TMK’nın “Evlenme Engelleri” kısmında ve “Hısımlık” başlıklı 129/3. maddesinde düzenlendiği üzere “Evlât edinen ile evlâtlığın veya bunlardan biri ile
diğerinin altsoyu ve eşi arasında.” evlenme yasağı bulunmaktadır. Bu yasağa
uyulmaması durumunda yapılan evlilik TMK md. 145 hükmü uyarınca mutlak butlanla ile geçersiz olacaktır.
Eşlerin evlenme sırasında kanunda öngörülen derecede evlatlık ilişkisi içinde bulunması halinde yapılan evlenme mutlak butlanla sakat olduğundan evlatlık ilişkisinin varlığı TMK kapsamında kesin evlenme engelidir57.
EMK md. 92/1 hükmü “Evlatlık ile evlatlık edinen ve bunlardan biriyle
diğerinin koca veya karısı arasında.” ile evlatlık ilişkisinin varlığını evlenme engeli
olarak düzenlenmiştir. TMK md. 129/4 hükmüne göre ise evlat edinen ile evlatlığın eşi arasında evlenme yasağı olduğu gibi evlatlık ile evlat edinenin eşi arasında da evlenme yasağı vardır. Aynı durum evlat edinenle evlatlığın altsoyu ve evlatlık ile evlat edinenin altsoyu içinde geçerlidir.
54AYDOS, 134, ŞAHİN, 86. 55 AKINTÜRK, 1998, 332, GENÇCAN, 2011,1447. 56 DURAL / ÖĞÜZ / GÜMÜŞ, 503, OTLU, 105. 57 GENÇCAN, 2011, 1423. 105
Burada dikkat edilirse TMK’ dan farklı olarak EMK’ da evlenme yasağına ilişkin olarak evlat edinme ilişkisinin taraflarının altsoyu evlenme yasağı kapsamında olmadığı görülecektir. TMK ve EMK düzenlemesinde evlenme yasağına ilişkin ilk önemli fark buradadır. Yani evlenme yasağı sadece evlat edinen ve evlat edinenin eşi ile evlatlık ve evlatlığın eşi arasında söz konusuydu. Ancak TMK’ da evlat edinen ve evlat edinenin eşi ile evlatlık ve evlatlığın eşi arasında evlenme yasağı olduğu gibi aynı durum evlat edinenle evlatlığın altsoyu ve evlatlık ile evlat edinenin altsoyu içinde geçerlidir.
EMK ile TMK arasındaki bu hususa ilişkin diğer önemli fark ise her ne sebeple olursa olsun yasağa rağmen evlenmenin gerçekleşmiş olması halinde ortaya çıkıyor. EMK md. 121 hükmü “Evlatlık edinme sebebiyle evlenmeleri kanunen memnu olan
kimselerin, evlenmesi fesholunamaz. Evlenme ile, evlatlık hükmü kalmaz.” şeklindedir.
Buna göre evlatlık ile evlat edinen arasında evlenme engeline rağmen evlilik gerçekleşmişse bu durumda evliliğin feshi değil evlatlık ilişkisinin ortadan kalkması söz konusuydu58. Hâlbuki TMK’ da böyle bir evlilik mutlak butlanla sakat olduğundan geçerli olması mümkün değildir.
Burada yasağa rağmen evlenmenin meydana gelmesinde bir başka sorunda, evliliğin butlanına karar verilmeden önce taraflardan biri ölmesi halinde ortaya çıkacaktır. TMK md. 156 hükmüne göre evlatlık ile evlat edinenin yaptığı evlilik mutlak butlanla sakat olsa bile evliliğin butlanına karar verilinceye kadar geçerli bir evlilik olarak kabul edilmektedir. Buna göre evliliğin butlanına karar verilmeden taraflardan biri ölürse evlatlık evlat edinenin eşi olarak mı yoksa evlatlığı olarak mı miras hükümleri uygulanacak buda belli değildir.
Burada ortaya çıkan sorunların çözümü ile ilgili kanun koyucu bir düzenleme yapmamıştır. Şöyle ki bir şekilde evlatlık ile evlat edinen evlenmişse bu evlilik kesin olarak hükümsüzdür ancak tarafların arasındaki evlatlık ilişkisi devam edecektir, bu durumda evlatlık ilişkisinin kanunun öngördüğü şekilde devam etmesi pek mümkün gözükmemektedir59.
58ŞIPKA, 318. 59ŞIPKA, 318.
106
Her nasılsa gerçekleşen evliliğin mutlak butlanla sakat olduğu gerçeğinden yola çıkarak evlat edinmenin bu sebeple batıl olması ve evlatlık ilişkisinin geçerli olmadığını iddia eden tarafın butlan davası açması gerekir burada butlanın hüküm ifade etmesi için hâkim tarafından karar altına alınması gereklidir60.
Kanun koyucu evlenme engeli olarak evlat edinen ile evlatlığın kendileri ve altsoylarına ilişkin yasağı düzenlerken tarafların üstsoyu açısından bir evlenme engeli öngörmemiştir. Böylece evlat edinenle evlatlığın üstsoyu arasında bir evlenme engeli yoktur. Nitekim bu durum üvey çocuğun evlat edinilmesinin kabulü ile de uyumludur. Ancak evlatlık ile evlat edinenin üstsoyu arasında yapılacak bir evlilik evlat edinme müessesesi ile evlilik kurumunun amaç ve sonuçları açısından başka bir sıkıntı oluşturabilecektir. Kanun koyucunun buna ilişkin bir düzenleme yapması yerinde olurdu.
Evlenme yasağı taraflardan birinin ölmesi ile ortadan kalkmayacaktır, nitekim ölüm evlatlık ilişkisi sonlandıran bir durum değildir61. Ancak aşağıda anlatacağımız sebeplerden birinin varlığı halinde evlatlık ilişkisi kaldırılırsa ortada geçerli bir evlatlık ilişkisi kalmayacağından bu durumda taraflar arasında bir evlenme engeli de kalmayacaktır62.
Evlat edinenin birden fazla evlatlığı bulunması durumunda bu kimseler arasında da evlenme yasağı söz konusudur, yukarıda açıkladığımız üzere evlatlık ile evlat edinen arasında altsoy-üstsoy ilişkisi kurulacağından bu kimseler arasında bu sebeple evlilik yasağı olacaktır63.
60KİZİR, 2004, 177. 61 OTLU, 101. 62ŞAHİN, 88. 63 KAYA, 69. 107
§ 6. EVLAT EDİNMENİN MALİ SONUÇLARI
Evlat edinme ilişkisinin kurulması tarafların şahsi durumları dışında da sonuçlar meydana getirmektedir. Evlatlığın evlat edinene mirasçı olmasının yanı sıra tarafların birbirlerine karşı nafaka yükümlülükleri de ortaya çıkan sonuçlardandır.
Evlat edinen ve evlatlık arasında soybağının kurulması sonucunu doğuran evlat edinme müessesesi her ne kadar manevi yönü ağır basan gerekçelerle ortaya çıkmışsa da bu sebeple maddi sonuçlarının da olması gayet normaldir. Bu kapsamda taraflar karşılıklı olarak maddi hak ve yükümlükler altına girebileceklerdir.
I. Evlat Edinmenin Mirasla İlgili Sonuçları
Evlat edinme ilişkisinin mali sonuçları arasında belki de en önemli husus mirasa ilişkin konulardır. Çünkü mirasa ilişkin durumda evlatlık lehine tek taraflı düzenlemelere yer vermiştir.
İsviçre’de 1972 yılında yapılan değişiklikle evlat edinilen küçüğün öz ailesiyle tüm hukuki ilişkisi mirasçılık dâhil kesilmektedir bu durum tam evlat edinme sisteminin bir sonucudur64. Burada evlatlık ile evlat edinen arasındaki hukuki ilişkinin gerçek ana babayla çocuk arasındaki ilişkiye benzemesi hedeflenmiştir65. İsviçre’ deki bu düzenleme çocuğun yararı ve güvenliği ilkesinin sağlanması için kabul edilmiştir buna göre evlatlık evlat edinen kimsenin gerçek çocuğuymuş gibi tüm hukuki sonuçlardan yararlanmaktadır, hatta evlatlık ile evlat edinenin kan ve kayın hısımları arasında genetik çocuğun sahip olduğu hısımlık ilişkisi kurulur66.
Ancak yukarıda açıkladığımız üzere TMK tam evlat edinme sistemini değil sınırlı evlat edinme sistemini kabul etmiştir. Böylece evlatlığın genetik ailesinden tamamen kopmamakta gerçek ailenin velayet hakkı evlat edinene geçerken, evlatlığın gerçek ailesinden olan mirasçılık hakkı devam etmektedir.
EMK’ da evlat edinme ilişkisinin kurulmasıyla birlikte mirasçılıkla ortaya çıkan sonuçlar ile TMK’ da ortaya çıkan sonuçlar açısından esaslı değişiklikler olmamıştır. 64ŞIPKA, 314. 65 ACABEY, 170. 66ŞIPKA, 314. 108