Stephanephoroi

Stephanephoria, Karia kentlerinin neredeyse tümünde belgelenmiş eponymos bir memuriyetti777. Stephanephoros olan kişinin ismi, memuriyet yılında tarihleme için kullanılıyor ve bu şekilde “ἐπὶ στεφανηφόρου τίνος” (Falanca kişi stephanephoros iken) ifadesi resmi belgelerde tarih olarak yer alıyordu778. Stephanephora’nın süresi de bu nedenle bir yıldı. Bununla birlikte stephanephoria birden çok kez aynı kişi tarafından üstlenilebiliyordu779, bu durumda tarihleme ifadesinde üstlenen kişinin bu leitourgia’yı kaçıncı kez üstlendiği özellikle ifade ediliyordu780. Stephanephoros (çelenk taşıyan) olan kişi, olasılıkla dinsel781 bir kökeni olan bu leitourgia kapsamında kentte düzenlenen şenliklerdeki 775 Bkz. T.24. 776 Bkz. T.71. 777

Karia kentlerinde görülen eponymos memuriyetler için bkz. Sherk, ZPE 84 (1990) s. 285-287 (Rhodos Peraia); Sherk, ZPE 88 (1991) no. 63 (Amyzon), no. 68 (Aphrodisias), no. 69 (Apollonia Salbake), no. 77 (Bargylia), no. 83 (Karia – genel), no. 85 (Kaunos), no. 86 (Keramos), no. 88 (Khalketor), no. 90 (Kidrama), no. 90a (Kindye), no. 93 (Knidos), no. 110 (Halikarnassos), no. 113 (Herakleia Salbake), no. 118 (Hyllarima), no. 120 (Iasos); Sherk, ZPE 93 (1992), no. 124 (Lagina), no. 137 (Mylasa), no. 141 (Nysa), no. 145 (Panamara), no. 164 (Sebastopolis), no. 173 (Stratonikeia), no. 190 (Tralleis). Stephanephoria için ayrıca bkz. Magie, Roman Rule, s. 836-839 not. 23.

778

Bkz. T.40 (sat. 3-4 ve 24); Veyne, Bread and Circuses, s. 136

779

Bkz. T.2 στεφανοφορήσας τὸ δέκατον ἑξῆς, T.16 (fr. a) [στεφανηφ]ορήσας τὸ [ - ], T.25 (sat. 12) στεφανηφορήσαντα δίς, T.65 (sat. 1-2) ὁ στεφανη[φόρος δὶς καί δι´?αἰῶνος στεφανη]φόρος, T.73 (sat. 3-4) στεφανηφόρου δὶς, T.138 (sat. 16) κ[αὶ στ]εφανηφόρου θεοῦ Ἀπόλλωνος τὸ δ’. Tekrarlanan stephanephoria için ayrıca bkz. L. Robert, Hellenica XIII, s. 207.

780

Bkz. T.40 (sat. 3-7) ἐπὶ στεφανηφ[όρου τὸ ἕβδ]οµον Ἀτταλίδος τ[ῆς Μενε]κράτους Ἀπφίου ἡρ[ωΐδος µην]ὸς ∆είου πεντε[καιδεκάτ]ῃ.

781

Panamara ve Stratonikeia’da stephanephoria’nın Apollon ile ilişkili olması muhtemeldir. Bkz. T.138 (sat. 6- 7) [ἠρχιεράτευκεν ὁ]µοῦ τῶν Σεβαστῶν Αὐτοκρατόρων καὶ ἐστεφανοφόρηκεν τοῦ Ἀπόλλωνος, (sat. 16) ἐπὶ ἀρχιερέως δὲ Σεβαστῶν Αὐτοκρατόρων κ[αὶ στ]εφανηφόρου θεοῦ Ἀπόλλωνος τὸ δ’, Ayrıca bkz. I.Stratonikeia no. 239 (sat. 9-11). Krş. Magie, Roman Rule, s. 59 ve s. 839vd not. 24. Bargylia’da MÖ 129 yılı sonrasında

kurban ve sunuların masraflarını karşılıyor, kentin ihtiyaç duyduğu ve kendisinden talep edilen çok çeşitli harcamaları yerine getirebiliyordu782. Kent yönetiminde etkin bir rolü olmamasına karşın stephanephoria Karia kentlerinin en prestijli memuriyetiydi. Gerektirdiği son derece büyük harcamalara karşın karşılığında elde edilen büyük itibar, varlıklı yurttaşları bu leitourgia’yı üstlenme konusunda motive etmiş olmalıdır783. Stephanephoria’nın aslen mali yükümlülüklerden ibaret olması hem ölmüş kişilerin784 hem de kadınların785 bu memuriyeti üstlenmiş olması ile ön plana çıkmaktadır. Ayrıca Hellenistik Çağ’da, özellikle ekonomik sıkıntı dönemlerindeki aday eksikliği durumunda tanrı Apollon’un bu memuriyeti masrafları tapınak kasasından ödemek suretiyle üstlenmiş olduğu da bilinmektedir786. Bu durumda stephanephoria bir bedel karşılığında satılan simgesel ve yıllık bir memuriyetti ve hem yıla ismini vermenin hem de olasılıkla başında sembolik bir tacı taşımanın büyük prestijini barındırıyordu. Roma Çağı’nda atalarının stephanephoria üstlenmiş olması ardılların gurur duyduğu bir nitelik halini almıştı787. Bununla birlikte stephanephoria’yı üstlenmenin yanında bu leitourgia sırasında cömertliğini sergileyerek başarıyla tamamlamış olmak da önemliydi788. Kuşkusuz stephanephoria üstlenmek başka bir memuriyeti daha üstlenmek için engel teşkil etmiyordu. Stephanephoria üstlenen kişi eğer ekonomik durumu izin veriyorsa ikinci hatta üçüncü bir memuriyet üstlenebiliyordu789.

stephanephoria’nın Apollon rahipleri tarafından üstlenilmesine ilişkin karar için bkz. I.Iasos, no. 612; Magie, Roman Rule, s. 838. Buna karşın MS 117-138 yıllarına tarihlenen diğer bir Iasos yazıtı stephanephoria’nın Artemis Astias ile ilişkisi yönünde bilgi vermektedir. Bkz. I.Iasos, no. 248 (sat. 4-7) ὑποσχόµενος δὲ καὶ στεφανηφορήσειν τῆς προκαθηγεµόνο[ς] τῆς πόλεως ἡµῶν Ἀρτέµιδος Ἀ[σ]τιάδος µετὰ ἄλλα ἔτη Β.

782

Stephanephoria ve yükümlülükleri için bkz. Stier, Stephanephoria, s. 2343-2347; Götter, Stephanephoros, s. 2347-2349; Magie, Roman Rule, s. 59vd., s. 836-839 not. 23.

783

Verilmiş resmi sözler uyarınca üstlenilen stephanephoria için bkz. T.68 (sat. 2-4) στεφανηφορῶν ἐξ ὑποσχέσεως.

784

T.83 (sat. 1-2), ayrıca bkz. aşağıda dn. 785.

785

Hem hayattayken hem de ölümünün ardından bu leitourgia’yı en az on altı kez üstlenmiş Attalis Aphhion için bkz. yukarıda s. 63 dn. 415. Stephanephoria ve gymnasiarkhia üstlenmiş Tryphaine için bkz. T.70 (sat. 6-11). Keramos’ta başrahibe, stephanephoros Aristoktates kızı Aristoneike için bkz. T.93 (sat. 2). Herakleia Salbake’de ktistes Glykon’un eşi Melition için bkz. MAMA VI no. 107a ve Lev. 20; Robert, La Carie, no. 64a.

786

Iasos’ta (MÖ III. yüzyıl ortaları) tanrı Apollon adına üstlenilen stephanephoria için bkz. I.Iasos, no. 225. Iasos’da MÖ 191 depremi sonrası sıkıntı döneminde Tanrı Apollon’un bu leitourgia’nın masraflarını bir yurttaş ile paylaştığı ve bu şekilde kentte biri tanrı diğeri ise yurttaş iki stephanephoros olduğu bilinmektedir. Bkz. I.Iasos, no.164 (sat. 1) “ἐπὶ στεφανηφόρου Ἀπόλλωνος τοῦ τρίτου µετὰ Μένιππον”. I.Iasos, no. 179 (sat. 1-2) ἐπὶ στεφανηφόρου Ἀπόλλ[ωνος] τοῦ δευτέρου [µετ]ὰ Λ[εο]ντιάδην Ἡρακλείδου, [φ]ύ[σ]ει δὲ ∆ηµέου. I.Iasos, no. 182 (sat. 1-2) ἐπὶ στεφανηφόρου Ἀπόλλωνος τοῦ δευτέρου µετὰ Λεοντιάδην Ἡρακλείδου, φύσει δὲ ∆ηµέου. I.Iasos, no. 180 (sat. 1-3) ἐπὶ στεφανηφόρου Ἀπόλλωνος τοῦ τρίτου µετὰ Λεοντιάδην Ἡρακλείδου, φύσει δὲ ∆ηµέο”. Panamara’da (MÖ 198) Apollon adına üstlenilmiş stephanephoria için bkz. I.Stratonikeia, no. 4 (sat. 4- 5) ἐπὶ σ[τεφανηφόρου Ἀπόλλωνος [τὸ τρί]τον. Krş. T.138 (sat. 1). Bir tanrı tarafından üstlenilen eponymos memriyetler hakkında bkz. A.H.M. Jones, Greek City, s. 167vd, 234vd; Robert, Hellenica II, s. 51vd; Magie, Roman Rule, s. 59vd ayrıca s. 839vd not. 24.

787

Bkz. T.56 (sat. 4-6) Ἰουλία Παῦλα ἀρχιέρεια στεφανηφόρων καὶ ἀρχιερέων καὶ τῶν συναιτίων τῇ πόλει τῆς αὐτονοµίας ἀπόγονος.

788

Bkz. T.73 (sat. 9-10) ἐστεφανηφορηκυῖαν λαµπρῶς. T.85i (sat. 7-9) στεφα]νηφορήσαντα µ[εγαλοδό]ξως, T.90 (sat. 14-15) ἐν τῆι λαµ[πρᾷ στε]φαν[ηφορί]ᾳ αὐτοῦ, T.108 (sat. 3) καὶ στεφανηφορίαν ἐν ᾗ πρὸς το[ῖ]ς ἄλλ[οις οἷς ἐφιλοτιµήθησαν.

789

Sınırları çizilmiş fiili bir yükümlülüğünün ve dolayısıyla sorumluluk alanının bulunmaması stephanephoria’yı kentteki herhangi bir yapı veya bölge ile değil tüm kent ile ilişkili kılıyordu. Stephanephoria’nın bu özelliği, kentin bu leitourgia’yı üstlenen kişiden talepleri için geniş bir serbestlik alanı sağlıyordu. Zira kentteki herhangi bir eksik doğrudan stephanephoros olan kişiden bedel olarak talep edilebilirdi. Karia kentlerinde, kent imarına yönelik katkıda bulunmuş yurttaşların büyük çoğunluğu aynı zamanda kent memuriyetlerini de üstlenen ve kent politikasının etkin ve nüfuslu kişileriydi ve çok sayıda örnekte olduğu gibi diğer arkhe ve leitourgia’ların yanında stephanephoria’yı da bir veya birden çok kez üstlenmişlerdi790. Stephanephoria üstlenmek hiç kuşkusuz önemli bir itibar sağlıyordu ve bu nedenle bu memuriyeti üstlenecek kişinin karşılığında yüksek bir bedel ödemesi kaçınılmazdı. Kentler, stephanephoria üstlenecek kişinin önemli ve masraflı bir ihtiyacı summa honoraria olarak karşılamasını bekliyorlardı. Bu şekilde üstlenilmiş stephanephoria ile ilişkili olarak epikephalion ödemesi için gerekli para791 veya kentlerde yürütülen büyük bir projeye yönelik imar faaliyeti de stephanephoros adayından talep edilebiliyordu792. Bir stephanephoros, memuriyet yılında imar faaliyetlerine yönelik bağışlara ilişkin sözler verebiliyordu793, ayrıca hem memuriyet esnasında hem de memuriyetin bitiminden sonra imar faaliyetleri gerçekleştirebiliyordu. Bu imar faaliyeti kentlerin ihtiyaçları doğrultusunda kimi zaman agora794 veya tiyatro795 kimi zaman da bir tapınak ile ilişkili olabiliyordu796.

790

Bkz. T.3, T.16, T.40 (sat. 3-5).

791

Herakleia Salbake’den (ca. MS 70) Tate’nin summa honoraria’sı 2340 denarii paranın epikephalion ödemesi için kente verilmesini içeriyordu, fakat olasılıkla bu paranın başka bir kaynaktan karşılanması üzerine söz konusu miktar Tate tarafından babası Glykon’un da bir dönem rahipliğini yürüttüğü Herakles için inşa edilen tapınağın inşasına aktarılmıştı. Bkz. T.73.

792

Iasos’tan (MS 180-193) Diokles’in summa honoraria’sı Artemis Astias stoa’sının çatısını ve olasılıkla bu stoa yakınlarında iki eksedra inşa ettirmekti. Diokles’in ölümünden sonra üstlendiği bu stephanephoria için gerekli harcamaları ismi belirlenemeyen babası olasılıkla bu amaçla kurulmuş bir vakıf aracılığı ile yapmıştı, bkz. T.83. Tralleis’te (Principatus D.) Asiarkh Kydoros’un summa honoraria olarak gerçekleştirdiği hizmet olasılıkla bir imar faaliyetidir fakat niteliği belirlenememektedir. Bkz. T.158.

793

Alabanda’da (MS I. yüzyıl) Apelles Napes’in oğlu Dionysios’un, üstlendiği stephanephoria sırasında kendisi adına ve ayrıca oğlu Apelles ve kardeşi Apelles Napes adına verdiği söz için bkz. T.60 (sat. 5-11). Keramos’ta (MS 14-37) Dionysos oğlu [-]ophantos, stephanephoria yılında, Dionysos oğlu Iasikrates ve komutanlar tarafından inşa edilmekte olan stoa’nın inşası için 800 denarii bağışlamaya söz vermişti ve bu sözünü stephanephoria yılından sonra yerine getirmişti, bkz. T.90 (sat. 23-33). Bağış miktarının 10800 denarii olabileceği önerisi için bkz. I.Keramos, no. 14.

794

Aphrodisias’ta (MÖ I – MS I. yüzyıl) kuzey agora’nın kuzey portiko’sunun inşası ömür boyu Aphrodite ve Eleutheria rahibi ve birden çok kez stephanephoria üstlenmiş birisi tarafından yaptırılmıştı, bkz. T.16. Bu kişi büyük olasılıkla Gaius Iulius Zoilos’tur. Đnşa faaliyetinin tüm kuzey agora ile ilişkili olabileceği görüşü için bkz. Chaniotis, AJA 108,3 (2004) s. 394.

795

Aphrodisias’ta (MS 28) Gaius Iulius Zoilos’un Aphrodite ve demos’a adadığı, logeion ve üzerine işli tüm bezemeleri ile birlikte proskenion’un inşası, Zoilos’un ard arda onuncu kez üstlendiği stephanephoria sonrasında gerçekleştirilmişti, bkz. T.3. Yazıtta Zoilos’un ömür boyu üstlendiği Aphrodite rahipliğinden bahsedilmemiştir.

796

Euromos’ta Zeus Lepsynos tapınağının devam eden inşa süreci stephanephoroi tarafından desteklenmiştir. Leon oğlu Leon Quintus’un yaptırdığı ve Zeus Lepsynos tapınağının kuzey sütun sırasına ait altı adet sütunun kaidesi ve başlığıyla birlikte inşası, verdiği söz uyarınca üstlendiği stephanephoria sırasında gerçekleştirilmiştir, bkz. T.68. Başhekim Menekrates üstlendiği stephanephoria sırasında tapınağın batı yönündeki sütun sırasına ait