Yapı yazıtları genel olarak ilişkili oldukları yapı veya mimari elemanın üzerine yazılıyordu. Bu şekilde yapı yazıtları kentlerdeki birçok yapının ayrılmaz bir parçasıydı. Yapı yazıtları, özenli bir işçilikle ve yerleştirildiği konumun yüksekliği ile ilişkili olarak büyük bir harf yüksekliği ile yazılırdı. Bu sayede okuyucu bulunduğu yerden kolayca yazıtı okuyabilirdi330. Bir kamu yapısının yapı yazıtında yer alacak bilgilere dair sınırlamalar da mevcuttu331. Đnşaatın kim veya kimler tarafından, hangi gerekçeyle, hangi imparator, tanrı veya kurum için yaptırıldığı bilgileri bir yapı yazıtının ihtiva ettiği bilgilerdi. Đnşaatı yaptıran kişi, aslen o inşaatın masraflarının tümünü veya bir kısmını kendi kesesinden (ἐκ τῶν ἰδίων) karşılayan kişiydi. Bununla birlikte birçok örnekte inşaatı yaptıran kişi dışında genelde aynı aileye mensup kişi veya kişilerin de isimleri faaliyetin birlikte gerçekleştirildiğini ifade eden σύν332 veya µετὰ333 praepositio’su ile yazılabiliyordu334. Fakat yaptıran kişinin önceki memuriyetlerinin tümü veya atalarının kente hizmetleri, onurlandırma yazıtlarının aksine yapı yazıtlarında yer almıyordu. Yapının bir nedenle zarar görmesinin ardından yaptıran kişinin bir akrabası veya ardılı tarafından onarımı veya yeniden dikilmesinden sonra ise yapı yazıtı hem ilk inşasını hem de onarımını kişilerin isimlerini taşıyabiliyordu335. Zira atalar tarafından yaptırılmış bir yapının bakım ve onarımının üstlenilmemesi o yapının bir başka kişi tarafından onarılması ve yeni yaptıran kişinin ismini taşımasına neden olabilirdi. Bu durum elit bir ailenin saygınlığı ve ailevi gelenekleri açısından kabul edilemezdi336.
330
Krş. Zuiderhoek, Politics of Munificence, s. 126.
331
Bkz. Dig. L.10.3.2. Inscribi autem nomen operi publico alterius quam principis aut eius, cuius pecunia id opus factum sit, non licet. (Bir kamu yapısının üzerine imparatorun ya da yapıyı kendi parasıyla yaptıranın ismi dışında bir isim yazılması yasaktır.) Kamu yapısının üstüne yaptıran kişinin isim yazma hakkı ile ilgili olarak ayrıca bkz. Plut., Perik., XIV. 1; “µὴ τοίνυν,” εἶπεν, “ὑµῖν, ἀλλ᾽ ἐµοὶ δεδαπανήσθω, καὶ τῶν ἀναθηµάτων ἰδίαν ἐµαυτοῦ ποιήσοµαι τὴν ἐπιγραφήν.” Perikles demos’un kendisinin çok fazla harcama yaptığı konusunda Thoukydides ile aynı fikirde olduğunu öğrendiğinde “Peki o zaman harcamalar sizin değil benim tarafımdan yapılsın ve adaklarımın yazıtlarını kendi ismimle yapacağım” demiştir.
332
Bkz. T.32 (sat. 1), T.33 (sat. 7-8) T.34 (sat. 2) T.52 (sat. 9-10), T. 53 (sat. 1), T.75 (sat. 2-4)..
333
Bkz. T.63 (sat. 3-4), T.80 (sat. 1) ayrıca bkz. T.166.
334
Özel şahısların imar faaliyetlerine dolaylı katılımda bulunanlar hakkında bkz. aşağıda s. 81-86.
335
Bkz. T.32. Eusebes, kardeşi Menandros ve Eusebes’in eşi Apphias Aphrodisias’ta Sebasteion’un kuzey portiko’sunu kendi keselerinden inşa etmişlerdir. Portiko’nun deprem nedeniyle yıkılıp kullanılmaz duruma gelmesinin ardından Apphias, kızı Tata, torunları Menandros ve Eusebes ile birlikte portiko’yu yeniden inşa ettirmiştir. Arşitrav üzerindeki yapı yazıtı hem portiko’yu ilk inşa ettiren kişilerin hem de onarım sonrasında yeniden inşa ettiren kişinin ismini içermektedir. Krş. T.18ii. Eumakhos Diogenes ve eşi Ammias Olympias tarafından Aphrodisias, Aphrodite tapınağının kuzey portiko’sunda yaptırılan üç sütundan ikisi MS erken I. yüzyıl, birisi ise II. yüzyıl harf karakteri ile yazılmıştır. I.Aph.2007 editörleri Roueché ve Bodard, MS erken I. yüzyılda yaptırılan üç sütundan birisinin daha sonra, olasılıkla II. yüzyılda onarım gördüğünde orijinal yazıtın içeriği değiştrilmeden fakat farklı harf karakterleri ile yeniden yazdırılmış olabilecğine işaret etmektedir, bkz. I.Aph.2007, no. 1.6, krş. I.Aph.2007, no. 1.4 ve 1.5.
336
Yapı yazıtlarını taşıyan mimari eleman, yaptırılan yapı veya yapı bölümü / elemanına göre değişiklik gösterebiliyordu. Kuşkusuz faaliyetin kapsamı ve söz konusu yapının inşa maliyetindeki payı da yazıtın bir yapı üzerinde yazılacağı yerin belirlenmesinde etkiliydi. En önemli imar yazıtlarının, ilişkili oldukları yapının arşitravı üzerine yazılmış olması da bu önem sırasına işaret etmektedir. Đnşa yazıtları genellikle yapının yaptırılan kısmı ile ikişkili olan bir korniş337, arşitrav338 lento blokları339 tarafından taşınıyordu. Ayrıca ante başlığı340, frizler341, yapı ile ilgili mimari bloklar342 veya panel ve levhalar343 üzerine de bir yapı yazıtı yazılabiliyordu. Yazıtın yazılacağı yerin seçimi aslen görünebilirliği ile ilişkiliydi. Bir yapı veya mekan ile ilişkili bir veya birkaç sütunun inşası durumunda ise kimi zaman tabulae ansatae içindeki satıhlar344 ile sütun tamburları veya sütun kaideleri345 yapı yazıtları için taşıyıcı olabiliyordu. Bir yapı yazıtının sütun üzerine yazdırılması için inşa edilenin sütun olması gerekli değildi. Örneğin Iasos’ta Hermaiskos, üstlendiği paidonomia sırasında gymnasion’un kapısında gerçekleştirdiği ekleme faaliyetine ilişkin yapı yazıtını bir sütun üzerine yazdırmıştı346. Olasılıkla Hermaiskos’un yaptırdığı θυρώµατα, yazıtın üzerine yazılabilmesi için uygun bir satıh sunmuyordu, özellikle görünebilirlik açısından en uygun yüzey θύρωµα’nın tam ortasında duran ve kapıyı kullanan insanların yanından geçeceği iki sütundan birisiydi. Yapının kendisi veya yaptırılan kısmı arşitrav, lento, korniş veya sütun gibi yazıt taşıyıcı mimari elemanları içermediği durumlarda ise, yapı yazıtı yapıyı ve da yapının bölümünü oluşturan bloklardan olasılıkla yakınındaki yürüme alanından kolayca görülebilen bir blok üzerine yazdırılıyordu347. Kidrama’dan tarihlendirilemeyen bir yazıtta
337
Korniş bloğu veya blokları tarafından taşınan yapı yazıtları için bkz. T.29, T.41, T.104, Tarihlendirilemeyen bir Herakleia Salbake yazıtında Praksas’ın oğlu [ - ]es tarafından, oğlu Praksas ve Agathokles kızı Tatia ile birlikte adanan [ - ]ion için bkz. T.166.
338
Arşitrav bloğu veya blokları tarafından taşınan yapı yazıtları için bkz. T.2, T.3, T.5, T.6, T.7, T.8, T.9, T.10, T.11, T.12, T.13, T.14, T.15, T.16, T.20, T.21, T.23, T.31, T.32, T.34, T.37, T.38, T.48, T.49, T.50, T.53, T.75, T.77, T.78, T.79, T.80, T.81, T.87, T.91, T.93, T.95, T.100, T.101, T.103, T.118, T.149, T.151, T.155, T.158 (?), ayrıca bkz. T.162, T.163, T.165, T.173.
339
Lento bloğu veya blokları tarafından taşınan yapı yazıtları için bkz T.4, T.22, T.30, T.33(?), T.39, T.96, T.99.
340
Titus Flavius Neon’un stoa’yı çatı ile örtmesine ilişkin yazıt ante başlığı üzerinde bulunmaktadır. Yazıt için bkz. T.98.
341
Bkz. T.74.
342
Bkz. T.57 (orthostat) M. Aurelius Menestheus Skopas Aphrodisias tiyatrosunun podium kaplamalarını yaptırmıştır.
343
T.26, T.28, T.36 (Aphrodisias demos’u yaptırıyor), T.67, T.89, T.122.
344
Sütunlar tarafından taşınan yazıtlar için bkz. T.18 (tabula ansata), T.19 (tabula ansata), T.43, T.44, T.45, T.46, T.60 (tabula ansata), T.61, T.62, T.68, T.69, T.70, T.79, T.115. T.116, T.120, T.160, Sütunlar tarafından taşınan tarihlendirilemeyen yapı yazıtları için bkz. T.161 (Alabanda, Apollon Isotimos tapınağı?), T.167 (Iasos, ?) T.168 ve T.169 (Iasos, Artemis Astias tapınağı?).
345
Sütun kaidesi tarafından taşınan yazıtlar için bkz. T.24, T.35, T.54 (?), T.55, T.84 (?).
346
Yazıt için bkz. T.88. Yazıt taşıyıcı sütun da Hermaiskos tarafından yaptırılmış olmalıdır fakat yazıt sütun inşasından bahsetmemektedir. Bu durumda sütunların θυρώµατα’nın içeriğine dahil olduğu kabul edilebilir. Zira pylon’un her iki tarafında birer θύρωµα, her birinde ikişer adet toplam 4 adet sütun içeriyor olmalıdır. Aynı yazıtın bir kopyasının kapının diğer yönündeki bir sütun üzerinde duruyor olması da kuvvetle muhtemeldir.
Nearkhos oğlu Menanadros bezemesi, boyası ve resimlemesi ile birlikte bir ἐκθέτωσις yaptırdığı görülür348. Söz konusu yapının niteliği anlaşılamamıştır fakat yapı yazıtının bir blok taş üzerine yazdırılmış olması yapının yazıt için uygun bir yer sunmadığı ve bu nedenle yazıtın bir mimari blok üzerine yazdırılıp dış yüzeyde sergilendiği yönünde ipucu vermektedir. Fakat bu konuda kesin yargıda bulunmak mümkün değildir.