Evlat edinme başvurusunun yapıldığı mahkeme evlat edinme şartlarının gerçekleşip gerçekleşmediğini araştırmalıdır322. Mahkemenin vereceği karar kamu yararı ile ilgili olduğu için, hâkim sadece evlat edinme şartlarının yerine getirilmiş olup olmadığını incelemekle kalmaz, ayrıca her türlü araştırmayı da kendiliğinde yapar323. Araştırılacak konular çoğunlukla küçüğün geleceğini ilgilendiren, onun mutluluğuna veya mutsuzluğuna sebep olabilecek hususlardır324.
TMK md. 316/2 hükmünde açıkça düzenlendiği üzere mahkeme tarafından yapılan araştırmada evlat edinme ilişkisinin taraflarının kişiliği ve sağlığı, karşılıklı ilişkileri, ekonomik durumları, evlat edinenin eğitme yeteneği, evlat edinmeye yönelten sebepler ve aile ilişkileri ile bakım ilişkilerinin açığa kavuşturulmalıdır.
Araştırmanın, kapsamlı ve derinlemesine yapılması, hem evlat edinen kimsenin, hem de evlat edinilenin yararınadır, evlat edinme gibi toplumu da ilgilendiren bir konuda, önceden iyi bir araştırma yapılması ileride doğabilecek mağduriyetlerin önüne geçilmesini sağlayacaktır325. Nitekim Yargıtay bir kararında326
320 OTLU, 82. 321ŞAHİN, 67. 322 DURAL / ÖĞÜZ / GÜMÜŞ, 498. 323 ATALAY, 112. 324 AKINTÜRK, 2002, 373. 325 OTLU, 84.
326Yargıtay 2.HD. E:2003/6352, K:2003/10201 ve 07.07.2003 tarihli kararı, Aktaran; OTLU, 84. 80
tanık dinlenilmesinden vazgeçildiği beyan edilmemesine rağmen, hâkimin kendiliğinden tanıkları dinlememesi bozma sebebi olarak görmüştür.
Evlat edinmek kişinin veya eşlerin tutarlı, dengeli, çocuğa yeterli sevgiyi verebilecek kişilik yapısında olması, sosyal ilişkiler açısından toplumun norm ve değerlerine aykırı düşmeyecek özellikler taşıması, çağdaş düşünce yapısına sahip olması ve yüz kızartıcı bir suçtan dolayı ceza almamış olması gerekir327.
Bireyin toplumsal yaşamı içinde edindiği alışkanlıkların ve davranışların tamamı olarak tanımlayabileceğimiz kişiliğin araştırılması gerekmektedir328. Aile mahkemesince yapılan araştırmada evlat edinen ile evlatlığın kişiliği yönünden sakınca bulunduğu tespit edilirse evlat edinme isteminin reddine karar verilmelidir. Nitekim Yargıtay bir kararında329tarafların kişiliği ile ilgili olarak “…evlat edinilecek
kişinin ( çocuğun ) toplum içinde alacağı konumu olumsuz etkileyecek herhangi bir suçtan ceza alıp almadığı kapsamlı bir şekilde araştırma yapılmadan tarafların bu konuda göstereceği deliller toplanıp değerlendirilmeden …” yapılması gereken
araştırmanın yeterli şekilde yapılmamasını bozma gerekçesi olarak göstermiştir. Tarafların sağlığı hususuna da dikkat edilmesi gerekmektedir, özellikle tehlikeli ve bulaşıcı nitelikteki hastalığı olan kişilerin evlat edinme ilişkisine taraf olması halinde, toplumsal fayda bir yana doğrudan kişiler içinde zararlı sonuçlar meydana gelecektir330. Böylesine bir durumda kişilerin menfaati esasa alınarak evlat edinme talepleri reddedilmelidir.
Tarafların birbirleriyle olan ilişkileri, evlat edinme ilişkisinin kurulmasında dürüstlük ilkesine uygun hareket edilip edilmediği açısından yol gösterici olacaktır. Karşılıklı ilişkilerin iyi olması, aile ortamı içinde tarafların paylaşmayı arzuladıkları yeni hayatlarında, bir arada huzurlu, güvenli ve mutlu olup olamayacakları konusunda kesin delil teşkil eder331. Bu sebeple evlat edinme ilişkisi kurulmadan önce tarafların birbirleriyle olan ilişkilerinin evlat edinme kurumunun ruhuna uygunluğu, mahkeme tarafından küçüğün menfaati esas alınarak değerlendirilecektir.
327 BAYGIN, 599, KAYA, 55. 328 AYDOS, 130.
329 Yargıtay 2.HD. E:2006/14419, K:2007/6310 ve 16.04.2007 tarihli kararı. 330 AYDOS, 130.
331 AYDOS, 130.
81
Evlatlığın, mevcut durumundan daha refah bir yaşama kavuşturulması kurumun amaçlarından biridir, yeterli maddi olanaklara sahip olmayan bir kişinin evlat edinmeye teşebbüs etmesi, küçüğün menfaati karşısında korunmaya layık değildir. Ayrıca, evlatlığın ekonomik durumunun üst düzeyde olması, evlat edinenin manevi mi yoksa maddi amaç mı güttüğü konusunda ciddi şüpheler uyandırır bu sebeple gayet samimi temellere dayalı kurulması gereken evlat edinme ilişkisinde, bu hususa da dikkat edilerek bu ilişkinin ticarileşmemesi sağlanmalıdır332.
Ayrıca mahkeme, evlat edinme ilişkisinin maddi şartlarının tam olduğunu yani yukarıda evlat edinme şartları başlığı altında incelenen hususların yerine getirildiğini araştırmalıdır. Evlat edinenin çocuğun bakım ve eğitimini sağlayabilecek yeterli gelir düzeyine, uygun çevre ve yaşam koşullarına sahip olması; fizik ve ruh sağlığı açısından çocuğa bakabilecek durumda olması ve çocuğun kültürel gelişimini sağlayabilecek özelliklerde olması gerekir333.
Burada tarafları evlat edinmeye yönelten sebepler kapsamlı şekilde araştırılmalıdır, evlatlığın sosyal güvencesinden yararlanılması, özel eğitim giderlerinin karşılanabilmesi ya da sağlık giderlerinin karşılanması gibi amaçların tespiti halinde davanın reddine karar verilmelidir334. Bu amaçlara yönelik evlat edinme isteminin reddedileceği Yargıtay kararlarıyla335 da sabittir. Ayrıca çocuğun evlat edinilmesi çocuğun yararına veya onun aile ortamında büyümesi amacıyla değilde yabancı bir ülke vatandaşlığını kazanması, oturma çalışma izni amacına yönelik olması durumunda da istem reddedilecektir336.
332 AYDOS, 130. 333 BAYGIN, 599.
334 GENÇCAN, 2011, 1393.
335 Yargıtay 2.HD. E:2006/11528, K:2006/13789 ve 12.10.2006 tarihli kararı “…Evlat edinmenin amacı, evlat sevgisini tatmak ve yasamaktır. Oysa davacının dört tane yetişkin çocuğu bulunmaktadır. Davacının amacının evlat sevgisini tatmak olduğundan bahsedilemez. O halde davacı Mehmet Köse'nin torunu Emine Köse'yi sosyal güvencesinden yararlanabilmesi, özel eğitim giderlerinin karşılanabilmesi ve tedavi masraflarının da kuruma yükletilmesi amacıyla evlat edinmek istediği anlaşılmaktadır. Evlat edinmenin amacı gerçekleşmemiştir. Bu yönler gözetilmeden yazılı olduğu şekilde davanın kabulüne karar verilmesi doğru olmamıştır.” (https://www.sinerjimevzuat.com.tr. Erişim Tarihi: 02.05.2019). 336 BAYGIN, 599.
82