Çalışma İzni Muafiyeti

Yabancıların Türkiye’de çalışmalarına başlamadan evvel kural çalışma izni alması gerekmekle birlikte kimi yabancıların çalışma izni alma yükümlülükleri yoktur. Bu nedenle çalışma izni alma yükümlülüğü bulunmayan yabancılar diğerlerine göre daha avantajlı olduğu söylenebilir.73 _{Çalışma izni alma yükümlülüğü olmayanlar}

çalışma izni alma muafiyeti bulunan yabancılardır. Ancak bu yabancılar muafiyetlerine dayanarak direkt çalışamazlar. Anılan yabancılar çalışma izninden ayrık tutulmakla beraber çalışma izni muafiyet kaydının var olması koşulu söz konusudur. Fakat Uluslararası İşgücü Kanunu 13. madde 1. fıkra uyarınca çalışma izni alma muafiyet belgesi alma mecburiyetleri vardır.74

Uluslararası İşgücü Kanunu 6. madde 3. fıkra uyarınca farklı yasalar ya da ülkemizin tarafı bulunduğu anlaşmalar ya da uluslararası sözleşmeler içerisinde çalışma izni almaksızın çalışma hakkı tanınan yabancılar sözü edilen Kanuna göre çalışabilmekte ve çalıştırılabilmektedirler. Anılan yabancıların çalışma izni alma mecburiyetleri yoktur.75

Uluslararası İşgücü Kanunu 13. madde 2. fıkrası uyarınca muafiyet başvuruları yurtiçinde Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na yurtdışında ise yabancı kişinin vatandaşı bulunduğu ya da kanuni olarak bulunmakta olduğu ülkedeki T.C. büyükelçiliği veya başkonsolosluğuna yapılmaktadır. Yurtdışından yapılmış olan başvurular T.C. Büyükelçililikleri veya başkonsolosluklarca Aile Çalışma ve Sosyal Hizmet Bakanlığı’na iletilmektedir.

Hangi yabancıların çalışma izni muafiyet belgesi alabilecekleri konusunda Uluslararası İşgücü Kanununda açık bir ifade yer almamaktadır. Ancak ülkemizin de tarafı bulunduğu iki ya da çok taraflı sözleşmeler ile çalışma izni muafiyeti

73 _{ERTEN, Rıfat, Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununun Türk Yabancılar Hukuku Sistemi}

İçerisindeki Yeri ve Rolü, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2005, s. 112.

74 _{EKŞİ, Yabancılar H. , s. 105.} 75 _{ÇELİKEL, GELGEL, s. 179-182.}

89

öngörülebilen anlaşmalar çerçevesinde Türkiye’de çalışmak isteyen yabancıların çalışma izni muafiyetleri vardır. Bu yabancılar buna ilişkin kurumlara müracaat ederek çalışma izni muafiyet belgesi alabilir.76

Uluslararası İşgücü Kanunu 14. maddesinde yabancı devletlerin ülkemizdeki diplomatik, konsüller temsilciliklerinin tabi birimi şeklinde faaliyetlerini göstermekte olduğu okullar, kültür kurumları ve din kurumlarında görev yapan yabancılarla buralarda diplomatik kadrolu üye, konsolosluk memuriyeti, idari- teknik kadro üyeliği ile konsolosluk hizmeti, ülkemizdeki milletlerarası kuruluşlarda uluslararası memur, idari- teknik personel şeklinde görevli bulunan kişilerin eşleri, çocukları, mütekbiliyet kıstasına göre belirlenen yakınları ile hususi hizmetinde çalışmakta olan yabancılar, çalışma izni muafiyet belgesini alıp Türkiye’de çalışabileceği düzenlenmiştir.

Uluslararası İşgücü Kanunu 13. maddenin 7. fıkrası ile,

- TTK’ ya göre kurulan anonim şirketlerinin ülkemizde ikamet etmeyip yönetim kurulunun üyesiyle diğer şirketlerdeki yönetici niteliğinde bulunmayan ortağı

- Türkiye’de gerçekleştirmiş olduğu faaliyetini 180 gün içerisinde 90 günü aşmayan sınırötesi hizmet sunucusu çalışma izni muafiyet belgesi alarak Türkiye’de çalışabileceği belirtilmiştir.

Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Yasasının Uygulama Yönetmeliği’nde özel yasalarda belirtilmiş hükümler gizli kalma koşuluyla yabancıların ve onların işverenlerinin farklı yasalardan kaynaklanan mükellefiyetlerini yapma şartıyla;77

1- Türkiye’nin tarafı bulunduğu iki ya da çok taraflı anlaşmalarla çalışma izni muafiyeti olanların,

2- Sürekli ikametgahları yurtdışında bulunup bilimsel alanda, kültür

alanında ve sanat faaliyetleri niyetiyle bir aydan kısa, spor faaliyetleri hedefiyle dört aydan kısa süreyle geçici şekilde ülkemize gelecek yabancıların,

3- Ülkemize ithal edilmiş makine ile donanımının montajının, bakımıyla onarımının, kullanımıyla ilgili eğitim verilmesi ya da donanımı teslim almak ya da ülkemizde arızalanan vasıtanın tamir edilmesi niyetiyle; Türkiye’ye girme tarihi itibariyle bir sene içerisinde toplam üç ayı geçmeyecek ve bu durumu sunacağı evraklarla ispatlamak şartıyla gelenlerin,

76 _{YILMAZ, s. 99,100.} 77 _{AYAN, s. 125.}

90

4- Ülkemizden ihraç edilmiş veya ülkemize ithal edilmiş mallar ile

hizmetlerin kullanımıyla ilgili eğitim vermeye dayalı ülkemize giriş tarihi itibariyle bir yıl içerisinde toplam üç ayı aşmamak ve buna ilişkin durumu sunacağı evraklar ile ispatlamak şartıyla Türkiye’de bulunanların,

5- Belgelendirilmiş turizm işletmeleri sınırları haricinde faaliyette

bulunacağı fuarlar ile sirklerde gösteriler ile buna benzer işlerde görev alarak ülkemize giriş tarihi itibariyle altı ayı aşmamak ve bu duruma ilişkin sunacağı evraklar ile ispatlamak şartıyla bulunanların,

6- İki yılı aşmamak ve eğitim süreciyle kısıtlı olarak durumunu sunacağı evraklar ile ispatlayarak yükseköğretim kurumlarıyla kamu kurumları ve kuruluşlarına bilgileriyle öngörülerini fazlalaştırmak amacıyla gelmiş yabancıların,

7- Sosyo-kültürel alanlar, teknoloji alanlarıyla eğitim hususlarında altı ayı geçmeyen süreçte ülkemize hatrı sayılır hizmetlerle katkılar sağlayabileceği bu konuya ilişkin merciler tarafından bildirilenlerin,

8- AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığının (Ulusal Ajans)

yürütmekte olduğu programlar çerçevesinde gelecek yabancı kişilerin programları süresince,

9- Kapsamı ve süreci hususunda Bakanlık, İçişleri ve Dışişleri Bakanlığıyla YÖK Başkanlığının anlaştığı, milletlerarası stajyer öğrenci programı kapsamında stajını yapacak yabancıların,

10- Görev süresi sekiz ayı geçmemek kaydıyla Türkiye’ye gelen tur

operatörü temsilcisi yabancıların,

11- Türkiye Futbol Federasyonu ya da Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü tarafından başvurusu yerinde görülenler yabancı futbolcularla diğer sporcular ve antrenörlerin sözleşme süreleri boyunca,

12- Gemi adamlarının Eğitim, Belgelendirme ve Vardiya Standartları

Hakkında Uluslararası Sözleşme’nin I/10 kuralına göre ülkelerle yapılmış ikili protokollerin gereğince, ilgili idareden “Uygunluk Onayı Belgesi” almış Türk Uluslararası Gemi Siciline kaydolan ve kabotaj hattı haricinde çalışmakta olan gemilerdeki görevli yabancı gemi adamlarının,

13- Türkiye AB Mali İşbirliği Programları çerçevesinde yürütülmekte olan projelerde görevlendirilmiş yabancı uzmanların, görev yaptıkları süre boyu, çalışma izni almalarına gerek yoktur.

91

Bu kişiler dışında hangi yabancıların çalışma izni muafiyeti alıp ülkemizde çalışabileceği Uluslararası İşgücü Kanununun Uygulanmasına İlişkin çıkarılacak Yönetmeliğe bırakılmıştır.78

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Yasası 27. madde ile Uluslararası İşgücü Yasası 12. madde 1. fıkrasında belirtilen Çalışma İzni Muafiyet Teyit Belgesinin ikamet izni yerini tutacağı belirtilmiştir. Bundan ötürü Çalışma İzni Muafiyeti alan mülteciler ile ikincil koruma statüsü sahiplerinin ikamet izni almalarına gerek yoktur.

2.2.6.1. Çalışma İzni ve Çalışma İzni Muafiyetinin Süresi ve Uzatılması

Uluslararası İşgücü Kanunu 13. madde 6. fıkrasına göre “Çalışma izni muafiyetiyle geçirilen süreler, kanuni çalışma izni veya ikamet izni sürelerinin hesabında dikkate alınmaz.” Çalışma izni muafiyetince geçen süreler çalışma izni ya da ikamet izni sürelerinin hesabı yapılırken göz önüne alınması sonucunda çalışma hakkı kısıtlanabileceğinden bu durumun önüne geçmek için UİK 13/6 hükmü getirilmiştir.79

Uluslararası İşgücü Kanunu 24. madde 1. fıkrasında çalışma izni ve muafiyeti yabancı kişilerin pasaport ya da pasaport yerine geçen belgelerin altmış gün daha kısa süreli ve her bir yabancı için ayrı verileceği hüküm altına alınmıştır.

Uluslararası İşgücü Kanunu 7. maddesinin 3. fıkrasına göre, “Çalışma izni uzatma başvurusu, çalışma izni süresinin dolmasına altmış gün kalmasından itibaren ve her durumda çalışma izni süresi dolmadan yapılır. Bu süre dolduktan sonra yapılan çalışma izni başvuruları reddedilir.” Sözü edilen süreç içerisinde başvuru yapılmaz ise ilk kez çalışma izni başvurusunda bulunan kişilerin bağlı olduğu kıstaslar uyarınca işlem görürler. Çalışma izninin uzatılması durumunda iznin başlama tarihi önceki çalışma izninin son bulduğu tarih kabul edilir. İzin başvurusunda bilgi eksikliği ya da eksik belge olması durumunda eksik hususlar giderilinceye kadar değerlendirme ertelenmektedir. Ertelemenin süreci belge ya da bilgi eksikliklerinin giderilmesini geciktirmekte olan mücbir nedenin olması hallerde resmi makamların belge oluşturduğu durumlar haricinde otuz günü geçemez. Erteleme süreci sonlanana kadar

78 _{KUTLU, s. 86.} 79 _{SAYGICI, s. 101.}

92

giderilmeyen eksiklikler varsa başvuru reddedilmektedir. Prosedüre uyularak yapılan başvurunun değerlendirmesi evrakların tam olması koşuluyla otuz günde tamamlanır.80

Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği Taslağı 45. madde 3. fıkrasına göre, “Yurt içinden yapılacak çalışma izni muafiyeti başvuruları yabancı tarafından, vize veya vize muafiyeti süresini geçmemek ve yasal olarak Türkiye’de bulunması kaydıyla Türkiye’ye giriş tarihinden itibaren en geç doksan gün içinde yapılır.”

2.2.6.2. Çalışma İzni İle Çalışma İzni Muafiyetinin İkamet İzni Sayılması

Uluslararası İşgücü Kanunu 12. madde 1. fıkrası uyarınca verilmiş olan çalışma izni ya da çalışma izni muafiyeti, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Yasası 27. maddeye göre ikamet izni yerine geçebileceği hükme alınmıştır. Bu madde hükümleri gereği çalışma izniyle çalışma izni muafiyeti bulunan yabancı kişiler, başka bir işlem gerekmeden ikamet izni sahibi olabileceklerdir. Fakat Yabancılar ve Uluslararası Koruma Yasası’nda tanımlanmış olan mülteci veya ikincil koruma statüsüne sahip yabancılar haricinde başka bir sebeple yabancının ikamet izninin bulunması yabancı kişiye çalışma hakkı vermez.81