Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun ve Uygulama

Ülkemize coğrafi konumu nedeniyle çok fazla yabancı göç etmektedir. Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun kabul edilmesine kadar kayıtlı yabancılara ilişkin istihdam konusunda çok fazla mevzuat bulunmaktaydı. Mevzuatın fazla olması nedeniyle bir düzensizlik meydana getirmiş ve bu durum yabancı istihdamı konusunda ihtiyaçları gideremez bir hal oluşturmuştur. Bu düzensizliği gidermek, yabancıların çalışma izninin tek elden verilmesi ile kaçak işçilik sorununu engellemek amacıyla 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Yasa kabul edilmiştir.157

Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Yasa 1. maddeye göre, “Bu Kanunun amacı, yabancıların Türkiye’de çalışmalarını izne bağlamak ve bu yabancılara verilecek çalışma izinleri ile ilgili esasları belirlemektir.” Bu Kanuna göre süreli çalışma izni, süresiz çalışma izni, bağımsız çalışma izni ve istisnai çalışma izni olarak düzenleme alanı bulmuş olup izin verme Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler

153 _{ERKEN, Baki, Anayasal Çerçevede Türkiye’de Çalışma Hakkı Çalışma Dünyası Dergisi, C. 1, S. 2,}

2013, s. 67. http://www.calismadunyasi.gov.tr/pdf/sayi2/06.pdf.

154 _{TALAS, s. 407.}

155 _{EKŞİ, Yabancılar H. , s. 93.} 156 _{EKŞİ, Koruma H. , s. 217-218-219.} 157 _{KUTLU, s. 37.}

54

Bakanlığı’na aittir.158 _{Fakat buna ilişkin teknik alt yapı çalışmaları daha sonuç}

vermediğinden üniversitede çalışan akademik personel için YÖK, kendi bünyesinde opera ve tiyatrolarda görev alacak sanatçılara Kültür ve Turizm Bakanlığı, profesyonel sporcular için Gençlik ve Spor Bakanlığınca çalışma izni verilmektedir. Teknik alt yapı çalışmaları sonuçlandığında çalışma izinleri Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından verilecektir.159

1.4.2.1.1. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu

Yabancıların ülkemize girmelerini, kalmalarını düzenleyen 1950 tarihinde kabul edilen 5683 sayılı Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri hakkında Kanunla 5682 sayılı Pasaport Yasası yaşanan güncel problemler ile gelişmelerde yeterli gelmemeye başlamıştı. Bu eksikliklerin giderilmesi için 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Yasası Tasarısı hazırlanmış, idari yapıya ilişkin olanlar 11.4.2013’te diğer hükümler ise 11.4.2014’te yürürlüğe girmiştir. 6458 sayılı Kanun yabancıların Türkiye’ye girmeleri, çıkmaları ve ikamet etmeleri, yabancılara ilişkin uluslararası koruma sağlanması ve uluslararası koruma sağlamaya için idari birimlerdir.160

1.4.2.1.2. Uluslararası İşgücü Kanunu

Cumhuriyet döneminde yabancıların Türkiye’deki statüleri ile buna tabi çalışma izinleri ilk defa Lozan görüşmeleriyle kapitülasyonların verilmesi sonucu başlamıştır.161

6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu 13.8.2016 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sözü geçen yasanın yürürlüğe konulmasıyla yabancılar için çalışma izinleri bakımından yeni bir dönem başlamıştır. Kural yine aynı devam etmekte olup Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nca çalışma izni verilecek olup yabancı statüsündeki kişilerin çalışmaya başlamadan evvel bu izni alma mecburiyetleri

158 _{ÖZTÜRK, A. İhsan, 100 Soruda Yabancı Uyrukluların Türkiye’de Çalışması, Seçkin Yayınları,}

Ankara, 2015, s. 19.

159 _{https://www.ailevecalisma.gov.tr/uigm/sikca-sorulan-sorular/} 160 _{KUTLU, s. 42.}

161 _{ÖKÇÜN, Gündüz, Yabancıların Türkiye’de Çalışma Hürriyeti, Sermaye Piyasası Kurulu, Ankara,}

55

vardır.162 _{Bu Kanun, altı bölümden meydana gelmektedir. İlk maddesinde Kanunun}

amacı belirtilmiştir. 6735 sayılı Kanunun 1. maddesine göre, “Bu Kanunun amacı; uluslararası işgücüne ilişkin politikaların belirlenmesi, uygulanması, izlenmesi ile yabancılara verilecek çalışma izni ve çalışma izni muafiyetlerine dair iş ve işlemlerde izlenecek usul ve esasları, yetki ve sorumlulukları ve uluslararası işgücü alanındaki hak ve yükümlülükleri düzenlemektir.”

Uluslararası İşgücü Kanunu’nun kapsamı 2. maddesinde yer almıştır. Bu maddeye göre, “Türkiye’de çalışmak için başvuruda bulunan veya çalışan, bir işveren yanında mesleki eğitim görmek üzere başvuruda bulunan veya görmekte olan, staj yapmak üzere başvuruda bulunan veya staj yapan yabancılar ile Türkiye’de geçici nitelikte hizmet sunumu amacıyla bulunan sınır ötesi hizmet sunucusu163 _{yabancıları ve}

yabancı çalıştıran veya çalıştırmak üzere başvuruda bulunan gerçek ve tüzel kişileri kapsar.”164 6735 sayılı Kanunu’nun ikinci bölümünde uygulanması Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca öngörülmüş olan uluslararası iş gücü uygulamasının belirlenmesi ve yürütülmesine ilişkin prosedür yer almaktadır.165

Uluslararası İşgücü Kanunu’nun üçüncü bölümünde yabancıların Türkiye’de çalışma izni ve muafiyetleri ile ilgili hükümler düzenlenmiştir. Kanunumuz bu bölümde çalışma iznindeki yetki ile yükümlülüğü, çalışma izni başvurusuyla değerlendirilmesini, ön izin, çalışma izni başvurusunun reddini, çalışma izni türlerini, çalışma izniyle çalışma izni muafiyetinin geçerliliğini ve iptalini hüküm altına almıştır. Turkuaz Kart sahipleri, Çalışma izninin mahiyeti ve Dışişleri Bakanlığına yapılacak başvurular da bu bölümde düzenlenmiştir.

6735 sayılı Kanunu’nun dördüncü bölümünde ülkemizde çalışmak isteyen yabancıların çalışma hakkına ilişkin genel hükümlere istisna olan özel düzenlemelere yer verilmiştir. Dördüncü bölüme ilişkin konularda Çalışma izninin istisnai biçimde verileceği yabancılar arasında uluslararası koruma kapsamındaki yabancılar, serbest bölgede çalışacaklar, yabancı öğrenci, mühendisler ile mimarlar yer almaktadır.

162 _{DOĞAN, Yabancılar H. , s. 205,206.}

163 _{Sınır ötesi hizmet sunucuları, Türkiye ya da Türkiye haricinde bir kaynaktan ücretini alıp sürekli}

nitelikte olmayan bir hizmeti gerçekleştirmek niyetiyle Türkiye’de bulunan yabancıları ifade eder. EKŞİ, Yabancılar H. , s. 222.

164 _{ERGİN, s. 38.} 165 _{KUTLU, s.44.}

56

6735 sayılı Kanunu’nun beşinci bölüm içeriğinde çalışma izniyle muafiyeti taleplerine ilişkin idari itirazlarla yargı yoluna, yabancı çalıştıran ve çalışanların Bakanlığa bildirmesiyle sosyal güvenlik yükümlülükleri ve Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’ nca denetleme yetkisine ilişkin hükümler bulunmaktadır.

6735 sayılı Kanunu’ nun altıncı bölümünde yabancıların çalışma izniyle çalışma izni muafiyeti düzenleme ve şekli, çalışma haklarına ilişkin yönetmelik kapsamı, atfedilen, yürürlükten kalkmış, değiştirilmiş olan hükümler yer almaktadır.