) Valisi M. 88 34 İyiliğin Cezası M.
89 35 Kısmetini Arayan Adam M.
90 36 Hz. Ömer'in Adaleti ve Üç Çocuğun M. 91 37 Sahte Koca M.
92 38 Alaaddin ve Sihirli Lambası M. 93 39 İftiraya Uğrayan Kadın M. 94 40 Mekke Ulularının M.
95 41 Hasip Kerameddin ile Şahmeran M. 96 41a Şahmeran'ın Macerası M.
97 41b Belkiya ile Affan'ın Başından Geçenler M. 98 41c Cihanşah'ın Maceraları M.
99 42 Sindbad'ın Maceraları M.
100 42a Denizci Sindbad (Birinci Gezisi) M. 101 42b Sindbad'ın İkinci Gezisi M.
102 42c Sindbad'ın Üçüncü Gezisi M. 103 42ç Sindbad'ın Dördüncü Gezisi M. 104 42d Sindbad'ın Beşinci Gezisi M. 105 42e Sindbad'ın Altıncı Gezisi M. 106 42f Sindbad'ınyedinci Gezisi M.
107 43 Hz. Süleyman'ın Demir Kaplara Hapsettiği İfritlerin Masalı 108 43a Cinin Masalı M.
109 44 Kadınların Fendi M. 110 44a Birinci Vezirin M. 111 44b Gözdenin M. 112 44c İkinci Vezirin M.
113 44ç Gözdenin İkinci M. (Kötü Vezir) 114 44d Üçüncü Vezirin M.
115 44e Gözdenin Üçüncü M. (Hain Vezir) 116 44f Dördüncü Vezirin M.
117 44g Gözdenin Dördüncü M. (Kuyumcu ile Kızı) 118 44ğ Beşinci Vezirin M.
120 44ı Altıncı Vezirin M.
121 44i Gözdenin Altıncı M. (Kaybolan Gerdanlık) 122 44j Gözdenin Yedinci M. (Silahşör Prenses)
123 44k Yedinci Vezirin M. ( Tacirin Oğlu ve İhtiyar Kadın) 124 44k 1 Zehirli Sülün M.
125 44k2 Kör İhtiyarla Üç ve Beş Yaşındaki Çocukların M. 126 44k3 Üç Yaşındaki Çocuğun M.
127 44k4 Beş Yaşındaki Çocuğun M. 128 45 Cevder ile Kardeşleri M.
129 45a Cevder ve Şemendel Definesi M.
130 46 Açıkgöz Ahmet Eldenef ve Hasan Şuman'ın Fındıkçı Delile ile Maceraları M.
131 47 Mısırlı Cıva Ali'nin Maceraları M.
132 48 Şehzade Bedribasim ile Prenses Semendil'in M. 133 49 Bediatülcemal ile Seyfülmülük M.
134 49a Seyfülmülük M. 135 50 Kuyumcu Hasan Basri M.
136 51 Tacir Mesrur ile Sevgilisi Zeynülmevasif M. 137 52 Ali Nureddin ile Meryem Zinnariye M. 138 53 Bağdatlı Gençle Cariyenin M.
139 54 Hükümdar Celiad ile Oğlu Vardhan M. 140 54a Kedi ile Farenin M.
141 54b Çileşesin M. 142 54c Göl M. 143 54ç Karga ile Yılan M. 144 54d Yabani Eşekle Tilki M. 145 54e Seyyah Şehzade M. 146 54f Başsız Kalan Kargalar M. 147 54g Yılan Oynatan Fakir M. 148 54ğ Rüzgârla Örümcek M.
150 54h1 Çocuk ve Hırsızlar M.
151 54h2 Kadın Sözüne Uyan Adamın M. 152 54h3 Tilki ile Kurt M.
153 54h4 Kuş ile Kaplumbağa M. 154 55 Ebusıyr ile Ebukıyr’ın M.
155 56 Abdullah Reşid ile Ummanlı Bahrinin M. 156 57 Harun Reşit ile Ummanlı Gencin M. 157 58 İbrahim ile Cemile M.
158 59 Horasanlı Ebülhasan ile Şeceretüldür M. 159 60 Kamerüzzaman ile Sevgilisi M.
160 61 Eskici Maruf M.
4.3. KARADAĞ’IN BİNBİR GECE MASALLARI ADLI ÇEVİRİSİ