YENİ TTK’DA YÖNETİM KURULU ÜYELİĞİ İÇİN ARANAN ŞARTLAR

YTTK’da yönetim kurulu üyelerinin nitelikleri 359. maddede düzen-lenmiştir. Bu maddeye göre yönetim kurulu üyelerinin ve tüzel kişi adına tescil edilecek gerçek kişinin tam ehliyetli olması şarttır. Bu şart dışında anılan maddede başka bir şart öngörülmemiştir. Bununla birlikte mezkur maddenin dördüncü fıkrasında “Üyeliği sona erdiren sebepler seçilmeye de engeldir.” hükmüne yer verilmiştir. Üyeliği sona erdiren sebepler ise YTTK’nın 363/II. maddesinde belirtilmiştir. Bu maddede ise “Yönetim ku-rulu üyelerinden birinin iflasına karar verilir veya ehliyeti kısıtlanır ya da bir üye üyelik için gerekli kanuni şartları yahut esas sözleşmede öngörülen nitelikleri kaybederse bu kişinin üyeliği, herhangi bir işleme gerek olmak-sızın kendiliğinden sona erer.” denilmektedir. Dolayısıyla, bu hüküm kap-samında, hakkında iflas kararı verilenler, ehliyeti kısıtlananlar ya da başka bir kanunda veya esas sözleşmede yer alan nitelikleri taşımayanlar yönetim üyesi olamayacaktır.

Yeri gelmişken belirtelim ki, YTTK’nın yukarıda yer verilen 363. mad-desinin gerekçesinde, bu hükmün ETTK’nın 315. maddesinden alındığı belirtilmiştir. Ancak, ETTK’nın sözkonusu maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “Ağır hapis cezasıyla veya sahtekarlık, emniyeti suiistimal (güveni kötüye kullanma), hırsızlık, dolandırıcılık suçlarından dolayı mahkumiyet halinde dahi hüküm aynıdır.” hükmü YTTK’ya alınmamıştır. Bu halde, sa-yılan suçlardan mahkum olmak artık yönetim kurulu üyeliğine engel oluşturmamaktadır. Bir kimse belirtilen suçlardan veya başka bir suçtan dolayı hüküm giymiş olsa bile anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesi olabilecektir. Ancak, doktrinde bu durum, ciddi bir şekilde eleştirilmekte ve bir eksiklik olarak değerlendirilmektedir.

Bir diğer husus, YTTK’nın kabul edildiği ilk halinde, anılan Kanunun 359. maddesinde yer alan “Temsile yetkili en az bir üyenin yerleşme yerinin Türkiye’de bulunması ve Türk vatandaşı olması şarttır.” ve “Yönetim ku-rulu üyelerinin en az dörtte birinin yüksek öğrenim görmüş olması zorun-ludur. Tek üyeli yönetim kurulunda bu zorunluluk aranmaz.” hükümlerinin 6335 sayılı Kanun (T.C. Yasalar, 30.06.2012) ile madde metninden çıkar-tılmasıdır. Yapılan düzenleme ile birlikte artık anonim şirketlerde temsile yetkili en az bir yönetim kurulu üyesinin yerleşim yerinin Türkiye’de bulunması ve Türk vatandaşı olması şart değildir. Bu durumda,

yöne-tim kurulu üyelerinin tamamının dahi yabancılardan oluşması mümkündür.

Ayrıca yönetim kurulu üyelerinin en az dörtte birinin yüksek öğrenim görmüş olması da gerekmemektedir. Mevcut durumda, yönetim kurulu üyeliği için yüksek tahsilli olmanın ötesinde okuryazar olmak bile zorunlu değildir.

YTTK’ya göre anonim şirket yönetim kurulu üyeliği için gereken şart-lar aşağıda açıklanmıştır.

3.1. Tam Ehliyetli Olma

ETTK’da yönetim kurulu üyelerinin ehliyetine ilişkin bir hüküm bulun-mamaktaydı. Buna karşın, YTTK’nın 359/III. maddesinde, yönetim kurulu üyelerinin ve tüzel kişi adına tescil edilecek gerçek kişinin tam ehliyetli olması (fiil ehliyetine sahip olması) gerektiği açık bir şekilde ifade edil-miştir. Bir kişinin tam ehliyetli olmasından ne anlaşılması gerektiğini ce-vaplayabilmek için 4721 sayılı Türk Medeni Kanununa (TMK) müracaat edeceğiz.

Anılan Kanuna göre bir kişinin tam ehliyetli olabilmesi için üç şartı bir arada taşıması gerekmektedir. Bu şartlar; kişinin ayırt etme gücüne sa-hip (mümeyyiz) olması (Yaşının küçüklüğü yüzünden veya akıl hastalığı, akıl zayıflığı ya da bunlara benzer sebeplerden biriyle akla uygun biçimde davranma yeteneğinden yoksun olmaması), ergin (reşit) olması (18 yaşını doldurmuş olması veya evlenme ya da mahkeme kararıyla ergin kılınmış olması) ve kısıtlı (mahcur) olmamasıdır.

Kısıtlı olmama halini biraz açmak faydalı olacaktır. Ergin bir kişinin ehli-yeti TMK’nın 405 ila 408. maddeleri kapsamında kısıtlanacaktır. Buna göre;

1- Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle işlerini göremeyen veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da başkala-rının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır. 2- Savurganlığı, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya malvarlığını kötü yönetmesi sebebiyle kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanır.

3- Bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkum olan her ergin kısıtlanır. 4- Yaşlılığı, sakatlığı, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her er-gin kısıtlanmasını isteyebilir.

Belirtelim ki, yukarıda sayılan sebeplerden dolayı ehliyeti kısıtlananlar, yönetim kurulu üyesi olamayacağı gibi yürütmekte olduğu yönetim kurulu üyeliği de kendiliğinden sona erecektir.

3.2. İflasına Karar Verilmemiş Olma

YTTK’nın 363/II. maddesine göre yönetim kurulu üyeliğini sona erdi-ren sebeplerden biri de, yönetim kurulu üyelerinden birinin iflasına karar verilmesidir. 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu hükümleri çerçevesinde hak-kında iflas kararı verilen gerçek veya tüzel kişiler yönetim kurulu üyesi olamayacaktır. Doktrinde iflas kararının kesinleşmiş olması gerektiği ifade edilmektedir.

3.3. Gerekli Kanuni Nitelikleri Taşıma

Bazı özel kanunlarda yönetim kurulu üyeliği için özel şartlar aranabilir.

Bu durumda, özel kanunlara tabi anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesi olabilmek için ilgili kanunlarda belirtilen şartları taşımak zorunludur. Ör-neğin; 5411 sayılı Bankacılık Kanununa göre yönetim kurulu üyelerinin anılan Kanunun kurumsal yönetim hükümlerinde belirtilen nitelikleri ve planlanan faaliyetleri gerçekleştirebilecek mesleki tecrübeyi haiz olması gerekmektedir. Ayrıca aynı Kanunda genel müdür için öngörülen şartların, yönetim kurulu üyelerinin yarıdan bir fazlası için de aranacağı belirtilmiş-tir. Banka genel müdürlerinin ise hukuk, iktisat, maliye, bankacılık, işlet-me, kamu yönetimi ve dengi dallarda en az lisans düzeyinde, mühendislik alanında lisans düzeyinde öğrenim görmüş olanların ise belirtilen alanlar-da lisansüstü öğrenim görmüş olmaları ve bankacılık veya işletmecilik ala-nında en az on yıllık meslekî deneyime sahip olmaları şarttır.

Benzer bir düzenleme 5684 sayılı Sigortacılık Kanununda yer almak-tadır. Anılan Kanunun 4. maddesine göre; anonim şirket şeklinde kurulan sigorta ve reasürans şirketlerinde görev alacak yönetim kurulu üyelerinin mali güç dışında sigorta şirketi ve reasürans şirketi kurucularında aranan şartları taşıması (Müflis veya konkordato ilan etmiş olmaması, taksirli suç-lar hariç olmak üzere affa uğramış olsasuç-lar dahi süreli hapis veya sigortacı-lık mevzuatına aykırı hareketlerinden dolayı hapis veya birden fazla adli para cezasına mahkum edilmemiş yahut cezası ne olursa olsun basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güve-ni kötüye kullanma, hileli iflas, görevi kötüye kullanma gibi yüz kızartıcı

suçlar ile kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım satımlara fesat karıştır-ma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklakarıştır-ma, terörün finansma-nı, Devlet sırlarını açığa vurma veya vergi kaçakçılığı suçlarından dolayı hüküm giymemiş olması); çoğunluğunun en az dört yıllık yüksek öğrenim görmüş olması ve sigortacılık, iktisat, işletme, muhasebe, hukuk, maliye, matematik, istatistik, aktüerya veya mühendislik alanlarında en az üç yıl deneyimi olan kişilerden seçilmesi şarttır.

Diğer taraftan, bazı kanunlardaki özel hükümler gereğince, kimi kişile-rin anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesi olması yasaktır. Örneğin; 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 28. maddesine göre memurlar anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesi olamaz. 1512 sayılı Noterlik Kanununun 50. maddesi uyarınca da noterler yönetim kurulu üyesi olamaz. Bunlar yönetim kurulu üyeliğine seçildikleri takdirde seçim geçerli olur. Ancak kendilerine ilgili kanunlarda öngörülen yaptırımlar uygulanır. (İmregün, 2005, 329)

3.4. Esas Sözleşmede Belirtilen Şartları Sağlama

Emredici hükümlere aykırı olmamak kaydıyla esas sözleşmede yöne-tim kurulu üyeliği için ek niteliklerin öngörülmesi mümkündür. Örneğin, belli bir öğretim düzeyine sahip olma (üniversite veya lise mezunu olma gibi), belirli bir yaştan küçük veya büyük olma (30 yaşından büyük ya da 60 yaşından küçük olma gibi), uyrukluk (Türkiye Cumhuriyeti vatanda-şı olma ya da belli sayıda üyenin başka bir ülke vatandavatanda-şı olması gibi).

Bunların dışında, yönetim kurulu üyelerinin örneğin mühendislik alanında faaliyet gösterecek bir şirkette mühendis ya da tıp alanında çalışacak bir şirkette de doktor olma koşulu aranabilir. Ayrıca, esas sözleşmede paylara belli gruplar ayrılmışsa, örneğin yönetim kurulu üyelerinin belli bir yüzde-sinin ya da sayısının (A) grubu, beli bir yüzdeyüzde-sinin ya da sayısının da (B) grubunda yer alan pay sahipleri arasından seçilmesi kuralı sözleşme ile getirilebilir. Böyle bir hüküm var ise yönetim kurulu üyelerinin hem ilgili gruplardan hem de pay sahipleri arasından seçilmesi gerekir.

Yukarıda sayılan durumlarda, esas sözleşmede öngörülen hükümlere uyulması zorunludur. Esas sözleşmede yer verilen şartları taşımayanlar yö-netim kurulu üyesi olamayacaktır.

Diğer taraftan, yönetim kurulu üyeleri en çok üç yıl süreyle görev yap-mak üzere seçilir. Esas sözleşmede aksine hüküm yoksa aynı kişi yeniden

seçilebilir (YTTK md. 362/I). Eğer ki, esas sözleşmede yönetim kurulu üyelerinin belli bir süre veya dönem için seçileceğine (örneğin arka arkaya üç dönem veya en fazla altı yıl ya da sadece üç yıl gibi) ilişkin bir sınırlama varsa, bu kuralların dışına çıkılması da mümkün değildir.

4. GEREKLİ ŞARTLARI SAĞLAMADAN YÖNETİM KURULU