Bu başlığı burada incelemeyi konu açısından uygun bulduk. Çünkü belirli bir kitap olmamasına karşın, derlenmiş masallar ve bu masalların konumuzla olan ilişkisi bulunmaktadır.
Arapların dokuzuncu yüzyılda Avrupa’ya İspanya kıyılarından girmeleriyle birlikte kendi kültürlerinden hikâye ve masalları da beraberlerinde getirdikleri tahmin edilmektedir.
Sicilya’nın feth edilmesiyle birlikte burada anlatılan masalların yüzyıllar sonra bile Sicilyalılar tarafından anlatıldığı görülmektedir. Burada derlenen masallar incelendiğinde asıl konumuz olan Binbir Gece Masalları’nda geçen birçok masalın Sicilya’da hâlâ anlatılageldiği aşağıdaki bilgilerde açıkça görülecektir.
“Süleyman’ın Hikâyesi” adı ile anlatılan bir Sicilya masalının, Binbir Gece Masalları’nda, adı ‘Decliad’ olan ve yedi vezirin şehzadenin hayatını kurtarması konusu işlenmiştir. Sonucu dışında diğer kısımları birbiriyle örtüşmektedir.
Bir başka masal ise bizde Peyami Safa’nın kaleme aldığı, ‘Havaya Uçan At’, Binbir Gece Masalları’nda ‘Sihirli At’ ya da ‘Uçan At’ adıyla bilinen masaldır. Bu masal Sicilya’da “La storia del tignoso’da (İnatçı Adamın Hikâyesi) adıyla geçmektedir (Gabrielli 1967: 1. Cilt, 262; Lo Nigro 1956: 38-40; AT 314)” Corrao 2004: 239).
Belki de İtalyan halk edebiyatı ile Türk halk edebiyatının ortak değerleri ve yeni bir karşılaştırılmalı edebiyat çalışması için gerekli adım olabilecek niteliktedir. Sicilya’da anlatılan, “La moglie perduta” (Kayıp Eş) masalı ile (Lo Nigro 1956: 52- 54; Gabrielli 1967: 4. Cilt, 131; AT 936 + AT 400) (Corrao 2004: 237-245). Binbir Gece Masallarında geçen “Basra’lı Hasan’ı” ya da Gümüşhane-Bayburt
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
4. BİNBİR GECE MASALLARI ÇEVİRİLERİ ÜZERİNE
Türkçeye çevrilen Binbir Gece Masalları kitapları incelendiği zaman, adına uygun olarak 1001 gece sürmesine dikkat edilmiştir. 1001 gecenin tamamlanabilmesi için de her çeviride farklı masallar bulunmaktadır. Ancak Batılı bilim adamlarının eserlerini incelediğimizde kitabın adı Binbir Gece Masalları olsa bile içinde, bu külliyatın belirli ve en sevilen masallarının alındığı görülecektir. Daha önce listesini verdiğimiz Burton çevirisini buna örnek olarak gösterebiliriz.
Ayrıca Jorge Luis Borges’in hazırladığı ve Türkçeye de çevirisi yapılan; Binbir Gece Masalları (Burton ve Galland çevirileri), Dost Kitabevi yayınları arasında yer almıştır. Bu çevirilerin içinde de aşağıda listesi verilen masallar yer almaktadır.
Aşağıda yer alan masallar Galland’dan alınan masallardır. • Kör Dilenci Abdullah’ın Masalı
• Alaaddin’in Sihirli Lambası Masalı
Birinci masal, Türkçe çevirilerde yer almazken, ‘Alaaddin’in Sihirli Lambası’ da bu kadar uzun ve ayrıntılı olarak verilmemiştir. Ayrıca bu eserde gecelerden söz edilmemekte sadece masallar anlatılmaktadır.
Aşağıda yer alan masallar Burton çevirisinden alınmıştır. • Yahudi Doktorun Anlattığı Masal
• Yılanlar Kraliçesi Masalı • Belkiya’nın Masalı • Canşah’ın Masalı
Birinci masal, Binbir Gece Masalları’nın çevirilerinde yer alan ‘Berberin Anlattığı’ masalın alt masalı olan ‘Sağ Eli Olmayan Delikanlı’dır. Yine bu eserde de Türkçe Binbir Gece Masalları çevirilerinden farklı olarak masalın gecesi verilmezken, ayrıntılı olarak masal metni verilmiştir. Kanaatimizde Binbir Gece Masalları; hangi milletten olursa olsun, çevrildiği dilin, kültürlerini ve geleneklerini içine alarak büyümekte ve beslenmektedir.
Bunların dışında ülkemizde yapılan çevirilerden birkaçının da özelliklerini belirteceğiz.
Halit Fahri Ozansoy’un, çocuklar için Seçme Binbir Gece Masalları adlı eseri Doğan Kardeş Yayınları tarafından 1962 yılında İstanbul’da yayımlanmıştır; eserin içinde 17 masal bulunmaktadır.
Bunun dışında televizyonda yayımlanan bir diziden sonra yayımlanan adları Binbir Gece Masalları olan birkaç kitap daha vardır. Bunlarda yer alan masallar ise daha çok eseri hazırlayanın belirlediği masalları içermektedir.
Nergiz Yayınları’ndan 2007 yılında yayımlanan Ahmed Said tarafından çevrildiği belirtilen kitabın adı Binbir Gece Masalları’dır. Gece adları verilmeden masal adları verilen eserde 80 masal metni bulunmaktadır.
Diğer bir çeviri ise Mehmet Türkçetin tarafında 2007 yılında Sahara Kitabevi’nin yayımlamış olduğu Şehrazat Kitapları’ndan Binbir Gece Masalları adını taşımakta olup içinde 35 masal metni bulunmaktadır.
Yurdatap, Onaran ve Karadağ’ın hazırladıkları Türkçeye çevrilen Binbir Gece
Masalları adı altındaki kitapların çoğunluğu, 1001 geceyi tamamlamak için yazılmış
gibidir.
Eserleri okumaya başladığımız zaman masal adlarında çerçeve masallarda yer alan en dıştaki masalın adı verildiği için iç içe geçen diğer masalların adlarına ayrıca yer verilmemektedir. Geceler ön plana çıkarılmakta, bazı zamanlarda da (*****) gibi simgelerle gecelerin değişeceği eserin başında belirtilmektedir.
Binbir Gece Masalları hakkında anlatılan bir efsane; eseri baştan sona kadar
okuyan kişinin öleceği ile ilgilidir. Bu efsanenin söylenmesinin sebebi çok uzun olduğu ve dinleyen kişinin belirli bir süre sonra alacağı keyiften dolayı okumaktan vazgeçeceğine olan inançtan kaynaklanmış olmalıdır.
Araştırmamıza temel olması açısından Yurdatap, Karadağ, Onaran ve Akkoyunlu’nun eserlerini dört kez okuduk ve bu çeviriler arasında çeşitli farklılıkların olduğunu tespit etmiş bulunuyoruz.
Konumuzun daha iyi anlaşılmasını sağlamak amacıyla Türkçeye çevrilen Binbir Gece Masalları kitaplarındaki masalların adları ilerleyen sayfalarda liste hâlinde ayrı ayrı verilecektir.
Bu masal adlarının bir kısmı eserin çevirmeni tarafından, alt masallar diyebileceğimiz çerçevenin içinde yer alan masal adları ise tarafımızdan kahramanın adına göre verilmiştir.
Listelerde ilk sütunda yer alan numaralar masal sayısını göstermektedir. İkinci sütunda yer alan sayılar tarafımızdan belirlenen çerçeve masalların ve alt masalların numarasını göstermektedir. Üçüncü sütunda da masalların adları yer almaktadır.
4.1. BİNBİR GECE MASALLARININ TÜRKÇE ÇEVİRİLERİ