Bildirimli Fesih ve Usulsüz Fesih

Süreli fesih, belirsiz süreli bir iş sözleşmesini belirli bir süreye bağlı olmak koşuluyla belirlenen sürenin sonunda sona erdiren ve tek taraflı irade beyanıyla oluşan fesihtir.210 _{Türk Hukukunda İş Kanunu 11. madde uyarınca süreli}

fesih hakkı belirsiz süreli sözleşmeler için geçerlidir.211 _{Bildirimli fesih ile sözleşmenin}

sona erdirilmesinde, belirsiz süreli iş sözleşmesini feshetmek isteyen tarafın sözleşmeyi sona erdirme iradesini önceden bildirmesi gerekmekte olup, sözleşme bildirim süresinin dolmasıyla sona ermektedir. Belirli süreli iş sözleşmeleri kural olarak bildirimli fesih yoluyla feshedilemez.

İş Kanunu’nda düzenlenmiş olan süreler asgari vasıfta olup bireysel ya da toplu iş sözleşmeleriyle sürelerin azaltılması mümkün bulunmamaktadır. Nitekim arttırılması muhtemeldir. İşçi ve işveren sözleşmeyle artırdıkları ihbar sürelerini, yasayla belirlenen asgari sürelerden az olmamak şartıyla azaltabilir.

Bildirim önelleri sona erdiği için işi bırakacağını bildiren işçiye, işverence günlük 2 saatten az olmamak şartıyla “yeni iş arama izni” verilmelidir. İşveren iş arama izninden yararlanan işçinin ücretinde kesinti yapamaz. İşçi dilerse günlük 2 saat iş arama izni sürelerini birleştirip toplu kullanabilmektedir. Fakat işçi toplu kullanma niyetinde olduğu iş arama sürelerini kullanacağı vakit sözleşme süresinin sona ereceği tarihten evvel işverene bildirmesi gerekir.212

Yasa koyucu, bildirim önelleri içerisinde işçinin moralinde düşme yaşanmaması işe bağlılık ile verimde azalma olmaması nitekim işyerindeki iş güvenliğini tehlikeye sokacak hareketlerde bulunması için işveren tarafın bildirim önellerine ilişkin ücreti peşin olarak ödeme biçiminde fesih imkânı sağlamıştır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu bir kararında “Bildirim önellerine bağlı ücreti peşin ödemek suretiyle iş sözleşmesini derhal fesih yoluyla sona erdiren işveren, alakası ve

210 _{OĞUZMAN, Kemal, Türk Borçlar Kanunu ve İş Mevzuatına Göre Hizmet İş Akdinin Feshi, İsmail}

Akgün Matbaası, İstanbul, 1955, s. 165; SÜZEK, s. 456; TUNÇOMAĞ, CENTEL, s. 189 ; DEMİRCİOĞLU, Murat, CENTEL, Tankut, İş Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul, 2009, s.169; AKTAY, ARICI, SENYEN KAPLAN, s. 173.

211 _{OĞUZMAN, s.161; SÜMER, s.99.}

153

verimi düşebilecek bir işçinin çalıştırılmasından meydana gelebilecek zararlardan korunmaktadır” şeklinde verdiği kararla Kanunun amacının bu doğrultuda olduğunu belirtmiştir.213

Bildirim önellerine ait olan ücreti peşin şekilde ödeyerek sözleşmenin derhal feshi, kimi zaman işçi bakımından da yararlı olabilir. Bildirim önellerine ait olan ücreti peşin şekilde alan işçi bu süre içerisinde çalışmaması ile bütün zamanını yeni iş aramaya ayırması yarar sağlamaktadır. Bildirim süreleri içerisinde işçinin işin yerine getirilmesi, işverenin ise ücret ödeme yükümlülüğü devam eder. Sözü edilen süre içerisinde işçinin iyiniyet kuralları ve ahlak kurallarına uydun olmayan tavırları sebebiyle, sözleşme işverence haklı nedenle feshedilebilme imkânı tanınmıştır. Anılan süre içerisinde işçiye ücret ödenmesi yapılmaması işverenin sigorta primlerini yatırmaması veya işverenin işçinin hakkı olan iş arama iznini vermemesi işçi açısından iş sözleşmesinin haklı nedenle derhal fesih yetkisi hakkını doğurur.214

Belirsiz süreli iş sözleşmesinin feshedilmesinde işverene tanınan iki hukuki olanak tanınmıştır. İlki işçinin hizmet süresini göz önünde bulundurarak bildirim süresinde bulunmak suretiyle iş sözleşmesini feshedecek veyahut ikinci yok olan bildirim önellerine ait olan işçinin ücretini peşin ödeyip iş sözleşmesini derhal feshedecektir. Bildirim önellerinin bölünmek suretiyle iki feshi birlikte uygulamak söz konusu olamaz. Örnek verecek olursak işveren işçiye bildirim önelleri tanımasının ardından, bildirim önellerinin işlediği sürede bu süreyi kesmek suretiyle kalan sürenin ücretini peşin ödeyerek iş sözleşmesini derhal fesih yoluyla sona erdiremez.215

Bildirimli fesih yoluyla iş sözleşmesinin sona erdirilmesi işverene de işçiye de tanınan bir haktır. Fakat bildirim önellerine ait ücretin peşin ödenmesi suretiyle iş sözleşmesini derhal feshetme hakkı yalnızca işverene aittir. İşçi peşin ödeme suretiyle sözleşmeyi feshedemez. Kesinlikle fesih bildiriminde bulunması aranmaktadır.216 _{Şöyle ki iş sözleşmesini haklı neden olmaksızın feshetme niyetinde}

olan işçi, yalnızca ihbar sürelerine uyarak sözleşmeyi feshedebilmektedir. Tersi bir durumda bu nedenle işçinin işverene ihbar tazminatı ödemesi gündeme gelmektedir. (İş Kanunu m.17/4). Uygulamada genel olarak işçinin işverende kalan ücret alacağıyla

213 _{SÜZEK, İş Hukuku, s. 547.} 214 _{ELMAS, s. 10.}

215 _{SÜZEK, İş Hukuku, s. 547.} 216 _{ANDAÇ, s. 89.}

154

işverenin işçiden ihbar tazminatına ilişkin alacak hakkı mahsup edilir. Fakat buradaki önemli nokta anılan duruma işçinin rıza göstermesi gerekmektedir. İşçi rıza göstermeksizin ihbar tazminatı ve işçiye ait ücret alacağı mahsup edilememektedir. Sözü edilen rıza yazılı bir şekilde işçinin ücret alacağı ile ihbar süresine ait ücretinden kesinti yapılabileceği şeklindedir.

Anlatılan şekilde bildirimli fesih usulüne uygun olmayan bir biçimde yapılmış fesihler usulsüz fesih olarak nitelendirilmektedir. Yani bildirim koşuluna uyulmadan ya da işverenin bildirim önellerine ait ücreti eksik şekilde ödeyip ya da hiç ödemeksizin iş sözleşmesini feshetmesine usulsüz fesih denir. Usulsüz fesih iş sözleşmesini vaktinden evvel bildirim süresi vermeksizin hemen sona erdiren, fakat geçerli bir dayanağı olmaksızın belirli nedenlerin var olması gerekli olan fesih türüdür.217

Usulsüz fesihte genel bir düşünce belirli bildirim sürelerine uyma zorunluluğunun olmadığıdır. Fakat taraflar daha önce aralarında bildirim süresi hakkında bir kural belirlemişse buna uyma yükümlülükleri vardır. Usulsüz fesih yoluyla sözleşmeyi sona erdirme, belirli süreli is sözleşmelerinde uygulanmaktadır.

Sözleşmenin iki tarafına tanınmış olağanüstü fesih hakkına ilişkin kamu düzeniyle ilgili emredici hükümlerin söz konusu olmasıyla sözleşme ile fesih hakkından vazgeçilemez ve kısmi sınırlandırma yapmak da mümkün değildir. Kimi hallerde tarafların iş ilişkisini sürdürmesini talep etmek Medeni Kanunun 3. madde uyarınca iyi niyet kurallarının ve Medeni Kanunun 2. maddeye göre dürüstlük kuralları kapsamının ihlali niteliğindedir.218

İş sözleşmesinin işçi ve işveren tarafınca çekilemeyecek duruma gelmesinin tespit edilmesinde, işin türü, işçi ve işverenin sosyal halleri, iş sözleşmesinin süresi, tarafların davranışı benzeri ölçütler dikkate alınır. Bu doğrultuda usulsüz feshe ilişkin kurallar emredici niteliktedir. İş Kanunu 24. madde ve 25. maddede belirtilen, taraflara bildirimsiz fesih hakkı veren nedenler haricinde kimi nedenlerin haklı sebep sayılacağını sözleşmeyle kararlaştırabilirler. Usulsüz feshe

217 _{KÖSEOĞLU, Ali Cengiz, İş Sözleşmesinin İşçiden Kaynaklanan Nedenlerle Bildirimli Feshi, Beta}

Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2011, s. 74.

155

maruz kalan taraf karşı taraftan ihbar tazminatı ile şartları varsa kıdem tazminatı ile maddi-manevi tazminat talep edebilir.219