Yokluk

Hukuki işlemin varlığından bahsedebilmek için işlemin kurucu unsurlarının gerçekleşmiş olması gerekmektedir, kurucu unsurun eksikliği halinde hukuki işlem varlık kazanamaz aksine hukuki işlemin yokluğu söz konusu olur9_{. Yokluk hukuki} işlemlerin hükümsüzlüğü konusunda en ağır yaptırım gücüne sahiptir ve burada hukuki işlemin hüküm ve sonuç doğurması söz konusu olmamaktadır10_.

TMK’ ya göre evlatlık ilişkisi evlat edinme kararıyla birlikte kurulmuş olur. Evlat edinme işleminin gerçekleşmesi için gerekli olan kurucu mahiyetteki unsurların yerine getirilmemiş olması halinde evlatlık ilişkisi yokluk yaptırımına tabi olur. 5Yargıtay 2.HD. E:2003/497, K:2003/1741 ve 05.05.2003 tarihli kararı “…Türk Medeni Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Sekli Hakkındaki 4722 sayılı Kanunun 4. maddesine göre eski hukuk yürürlükte iken gerçekleşmiş olup da Türk Medeni Kanununun yürürlüğe girdiği sırada henüz herhangi bir hak doğurmamış olaylara, bu kanun hükümleri uygulanır. Buna göre, evlat edinmenin, 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun yürürlüğe girmiş olmasıyla, evlatlık ilişkisinin haklı nedenlerin varlığı halinde kaldırılmasını dava edebilme olanağı kalmamıştır.” (https://www.sinerjimevzuat.com.tr. Erişim Tarihi: 12.05.2019).

6 _{BALKAR, 261.} 7 _{BALKAR, 261.} 8 _{GÜVEN, 545.}

9 _{AKINTÜRK, 1998, 334, BELEN, 98, DURAL / SARI, 164,} OĞUZMAN, M. Kemal / BARLAS,

Nami, Medeni Hukuk, İstanbul, 2016, s.220.

10 _{BELEN, 104.}

123

Yukarıda açıkladığımız üzere EMK döneminde evlat edinme ilişkisinin iki kurucu unsuru vardı bunlar mahkeme kararı ve noterde düzenlenen evlat edinme sözleşmesiydi. Bu kurucu unsurlardan herhangi birinin eksikliği evlat edinme ilişkisinin yok hükmünde olması sonucunu doğururken kurucu unsur olmayan nüfusa tescilin eksikliğinin eksikliği ise evlat edinme ilişkisinin sonucunu etkilememekteydi.

TMK’ da ise evlat edinme ilişkisi mahkeme kararıyla kurulacağı açıkça belirtildiğinde evlatlık ilişkisinin kurucu unsuru mahkeme kararıdır. Bu sebeple Yargıtay bir kararında11bu duruma değinerek TMK’ nın yürürlüğe girmesinden sonra noter huzurunda düzenlenen evlat edinme sözleşmesi ile kurulan evlatlık ilişkisinin yokluğunun tespitine karar verilmesi gerektiğini belirtmiştir.

Evlat edinme ilişkisinin kurucu unsuru olan mahkeme kararı ya da evlat edinme ilişkisinin taraflarının bu ilişkinin kurulmasına yönelik irade beyanları yoksa evlat edinme ilişkisinde yokluk söz konusudur ve iptal davasının açılmasına gerek yoktur12. Yani evlat edinmenin yokluğu hallerinde evlat edinenle evlatlık arasında soybağı ilişkisi kurulamayacağı için evlatlık ilişkisi kaldırılması kararına da gerek yoktur13.

Burada evlat edinme işlemini kuran mahkeme kararı aile mahkemesine olan yerde asliye hukuk mahkemesince ya da sulh hukuk mahkemesince verilmesi halinde bu karar yok hükmünde sayılmamalıdır14_.

Ancak görev bakımından yetkisiz bir mahkemece verilen evlat edinme kararının ya da mahkeme dışında başkaca bir kurum tarafından evlat edinme ilişkisinin kurulması halinde ise bu ilişki yoklukla sakat olacaktır. Böyle bir durum gerçekleşmiş ve bir şekilde nüfus kütüğüne tescil edilmişse nüfus kaydının düzeltilmesi herhangi bir süreye tabi olunmaksızın nüfus sicilinin düzeltilmesi davasıyla gerçekleşecektir15_. 11 Yargıtay 2.HD. E: 2005/2051, K:2005/4999 ve 29.03.2005 tarihli kararı “ … 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununun evlat edinmeye ilişkin hükümleri, özellikle evlat edinmenin mahkemece verilecek bir kararla gerçekleşeceğine dair 315. maddesinde yer alan hüküm karsısında hukuki sonuç doğurmaz. Noter sözleşmesi yok hükmündedir. Ortada, hukuken geçerli biçimde oluşmuş bir evlat edinme ilişkisi bulunmamaktadır. Davalın bu sebeple kabulü ile evlatlık ilişkisinin yokluğunun tespitine karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm tesisi doğru görülmemiştir.” (https://www.sinerjimevzuat.com.tr. Erişim Tarihi: 29.05.2019).

12 _{DURAL /} ÖĞÜZ / GÜMÜŞ, 505, AYDOĞDU, 705, OTLU, 113. 13AYDOĞDU, 703.

14AYDOĞDU, 713.

15_{AKINTÜRK, 1998, 335, DURAL /} ÖĞÜZ / GÜMÜŞ, 505. 124

Bunun dışında evlat edinmeye ilişkin mahkeme kararının olmaması durumunda da yokluk gündeme gelecektir. Burada yetkili ve görevli olan mahkeme dışında herhangi bir idare kararı veya noterlerce düzenlenen belgeye dayalı olarak kurulan evlat edinme ilişkisinde de yokluk söz konusu olacaktır16_.

Burada özellikle evlat edinme ilişkisinin doğrudan tarafı olan evlat edinen ve evlatlığın iradeleri olmaksızın gerçekleşen evlat edinme ilişkisinin yoklukla sakat olması hususu önemlidir. Hukuki ilişkinin hiç doğmaması yaptırımına tabi olan yokluk halinde dahi bir şekilde tarafların iradesi dışında evlat edinme ilişkisi gerçekleşmişse bu durumda TMK md. 317 kapsamında değerlendirme yapılabilecektir. Buna göre TMK sisteminde belli durumlarda rızası gerekli olan evlatlığın veya vesayet bakamlarının rızasının alınmaması ya da evlat edinenin rızasının olmadığı durumlarda bir şekilde gerçekleşen evlat edinme ilişkisinin yokluğu gündeme gelecektir17_.

Yokluk halinde hukuki işlemin varlığından söz edilemeyeceği için bu hukuki işleme dayanarak hak sahibi olunması da mümkün değildir18_. Bir işlem yoklukla sakatsa o işlem hiç yapılmamış sayılır. Bu sebeple taraflar söz konusu işlem yapılmadan önceki hukuki durumlarını hiç kaybetmeden korumaya devam eder. Tarafların iyi niyetli olmaları ya da kanunu bilmemelerinin bu durum açısından hiçbir önemi olmadığı gibi etkisi de yoktur19_.

Yoklukla sakat olan işlem hiçbir hüküm doğurmayacağı için buna ilişkin olarak dava açılmasına da gerek yoktur ve hâkim tarafından re’sen nazara alınacaktır. Böylece dosya kapsamında evlat edinme işleminin yokluğu anlaşılırsa hâkim bu durumu kendiliğinden dikkate alacaktır20. Ancak işlemin yokluğu konusunda çekişme varsa aile mahkemesinde tespit davası açılabilir21. Evlat edinme işleminin yokluğu durumu herkes tarafından her zaman ileri sürülebilir ve her türlü delille ispatı mümkündür.

Hukuken geçerli olmayan belgeye dayalı olarak maddi hata sonucu oluşturulan evlatlık kaydı için nüfus kaydının silinmesi işlemi uygulanır, mahkeme kararında 16 _{GENÇCAN, 2011, 1449.} 17 _{BELEN, 105-106.} 18KİZİR, 2004, 102, DURAL / ÖĞÜZ / GÜMÜŞ, 164. 19 _{GENÇCAN, 2011, 1450.} 20 _{DURAL / SARI, 164.} 21 _{GENÇCAN, 2011, 1450.} 125

evlatlık ilişkisinin dayanağı olarak görünen bir belgenin sahteliği anlaşılırsa bu durumda da nüfus kaydının silinmesi işlemi uygulanır22.

Nitekim Yargıtay bir kararında23 sehven kesinleştirilen mahkeme kararına dayalı olarak kurulan evlatlık ilişkisinin idareye başvurularak kaldırılmasının talep edileceğini kabul etmiştir.

Evlat edinme ilişkisine ilişkin belgenin nüfusta yanlış incelenmesi ya da yanlış nitelenmesi veyahut yanlış belge veya yanlış bildirim yapılmışsa bu durumda nüfus kaydının düzeltilmesi söz konusu olacaktır24_.

Yoklukla sakat olan evlat edinme ilişkisi nüfus kaydına tescil edilmişse bunun düzeltilmesine ilişkin davayı; evlat edinen ve mirasçıları, evlatlık ve mirasçıları, Cumhuriyet savcısı ve hukuki yararı bulunan herkes açabilir25_.

Yoklukla sakat olan işlemin kurucu unsurlarında eksiklik olduğundan buna ilişkin dava da herhangi bir süre kısıtlaması söz konusu değildir.