Gymnasiarkhoi

Yurttaşlar toplumunun sosyal yaşamı ve eğitimi için en önemli yapı hiç kuşkusuz ki gymnasion’du797. Gymnasiarkhos, bu yapının korunması ve işlerliğini sürdürmesinden sorumluydu798. Gymnasion yapısının veya onun donanımının bakımını ve gerekli olduğu durumda onarımını yaptırmak gymnasiarkhos’un en önemli yükümlülüğü olmalıydı. Bununla birlikte son derece masraflı diğer bir yükümlülüğü de gymnasion’da gerçekleştirilen sportif faaliyetler sırasında hem temizleyici hem de yağlayıcı olarak kullanılan zeytinyağının teminiydi799. Ayrıca gymnasion kompleksi içinde yer alan banyolar ve diğer mekanların da ıstılmasından da sorumluydu. Bu leitourgia’nın gerektirdiği son derece büyük harcamalar özellikle MÖ II. yüzyıldan itibaren800 gymnasiarkhia üstlenen yurttaşlar tarafından karşılanmış ve bu süreç MS III. yüzyıl ortalarına kadar artarak devam etmiştir.

Bir kentte birden fazla gymnasiarkhia olabiliyordu. Aslen bu durum gymnasion’da eğitim ve faaliyet sisteminin yaş gruplarına göre düzenlenmiş olması ile ilişkiliydi. Bu şekilde gymnasion’lar gençlerin (τὸ γυµνάσιον τῶν νέων),801 erişkinlerin (τὸ γυµνάσιον τῶν πρεσβυτέρων)802 ve yaşlıların (τὸ γυµνάσιον τῶν γερντων)803 gymnasion’u gibi farklı yaş grupları için farklı ana bölümlerden oluşmaktaydı veya her bir yaş grubu için ayrı bir

beş adet sütunu kaidesi yaptırmıştır ve bu faaliyet ile stephanephoros ve gymnasiarkhos olan kızı Tryphaine ilgilenmiştir, bkz. T.70. Euromos Zeus Lepsynos tapınağı ile ilişkili diğer bir sütun inşası için bkz. T.69. Herakleia Latmia’da eski stephanephoros Herakleides’in Apollon için yaptırdığı niteliği belirlenemeyen fakat olasılıkla dinsel yapı için bkz. T.165.

797

Gymnasion yapılarının kent ve yurttaşlar için önemi hakkında bkz. aşağıda s. 140-144.

798

Gymnasiarkhoi ve yükümlülükleri hakkında bkz. A. H. M. Jones, Greek City., s. 200vd; Magie, Roman Rule, s. 61-63 ve 852-854 not. 36. Giuseppe Cordiano, La ginnasiarchia nelle poleis dell'Occidente mediterraneo antico. Pisa 1997. Gymnasiarkhia ve gerektirdiği harcamalar hakkında bkz. Dörner, Inschriften, s. 54vd, no. 27. Gymnasiarkhoi ve euergesia hakkında bkz. Robert, Documents, s. 81–86. Gymnasiarkhos’ların imar faaliyetindeki önemi için bkz. L.Robert, Etudes Anat., s. 77.

799

Geç Hellenistik Çağ’da gymnasiarkhos’ların yağ sağlama yükümlülüğü için bkz. P.Frölich, “Les activitiés évergétiques des gymnasiarcques à l’époque hellénistique tardive: la fourniture de l'huile” şurada: O. Curty – M.Piérart (Ed.). L'huile et l'argent: [gymnasiarchie et évergétisme dans la Grèce hellénistique]: actes du colloque tenu à Fribourg du 13 au 15 octobre 2005, publiés en l'honneur du professeur Marcel Piérart à l'occasion de son 60ème anniversaire. Fribourg: Séminaire d'histoire ancienne, 2009, s. 57-94. Ayrıca bkz. N.M. Kennell, “Most necessary for the bodies of men: olive oil and its by-products in the later Greek gymnasium” şurada: M. Joyal (Ed.) In altum. Seventy-five years of classical studies in Newfoundland. Newfoundland 2001, s. 119-133.

800

Artemidoros oğlu Dionysikles tarafından Hyllarima’da gymnasiarkhia sonrasında büyük olaslıkla bir gymnasion ile ilişkili olarak inşa ettirilen styloparastas için bkz. Robert, À travers l'Asie Mineure, s. 368. Iasos’ta Epikrates oğlu Sopatros’un gymnasiarkhia sonrasında demos ve presbyteroi için gymnasion’da yaptırdığı stoa için bkz. I.Iasos, no. 250. Krş. Nafissi, Sopatros, s. 66-68 (Đtalyanca), s. 126-128 (Türkçe) s. 186- 188 (Đngilizce) no. 5.

801

Gençlerin gymnasion’u ve gençlerin gymnasiarkhia’sı için bkz. T.24, T.37, T.82. ayrıca bkz. I.Mylasa, no. 137.

802

I.Iasos, no. 250; Nafissi, Sopatros, s. 126-128 no. 5 (sat. 1) γ[υµνασια[ρχήσας] τῶν τε νέ[ων καὶ τῶν π]ρεσβυτέρων.

803

gymnasion da olabilirdi804. Her bir gymnasion için ayrı bir gymnasiarkhos görevli olabilirdi, bununla birlikte bir yurttaş ekonomik yeterliliğe sahip olması durumunda birden çok gymnasiarkhia’yı aynı anda üstlenebilirdi.

Karia kentlerinde gymnasiarkhia üstlenen yerel elitlerin gerçekleştirdikleri imar faaliyetleri hiç kuşkusuz ki genel olarak memuriyetlerinin ana mekanı olan gymnasion yapıları ile ilişkilidir. Gymnasiarkhos’un gymnasion’un bakım ve onarımından da sorumlu olduğu göz önüne alındığında gymnasion’a yönelik bu faaliyetlerin çoğu durumda gymnasiarkhia yükümlülükleri kapsamında gerçekleştiridiği ön görülebilir. Genel olarak ekleme veya kısmi katılım niteliğindeki bu faaliyetler sütun805, oturak806, parmaklık807 inşası ve bazı onarım faaliyetleri şeklinde olabiliyordu. Gymnasion ayrıca heykeller ve rölyefler ile güzelleştirilebiliyordu808.

Gymnasiarkhia, sadece kentlerde değil aynı zamanda Lagina ve Panamara’daki kutsal alanlarda yürütülen dinsel şölenler sırasında da özelikle zeytinyağı dağıtımı yapma görevine verilen isimdi. Bu türlü bir gymnasiarkhia sadece şölen sırasında ve dinsel niteliği olan özel günlerde birkaç gün boyunca sürmekteydi809. Bununla birlikte oldukça büyük bir zeytinyağı harcaması gerektirmesinden dolayı son derece masraflı bir hizmet olmalıydı810. Dini gymnasiarkhia kapsamında yapılan zeytinyağı dağıtımı sadece yağlanma amaçlı değildi, aynı zamanda beslenme amaçlı iyi işlenmiş zeytinyağı da dağıtılabiliyordu811. Bu dinsel

804

Sebastopolis’te epheb’lerin gymnasion’u hakkında bkz. Robert, La Carie, no. 172 (sat. 16-17). eoi ve gerousia için ayrıca bkz. yukarıda s. 41vd.

805

Aphrodisias’ta Pamphilos oğlu [?Dioge]nes tarafından [gençlerin] gymnasiarkhia’sı sonrasında gençler için yaptırılan sütun için bkz. T.24. Iasos’ta Thargelios oğlu Diodoros tarafından gymnasiarkhia sırasında gençler ve demos için yaptırılan sütun için bkz. T.79. Mylasa’da Lu(cius) Furius Bassus tarafından gymnasiarkhia sırasında yaptırılan sütun için bkz. T.120.

806

Halikarnassos’ta Neon ve oğlu Dionysodoros tarafından gymnasiarkhia sırasında Hermes, Herakles ve demos için yaptırılan oturaklar için bkz. T.71. Dionysodoros, babası Neon’un yardımcılığnı yürütmektedir.

807

Iasos’ta Theudas’ın oğlu Theudas ile birlikte üstlendikleri gymnasiarkhia sonrasında yaptırdığı parmaklık ve çevresindeki işlerin onarımı için bkz. T.82. Theudas’ın bu hizmeti ölümünün ardından boule ve demos tarafından onurlandırılmasının gerekçelerinden birisi olmuştur.

808

Adı belirlenemeyen bir gymnasiarkhos’un Sebastopolis gymnasion’una yaptığı hizmetler ve bağışların yanı sıra epheb’lerin gymnasion’unu hiçbir masraftan kaçınmadan süslemesi hakkında bkz. Robert, La Carie, no. 172 (sat. 16-18) κοσµήσαντα τὰ γυµνάσια ἐφήβοις, µὴ φε̣[ι]σάµεν[ο]ν ἀναλωµάτ[ων,].Gymnasion’un süslenmesi heykel, rölyef ve bunun gibi dekoratif faaliyetleri ifade ediyor olmalıdır.

809

Dinsel gymnasiarkhia’nın süreleri için bkz. T.109 (sat. 7-8) γυµνασιαρχήσαντες πλίστας ἡµέρας καὶ ν[ύκτας, καὶ] ἐν τῇ πόλι θέντες τὸ ἔλαιον ἀνέδην πάσῃ τύχῃ [καὶ ἡλικίᾳ·], T.110 (sat. 7-9) γυµνα̣σιαρχήσαντες δὲ καὶ ταῖς ἑορτ[ασίµοις ἡ]µέραις καὶ τῇ κλειδαγωγ̣[ῇ] ἐν τῇ πόλει, θέντες τὸ ἔλαιον ἀν[έδην πάσῃ τύ]χῃ καὶ ἡλικίᾳ, T.111 (sat. 6-8) γυµνασιαρ[χίας] ἃς ἐτέλεσαν ἐν ταῖς [ἐπισ]ήµοις καὶ ἑορτασίµοις τ[ῆς θεοῦ ἡµέραις, T.112 (sat. 3-4) τὸ γυµνασιαρχῆσαι πάσαις τᾶις ἑορτασίµοις καὶ ἐπισήµοις τῆς θεοῦ ἡµέραις, T.113 (sat. 8-10) ἐγυµνασιά[ρ]χησαν δὲ ἐν τῇ πόλει τῇ τῆς κλειδὸς ποµπῇ ἡµέρας δύο πρῶτοι καὶ ἐν τῷ περιπολίῳ τὰς εἰθισµένας ἡµέρας, T.143 (sat. 11-13) γυµνα[σιαρχήσαντες πάσῃ τύχῃ καὶ ἡ]λικίᾳ ἀπὸ νυκτὸς µέχρι νυκ[τὸς. 810

Laumonier, cultes indigènes, s. 392-406.

811

gymnasiarkhia, kutsal alanın görev başındaki rahibi tarafından, rahipliğin bir sorumluluğu olarak üstlenilmekteydi.