Vakkas DEMİR*
I- GİRİŞ
Ülkemizde, sosyal güvencesi olup hayatta olan anne veya babaları üze-rinden genel sağlık sigortalısı olan lise veya dengi okul (açık lise,mesleki açıklise, çıraklık, iş okulu vb. dâhil)öğrencileri olduğu gibi, vefat eden anne veya babaları üzerinden bağlanan yetim aylığından (ölüm aylığı) do-layıgenel sağlık sigortalısı olan lise veya dengi okul öğrencileri de bulun-maktadır.
Üstteki paragrafta tarifi yapılan lise öğrencilerinden ilkine, SGK mev-zuatında “bakmakla yükümlü olunan kişi” denilmekte iken, ikincisine
“hak sahibi kişiler”(yetim aylığı alanlar) denilmektedir. Lise veya dengi okul öğrencilerinin SGK’nınsağladığı genel sağlık sigortası yardımların-dan faydalanırken, çok önemli bir sorunları bulunmaktaydı. Bu sorun; lise ve dengi öğrenimini tamamlayanlardan aynı yıl içerisinde yükseköğrenime başlayan öğrenciler, mezuniyet tarihi ile yükseköğrenime başladıkları tarih arasında genel sağlık sigortası kapsamı dışında kalmakta, hatta bunlara ge-nel sağlık sigortasından borç tahakkuk ettirilmekteydi.
19.01.2013 tarihli ve 6385 sayılı yasayla (T.C. yasalar, 19.01.2013), 5510 sayılı yasanın 67 nci maddesinin dördüncü fıkrasına; “Ayrıca, lise ve dengi öğrenim görülmesi sebebiyle bakmakla yükümlü olunan kişi veya hak sahibi sıfatıyla sağlık hizmetinden yararlandırılan çocuklar, 20 yaşı-nı dolduracakları tarihi aşmamak kaydıyla bu öğrenimlerini bitirmelerini izleyen tarihten itibaren 120 gün süreyle aynı kapsamda sağlık hizmet-lerinden yararlanmaya devam ederler.”hükmü eklenerek, lise veya dengi okullardan mezun olanlara, hiçbir koşula bağlı olmadan ilave 120 gün daha genel sağlık sigortalısı olma hakkı tanınmıştır. Bu makale çalışmamızda, lise öğrencilerine yeni getirilen bu imkânın koşullarını açıklamaya çalışa-cağız.
* SGK Başmüfettişi
II- BAKMAKLA YÜKÜMLÜ OLUNAN LİSE ÖĞRENCİLERİNE 6385 SAYILI YASAYLA GELEN HÜKÜMLERİN UYGULAMASI:
Bakmakla yükümlü olunan kişi kavramının, lise veya dengi okul öğren-cileri için SGK mevzuatına göre neyi ifade ettiği, 5510 sayılı yasanın 3/10 uncu maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, bakmakla yükümlü olunan kişi; sigortalı sayılmayan, isteğe bağlı sigortalı olmayan, kendi sigortalı-lığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan, 20 yaşını doldurmamış lise ve dengi öğrenim veya 05/06/1986 tarihli ve 3308 sayılı Meslekî Eği-tim Kanununda belirtilen aday çıraklık ve çıraklık eğiEği-timi ile işletmelerde meslekî eğitim gören, hayattaki anne veya babaları üzerinden sağlık yardı-mı alan,kişileri (öğrencileri) ifade etmektedir.
Bakmakla yükümlü olunan kişi sıfatıyla, anne veya babaları üzerinden SGK’dan sağlık yardımı alan lise öğrencileri, 19.01.2013 tarihli ve 6385 sayılı yasadan önce, mezun oldukları tarihten bir gün sonrasında bile SGK’dan sağlık yardım alma hakları ortadan kaldırılıyordu. Ancak, 6385 sayılı yasayla lise ve dengi okulu bitiren öğrencilere, mezun ol-dukları tarihten itibaren 120 gün daha sağlık yardım alma hakkı geti-rildi.SGK, 6385 sayılı yasa uygulamalarını 08.04.2013 tarihli ve 2013/20 sayılı genelgeyle açıklamış bulunmaktadır. Söz konusu genelge hüküm-lerine dikkat edildiğinde, Biz de, bu makale çalışmasında anılan genelge hükümleri doğrultusunda örneklerle konuyu izah etmeye çalışacağız.
Örnek 1:Lise veya dengi bir okulda öğrenim gören ve 28/02/2012 ta-rihinde18 yaşını dolduran öğrencinin 30/6/2013 tarihinde mezun olması nedeniyle, sağlık hizmetinden son yararlandırılma tarihi olan 30/6/2013 tarihine 120 gün daha ilave edilerek, 28/10/2012 tarihine kadar bakmakla yükümlü olunan kişi sıfatıyla sağlık hizmetlerinden yararlanmaya devam edecektir.
Örnek 2: Lise veya dengi bir okulda öğrenim gören ve 30/6/2012 tari-hinde mezun olan, aynı zamanda 20 yaşını 31/8/2012 taritari-hindedolduran öğrenci, en fazla 20 yaşını doldurduğu tarih olan 31/8/2012 tarihine kadar bakmakla yükümlü olunan kişi sıfatıyla sağlık hizmetlerinden yararlanma-ya devam edecektir.
Örnek 3: Lise veya dengi bir okulda öğrenim gören, 28/2/2012 tarihin-de18 yaşını dolduran ve Haziran döneminde mezun olamadığı için bütün-leme sınavı nedeniyle 31/8/2012 tarihinde mezun olan bir öğrencinin sağ-lık hizmetinden yararlandırılma tarihi öğrenciliğinin sona erdiği 31/8/2012
tarihinden itibaren 120 gün daha ilave edilerek 29/12/2012 şeklinde belir-lenecektir.
Örnek 4: Öğrencinin getirdiği belgedeki öğrenim sona erme tarihi 20/6/2013 olması halinde SPAS Süreli Kayıt Giriş Ekranında bu tarihe 120 gün ilave edilerek sağlık hizmetlerinden yararlanacağı son tarih18/10/2013 olacaktır.
Örneklerden çıkarılacak sonuç şudur;bakmakla yükümlü olunan lise öğrencileri, mezuniyet tarihlerinden itibaren 20 yaşını doldurmamışlarsa, SGK’ya müracaat etmeleri halinde, bütünlemeyle mezun olsalar dahi, mezuniyet tarihlerinden itibaren, hiçbir şarta bağlı olmadan 120 gün daha SGK’dan sağlık yardımı alabilirler.
III- HAK SAHİBİ OLAN LİSE ÖĞRENCİLERİNE 6385 SAYILI YASAYLA GELEN HÜKÜMLERİN UYGULAMASI:
Haksahibi lise veya dengi okul öğrencisinin neyi ifade ettiği, 5510 sa-yılı yasanın 34 üncü maddesinde açıklanmıştır. Buna göre hak sahibi lise öğrencisi;sigortalı çalışması olmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan 20 yaşını doldurmamış ve ana veya babası üzerinden yetim aylığı alan kişiyi ifade etmektedir.
19.01.2013 tarihli ve 6385 sayılı yasayla birlikte, hak sahibi sıfatıyla sağlık hizmetlerinden yararlandırılan çocuklar, 20 yaşını dolduracakları tarihi aşmamak kaydıyla, bu öğrenimlerini bitirmelerini izleyen tarihten itibaren 120 gün süreyle daha aynı kapsamda sağlık hizmetlerinden yarar-lanmaya devam etme hakkı ve imkânı elde etmişlerdir.
Hak sahibi sıfatıyla yetim aylığı aldıkları için, SGK’dan sağlık yardımı alan lise öğrencilerine 6385 sayılı yasayla getirilen ilave 120 gün sağlık imkânı şartında özellik arz eden bir durum vardır. Şöyle ki; yetim aylığı (ölüm aylığı) alan lise öğrencilerinin, mezuniyet tarihinden itibaren ilave 120 gün sağlık yardımı almaya devam edecekler, ancak mezu-niyet tarihinden itibaren yetim aylıkları kesilecektir. Yani, 6385 sayılı yasayla gelen imkan yalnızca sağlık yardım hakkının uzatılması olup, aylık almaya devamı sağlamamaktadır.
Şimdi, SGK’nın 08.04.2013 tarihli ve 2013/20 sayılı genelgesinde be-lirtilen açıklama, ifade ve örnekle doğrultusunda konuyu örneklerle izah etmeye çalışalım.
Örnek 1: 4/1-(b) kapsamında (Bağ-Kur) ölen sigortalıdan dolayı ölüm aylığı alan hak sahibi erkek çocuğun mezuniyet tarihi 25/6/2013 olup, 20 yaşını 20.07.2013’de doldurmaktadır. Hak sahibi çocuk için 2013/Haziran ayında mezuniyet tarihi olan 25/6/2013 tarihine 120 gün daha ilave edile-meyecektir. Çünkü, 20 yaşını 20.07.2013te doldurduğundan, 20/07/2013 tarihine kadar sağlık yardımlarından yararlanacak, ancak 25.06.2013 tarihi itibariyle yetim aylığı kesilecektir.
Örnek 2: 4/1-(a) kapsamında (SSK) ölen sigortalıdan dolayı ölüm aylığı alan hak sahibi erkek çocuk lise öğrenimini 17 yaşında bitirmiştir. Erkek çocuklara 18 yaşına kadar öğrenim durumlarına bakılmaksızın ölüm aylığı ödeneceğinden, çocuk 18 yaşına kadar sağlık yardımlarından yararlanma-ya devam edecektir.
Örnek 3: Annesinden dolayı 4/1-(a) kapsamında (SSK) ölüm aylığı alan hak sahibi erkek çocuk 26/6/2012 tarihinde liseden mezun olmuş ve aylığı aynı tarih itibariyle kesilmiştir. Çocuk yüksek öğrenime devam etmemiş ve mezun dolduğu tarihten sonra 3 ay içerisinde tarafına genel sağlık si-gortasından borç tahakkuk ettirilmiştir. Bu çocuk, mezuniyet tarihi olan 26/6/2012 tarihine 120 gün ilave edilmek suretiyle 24/10/2012 tarihine ka-dar genel sağlık sigortasından yararlanabilecektir.
IV- SONUÇ
19.01.2013 tarihli ve 6385 sayılı yasayla, sigortalı anne veya babaları üzerinden sağlık yardımı alan veya yetim aylığı aldıkları için SGK’dan sağlık yardımı alan, lise ve dengi okul (açık lise,mesleki açıklise, çıraklık, iş okulu vb. dâhil) öğrencilerine, koşulsuz, mezuniyet tarihlerinden itiba-ren ilave 120 gün daha sağlık yardımı alma imkanı getirilmiştir.
6385 sayılı yasadan önce, lise ve dengi öğrenimini tamamlayanlardan aynı yıl içerisinde yükseköğrenime başlayan öğrenciler, mezuniyet ta-rihi ile yükseköğrenime başladıkları tarih arasında genel sağlık sigortası kapsamı dışında kalmakta, hatta bunlara genel sağlık sigortasından borç tahakkuk ettirilmekteydi. 6385 sayılı yasa, lise öğrencilerinin önemli bir sıkıntısını gidermiş ve onlara büyük kolaylık sağlamıştır.
KAYNAKÇA
T.C. Yasalar (19.01.2013). 6385 sayılı yasa. Ankara : Resmi Gazete (28533 sayılı).
AYLIK PRİM HİZMET BELGESİNDE EKSİK GÜN NEDENİ