BÖLÜM IV BULGULAR VE YORUM
EVET KISMEN HAYIR TOPLAM
4.1.2 Öğretmenlerin Öğrenme Ortamını Hazırlama Ve Süreci Yönlendirme Rollerine ĠliĢkin Bulgu ve Yorumlar
Öğretmenlerin öğrenme ortamını hazırlama ve süreci yönlendirmeye iliĢkin gerçekleĢtirdikleri roller konusunda öğretmenlere uygulanan ankette (bkz. Ek-2) bununla ilgili görüĢ almak üzere 19 ifadeye yer verilmiĢtir. Buna iliĢkin cevaplar Tablo 4.1.2.1‟de verilmektedir.
Tablo: 4.1.2.1 Öğrenme Ortamını Hazırlama ve Süreci Yönlendirmeye ĠliĢkin Bulgular
ROLLER GÖRÜġLER
x SD Öğretmenin, Öğrenme Ortamını
Hazırlama ve Süreci
Yönlendirmeye Yönelik Rolleri
EVET KISMEN HAYIR TOPLAM
f % f % f % f %
8. Dersi, her öğrenciye hitap edecek
Ģekilde planlama 73 57,0 52 40,6 3 2,3 128 100,0 2,54 ,54 9.Öğrenme amaçlarını ve hedef
davranıĢları (kazanımları) belirleme 96 75,0 30 23,4 2 1,6 128 100,0 2,73 ,47 10.Hedef davranıĢlara (kazanımlara)
uygun araç-gereç ve materyal seçme 80 62,5 44 34,4 4 3,1 128 100,0 2,59 ,55 11.Hedef davranıĢları (kazanımları)
gerçekleĢtirmeye yönelik etkinlik hazırlama
84 65,6 41 32,0 3 2,3 128 100,0 2,63 ,53 12.Konu alanı ile ilgili çağdaĢ
geliĢmelerden ve bilgi teknolojilerinden yararlanma
74 57,8 53 41,4 1 0,8 128 100,0 2,57 ,51 13.Sınıf içindeki düzenlemenin nasıl
olacağına öğrencilerle birlikte karar verme
76 59,4 50 39,1 2 1,6 128 100,0 2,57 ,52 14.Derse baĢlarken, öğrenciyi
sunulan konuyu almaya hazır hale
getirecek çalıĢmalar yapma 108 84,4 19 14,8 1 0,8 128 100,0 2,83 ,39 15.Konuyla ilgili temel kavramlara
geçmeden önce, öğrencilerin “ön bilgisini” ortaya çıkaracak sorular sorma
106 82,8 20 15,6 2 1,6 128 100,0 2,81 ,43
16.Konuyu bireysel farklılıklara
uygun biçimde sunma 67 52,3 57 44,5 4 3,1 128 100,0 2,49 ,56 17.ĠĢlenen konuyu önceki ve sonraki
konularla iliĢkilendirme 104 81,2 24 18,8 -
- 128 100,0 2,81 ,39 18.Öğrencilerin verilen bilgiyi kendi
deneyimleriyle iliĢkilendirmesi için
onları cesaretlendirme 106 82,8 19 14,8 3 2,3 128 100,0 2,80 ,45 19.Uygun araç-gereç ve materyal
kullanma 79 61,7 47 36,7 2 1,6 128 100,0 2,60 ,52
20.Konuyla ilgili örnekleri günlük
yaĢantıdan ve çevreden seçme 108 84,4 19 14,8 1 0,8 128 100,0 2,83 ,39 21.Öğrencilerin derse aktif katılımını
sağlayıp; onlara deneme, uygulama ve keĢfetme fırsatı yaratma
93 72,7 34 26,6 1 0,8 128 100,0 2,71 ,46 22.Öğrencilerin düzeylerine uygun,
konuya ilgilerini çekecek ve düĢünmelerini sağlayacak biçimde farklı sorular sorma
102 79,7 25 19,5 1 0,8 128 100,0 2,78 ,42
23.Öğrencileri zihinlerini meĢgul
edecek etkinliklere yönlendirme 83 64,8 40 31,3 5 3,9 128 100,0 2,60 ,56 24.Etkinlik sırasında öğrencileri
kendi beceri ve yeteneklerini
kullanmaya teĢvik etme 88 68,8 36 28,1 4 3,1 128 100,0 2,65 ,53 25.Öğrencilerin sorumluluk
duygularını geliĢtirmek için, onlara görevler verme
104 81,3 22 17,2 2 1,6 128 100,0 2,79 ,44 26. Ders sırasında öğrenci görüĢlerini
dikkate alma 101 78,9 25 19,5 2 1,6 128 100,0 2,77 ,45
Tablo 4.1.2.1‟de görüldüğü gibi; “Dersi, her öğrenciye hitap edecek Ģekilde planlama” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,54 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %57‟si “Evet”, %41‟i “Kısmen”, %2‟si “Hayır” yönünde görüĢ
belirtmiĢlerdir. “Öğrenme amaçlarını ve hedef davranıĢları (kazanımları) belirleme” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,73 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %75‟i “Evet”, %23‟ü “Kısmen”, %2‟si “Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Hedef davranıĢlara (kazanımlara) uygun araç-gereç ve materyal seçme” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,59 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %63‟ü “Evet”, %34‟ü “Kısmen”, %3‟ü “Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Hedef davranıĢları (kazanımları) gerçekleĢtirmeye yönelik etkinlik hazırlama” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,63 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %66‟sı “Evet”, %32‟si “Kısmen”, %2‟si “Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Konu alanı ile ilgili çağdaĢ geliĢmelerden ve bilgi teknolojilerinden yararlanma” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,57 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %58‟i “Evet”, %41‟i “Kısmen”, %1‟i “Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Sınıf içindeki düzenlemenin nasıl olacağına öğrencilerle birlikte karar verme” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması
x =2,57 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %60‟ı “Evet”, %39‟u “Kısmen”, %1‟i
“Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Derse baĢlarken, öğrenciyi sunulan konuyu almaya hazır hale getirecek çalıĢmalar yapma” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması
x =2,83 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %84‟ü “Evet”, %15‟i “Kısmen”, %1‟i
“Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Konuyla ilgili temel kavramlara geçmeden önce, öğrencilerin ön bilgisini ortaya çıkaracak sorular sorma” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,81 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %82‟si “Evet”, %16‟sı “Kısmen”, %2‟si “Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Konuyu bireysel farklılıklara uygun biçimde sunma” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,49 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %52‟si “Evet”, %45‟i “Kısmen”, %3‟ü “Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “ĠĢlenilen konuyu önceki ve sonraki konularla iliĢkilendirme” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,81 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %81‟i “Evet”, %19‟u “Kısmen” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Öğrencilerin verilen bilgiyi kendi deneyimleriyle iliĢkilendirmesi için onları cesaretlendirme” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,80 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %83‟ü “Evet”, %15‟i “Kısmen”, %2‟si “Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Uygun araç-gereç ve materyal kullanma” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,60 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %62‟si “Evet”, %36‟sı “Kısmen”, %2‟si “Hayır” yönünde görüĢ
belirtmiĢlerdir. “Konuyla ilgili günlük yaĢantıdan ve çevreden örnekler seçme” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,83 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %84‟ü “Evet”, %15‟i “Kısmen”, %1‟i “Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Öğrencilerin derse aktif katılımını sağlayıp; onlara deneme, uygulama ve keĢfetme fırsatı yaratma” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,71 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %73‟ü “Evet”, %26‟sı “Kısmen”, %1‟i “Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Öğrencilerin düzeylerine uygun, konuya ilgilerini çekecek ve düĢünmelerini sağlayacak biçimde farklı sorular sorma” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,78 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %80‟i “Evet”, %19‟u “Kısmen”, %1‟i “Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Öğrencileri zihinlerini meĢgul edecek etkinliklere yönlendirme” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,60 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %65‟i “Evet”, %31‟i “Kısmen”, %4‟ü “Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Etkinlik sırasında öğrencileri kendi beceri ve yeteneklerini kullanmaya teĢvik etme” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,65 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %69‟u “Evet”, %28‟i “Kısmen”, %3‟ü “Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Öğrencilerin sorumluluk duygularını geliĢtirmek için, onlara görevler verme” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,79 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %81‟i “Evet”, %17‟si “Kısmen”, %2‟si “Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir. “Ders sırasında öğrenci görüĢlerini dikkate alma” rolüne iliĢkin bulguların ortalaması x =2,77 değerinde bulunmuĢtur. Öğretmenlerin %79‟u “Evet”, %19‟u “Kısmen”, %2‟si “Hayır” yönünde görüĢ belirtmiĢlerdir.
Tablo 4.1.2.1‟deki bulgulara bakılarak Ģu yorum yapılabilir: Ankete katılan öğretmenler, öğrenme ortamını hazırlama ve süreci yönlendirmeye yönelik olarak çoğunlukla; derse baĢlarken öğrenciyi sunulan konuyu almaya hazır hale getirecek çalıĢmalar yapmakta ( x=2,83), konuyla ilgili temel kavramlara geçmeden önce
öğrencilerin ön bilgilerini ortaya çıkaracak sorular sormaktadır ( x =2,81). Ders sırasında iĢlenilen konuyu önceki ve sonraki konularla iliĢkilendirmekte ( x=2,83), öğrencilerin
verilen bilgiyi kendi deneyimleriyle iliĢkilendirebilmesi için onları
cesaretlendirmektedir ( x=2,80). Bununla birlikte ders sırasında konuyla ilgili örnekleri
günlük yaĢantıdan ve çevreden seçmekte ( x=2,83); öğrenciyi düĢünmeye sevk edecek
için onlara görevler vermekte ( x=2,79), ders sırasında öğrenci görüĢlerini dikkate
almaktadır ( x=2,77). Bulgulara bakıldığında en düĢük ortalamaların “Dersi her
öğrenciye hitap edecek Ģekilde planlama ( x =2,54)” ve “Konuyu bireysel farklılıklara uygun biçimde sunma ( x =2,49)” rollerine ait olduğu görülmektedir. Buna göre öğretmenlerin öğrenme ortamını hazırlama ve süreci yönlendirme rollerini gerçekleĢtirdikleri fakat bireysel farklılıklara yeterince dikkat etmedikleri söylenebilir. Buna sebep olarak sınıf mevcutlarının kalabalık olması gösterilebilir. Ortalama 40 kiĢinin olduğu bir sınıfta konuyu her öğrencinin zeka alanına göre farklı biçimde sunmak için zamanın yeterli olmadığı düĢünülmektedir.
GörüĢme sürecinde ise aynı alt probleme cevap bulmak amacıyla öğretmenlere;
“Derse girmeden önce hazırlık olarak neler yapıyorsunuz?”
“Derse başlarken, öğrencinin konuya ilgisini çekmek için neler yapıyorsunuz?” “Öğretim sürecinde ne tür faaliyetlerde bulunuyorsunuz?”
“Ders sırasında, hangi öğretim yöntem ve tekniklerinden yararlanıyorsunuz?”
“Öğrenme ortamında teknolojiden nasıl faydalanıyorsunuz?” soruları yöneltilmiĢtir. Bu
sorulara iliĢkin cevaplar sırayla Tablo “4.1.2.2”, “4.1.2.3”, “4.1.2.4”, “4.1.2.5”, “4.1.2.6”da gösterilmektedir.
Tablo: 4.1.2.2 Öğretmenlerin Derse Girmeden Önce Yaptıkları ÇalıĢmalara ĠliĢkin Bulgular
Derse Girmeden Önce Yapılan Etkinlik yada Uygulamalar f
Materyal hazırlama 14
Konuyu gözden geçirme 12
Kılavuz kitabı inceleme 10
Etkinlik hazırlama 6
Ön araĢtırma yapma 6
Öğrenciye görev verme 6
Plan yapma 6
Güncel örnekler bulma 1
Tablo 4.1.2.2‟e bakıldığında 14 öğretmenin derse girmeden önce “materyal hazırladığı”, 12 öğretmenin “konuyu gözden geçirdiği”, 10 öğretmenin “kılavuz kitabı incelediği” görülmektedir. Bununla birlikte “etkinlik hazırlama”, “ön araĢtırma yapma”, “öğrenciye görev verme”, “plan yapma” altı öğretmen tarafından ifade edilmektedir. Bir öğretmen ise derse girmeden önce hazırlık olarak güncel örnekler bulduğunu belirtmektedir.
GörüĢmeye katılan öğretmenlerin derse girmeden önce yaptıkları çalıĢmalara iliĢkin cevaplarından bazıları aĢağıda verilmektedir.
“Derse girmeden önce hazırlık olarak; hayat bilgisinde iĢleyeceğimiz konuyu inceliyorum. Türkçe, Matematik dersinde ise çocuklara uygulamak için etkinlikler hazırlıyorum. Bu ara daha çok soru kağıdı niteliğinde materyal hazırlayıp, dağıtıyorum.” (Ö14)
“1-2 gün önceden konuyla ilgili ön araĢtırma yapıyorum. Çocuklara konuyla ilgili ön hazırlık soruları ve etkinlikleri hazırlayıp veriyorum. Çocuklar konuyla ilgili ön hazırlıklı geliyorlar. Ben de gerekli hazırlıkları yapıyorum.” (Ö19) “Öncelikle plan yaparım. Ders sırasında uygulayacağım etkinlikleri kafamda tasarlarım ve gerekli materyalleri hazırlarım.” (Ö23)
“Kılavuz kitabı inceliyorum.. Hangi etkinlikleri yapabileceğime karar verip, ayıracağım zamanı planlıyorum. Gerekli materyalleri temin etmeye çalıĢıyorum.” (Ö32)
Bulgularda görüldüğü gibi, öğretmenler derse girmeden kılavuz kitabı inceleyip, konuyla ilgili ön araĢtırma yapmakta ve derste kullanılmak üzere materyal hazırlamaktadır. 2005 Ġlköğretim programlarının çatısını oluĢturan yapılandırmacı yaklaĢımda öğretmen yazılı ve sözlü planlarla derse hazırlıklı olur ve süreç içinde bireyin ilgi ve ihtiyaçlarına öncelik verir. Öğrenme ortamında gerçek bilgileri ve güncel kaynakları kullanır, diğer bir ifade ile çağdaĢ geliĢmeleri takip eder ve sınıfa getirir. Öğrenme ortamında somut materyaller kullanır. GörüĢme bulgularına dayanarak öğretmenlerin derse girmeden önce programın gerektirdiği ölçüde hazırlık yaptıkları söylenebilir.
Tablo: 4.1.2.3 Öğretmenlerin, Derse BaĢlarken Yaptıkları ÇalıĢmalara ĠliĢkin Bulgular
Derse BaĢlarken Yapılan ÇalıĢmalar f
Ön bilgiyi yoklayıcı soru sorma 20
Güncel yaĢamdan örnekler verme 15
Anı, fıkra, masal anlatma 9
Resim- fotoğraf gösterme 7
Canlandırma yapma 5
Oyun oynatma 5
ġarkı söyletme 5
Tablo 4.1.2.3‟e bakıldığında 20 öğretmenin öğrencinin konuya ilgisini çekmek için “ön bilgiyi yoklayıcı soru sorduğu”, 15 öğretmenin “güncel yaĢamdan örnekler verdiği”, dokuz öğretmenin “anı, fıkra, masal anlattığı”, yedi öğretmenin “konu ile ilgili resim-fotoğraf gösterdiği” görülmektedir. Bunun yanında beĢ öğretmen “canlandırma
yaptırdığını”, beĢ öğretmen “oyun oynattığını”, beĢ öğretmen de “Ģarkı söylediğini” ifade etmektedir.
GörüĢmeye katılan öğretmenlerin derse baĢlarken yaptıkları çalıĢmalara iliĢkin cevaplarından bazıları aĢağıda verilmektedir.
“Bir oyun, masal, günlük bir olay… ile derse baĢlıyorum. Öğrenciyi eğlendiren ve ĢaĢırtan etkinlikler seçmeye özen gösteriyorum. Öğrencinin kendi yaĢantılarından seçilen örnek olaylar daha ilgi çekici oluyor.” (Ö1)
“Konuya uygun fıkra veya hikaye, güncel olay anlatıyorum. Hayatımızdaki öneminin farkına varmalarını sağlıyorum.” (Ö11)
“Derse baĢlarken konuya ilgilerini yoğunlaĢtırmak için geçmiĢ yaĢantılarından varsa örnekler vermelerini istiyorum. DüĢünmelerini sağlayacak sorular soruyorum. Ġlgili resimler getirip düĢünüp cevaplamalarını istiyorum.” (Ö12) “Derse girdiğimde, o konuyla ilgili ön bilgilerini ölçecek soru soruyorum.. Yada eski konuyla bağlantı kuruyorum.. Yerine göre konuyla ilgili bir Ģarkıyla giriĢ yapıyorum. Yada Ģiir okuyorum. Konuyla ilgili giriĢ olabilecek bir resim yorumlatıyorum.”(Ö21)
“Soru sorarım genellikle.. Günlük yaĢantılarıyla iliĢkilendirerek konuya girmeye çalıĢıyorum.. Tabi bunu da soru yoluyla yapıyorum. Onun dıĢında, bir anılarını anlatmalarını istiyorum. Konuyla ilgili eğer uygun bir fıkra bulduysam, anlatırım veya bilmece ilgilerini çekiyor.. Bazen konuyla iliĢkilendirecekleri bilmeceler oluyor, onları soruyorum.” (Ö28)
Bulgularda görüldüğü gibi, öğretmenler derse baĢlarken öğrencinin konuya ilgisini çekmek için çoğunlukla ön bilgiyi yoklayıcı soru sormaktadırlar. Bunun yanında güncel yaĢamdan örnekler vermekte; konu ile ilgili anı, fıkra yada masal anlatarak derse giriĢ yapmaktadırlar. Bazen canlandırma yaparak, bazen Ģarkı söyleyerek, bazen de oyun oynayarak öğrenciyi derse motive etmektedirler. Yapılandırmacı öğrenme yaĢantılarıyla ilgili düzenlemelerin amacına ulaĢabilmesi için öğrenenlerin öğrenmeye karĢı ilgilerinin uyandırılmasına dikkat edilmelidir. Çünkü bireyin anlama merakı öğrenen için bir uyarıcıdır (Wadsworth, 1996: 150). Öğrencinin yapılandırmacı bir Ģekilde düĢünmesi için harekete geçirici bir soru sorulması gerekmektedir. Bunun yanında öğrencinin günlük yaĢam problemleri üzerinde durulmalı ve düĢünme becerilerinin geliĢtirilmesine fırsat verilmelidir (Manzo, 1998: 289). Sınıf ortamında verilen örnekler öğrenciler için anlamlı olmalıdır. Bunun için örnekler günlük yaĢantıdan ve çevreden seçilmelidir (Confrey, 1990). GörüĢme bulgularına dayanarak,
öğretmenlerin derse baĢlarken 2005 Ġlköğretim programının gerektirdiği rolleri gerçekleĢtirdikleri söylenebilir.
Tablo: 4.1.2.4 Öğretmenlerin Öğretim Sürecindeki Faaliyetlerine ĠliĢkin Bulgular
Öğretim Sürecinde Yapılan Etkinlik yada Uygulamalar f
Zihni çalıĢtıracak etkinlikler yapma 17
DüĢündürücü sorular sorma 15
Öğrencinin derse aktif katılımını sağlama 12
Konuyu yaĢamla iliĢkilendirme 7
Yaparak yaĢayarak öğrenme 7
Drama yapma 6
Gezi-gözlem inceleme 6
Öğrenciyi araĢtırmaya yönlendirme 6
Tablo 4.1.2.4‟de görüldüğü gibi öğretim sürecinde; 17 öğretmen “zihni çalıĢtıracak etkinlikler yaptırdığını”, 15 öğretmen “düĢündürücü sorular sorduğunu”, 12 öğretmen “öğrencinin derse aktif katılımını sağladığını ifade” etmektedir. Yedi öğretmen “konuyu yaĢamla iliĢkilendirdiğini”, yedi öğretmen “yaparak-yaĢayarak öğrenme sağladığını”, altı öğretmen “drama yaptığını, altı öğretmen “gezi-gözlem- inceleme yaptırdığını”, altı öğretmen ise “öğrenciyi araĢtırmaya yönlendirdiğini” belirtmektedir.
Ö6, Ö19, Ö23 ve Ö33 öğretim sürecindeki faaliyetlerini Ģu Ģekilde ifade etmektedirler:
“Öğrencilerin etkinliklerle öğrenmelerini sağlarım. Proje ve performans çalıĢmalarına yer veririm. Gezi-gözlem faaliyetlerinde bulundururum. Sunu çalıĢmaları yaparız.. kitap okuruz. Drama, canlandırma yaptırıyorum. Soru- cevap Ģeklinde ders iĢliyoruz bazen. Özellikle ezberden kaçınır, anlamaya yönelik çalıĢmalar yaparım.” (Ö6)
“AraĢtırmalar mesela; ansiklopediler, internet, gazete, kitaplardan
faydalanmalarını sağlıyorum.. Proje çalıĢmaları yaptırıyorum. Karton üzerine kes-yapıĢtır çalıĢması yapıyorlar veya el becerisi gerektiren çalıĢmalar olabiliyor.. yani derste öğrenciyi aktif kılmaya çalıĢıyorum. Ben yol gösterici oluyorum, konuyla ilgili faaliyetleri kendileri yapıyorlar.” (Ö19)
“Uygulama, deney yaptırırım. Öğrencilerin yaparak, yaĢayarak öğrenmelerini sağlarım.. bu tür faaliyetlerde bulunuyorum…” (Ö23)
“Derse girdiğimde ilk önce öğrencilerimi derse motive etmeye çalıĢırım.. Yani hemen konuya girmem, ısındırma çalıĢması yaparım.. Onlarla günlük Ģeyler hakkında biraz konuĢuruz. Sonra bugün ne yapacağımızdan bahsederim.. Benim dersim genelde sohbet havasında geçiyor.. Mesela bir soru sorarım onların verdikleri cevapları yönlendirerek iĢleyeceğimiz konuya getirmeye çalıĢırım. Benim amacım çocuğun konuyu kendisinin keĢfetmesidir.. Ben gerekince yardımcı olurum ama önemli olan çocuğun doğruyu kendisinin bulmasıdır bana göre.. Yeni müfredatta çalıĢma kitaplarını çok beğeniyorum.. Konu hakkında tartıĢıyoruz, yada matematik dersinde ben toplamayla ilgili örnek veriyorum mesela sonra çocuğu kitapla baĢ baĢa bırakıyorum. O, kendisi çözmeye çalıĢıyor. Belli bir süre sonra kontrol ediyorum. Hata varsa bunu yine kendisi düzeltiyor. Bunu biraz Ģeye benzetiyorum; hani yüzme öğretirken havuza birden atarsın ya, o da bir iki çırpınır ama boğulmamak için su yüzeyinde durmayı öğrenir.. buda onun gibi.. öğrenci yanlıĢ da yapsa sonunda kendi doğrusunu öğreniyor bir Ģekilde.. ama bu süreçte öğrenciyi baĢıboĢ bırakmıyoruz tabi ki.. onu yönlendiriyoruz. Yerine göre sorumluluklar veriyorum. Kendilerine güvenmelerini sağlıyorum.” (Ö33)
Bulgularda görüldüğü gibi öğretim sürecinde öğretmenler öğrencinin derse aktif katılımı sağlamakta, etkinliklerle öğretimi zenginleĢtirmekte, sorular sorarak öğrencinin bilgiyi yapılandırmasına rehberlik etmektedir. 2005 Ġlköğretim programlarına göre öğretmen derste öğrencileri aktif kılar, kendilerini ifade etmeleri için onları cesaretlendirir. Öğretmen bilgiyi aktarmaz. Onları düĢünmeye sevk edecek açık uçlu sorular sorarak, kendi cevaplarını bulmalarına rehberlik eder. Öğrencinin öğrenmeye katılmasını, öğrendiklerinden zevk almasını ve kendi dünyasını görmesini teĢvik eder. Dersi etkinliklerle zenginleĢtirir. GörüĢme bulgularına dayanarak, öğretmenlerin öğretim sürecinde programın gerektirdiği etkinlik ve uygulamaları gerçekleĢtirdikleri söylenebilir.
Tablo: 4.1.2.5 Öğretmenlerin Yararlandıkları Yöntem ve Tekniklere ĠliĢkin Bulgular
Yararlanılan Yöntem ve Teknikler f
Soru-cevap 22
Drama (canlandırma) 15
Beyin fırtınası 14
Anlatım 13
Yaparak yaĢayarak öğrenme 11
AraĢtırma-inceleme 9
Tümevarım-tümdengelim 5
Problem çözme 3
Tablo 4.1.2.5‟de görüldüğü gibi 22 öğretmen ders sırasında “soru-cevap” yönteminden, 15 öğretmen “drama” tekniğinden, 14 öğretmen “beyin fırtınası” yönteminden, 13 öğretmen ise “anlatım” yönteminden yararlandığını belirtmektedir.
Bunun yanında 11 öğretmen “yaparak-yaĢayarak öğrenme” yaptırdığını, dokuz öğretmen öğrencilerini “araĢtırma-incelemeye” yönlendirdiğini, beĢ öğretmen “tümevarım-tümdengelim” yöntemini kullandığını, üç öğretmen ise “problem çözme” yönteminden yararlandığını ifade etmektedir.
Öğretim sürecinde yararlanılan yöntem ve tekniklere örnek olarak Ö19, Ö26, Ö30, Ö31 ve Ö3 görüĢlerini Ģöyle ifade etmektedirler:
“Daha çok soru-cevap yöntemini kullanıyorum. Bunun dıĢında görsel ve iĢitsel olarak faydalanabilecekleri yöntemler kullanmaya çalıĢıyorum.” (Ö19)
“Soru-cevap yöntemini kullanıyorum. TartıĢma yöntemini kullanıyorum. Konuyu dramatize ettiriyorum. Gösteri yapıyoruz bazen. Örnek olay incelemesi yapıyoruz. Bol bol tekrar yaptırıyorum.” (Ö26)
“Her zaman klasik olan anlatım.. sonra soru-cevap.. Tümdengelim, tümevarım yöntemi.. Beyin fırtınası ki, bu çok önemli!.. Yaratıcı drama, her dersimizde mutlaka yaratıcı dramayı kullanıyoruz; matematik dersi bile olsa… Geçenlerde altı Ģapkalı düĢünme tekniğini uyguladık sınıfta ama çok zorluk çektik. Öğrenciler gerekli Ģeyleri pek yapamadılar.. Örnek olay inceleme yöntemi kullanıyoruz bazen.. Çoğunlukla tartıĢma yöntemi kullanıyoruz.” (Ö30)
“Ders kitaplarında anlatılan teknikler vardır: anlatım yöntemi, soru-cevap yöntemi.. Ders zaten sohbet havasında geçtiği için soru-cevap yöntemini mutlaka kullanıyoruz. Bunun dıĢında, dersi somutlaĢtırmaya yönelik mutlaka etkinliklerim oluyor benim. Materyal kullanıyorum. Bazen materyal olmasa da mutlaka dosyamın arasında çocukların ilgisini çekecek bir Ģey vardır. Mesela konu içinde çocukların anlamayacağı bir kavram geçti; hemen orada duruyorum, dikkatlerini çekiyorum ve beyin fırtınası yöntemini uygulamaya baĢlıyorum. Ders zaten sohbet havasında geçtiği için bu, tüm tekniklere uygundur. Anlatım, soru-cevap, beyin fırtınası… iĢte çocukların hani.. kitabı okuması, konuyu anlatması bile bir konuĢmayı içerdiği için bu tekniklerin hepsi kullanılmıĢ oluyor. Tek tek sayacak olursak; mutlaka soru-cevap ve beyin fırtınası olması lazım. Bazen drama oluyor.. bunun için çok fazla program yapmasam da çocuğun tahtaya çıkıp, bir Ģey canlandırması bile bir dramadır. Mesela Türkçe dersinde Hacivat-Karagöz‟ü tahtada okumaları, tonlamaya, konuĢma Ģekillerine dikkat etmeleri de bir drama oluyor. Yöntemler bunun gibi.. Yani klasik yöntemler dıĢında pek bir Ģey yapamıyorum ama kullandığım yöntemleri de öğrenciyi aktif kılacak Ģekilde uyguluyorum.” (Ö31)
“Biraz klasik olacak ama; anlatım yöntemi kullanıyorum yani anlatım derken dersi hep ben anlatmıyorum tabi.. ama konuyu toparlamak da gerekiyor. Soru- cevap en sık kullandığım yöntem.. Bunların dıĢında tartıĢma, beyin fırtınası, drama yöntemlerini kullanıyorum. Dramayı daha çok Hayat Bilgisi ve Türkçe dersinde kullanıyorum. Özellikle okuduğumuz bir hikayeyi canlandırmak öğrencilerimin çok hoĢuna gidiyor, inanılmaz eğleniyorlar.” (Ö33)
Bulgularda görüldüğü gibi öğretim sürecinde öğretmenler çoğunlukla klasikleĢmiĢ soru-cevap ve anlatım yönteminden faydalanmaktadır. Bunun yanında
drama yaptırmakta ve beyin fırtınası yöntemini kullanmaktadır. Wilson( 1997: 8) öğrenenleri bilgiyi anlamlandırabilmesi ve öğrenme sürecinde etkin rol alabilmesi için; benzetme, drama yapma-oyun oynama, öğrenme materyallerini kullanma, kasıtlı öğrenme ortamları oluĢturma, hikaye anlatma, proje çalıĢmaları yapma (araĢtırma, deney, gözlem vb), sokratik diyaloglar kurma, öğreterek öğrenme, iĢbirlikli öğrenme Ģeklinde öğrenme stratejileri belirlemiĢtir. GörüĢme sürecinde belirtilen ifadelere bakıldığında öğretmenlerin; öğrenciyi derste aktif kılmaya çalıĢtıkları ancak klasikleĢmiĢ yöntemlerin dıĢına pek fazla çıkamadıkları görülmektedir. Özellikle de araĢtırma yaptırma, deney, gezi-gözlem-inceleme yöntemlerini nadiren kullandıkları anlaĢılmaktadır. Bulgulara dayanarak öğretmenlerin yöntem ve teknik kullanımı konusunda gereken rolleri yeterince gerçekleĢtiremedikleri söylenebilir.
Tablo: 4.1.2.6 Öğretmenlerin Teknolojiden Faydalanmalarına ĠliĢkin Bulgular
Teknoloji Kullanımına Yönelik Uygulamalar F
Konuyu içeren slayt gösterisi 16
Eğitici film izleme 14
Müzik Cd‟si dinletme 8
Tepegöz kullanımı 7
Laboratuarda deneysel çalıĢma 5
Ġnternet kullanımı 4
Fotokopi kullanımı 3
Tablo 4.1.2.6‟ya bakıldığında öğrenme ortamında 16 öğretmenin “konuyu içeren slayt gösterimi” yaptığı, 14 öğretmenin “eğitici film izlettirdiği”, sekiz öğretmenin “Müzik Cd‟si dinlettirdiği”, yedi öğretmenin “tepegöz kullandığı”, beĢ öğretmenin “laboratuarda deneysel çalıĢma” yaptırdığı görülmektedir. Dört öğretmen “internet kullandığını”, üç öğretmen ise teknolojiden “fotokopi” boyutunda faydalandığını belirtmektedir.
GörüĢmeye katılan öğretmenlerin teknolojiden faydalanmalarına iliĢkin cevaplarından bazıları aĢağıda verilmektedir.
“Teknolojiden faydalanmak gerekiyor. Özellikle çocukların çok ilgisini çekiyor. ĠĢte efendim bir projeksiyon cihazıyla olayların canlandırılması çocukların çok hoĢuna gidiyor. Bunun dıĢında iĢte eğitim cd‟leri, çocukların evde hazırlayıp getirdikleri araç-gereçlerin sınıf içerisinde kullanım.. Bunlar tabi çocukların