FARKLI ÖDEME TÜRLERINDE MAHSUP UYGULAMALARI

4.1. Rızaen Yapılan Ödemelerde Mahsup

Rızaen ödeme, borçlununödeme emri gönderilmeden önce borcuna kar-şılık yaptığı ödemelerdir.Rızaen yapılan ödemeler, ödeme süresi başlamış, vadesi geçmemiş, dolayısıyla henüz gecikme zammıdoğmamış olan borç-lara mahsup edilmektedir.Artan para olursa ya da ödeme zamanı gelen ve vadesi geçmeyen alacak yoksa, bu para, en eskiborçtan başlanarak borç aslı ve gecikme zammına orantılı olarak dağıtılmaktadır. Ödemenin borçlara dağıtımı;

Mahsup edilecek borç aslı veya ferileri tutarı X Mahsubu yapılacak tutar Toplam borç tutarı

formülüne uyarınca yapılmaktadır.

4.2. Cebren Tahsilatlarda Mahsup

6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 54 üncü maddesinde;“Ödeme müddeti içinde ödenmeyen amme alacağı tahsil dairesince cebren tahsil olunur. Cebren tahsil aşağıdaki şekiller-den herhangi birinin tatbiki suretiyle yapılır:

1. Amme borçlusu tahsil dairesine teminat göstermişse, teminatın para-ya çevrilmesi para-yahut kefilin takibi,

2. Amme borçlusunun borcuna yetecek miktardaki mallarının haczedi-lerek paraya çevrilmesi,

3. Gerekli şartlar bulunduğu takdirde borçlunun iflasının istenmesi.”

Denilmektedir.

Sosyal Güvenlik Kurumunca ödeme emri gönderilerek icra dosyası açıldıktan sonra, ister borçlu tarafından bir parayatırılsın, isterse haciz veya satış sonucu bir para tahsil edilmiş olsun, bu tahsilatın mahsubucebri tah-silattaki mahsup esaslarına göre yapılmaktadır.Cebri tahsilatta tahsil olu-nan paradan ilk önce tahsil tarihine kadar yapılmış olan tüm icragiderleri (posta, ilan ve satış masrafları, zor kullanma, nakil, ekspertiz, muhafaza, yedieminücreti, bilirkişi ücretleri vb) mahsup edilmekte, borçlunun takip kartından açılan birden çok icra takip dosyası varsa, borçluistediği icra dosyasına para yatırabilecek, paranın mahsubu seçilen dosyadaki asıl ve feriborçlara orantılı olarak yapılmaktadır. Seçilen icra dosyasındaki borç tümüyle bitirilmedendiğerine dosyadaki borçlara geçilmemektedir. Burada

zamanaşımına uğrayacak icra dosyasına önceliktanınmasında zorunluluk bulunduğu göz önünde tutulacaktır.Borçlu tarafından icra dosyası seçil-meden para yatırılırsa veya haciz yoluylabir para tahsil olunursa, bu kez, ilk açılan takip dosyasından başlanılarak bu icradosyalarındaki asıl ve fer’i borçlara orantılı olarak mahsup yapılacak ve bu dosyadaki borçtümüyle bitirilmeden ikinci takip dosyasına geçilmeyecektir. Mahsup İşlemi;

Mahsup edilecek borç aslı veya ferileri tutarı X Mahsubu yapılacak tutarı Toplam Borç Miktarı

formülüne göre yapılacaktır.

4.3. Tecil İşlemlerinde Mahsup

6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesinde; “Amme borcunun vadesinde ödenmesi veya haczin tat-biki veyahut haczolunmuş malların paraya çevrilmesi amme borçlusunun çok zor duruma düşürecekse, borçlu tarafından yazı ile istenmiş ve teminat gösterilmiş olmak şartıyla, alacaklı amme idaresince veya yetkili kılacağı makamlarca; (Değişik ibare: 04/06/2008 - 5766 S.K./6.mad) amme alaca-ğı 36 ayı geçmemek üzere ve faiz alınarak tecil olunabilir.” Denilmektedir.

6183 sayılı Kanunun 48 inci maddesine göre yapılan taksitlendirme-lerde, peşinat olarakyatırılan ilk taksitin tamamen ödendiği (ödendiği gün dahil) tarihe kadar asıl borca gecikmezammı tahakkuk ettirilecektir. İkinci taksit ödemesinden başlanılarak, her taksit tutarı için(taksitler ödenirken) ödeme tarihine kadar hesaplanacak tecil faizinin de tahsil edilmesigerek-mektedir.Tecil faizi, (a.n.t./36000) formülü ile hesaplanacaktır.Bildiğimiz gibi günlük faiz hesabı olan bu formülde kullanılan;

a: Aylık taksit tutarını, (tecil faizsiz ve masrafsız)

n: Tecilin başlangıcından o ayki taksitin ödendiği güne kadar geçen gün sayısını, (ilk taksitin

yatırıldığı gün dahil edilmez ve tecil faizi alınan taksitin ödendiği gün dahil edilir.)

t: Yıllık tecil faiz oranını ifade eder.

İcra dosyalarındaki takip masrafları, peşinatın mahsubu sırasında ön-celikle alınacak oluppeşinatın yetmemesi durumunda ilk taksit tutarının tamamlanması istenilecektir. Ayrıca, gerek ikinci taksitin gerekse bundan sonraki taksitlerin mahsubu sırasında takip masraflarına ayrıca mahsup yapılmayacaktır.Taksit tutarlarının tahsilini müteakip ödenen tecil faizleri

doğrudan tecil faizine mahsupedilerek ilgili hesaba alınacak, kalan para da borç aslı ve gecikme zammına orantılı olarakmahsup edilecektir.Tecil ve taksitlendirme işlemi şartlarına uyularak tüm taksitlerin ödenerek bitiril-mesinimüteakip icra dosyaları infaz edilecektir.

4.4. Tecil İşlemlerinin Bozulması SonrasıMahsup İşlemleri

6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesinde; “Tecil şartlarına riayet edilmemesi, değerini kaybeden teminatın veya mahcuz malların tamamlanmaması veya yerlerine başkala-rının gösterilmemesi hallerinde amme alacağı muaccel olur.

(Ek fıkra: 25/05/1995 - 4108/13 md.) Tecil edilen amme alacağının ge-cikme zammı tatbik edilmeyen alacaklardan olması halinde, ödenen tecil faizleri iade veya mahsup edilmez.”denilmektedir.

Tecil ve taksitlendirme işleminin şartlarına uygun olarak ödenip öden-mediği kontrol edilerek taksitlendirme işleminin şartlarına uyulmaması halinde zaman geçirilmeden taksitlendirmenin bozulması gerekmekte-dir.Buna göre öncelikle, taksitlendirme işleminin bozulduğu tarihe kadar ödenen tüm taksitlerinmahsubuna ilişkin işlemler (tecil faizinin mahsu-buna ilişkin işlemler dahil), muhasebeyönünden ters işlem yapılarak iptal edilmekte,ilk taksit (peşinat) olarak ödenen taksit tutarının mahsup işle-minde bir değişiklikyapılmamaktadır. Dolayısıyla, borç tutarına gecikme zammı hesaplanarak mahsup yapılmışolduğundan ve icra takip masrafla-rının tamamı kapatıldığından yapılan mahsup işlemi iptaledilmeyecektir.

Taksit bozulduğunda, gecikme zammının durduğu tarih olan ilk taksitin ödendiği tarihtensonraki ilk günden başlayarak gecikme zammı işleyecek-tir. Ancak, ödenen aylık taksitler(tecil faizsiz) ödeme tarihleri itibarıyla borç aslı ve gecikme zammına orantılı olarak mahsupedilecektir.Tecil ve taksitlendirmenin bozulduğu tarihe kadar tahsil olunan tecil faizleri, taksite bağlanan borç içindeki gecikme zammına isabet eden bölümü aşağıdaki şekilde hesaplanarak iratkaydedildikten sonra, kalan tutarın tamamı da ge-cikme zammına mahsup edilecek, böylece,tecilin bozulmasından sonraki mahsup işlemleri tümüyle bitirilmiş olacak ve borçlunun son borç durumu belirlenecektir.

İrat kaydedilecek tutar: Tecil olunan gecikme zammı tutarı x Tahsil olu-nan tecil faizi toplamıTecil oluolu-nan toplam borç Gecikme zammına mahsup edilecek tutar, tahsil edilen tecil faizininirat kaydedilen tecil faizi tutarın-dan çıkarılması suretiyle bulunacaktır.

Tecil ve taksitlendirme işleminin bozulduğu tarihten sonra yapılacak tahsilatlar, cebri tahsilatta mahsup başlığı altında açıklanan yöntemlere göre mahsup edilerek, cari işlemler doğrultusunda takibe devam edilecek-tir.

5. SONUÇ

Sosyal Güvenlik Kurumunun alacaklarını tahsil yöntemlerinden birisini de 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 47 nci maddesi uyarınca “Mahsup Suretiyle Tahsilat” oluşturmaktadır. Gerek rızaen, cebren ve tecil edilmiş borçların, gerekse tecili bozulan borçların mahsup suretiyle ödenmesi mümkün kılınmıştır. Mahsup uygulamasında bir işverenin Sosyal Güvenlik Kurumuna olan borçlarında esas teşkil eden, işverenin birden fazla dosyada borcunun bulunup-bulunmaması, ödeme yapılırken borç türünün seçilip-seçilmemesidir.

KAYNAKÇA

T.C Yasalar (28.07.1953) 6183 Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında KanunAnkara : Resmi Gazete (8469sayılı)

T.C Yasalar (16.06.2006) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağ-lık Sigortası KanunuAnkara : Resmi Gazete (26200sayılı)