Bir Yapının Tümüyle Đnşası

Yazıtlar, yeni bir yapının inşasına ilişkin masrafların aynı kişi/kişiler tarafından inşaatın başlangıcından sonuna kadar tümüyle karşılanmasına ilişkin olarak “temelinden itibaren” (ἐκ θεµελίων veya ἀπὸ θεµελίων) ifadesini sunarlar450. Bu şekilde “temelinden itibaren” yapılan inşa faaliyetlerinin yazıtlarda özellikle ifade edilmesi söz konusu faaliyetin büyük masrafı ve zahmetinin göz önüne serilmesi açısından önem taşımaktadır451. Ayrıca bu şekilde “temelinden itibaren” ifadesinin yer almadığı yapı yazıtlarında, inşa sürecinin farklı aşamalarında diğer katılımcıların bulunduğu veya yapının ana inşasının dışında kalan bezeme veya sütunlar gibi kısmi katkıların başka kişi veya kişiler tarafından yaptırılmış olabileceği düşünülmelidir452.

Kentlerde, bir yapıyı tümüyle inşa ettirmiş olmak, kişiye kendisinin ve ardıllarının heykellerinin dikilebileceği bir onurlandırma mekanı sağlıyordu. Hatta kimi zaman bu yapı, yaptıran kişinin ismi ile anılıyordu453. Bu tür bir isimlendirme olasılıkla kentte birden çok

450

Aphrodisias’ta (MS 170-190) M. Ulpius Carminius Claudianus’un işlerin inşası için kurduğu vakfın parasından önceden vermiş olduğu para ile temelinden itibaren yaptırılan yol için bkz. T.51 (sat. 19-24) τὸ ἔργον δὲ τοῦτο τὸ τῆς πλατείας ἐξ ἀµφοτέρων τῶν µέρων ἐξ ἀρχῆς µέχρι τέλους ἐκ θεµελίων µέχρι γείσους εὐτυχῶς γέγονε καὶ γενήσεται. Aphrodisias’ta (ca. MS 180-230) Iason Prabreus’un eşi Iulia Paula ile birlikte arşiv binası çevresinde temelinden itibaren tümüyle taştan inşa ettirdiği güney stoa ve temelinden itibaren taşıttığı doğu stoa için bkz. T.52 (sat. 10-16) τοῦ περ[ιστῴ]ου στοᾶς µεσηµβρινῆς ἀπὸ θεµελίων τὸ [λιθι]κὸν πᾶν καὶ τὸν ἐν αὐτῇ οἶκον σὺν περιφλι[ώµασιν] … καὶ στοᾶς ἀνατολικῆς ἀπὸ θ[εµε]λίων διάστυλα ὀκτὼ µετενηνοχότα δὲ [εἰς ταύτη]ν, Krş. T.53. Herakleia Salbake’de (MS geç II. yüzyıl?) [kütüphane binası]nın temelinden itibaren inşasına ilişkin yazıt için bkz. T.74 (Fr. A, sat. 1-2) [τὴν βυβλιοθή]κην ἐκ θεµελίων κατ[α]|σκευάσαντες καὶ τὸν περὶ αὐ[τὴν κόσµον - - - ]ος ἀνέθηκεν. Keramos’ta (MS II. yüzyıl) Hermophantos oğlu Hierokles ve eşi Aristokrates kızı Aristoneike tarafından temelinden itibaren inşa edilen hamam için bkz. T.93 (sat. 2-4) καὶ τὸ βαλανεῖον ἐκ θεµελίων καὶ τὰ ἐν αὐτῷ ἔργα πάντα σὺν παντὶ τῷ κόσµῷ ἐκ τῶν ἰδίων κατασκευάσαντες. Aphrodisias’ta, (ca. MS II. yüzyıl) Zenon oğlu Artemidoros’un oğlu falanca tarafından temelinden itibaren inşa edilmiş tanımlanamayan yapı için bkz. T.50 (Fr. b) [ - - ἐκ] θεµελίων [ - - - ]”. Kaunos’ta temelinden itibaren inşa edilmiş tanımlanamayan yapı için bkz. T.89 (Fr. b-c, sat. 3-4) [ - - - κατεσ]κεύ[α - - - ἐκ θεµε]λίων [ - - - ].

451

“Temelinden itibaren” ifadesi sadece tekil ve ana yapıların inşası için değil aynı zamanda kapsamlı onarımlar ve ana yapılara eklenen bölümlerin inşası, ayrıca bir yapının tümüyle başka bir yere taşınması için de kullanılmıştır. Keramos’ta (MS 98-117) agoranomoi Dionysios oğlu Hermophantos ve Lykiskos oğlu Hermophantos tarafından gymnasion – hamam yapısına ek olarak temelinden itibaren yaptırılan alipterion (yağlanma odası) için bkz. T.91 (sat. 2-3) καθὼς ὑπέσ[χοντο τὸ] ἀλιπτήριον ἐκ θεµελίων κατασκευάσαντες ἐκ τῶν ἰδίων. Panamara’da (MS III. yüzyılın ikinci yarısı) Marcus Sempronius Clemens’in soyundan Arrianos’un temelinden itibaren onarımını yaptırdığı stoa için bkz. T.146 (sat. 43-45) ἐν τῇ στοᾷ ἣν ὁ πατὴρ αὐτῶν ἐκ θεµελίων ἐπεσκεύασεν. Aphrodisias’ta (ca. MS 180-230) Iason Prabreus’un eşi Iulia Paula ile birlikte arşiv binası çevresinde temelinden itibaren tümüyle taştan inşa ettirdiği güney stoa ve temelinden itibaren taşıttığı doğu stoa için bkz. yukarıda dn. 450.

452

Iasos’ta Hierokles Argaios ve eşi Ainiane, Roma agora’sındaki, doğu stoa’nın ana yapısını kendi keselerinden inşa etmişlerdir, bkz. T.80. Söz konusu yapının dış yüzey bezemelerini ve mimari elemanlarını ise Theophilos oğlu Dionysos kendi kesesinden yaptırmıştır, bkz. T.81.

453

Aphrodisias’ta Eusebios hamamı (Εὐσεβιανὸν βαλανείον) için bkz. T.36 (sat. 5). Diogenes gymnasion’u (∆ιογενιανὸν γυµνασίον) için bkz. T.51 (sat. 24). Iasos’taki ∆αµαίων στοά ismi de olasılıkla benzer nitelikteydi, bkz. T.167 (sat. 5-6), krş. T.133 (sat. 8-9). Panamara’da veya Stratonikeia’da bulunan ve Flaviane denen stoa’ya (στοὰ ἡ κα[λου]µένη Φλαβιανὴ) ismini veren kişi, yapının inşasına birden çok kez para bağışlayan Hekatodoros oğlu Flavianus olabilir, bununla birlikte stoa’nın Flavianii hanedan ailesine ithaf edilmiş olması da olasılık dahilindedir. MÖ II. yüzyılda, Halikarnassos’da onarılan γυµνάσ[ιον τὸ Φιλίππε]ιον için bkz. yukarıda s. 57 dn. 372.

sayıda bulunan hamam, gymnasion ve stoa gibi yapıların ayırt edilmesini kolaylaştırmak gibi pratik bir amaca da hizmet ediyordu454. Bu şekilde yapı ile birlikte ismi anılan kişi sadece arşitrav üzerine ismini yazmakla yetinmiyor, kendisini ve ailesini kentin dokusuna katıyordu. Bu durum hiç kuşkusuz ki yerel elitler arasındaki amansız prestij edinme yarışında büyük bir avantajdı. Yerel elitler tarafından inşa edilmiş ve büyük masraf gerektiren yapılar, genellikle kentlerin veya kutsal alanların göz önünde olan yerlerinde inşa ediliyor ve bu şekilde yerel elitlerin ihtişamını ve gücünü sergiliyordu. Yapıların birer ihtişam ve güç sembolü olarak kullanılmaları Karialılar için hiç de yabancı değildi ve aslen geçmişi Hellenistik Çağ’dan daha eskiye kadar uzanıyordu. Hekatomnos455, Mausollos456 ve ardından Idrieus457 bu yolu izlemiş458 ve özellikle kutsal alanları tercih etmişlerdi459. Hellenistik Çağ’da ise bölgeye egemen olan krallar bu yolda rol model olmaya devam etmişlerdi460. Fakat bir yapının temelinden itibaren inşası, yüksek maliyeti nedeniyle Hellenistik kralların bile pek tercih etmediği bir işti461. Zira süregelen savaşlar Hellenistik krallıklar için büyük harcamaları da beraberinde getirmekteydi462. Genelde, bir yapının inşasına para bağışında bulunmak veya yapının bir kısmını, inşası için gereken parayı vermek suretiyle yaptırmak Hellenistik kralların tercihiydi. Hellenistik kralların izinden giden varlıklı yurttaşların da bir kralın bile yüklenmeyi ender olarak göze aldığı bu denli büyük bir masrafı üstlenmesi beklenemezdi. Bu

454

Yapıların benzer nitelikteki diğerlerinden ayırt edilmesini kolaylaştırma amaçlı isimlendirme söz konusu yapının konumu ile ilişkili olarak da yapılabilmekteydi. Yukarı gymnasion için bkz. T.108 (sat. 4), batı stoa için bkz. T.51 (sat. 17), T.106 (sat. 4), doğu stoa için bkz. T.51 (sat. 14), güney stoa için bkz. T.51 (sat. 11), kuzey oikos için bkz. T.51 (sat. 23).

455

Hyssaldomos oğlu Hekatomnos’un Sinuri’de yaptırdığı thyroma ve trapeza için bkz. Robert, Sinuri, no. 76.

456

Mausollos’un (MÖ 377-353) Labraunda’da Zeus Labraundos kutsal alanında yaptırdığı yapılar için bkz. I.Labraunda, no. 13 (stoa) ve no. 14 (andron ve içindekiler). Hekatomnid’ler içinde Mausollos ayrıca bir kent kurucu idi. Satraplığının verdiği imkanları kullanarak Halikarnassos’u Yunan kent örnekleri uyarınca yeniden inşa ettirmiş, buraya çevrede bulunan ve Lelegler tarafından iskan edilmiş sekiz kentin altı tanesinin halkını göç ettirmişti. Bu kentler Pedasa, Madnasa, Side, Termera, Telmissos ve Ouranion’dur. Mausollos, Karia’nın en önemli limanlarından birisine sahip olan Myndos’u ise eski yentin hemen yakınında yeniden inşa ettirmiştir. Strab., XIII, 1, 59 (C 611), krş. Plin., nat., V, 107.

457

Idrieus’un (MÖ 351-344) Labraunda’da yaptırdığı yapılar için bkz. I.Labraunda, no. 15 (andron), no. 16 (naos), no. 17 (oikoi), no. 18 (pylon). Amyzon’da yaptırdığı [pylon] için bkz. L. Robert, Amyzon, no. 1. Krş. Piejko, Gnomon 57 (1985) s. 609.

458

Hekatomnidler için genel olarak bkz. S. Hornblower, Mausolus. Oxford, 1982; S. Ruzicka, Politics of a Persian Dynasty The Hecatomnids in the Fourth Century B.C. Norman [Oklahoma], 1992. Hekatomnid hanedanlığı kadınları hakkında bkz. E.D. Carney, “Women and Dunasteia in Caria.” AJPh (2005) s. 65-91

459

Labraunda, Zeus Labraundos kutsal alanında Mausollos ve Idrieus’un imar faaliyetleri aracılığı ile erklerini sergilemeleri içn bkz. P.Hellström, "Hecatomnid Display of Power at the Labraynda Sanctuary", şurada: Religion and Power in the Ancient Greek World, Proceedings of the Uppsala Symposium 1993, BOREAS 24, s. 132-138. (Türkçe çevirisi için bkz. H. Üreten, Labraunda Kutsal Alanında Hekatomnid Gücün Sergilenmesi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 45, 2 (2005) s. 59-70). Ayrıca bkz. P.Hellström, “Sacred Architecture and Karian Identitiy.” şurada: F. Rumscheid (Ed.). Die Karer und die Anderen: Internationales Kolloqium an der Freien Universität Berlin 2005. Bonn 2009, s. 267-290.

460

Hellenistik kralların kentlere yönelik yardımları ile sivil euergesia’nın ilişkisi için bkz. yukarıda s. 17vd.

461

Halikarnassos’ta, ne[opoies] (tapınak görevlisi) Khairemon’un oğlu [falanca] tarafından Ptolemaios II Philadelphos adına inşa ettirilmiş ve Sarapis, Isis ve Arsinoe Philadelphos’a ithaf edilmiş tapınak için bkz. Vidman, Sylloge, no. 270.

462

nedenle yurttaşlar, kimi zaman yurttaş olmanın getirdiği sorumluluklar, kimi zaman üstlenilmiş bir arkhe veya leitourgia ile ilişkili yükümlülükler, kimi zaman da bireysel ve ailevi öne çıkış için kentlerde, kent veya demos tarafından yürütülen imar faaliyetlerine yönelik kısmi katılımlarda463 veya bağışlarda bulunmuşlardı464. Karia’da Hellenistik Çağ’da büyük bir yapının inşası için gereken masrafın bir yurttaş tarafından karşılanması sıradan bir durum değildi465. MÖ I. yüzyılın ikinci yarısından itibaren değişen sosyal ve ekonomik yapı ile birlikte466 bireysel ve büyük miktardaki bağışların artışıyla eş zamanlı olarak yerel elitlerin kentlerde oldukça masraflı imar faaliyetlerini kimi zaman tek başlarına kimi zaman da aile fertleriyle birlikte üstlenmeye başladıkları görülmektedir467. Bu süreç MS I. yüzyılda artarak devam etmiş ve MS II. yüzyılda en üst noktaya ulaşmıştır.

Yazıtlar, Karia kentlerinde MÖ I. – MS III. yüzyıllar arasında yerel elitlerin tümüyle inşa ettirdikleri yapılar arasında stoa’ların sayıca çokluğuna işaret etmektedir468. Bu şekilde elitler hem yapıyı tümüyle inşa etmiş olmanın getirdiği onur ve prestiji elde ediyor, hem halka hizmet ediyor hem de kentlerini görkemli bir dekorla bezemiş oluyorlardı. Aphrodisias469,

463

Halikarnassos’ta (MÖ IV. yüzyıl?) Pyrgon oğlu Melas tarafından adakta bulunduğu için yaptırılan ve Zeus Akraios’a adanan andron için bkz. Strong - Jeppesen, AArch 35 (1964) s. 202-203. Halikarnassos’ta (MÖ II. yüzyıl) falanca kişi tarafından bir [st]oa’nın işlerinin yaptırılıp Ap[ollon]’a adanması için bkz. GIBM 897a, krş. Isager, Halicarnassos I, s. 141vd no. 4b. Hyllarima’da (MÖ II. yüzyıl) Artemidoros oğlu Dionysikles’in gymnasiarkhia ile ilişkili olarak olasılıkla gymnasion’da gerçekleştirdiği pilaster inşası için bkz. Robert, À travers l'Asie Mineure, s. 368 ve fig. 25. Iasos’ta (MÖ IV. yüzyıl?) Apollonides oğlu Metrophantos tarafından Artemis Astias için yaptırılan sütun için bkz. I.Iasos, no. 259. Iasos’ta (MÖ ca. 170) khoregia, agonothesia ve stephanephoria üstlenmiş olan Epikrates oğlu Sopatros’un bu memuriyetlerle ilişkili olarak tiyatroda Dionysos ve demos’a adadığı analemma, kerkis ve bema için bkz. I.Iasos, no. 249, krş. Migeotte, théâtre à Iasos, s. 286 – 289; SEG XLIII (1993) no. 716. Gençlerin ve yetişkinlerin gymnasiarkhia’sını da üstlenmiş Epikrates oğlu Sopatros ayrıca yetişkinler (?) gymnasion’unda bir stoa inşa ettirmiştir. Bkz. Nafissi, Sopatros, s. 126-128 no. 5, krş. I.Iasos no. 250. Mylasa’da (MÖ II. yüzyıl) ana tanrıça rahibesi Kosinas tarafından ana tanrıça’ya adanan oikos ve prodomos için bkz. I.Mylasa, no. 336 (CCCA, no. 713). Stratonikeia’da (MÖ II. yüzyıl) Minnion ve oğulları tiyatronun sahne binası ile ilişkili sütun ve üzerindeki frizli arşitrav bloğunu Dionysos’a ve Stratonikeialıların demos’una adamıştır. Bkz. I.Stratonikeia no. 1013.

464

Hellenistik Çağ’da yurttaşların imar faaliyetlerine yönelik para bağışları için bkz. yukarıda s. 54-58.

465

Kastabos’ta, bir naos’un Philondas oğlu Hygasoslu Philion tarafından Hemithea’ya adanmasına ilişkin yazıt para kaynağı ya da yapının temelinden itibaren inşası hakkında bilgi vermemektedir. G.E. Bean, yazıtın, Hemithea tapınağının ana yapısının inşası ile ilişkili olduğunu, Hygasos’lu Philion’un ise bu tapınağın ana yapısını (naos) yaptıran ya da yaptıranlar içinde en büyük yardımı yapan kişi olduğu görüşündedir. Yazıt için bkz. Bean, inscriptions, s. 58-59 no. 1; I.Peraia, no. 451; Bresson, Pérée rhodienne, no. 38. Tapınağın tümünün ya da bir kısmının Halikarnassoslu mimarları Letodoros ve Ph[ . . . ]ni[ - - ] tarafından dikilen aynı yıllara ait yazıt için bkz. Bean, inscriptions, s. 59 no. 2; I.Peraia, no. 452; Bresson, Pérée rhodienne, no. 37. Tapınağın planı için bkz. J. M. Cook - W. H. Plommer, ibid. s. 81 fig. 15, Hemithea kültü ve tapınağı için ayrıca bkz. Diod. V, 62–63.

466

Geç Hellenistik Çağ’da toplum yapısındaki değişimler ve sınıflaşma için bkz. yukarıda s. 35-46.

467

Müşterek imar faaliyetleri ve imar faaliyetlerine dolaylı katılımlar hakkında bkz. yukarıda s. 78-88.

468

Zuiderhoek’in genel olarak Batı Anadolu kentlerinde tümüyle yaptırılan yapılar üzerindeki istatistikî araştırmasında dini yapılar genelin yaklaşık %28’i ile birinci sırayı alırken stoa’lar %20 ile ikinci sırada kalmaktadır. Söz konusu fark aslen Zuiderhoek tarafından bir sunak veya tapınakta inşa edilen bir masanın da tekil yapılar sınıfına dahil edilmesi nedeniyle oluşmaktadır. Zuiderhoek, Politics of Munificence, s. 80, fig. 5.2

469

Artemidoros oğlu Diogenes’in oğlu Menandros oğlu Diogenes ve Aphrodite rahibesi [falanca] ve [falancanın oğlu] Menandros güney agora’da, Tiberius portiko’sunun batı yönünde bir stoa inşa ettirmiştir (MS 14 – 29). Bkz. T.20. Iason Prabreus eşi Iulia Paula ile birlikte arşiv binasını çevreleyen stoa’lardan güney stoa’yı kendi

Iasos470, Lagina471, Myndos472 ve Panamara’da473 yurttaşlar tarafından yaptırılmış stoa’lara dair referanslar bulunmaktadır. Tümüyle inşa edilen yapılarda tercih edilen diğer bir yapı türü hamamlardır. MS I. yüzyıldan itibaren kent halkının önemli ölçüde zaman geçirdiği ve bu nedenle yerel elitlerin kendilerini gösterme yarışının önemli bir aracı halini almış olan bu yapıların yurttaşlar tarafından tümüyle inşasına ilişkin Keramos474, Labraunda475 ve Mylasa’dan476 referanslar mevcuttur. Stoa ve hamamlar dışında çeşme477 ve hydragogion inşası478 da da yaşam standartlarını arttırarak halka hizmet etmek amacındaki elitlerin araçları olarak görünürler. Bu yapılar dışında kütüphane479 ve tapınak gibi inşası son derece masraflı yapıların inşasına ilişkin ender referanslar da bulunmaktadır.

kesesinden temelinden itibaren içerisindeki atölyeler, kitap rafları ve diğer mekanları ile birlikte yaptırmış ve diğer stoa’larda yenileme ve ekleme çalışmaları gerçekleştirmiştir (ca. MS 180-230), bkz. T.52 ve T.53.

470

Iasos’ta Hierokles Argaios ve eşi Ainiane, Roma agora’sı, doğu stoa’nın ana inşasını kendi keselerinden yaptırmışlardır (MS 138), bkz. T.80. Aynı yapının dış mimari elemanları ve rölyefleri ise Theophilos oğlu Dionysios tarafından yaptırılmıştır, bkz. T.81. Ayrıca [ - - ]pios tarafından tüm sütunları ile birlikte kendi kesesinden yaptırılan stoa (tarihsiz) için bkz. T.167.

471

Marcus Ulpius Aleksandros Herakleitos ve eşi Ulpia Ammion kendi keselerinden kutsal yapıda (oikia) bir propylon ve üç adet stoa yaptırırlar (MS II. yüzyıl ortaları). Rahip çiftin Hekate rahiplikleri sırasında gerçekleştirdikleri hizmetlere ilişkin rahip yazıtı için bkz. T.112. Rahip çift ayrıca bilinmeyen bir nedenle inşası yarım kalmış olan bir stoa’yı da tamamlatmıştır, bkz. T.112 (sat. 9-10) ve T.111 (sat. 12-13). Marcus Ulpius Aleksandros Herakleitos ve eşi Ulpia Ammion’un Hekate rahiplikleri sırasında gerçekleştirdikleri hizmetler karşılığında elde ettikleri onurlandırma için bkz. T.111.

472

Caesar dostu ve vatansever [falanca] kendi kesesinden bir [?sto]a yaptırmıştır, bkz. T.121. Myndos’tan diğer bir [stoa?] inşasına ilişkin yazıt için bkz. T.122.

473

Hekataios’un oğlu Koraialı [falanca] rahipliğinin sonrasında [st]oa’lar yaptırmıştır (MÖ I. yüzyıl sonu – MS I. yüzyıl başı), bkz. T.125. Bu faaliyet için mali kaynak olarak rahibin kendi kesesi değil “περίσσωµα” yer almaktadır. “περίσσωµα” için bkz. aşağıda s. 119.

474

Hermophantos oğlu Hierokles ve eşi Aristokrates kızı Aristoneike (MS II. yüzyıl) kendi keselerinden, tüm işleri ve bezemeleri ile birlikte temelinden itibaren bir hamam inşa ettirmiştir. Yazıt için bkz. T.93

475

Tiberius Claudius Menelaos, (MS I. yüzyıl ortaları)kendi kesesinden bir hamamı tümüyle inşa ettirmiş ve bu hizmeti karşılığında demos tarafından onurlandırılmıştır. Hamamın inşasına ilişkin yazıt için bkz. T.96. Tiberius Claudius Menelaos’un demos tarafından onurlandırılmasına ilişkin yazıt için bkz. T.97. Ayrıca Labraunda’da Titus Flavius Aeneas (MS II. yüzyıl) tarafından kente adanan hamam için bkz. T.113 (13-14). [Titus Flavius Aeneas ve eşi falanca?] tarafından (MS erken II. yüzyıl) demos ve Azanioi’a adanan γυναικ[ῖ]ον βαλανῖον için bkz. T.107 (sat. 6-8). Söz konusu yazıtlarda aynı hamamdan bahsediliyor olması şüphelidir.

476

Phanios Tarmos’un oğlu Aetion (MÖ geç I. yüzyıl) tarafından demos’a adanan hamam için bkz. T.117.

477

Keramos’ta, (MS 102-117) Apollokles oğlu Lykiskos tarafından Traianus’a, Keramos tanrılarına ve vatana adanan çeşme için bkz. T.92 (sat. 7-8). Lagina’da (MS I. yüzyıl?) Iason oğlu Khrysaor tarafından inşa ettirilmiş yapılar olasılıkla [hydragogion] ve bununla ilişkili bir çeşmeydi, bkz. T.104, ayrıca (tarihsiz) Zeus Panamaros ve Hera’ya adanan çeşme için bkz. T.176..

478

Hekate rahibi Marcus Sempronius Clemens tarafından inşa edilen ve Hekate tapınağına su getiren hydragogion inşası hakkında bkz. T.135 (sat. 10-11); T.136 (sat. 9). Hydragogion inşası Marcus Sempronius Clemens’in demos, boule ve gerousia tarafından onurlandırılmasının gerekçelerinden birisi olarak görülür, bkz. Bkz. T.137 (sat. 24-26). Hekate tapınağındaki bir çeşmeye su taşıyan diğer bir hydragogion inşası için bkz. T.104 [τὸ ὑδραγώγιον] τὸ φέρον ἐπὶ τὴν κρήνην ἀπὸ τοῦ [ - - - ].

479

Herakleia Salbake’de bir [kütüphane]nin temelinden itibaren birden çok kişi tarafından inşa edilip tek kişi tarafından adanmasına ilişkin yazıt için bkz. T.74 [τὴν βυβλιοθή]κην tamamlaması, yazıt taşıyıcı arşitravın büyüklüğü, nitelikli işçiliği ve yazıtın 0.04m harf yüksekliği nedeniyle MAMA editörleri Buckler ve Calder tarafından önerilmiştir. Söz konusu inşa faaliyetinin finansal kaynağı veya kaynaklarından birisi [Titus Sta]tilius A[pollinarius’un mal varlığı]dır, Titus Statilius Apollinarius için bkz. MAMA VI, no. 97; Robert, La Carie, no. 40. Krş. Robert, Hellenica III, s. 10-28. Tamamlama önerisi MAMA editörleri Buckler ve Calder tarafından, Apollinarius’un ölümünden sonra heroos unvanı aldığı bilgisi ışığında kurmuş olduğu vakıf uyarınca yapılmıştır.

Hiç kuşkusuz ki bir tiyatronun veya bir tapınağın tümüyle inşası son derece büyük bir masraf gerektiriyordu. Roma Çağı’nda bir yurttaşın böylesi bir imar faaliyetinin masraflarını karşılamaya kalkışmış olması çok büyük bir serveti bu uğurda harcamayı göze almış olduğu anlamına gelmekteydi. Bu masraf kentlerin en zengin yurttaşlarının bile karşılayabileceğinin çok ötesinde olmalıydı. Bu nedenle Karia kentlerinde bir tiyatro yapısının tümüyle inşasına dair referans bulunmaması şaşırtıcı değildir480.

Karia kentlerinde bir tapınağın tümüyle inşasına ilişkin tek bir referans bulunmaktadır. Aphrodisias’ın MÖ 39 yılında elde ettiği imtiyazların481 vermiş olduğu güvenle başlayan yoğun imar faaliyetlerinden birisi olarak Gaius Iulius Zoilos tarafından Aphrodite’ye adanan tapınak karşımıza çıkmaktadır482. Bununla birlikte yazıt “temelinden itibaren” veya “kendi kesesinden” gibi ifadeler içermemektedir. Tapınak inşasının çok büyük masrafı da dikkate alındığında, olasılıkla binanın ana yapısının inşası ile sınırlı483 bu faaliyetin başka finansal kaynaklarla da desteklenmiş olabileceği sonucuna ulaşmak mükündür. Bu kaynaklar kentin parası veya buna ek olarak yurttaşların yaptığı bağışlar olabilir. Sonuç olarak Zoilos, ya yaptığı bağış miktarının büyüklüğü nedeniyle ya da kendisine duyulan minnettarlık nedeniyle tapınağın arşitravına ismini yazma ve ölümünden önce törenle adanacak aşamaya gelmiş484 bu yapıyı Aphrodite’ye adama ayrıcalığını elde etmiş olabilir.

Yazıtlar kimi zaman inşa faaliyetinin ilişkili olduğu yapı hakkında tanımlama yapılabilecek bilgiler vermezler. Özellikle bir yapının ἔργον (ergon) olarak nitelendirildiği durumlarda tanımlama güçlüğü daha da artmaktadır zira temel anlamı ile “iş” olan bu kelime sadece yapı485 için değil kimi zaman bir heykel veya bir yazıt için de kullanılabilmektedir. Ergon kelimesi genel olarak inşa işlerini ifade eder486. Đnşa işi kimi zaman bir yapının tümüne kimi zaman bir kısmına kimi zaman da bezeme ya da onarımına ait olabilir. Zira kelimenin asıl anlamı yürütülen iştir, bu nedenle yazıtlarda görülen en büyük işlerin (µέγιστον ἔργον

480

Aspendos’ta (MS II. yüzyılın ikinci yarısı) tiyatronun A. Curtius Crispinus Arruntianus ve A. Curtius Auspicatus Titinnianus kardeşler tarafından A. Curtius Crispinus’un vasiyeti uyarınca inşasına ilişkin yazıt için bkz. CIL III, nr. 231a. Proskenion’un aynı kişiler tarafından inşası için bkz. CIL III, nr. 231b.

481

Senatus consultum de Aphrodisiensibus için bkz. Reynolds, Aphrodisias and Rome, doc. 8.

482

Bkz. T.4.

483

MÖ geç I. yüzyılda olasılıkla tapınak ile ilişkili πρόδοµον inşası için bkz. T.5. Tapınağın dış sütunlarının inşası MS I. yüzyılın ilk yarısında halen devam etmektedir. Bkz. T.18, T.19. Diğer kısmi katılımlar için bkz. T.5 ve T.40. Tapınak, temenos ve portiko’lar için bkz. Doruk, The architecture of the temenos, s. 66-74.

484

Reynolds, Building of the Temple, s. 37vd.

485 Bkz. T.51 (sat. 27-28) καὶ τὰ ἀγάλµατα πάντα τὰ ἐν τοῖς ἔργοις καὶ τοὺς ἀνδριάντας. 486 Bkz. T.51 (sat. 21-24) καὶ τὸ ἔργον δὲ τοῦτο τὸ τῆς πλατείας ἐξ ἀµφοτέρων τῶν µέρων ἐξ ἀρχῆς µέχρι τέλους ἐκ θεµελίων µέχρι γείσους εὐτυχῶς γέγονε καὶ γενήσεται. T.93 (sat. 2-4) τὸ βαλανεῖον ἐκ θεµελίων καὶ τὰ ἐν αὐτῷ ἔργα πάντα σὺν παντὶ τῷ κόσµῷ ἐκ τῶν ἰδίων κατασκευάσαντες.

veya µέγιστα ἔργα) bile her zaman bir yapının tümüne işaret ettiği düşünülmemelidir487. Iasos’ta (MS 209 – 211 arası veya 211 sonrası) Kataplous oğlu Marcus Aurelius Daphnos, kendi yaptırdığı fakat niteliği belirlenemeyen bir binada bouleutai için para dağıtımı yapmıştır488. Yapı, tüm halk tarafından bilinen bir yapı olmalıdır ki sadece “onun kendi eseri” olarak nitelenmiştir. Daphnos’un eşi olan Aurelia Sarapias da eşi Marcus Aurelius Daphnos’un yaptırdığı binanın önünde heykelinin dikilmesi ile onurlandırılmıştır489. Olasılıkla her iki yazıtta ifade edilen yapı aynıdır fakat niteliği belirlenememektedir.