6331 SAYILI KANUNUN İŞVERENLERE GETİRDİĞİ YÜKÜMLÜLÜKLER

Mevcut 4857 sayılı İş Kanununun kapsamı, işverenler ve bir iş söz-leşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerle sınırlı kalmaktadır. Bu yüzden çalışanların bir kısmı İş Kanunu kapsamı dışında kalmakta, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuat kapsamına girmemektedir. 6331 sayılı “İş Sağ-lığı ve Güvenliği Kanunu” sadece İş Hukuku bağlamında uygulama alanı bulacak bir kanun değildir. Kamuya ve özel sektöre ait işler ve işyerleri, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekilleri, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlar (istisnalar hariç) kanunun kapsamındadır. 6331 sayılı Kanun uyarınca çalışan, kendi özel kanunlarındaki statülerine bakıl-maksızın kamu veya özel işyerlerinde istihdam edilen tüm gerçek kişileri ifade eden bir kavramdır(6331,m.3). Başka bir anlatımla, kanunun işçilerin yanı sıra memur, sözleşmeli personel ve geçici personel statüsünde çalışan-ları da kapsamına aldığı söylenebilir (Sevimli,2013,109).

Diğer bir ifadeyle çalışanların bir kısmının iş sağlığı ve güvenliği hiz-metlerinden yararlandırılıp bir kısmının ise yararlandırılmaması çift başlı bir yapının ortaya çıkmasına sebep olmaktayken, 6331 Sayılı Kanun ile bir takım istisnalar dışında tüm çalışanlar “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu”

kapsamına alınmış ve bununla birlikte işverenlere yeni birçok yükümlülük ve görevler getirilmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu’nda işverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri mülga 77 inci maddede düzenlenmiş ve aynen; ‘İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü ön-lemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.

İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyul-madığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler,

alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilen-dirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar”

hükmüne yer verilmiştir. Anılan madde metninde, işverenlerin işyerlerin-de iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin olarak her tür önlemi almaları, gerekli teçhizatı bulundurmaları, işçileri bu konularda bilgilendirmeleri, işçilerin alınan önlemlere uyup uymadıklarını denetlemeleri ve onlara iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitim vermeleri bir zorunluluk olarak hüküm altı-na alınmıştır (Cam,2012,127). Görüleceği üzere 6331 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinde belirtilen işverenin genel yükümlülükleri esas itibariyle İş Kanunu madde 77’ ye paralel bir biçimde önlem alma, eğitim verme ve denetleme yükümlülüğü üzerine düzenlenmiştir.

6331 sayılı Kanunun 2 inci bölümünde işveren ile çalışanların görev, yetki ve yükümlülüklerine yer verilmiş ve 4 üncü maddesinde de işvere-nin genel yükümlülükleri ele alınmıştır. Bunun yanında Kanunun 5 inci maddesinde işverenin anılan yükümlülükle gerçekleştireceği korunma sı-rasında uyacağı ilkeler belirtilmiştir. Yine Kanunun 10 uncu maddesinde işyerinde sağlık ve güvenlik sağlanırken, işverenin yapacağı risk değerlen-dirmesi çalışmasında dikkate almakla mükellef olduğu hususlar gösteril-miştir. Böylece belirtilen 3 kanun maddesi aynı konuda bir bütünlük oluşt urulmuştur(Centel,2013,8).

6331 sayılı Kanunun 4 üncü maddesine göre işverenler; mesleki risk-lerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dahil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mev-cut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapılmasını, işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izleyip, denetleyerek uygunsuzlukların giderilmesini sağlamayı, risk değerlendirmesi yapma-yı, çalışanlara görev verirken çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önünde bulundurmayı, yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirlerin alınmasıyla yükümlüdür. Diğer bir anlatımla işverenler için genel yükümlülük, işyerlerinde yapılan işten kaynaklanan tehlike ve risklere karşı çalışanlarının sağlığını ve güvenliğini korumalarıdır.

Buna göre, işveren; işyerinde daha önce yoksa öncelikle her turlu önle-mi almak, organizasyonu yapmak ve gerekli araç ve gereçleri sağlamakla yükümlüdür. Bu anlamda, buradaki “her türlü” sözcüğü, iş sağlığı ve

gü-venliği mevzuatınca belirlenmiş bulunan veya makul ölçüler altında (hak-kaniyet uyarınca) beklenebilecek olan önlemleri, örgütlenmeyi ve araç ile gereçleri içermektedir. Diğer yandan, işyerinde daha önce alınmış sağlık ve güvenlik önlemlerinin varlığına karşılık, zaman içerisinde bu önlemlerin değişen koşullara uygun duruma getirilmesi veya bunlardan daha iyileri-nin alınması gerekebilir. Bu durumda, işveren, daha önce çalışanlarla ilgili önlemleri aldığını ileri sürmek suretiyle, sağlık ve güvenlik yükümünden kaçınamaz. Buna göre, işverenin, daha önce alınmış sağlık ve güvenlik önlemlerini değişen koşullara uygun hale getirmesi veya mevcut durumu daha iyi duruma getirmesi gerekecektir (Centel,2013,8).

Belirtmeliyiz ki, 6331 sayılı Kanun işveren yükümlülüklerini somut bir hale getirmiş ve yükümlülükler yerine getirilirken; risklerden kaçınmak, kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek, risklerle kaynağın-da mücadele etmek, işin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek, teknik gelişmelere uyum sağlamak, tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek, teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek, toplu korunma tedbirle-rine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek, çalışanlara uygun talimatlar verme ilkeleri çerçevesinde hareket edeceğini belirtmiştir.

Bunun yanı sıra kanunla işverenlere, işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve gerekli diğer sağlık personelini görevlendirmek zorunluluğu da getiril-miştir (6331,m.6). Görevlendirilen bu kişilerin görevlerini yerine getirebil-meleri amacıyla gereken zaman, mekân, araç-gerecin sağlanması; sağlık ve güvenlik hiz metlerini yerine getirenler arasında işbirliği ve koordinas-yonun oluşturul ması, bu kişilere iş sağlığı ve güvenliğini etkileyen veya etkilemesi muh temel olan konularla ilgili bilgi verilmesi de işverenin so-rumluluğundadır (Kurt ve Kurt, 2012,220).

Ayrıca işverenler, işyerinde meydana gelen bütün iş kazalarının ve mes-lek hastalıklarının kaydını tutarak, gerekli incelemeleri yapma ve bunlar ile ilgili raporları düzenleme, işyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli

olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenleme ve kazaları kuruma bildirmekle yükümlüdürler (6331,m.14). Yapılan bu düzenleme ile işverenlere sadece işyerinde meydana gelen iş kazalarını değil iş kazasına

“kıl payı” olayların da bildirilmesi yükümlülüğü verilmiştir. İşveren, iş ka-zalarını ve tespiti yapılarak kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13 ve 14 üncü maddelerine göre SGK’ ya bildirilir (Özdemir, 2012,195)

Yine 6331 Sayılı Kanun ile işverenler için getirilen yeni bir yükümlü-lük de elli ve daha fazla çalışanı bulunan ve altı aydan fazla süren sürekli işle rin yapıldığı işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışma larda bulunmak üzere bir kurul oluşturulmasıdır. İşverenler kurulun kararlarını uygulamak ile mükelleftir (Karakoç,2012,168).