Yapılandırmacı YaklaĢımda Öğretmen Roller

Yapılandırmacı öğrenmeyi temel alan bir eğitim programının baĢarılı olabilmesi için, programı uygulayacak olan öğretmenlerin bir takım niteliklere sahip olmaları gerekmektedir.

Yapılandırmacı öğretmen açık fikirli, kendini yenileyebilen, bireysel farklılıkları dikkate alabilen, alanında iyi olan, sınıf ortamında bilgiyi aktaran değil uygun öğrenme yaĢantıları hazırlayarak öğrencilerle öğrenen biri olmalıdır (Selley, 1999: 22).

Yapılandırmacı bir öğretmende bulunması gereken özellikleri ĠĢman (1999) Ģu Ģekilde sıralamıĢtır:

1. Öğrencilerin bireysel farklılıklarının bilincinde olur. Onların, öğrenme ortamında bağımsız ve bilinçli roller almalarını yönlendirir.

2. Öğrenme ortamında gerçek bilgileri ve güncel kaynakları kullanır. Diğer bir ifade ile çağdaĢ geliĢmeleri takip eder ve sınıfa getirir.

3. Öğrenmeyi hafızada etkili olarak yapısallaĢtırmak için biliĢsel olan tanımlama, analiz, tahmin ve düĢünme terimlerini kullanır. Öğrencilerin düĢüncelerine önem verir ve konuyla ilgili görüĢlerini değerlendirir. Öğrenci kendi beceri ve yetenekleri ile öğrenince öğrenilenlerin yapısallaĢması daha kolay olur.

4. Öğrencilerin dersi yönlendirmelerine, yeni yöntemler uygulamalarına ve içeriği değiĢtirmelerine izin verir; öğrencileri aktif kılar.

5. Kendi bildiği kavramları öğrencilerle paylaĢmadan önce, öğrencilerin bu kavramlar konusundaki anlayıĢlarını araĢtırır; öğrencilerin ilk cevaplarını geniĢleterek, onlara ilaveler yaparak ve örnekler vererek, iĢlenen konuları daha anlaĢılır hale getirmeye çalıĢır.

6. Öğrencilerin, öğretmeni ve diğer arkadaĢları ile diyaloga girmesini destekler. Kurulacak olan iletiĢim kanalı ile bilgiler etkili olarak yayılır ve yapısallaĢır. Öğrencilerin, çok farklı düĢünceler olduğunu anlamasına yardım eder.

7. Öğrencilerin birbirlerine düĢündürücü açık uçlu sorular sormalarına izin verir, onları teĢvik eder. Böylece öğrenci merkezli bir öğrenme-öğretme faaliyeti gerçekleĢmiĢ olur.

8. Soruları yönelttikten sonra, bekleme süresi içerisinde cevapların geliĢmesini bekler. Öğrencilerin düĢünmesini ve yeni yöntemler geliĢtirmesini sağlar.

9. Öğrencilerin doğal merakını gidermek için, sarmal öğrenme modelini kullanır. (Bu model üç aĢamalıdır. Birinci aĢamada seçilen materyal üzerinde öğrencilerin soru sormaları, hipotezler geliĢtirmeleri istenir. Ġkinci aĢamada öğrenci sorularına cevap verilir, yeni kavramlar açıklanır. Üçüncü aĢamada, uygulamaya geçilir ve öğrenme halkası ya da öğrenme sarmalı tamamlanmıĢ olur. Uygulama aĢamasında öğrenciler, daha önce çalıĢılmıĢ kavramlar üzerinde yeni bir bakıĢ açısı getirerek, yeni problemler üzerinde durur).

10. Öğrencilerin kendi kendine sorumluluk duygusunu geliĢtirmesini destekler. Onlara bir bilim adamı yada bir gazeteci gibi araĢtırma konuları vererek; incelemeler yapıp sonuca ulaĢmalarını sağlar. Bu Ģekilde öğrencilerde sorumluluk duygusunun geliĢmesine yardımcı olur. Öğrencinin sorumluluk duygusu geliĢtiğinde kendini geliĢtirmesi daha kolay bir hal alır.

Selley‟e (1999: 77) göre yapılandırmacı birey çok iyi düĢünebilmeli, düĢündüklerini ifade edebilmeli, fikirlerini savunabilmeli ve konu hakkında yorumunu yapabilmelidir. Bunun için öğrenenin iyi bir planlama yapması, iyi bir gözlemci olması ve öğrenmesini sürekli analiz etmesi gerekmektedir. Öğretmenlerin ise öğrenenlerin dünyanın zenginliğini kavrayabilecekleri, kendi sorularını oluĢturacakları ve sorularına yanıt arayacakları ortamı oluĢturmaları gerekmektedir.

Yapılandırmacı öğretmen, yazılı ya da sözlü planlarla derse hazırlıklı olur ve süreç içinde bireyin ilgi ve ihtiyaçlarına öncelik verir (Marlowe ve Page, 1998). Öğretmen, eğitim programı ile bağlantılı olarak öğrenenlerin ön öğrenmelerine önem verir. Öğrenenlerin bireysel farklılıklarını dikkate alır. Her bireyin farklı inancının, tutumunun, farklı öğrenme düzeyinin olabileceğini kabul eder ve tüm bu etkenleri göz önünde bulundurarak öğrenme etkinlikleri düzenler. Öğrenme ortamında öğrenenlerin bireysel farklılıklarına uygun seçenekler sunar, yönergeler verir, her öğrencinin kendi kararını kendisinin oluĢturmasına yardımcı olur. Bu noktada öğretmen yol gösterici ve rehber rolündedir (Brooks ve Brooks,1999: 23).

Öğrenme etkinlikleri sırasında öğretmen düĢündürücü sorular sorarak öğrenenleri araĢtırmaya ve problem çözmeye teĢvik eder. Problemi öğrenenler için çözmek yerine öğrenenin çözümlemesi için çaba gösterir. Öğretmen öğrenene soru sorar ama neyi ya da nasıl düĢüneceğini söylemez. Tıpkı bir kuzey yıldızı gibi davranır; öğrencinin nereye gideceğini söylemez fakat yolunu bulmasına yardımcı olur (Brooks ve Brooks,1999: 23).

Öğretmen, öğrenme ortamında bireye uygun etkinlikler yaratır. Öğrenenin derse motive olmasını ve etkinliklere istekle katılmasını sağlamak için onlara önerilerde bulunarak, yaratıcılığını kullanmaya teĢvik eder. Öğrenenleri bağımsız düĢünmeye cesaretlendirerek onlara biliĢsel destek verir (Erdem, 2001: 86). Öğrenenlerin hem birbirleri ile hem de kendisi ile iletiĢim kurmalarını sağlar. Onları iĢbirliğine teĢvik eder. Yapılandırmacılıkta öğrenme yansıtmayı ve olgunlaĢmayı içerdiğinden çok zaman alır. Bunun için öğretmen, zamanın ne kadar önemli olduğunu bilir ve öğrenme etkinliğinin her saniyesini en iyi Ģekilde değerlendirir. Amacı öğrenenin zihnine binlerce bilgi yüklemeye çalıĢmak değil, bilgiyi özümseyerek yaĢamın her devresinde kullanılabilir yapmasına yardımcı olmaktır (Erdem, 2001: 87).

Yapılandırmacı öğretmen, öğrenme sürecince sabırlı ve hoĢgörülü davranır. Öğrencilere bilgiyi aktarmak yerine kendisi de onlarla birlikte etkinliklere katılarak meraklı bir öğrenen modeli oluĢturur.

Yapılandırmacılıktaki öğretmenin sınıf içindeki hakimiyet anlayıĢı ile gelenekseldeki anlayıĢ karĢılaĢtırıldığında; geleneksel yöntemde öğretmen en önde durur ve sınıfa hakim olmaya çalıĢır. Yapılandırmacılıkta ise öğretmen konuĢmaktan çok susmayı ve dinlemeyi tercih eder. Öğrenen, öğretmene göre daha çok konuĢur. Öğretmen otorite değil, sınıf içinde gözlemcidir. Sınıf yönetimi emir verme ya da zor kullanma ile yapılmaz. Denetim dolaylı, duygusal ve zihinseldir (ġaĢan, 2002).

Yapılandırmacılıkta güvenli bir öğrenme ortamı sağlanmazsa verimli öğrenme gerçekleĢemez. Öğretmen idarenin ne düzeyde olacağına, ne zaman öğrenenlere müdahale edeceğine sınıf ortamına ve öğrenenlere göre karar verir (Selley, 1999: 4).

Yapılandırmacı sınıfta temel rol öğrenenin olsa da öğrenen ne yapacağını tam olarak bilmemektedir. Öğretmenin rolü rehberlik etmek, öğrenene odaklanmak ve sürekli öğrenen geliĢimini değerlendirmektir (Marlowe ve Page, 1998: 57).

Öğretmen öğreneni değerlendirmek için öğrenme sürecine yönelik gözlem formları hazırlar ve öğretim sırasında sürekli kayıt tutar (YaĢar, 1998: 697). Öğrenenlere kendilerini değerlendirme fırsatı verir ve onlara güvendiğini hissettirir. Öğrenme-öğretme sürecindeki olasılıkları, güçlükleri, ihtiyaçları ve duyguları dikkate alarak; öğrenenleri birbirleriyle karĢılaĢtırmak yerine bireysel değerlendirme yapar (Erdem, 2001: 88).