B. Evlatlığın Mirasçılığı
1. Evlatlığın ve Evlatlığın Altsoyunun Mirasçılığı
TMK md. 500/1 hükmüne göre “Evlâtlık ve altsoyu, evlât edinene kan hısımı
gibi mirasçı olurlar.” Buna göre tıpkı evlatlık gibi evlatlığın altsoyu da evlat edinene
mirasçı olacaktır. Aşağıda açıklanacak hususlar evlatlığın altsoyu içinde geçerli hususlardır.
Evlat edinme kararı ile evlatlık ve evlat edinen arasında soybağı ilişkisi kurulacağı için evlatlığın miras hakkı kural olarak evlat edinme kararının kesinleşmesiyle doğar75. Bu sebeple evlatlığın mirasçı olabilmesi için evlat edinen öldüğü sırada evlatlık ilişkisinin kurulmuş olması gerekir. Ancak yukarıda açıklanan sebeplerle gerekli şartlar yerine getirildikten sonra evlat edinenin ölümü evlat edinme ilişkisinin sonlanmasına neden olmayacağı için bu durumda da evlatlığın mirasçılığı söz konusu olacaktır.
Ortak bir kişiden üreyen kişilerin bu kişi ile oluşturduğu kan hısımlığı topluluğuna derece denilir ve evlatlık evlat edinenin birinci derece mirasçısıdır76. Kanun hükmünde açıkça belirtildiği üzere evlatlık evlat edinene kan hısımı gibi mirasçı olur. Bu sebeple evlat edinenin birinci derecede mirasçısı olsa bile evlatlığın
74AYDOĞDU, 654, OTLU, 108, GENÇCAN, 2011, 1442. 75 GENÇCAN, 2011, 1444.
76AYDOĞDU, 654, GENÇCAN, 2011, 1442. 111
mirasçılığı bu durumdan etkilenmez. Evlatlık tıpkı varsa evlat edinenin öz çocukları gibi mirasçı olacaktır.
TMK md. 506’ da sayılan saklı paylı mirasçılar arasında miras bırakanın altsoyu da bulunduğu için evlatlık evlat edinenin saklı paylı mirasçısıdır. Buna göre evlatlığın yasal miras payının yarısı onun saklı payını oluşturur. Bu sebeple saklı payının karşılığını alamayan evlatlık saklı payı aşan tasarruflar için tenkis davası açabilir77.
Bu konuda EMK döneminde tarafların evlat edinme sözleşmesinden önce veya onunla birlikte evlatlığın miras hakkına ilişkin farklı bir anlaşma yapmaları mümkün olabilmekteydi ancak bu anlaşma evlatlığın sadece maddi sonuçlarına ilişkin olup şahsi haklarına ilişkin yapılamazdı78. Ayrıca taraflarca bu anlaşmanın evlatlık sözleşmesi yapıldıktan sonra yapılması mümkün değildir
Gerçekten de EMK md. 257/1 “…Evlat edinme akdinden evvel yapılmış resmi
bir senet ile, nesebi sahih çocukların mirasçılık hakkına ve ana babanın çocukların malları üzerindeki haklarına dair olan mevaddı kanuniyeye muhalif hükümler kabul edilebilir.” hükmüyle bu durum ele alınmıştı. Bununla evlatlığın miras hakkını ve
dolayısıyla saklı payını azaltabileceği, tümüyle ortadan kaldırabileceğini ya da bunu bazı şartlara bağlayabileceğini kabul edilmişti79. Burada tarafların yapacağı sözleşme evlat edinme işleminden önce olabileceği gibi evlat edinmeye ilişkin olarak yapılan sözleşmeyle de yapılabilecektir. Ancak tarafların evlat edinme ilişkisi meydana geldikten sonra aralarında anlaşarak evlatlığın mirasçılığıyla ilgili yapacakları anlaşma geçersiz olacaktır80. Nitekim Yargıtay bu dönemde evlatlık sözleşmesi yapıldıktan sonra evlatlığın mirasçılığı hakkında yapılan bir anlaşmanın geçersiz olacağını kabul etmekteydi81.
77KİZİR, 2004,96, GENÇCAN, 2011, 1443. 78 GÖKTÜRK,143, AKINTÜRK, 1998, 333. 79KİZİR, 2009, 172-173.
80 OTLU, 108.
81Yargıtay 2. HD E:2000/9858, K:2000/12077 sayılı ve 12.10.2000 tarihli kararı “…Medeni Kanun'un 257/2. maddesi gereği evlatlığın mirastan yoksun bırakılacağına ilişkin sözleşmenin evlatlık sözleşmesinden önce yapılması gereğine değinmektedir. Kaynak İsviçre Yasası da evlat edinme sözleşmesinden önce değil, evlat edinmeden önce mirasçılıkla ilgili sözleşme yapılabileceğine değinmektedir.” (https://www.sinerjimevzuat.com.tr. Erişim Tarihi: 15.05.2019).
112
TMK’ nın evlatlığın mirasçılığına ilişkin hükümleri emredici nitelikte olup tarafların anlaşarak aksi bir durum kabul etmeleri mümkün değildir. Bu kapsamda evlat edinme kararı ile evlatlık ile evlat edinen arasında soybağı ilişkisi kurulmadan önce yapılan, evlatlık ve altsoyunun miras payını azaltan veya kaldıran sözleşmeler geçersizdir82.
Buna karşılık TMK md. 528 hükmüne göre evlatlık evlat edinenle karşılıksız veya bir karşılık sağlayarak mirastan feragat sözleşmesi yapabilir feragat eden kimse mirasçılık sıfatını kaybeder. Nitekim TMK md. 528 hükmü burada açıktır “Miras
bırakan, bir mirasçısı ile karşılıksız veya bir karşılık sağlanarak mirastan feragat sözleşmesi yapabilir. Feragat eden, mirasçılık sıfatını kaybeder. Bir karşılık sağlanarak mirastan feragat, sözleşmede aksi öngörülmedikçe feragat edenin altsoyu için de sonuç doğurur.” buna göre feragat sözleşmesi karşılık sağlanarak yapılmışsa
ve sözleşmede aksine hüküm yoksa evlatlığın altsoyu da mirasçılık sıfatını kaybeder. Eğer evlatlık evlat edinene farklı iki sıra kök ile bağlı ise miras payı bu köklerin toplamı kadar olur. Örneğin bir kimse torununu evlat edinirse evlatlık hem birinci dereceden mirasçısı hem de ikinci derece mirasçısı olacaktır. Yani evlatlık murise birden çok hatla bağlı ise, hatlara düşen mirasın toplamına göre mirasta hak sahibi olur. Nitekim bu durum evlatlığın genetik ailesiyle mirasçılık ilişkisinin sona ermemesinin doğal bir sonucudur.
TMK md. 500/1’e göre evlatlık sadece evlat edinene kan hısımı gibi mirasçı olur bu sebeple evlatlık evlat edinenin hısımlarına mirasçı olamaz. Yani evlatlık evlat edinenin halefi sıfatıyla evlat edinenin hısımlarının mirasçısı olamaz. Evlat edinenin ölümünden sonra ona kendi miras bırakanlarından gelen miras evlatlık ve altsoyuna geçmez83. Buna ilişkin Yargıtay kararlarında84da bu durum açıkça belirtilmiştir. Evlat edinenin ölmeden önce hısımlarından geçen mirasın ölümünden sonra evlatlık ve altsoyuna geçmesi ise mümkündür.
82 BALKAR, 258, GENÇCAN, 2011, 1443. 83AYDOĞDU, 658, GENÇCAN, 2011, 1444.
84Yargıtay 2.HD E:2004/3755, K:2004/4800 ve 15.04.2004 tarihli kararı “…Türk Kanunu Medenisinin 447/1. maddesine göre, evlatlık ve füruu kendisini evlat edinen kimseye nesebi sahih füruu gibi mirasçı olurlar. Somut olayda muris Mustafa G. 19.6.1993 tarihinde, evlat edinen İbrahim ise muristen önce 22.11.1971'de ölmüştür. Bu durum nazara alınmadan İbrahim'in evlatlıklarına muris Mustafa'nın mirasından pay verilmesi isabetsizdir.”(https://www.sinerjimevzuat.com.tr. Erişim Tarihi: 10.05.2019).
113
Kanun hükmünden de açıkça belirtildiği üzere evlatlığın altsoyu da evlat edinene mirasçı olabilmektedir, ancak evlatlığın üstsoyunun evlat edinene mirasçı olmasıyla ilgili bir hüküm bulunmamaktadır. Evlat edinme işlemine dayalı olarak evlatlığın üstsoyu evlat edinene mirasçı olamayacaktır.
Bir kimse evli bir kişi tarafından tek başına evlat edinilmişse veya evlat edinen kimse sonradan evlenirse, evlatlık ve altsoyu sadece evlat edinene mirasçı olacaktır, bu sebeple evlatlık ve altsoyunun evlat edinmemiş olan diğer eşe karşı mirasçılık sıfatları yoktur85.
TMK md. 500/1 hükmüne göre evlatlığın altsoyu da evlat edinene mirasçı olabilmektedir. Evlatlığın, evlat edinenden önce ölmesi durumunda, varsa altsoyu, kök içinde evlatlığın yerine geçerek evlat edinene mirasçı olabilecektir, evlat edinenden önce ölen evlatlığın altsoyu yoksa miras bırakanın diğer hısımları miras hakkını elde ederler86. Burada evlatlık evlat edinenden önce ölmüşse miras hakkı, evlatlık bağının kurulmasından sonra doğan çocuklarına geçtiği gibi, evlatlığın evlat edinilmesinden önce doğmuş çocuklarına da geçer TMK’da buna ilişkin bir kısıtlama yoktur87. Kanun hükmünde de belirtildiği üzere ancak evlatlığın altsoyu evlat edinene mirasçı olabilmektedir, bunun dışında evlatlığın diğer genetik hısımları evlat edinene mirasçı olamayacaklardır.
Evlatlığın sadece evlat edinene mirasçı olabileceği gibi evlatlığın altsoyu da sadece evlat edinene mirasçı olabilecektir. Evlatlığın altsoyu evlat edinen dışındaki kimselere evlat edinme işleminden dolayı mirasçı olamayacaktır.
TMK kapsamında soybağı ilişkisi kanuna uygun olarak kurulmuşsa, çocuğun evlilik içinde olup olmamasının bir önemi yoktur. Buna göre evlatlığın altsoyu kapsamında değerlendirilecek kişilerin evlilik içinde dünyaya gelip gelmediğinin önemi olmadığından evlatlığın soybağı kurulan evlilik dışı altsoyu da evlat edinene mirasçı olabilecektir88. Evlatlığın evlat edinmesi durumunda bu kimsenin ilk evlat edinene mirasçı olup olamayacağı konusunda TMK’da açık bir hüküm yoktur. Ancak burada yukarıda açıkladığımız üzere evlatlığın sadece evlat edinene mirasçı 85KİZİR, 2009, 172.
86AYDOĞDU, 658, TÜRKERİ, 116, İMRE / ERMAN, 35. 87KİZİR, 2009, 174, İMRE / ERMAN, 35.
88TÜRKERİ, 116.
114
olabileceği hususu dikkate alındığında, evlatlığın evlatlığının da yalnızca kendisini evlat edinene mirasçı olabileceği düşünülerek bu kimsenin ilk evlat edinene mirasçı olamayacağını söylemek mümkündür89.