Çalışma İzni Değerlendirilmesi Kriterleri

Aile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, yabancının çalışma izni başvurusu için ilgili kurum/kuruluşların görüşlerini bildirmeleri üzerine değerlendirme yapmaktadır. Bakanlığın değerlendirmeyi yaparken esas alacağı noktalar, ilgili kurum/kuruluşların görüşleri, ülkemizin taraf olduğu iki taraflı veya çok taraflı anlaşmalarda tersi bir durum belirtilmedikçe yabancının çalışma izni süresiyle ikamet izni süreleri ve hizmet sözleşmesiyle yapılacak işin süresine ilişkin belirli bir işyeri, işletme, meslekte sadece o işe bağlı olmak koşuluyla iş piyasasındaki gidişat, çalışma yaşamındaki değişimler, istihdam ile ilgili bölümsel, coğrafi ve ülkenin ekonomik durumunu etkileyen gelişmelerdir.

Başvuru yapılan işe ilişkin Türkiye içerisinde dört hafta içinde sözü edilen işi yapabilecek benzer özelliğe sahip kişilerin olup olmadığı Türk İş Kurumu kayıtlarından denetlenir. İşin kendine özgü vasıflarını belirtir bilgiler, yabancının eğitimi, işyerinin

65

ülkeye ekonomik getirisi, bu vasıflara uyumlu ücret seviyesi, istihdam oranı göz önünde bulundurulur.14

2.2.3.1. Olumlu-Olumsuz Kriterler

Aile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı çalışma izni başvurusunu değerlendirirken göz önünde bulundurduğu ölçütler;

Çalışılmak istenen işyerinde Türk vatandaşı istihdamı var mı, işletmenin sermaye ve dış satım ya da cirosu yeterli oranda mı, kendi vatandaşımızı çalıştırmak yerine yabancı istihdamına dayanmak uygun mu, yabancının eğitimi ya da ücret seviyesi yerinde mi, yabancı Türkiye’de ne kadar süredir ikamet etmekte, anahtar teslimi projesi mi, ar-ge projeleri ve kar amacı olmayan dernek, vakıf benzeri kuruluşlar mı, başvuru için gerekli belgeler getirildi mi, bu ölçütler çalışma izni verilmesine ilişkin olumlu kriterlerdir.15

Çalışılmak istenen işyerinde gerekli sayıda Türk vatandaşı istihdamı yok ise, kendi vatandaşımızı çalıştırmak yerine yabancı istihdamı açıklaması, işletmenin dış satım ya da cirosu, yabancının eğitim seviyesi işletmedeki görevi ya da ücret miktarı yeterli değilse, çalışma izni başvuru sonucunda ilgili kurumların görüşleri olumsuz ise, yabancıların çalışması yasak olan meslekler arasındaysa, meslekte sadece o işe bağlı olmak koşuluyla iş piyasasındaki gidişat iyi değilse, o iş için ülkede dört haftalık sürede benzer vasıfta kişilerin bulunması, çalışma yaşamındaki değişimler, istihdam ile ilgili bölümsel, coğrafi ve ülkenin ekonomik durumunu etkileyen gelişmeler çalışma izni vermeye uygun değilse, bir yabancının o işyeri/işletme ya da meslek için çalışma izni başvurusu reddedildiyse bu tarih itibariyle bir yıl dolmadan tekrar çalışma izni başvurusunda bulunması, yabancının çalışması, genel ahlak-sağlık, kamu yararı-düzenine ilişkin tehlike oluşturması olumsuz kriterlerdir.16

Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Yasanın Uygulama

Yönetmeliğinin 13. maddesi uyarınca çalışma başvurularıyla ilgili başvuru sahibi işyerleri ve yabancının yerine getirmesi mecburi olan değerlendirme Kriterleri;17

14 _{TİRYAKİ, s. 67.} 15 _{ÖZTÜRK, s. 63.}

16 _{ÖZTÜRK, s.65; TİRYAKİ, s. 67.}

17 _{Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca ilan edilmiş olup 02.08.2010 tarihi itibariyle}

uygulanmaya başlanan kriterlerdir; https://www.ailevecalisma.gov.tr/uigm/calisma-izni/izin- degerlendirme-kriterleri/

66

1. Çalışma izni talep edilmiş olan işyeri içerisinde asgari beş T.C. vatandaşı istihdam edilmesi mecburidir. Aynı işyeri içerisinde birden çok yabancıya çalışma izni talebinde bulunulmuş olması halinde, çalışma izni verilmiş olan ilk yabancıdan sonra gelen her yabancıya ayrı olacak şekilde beş Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı istihdam edilmesi aranır. Çalışma izni istemiş olan yabancı şirketin ortağı ise beş kişi istihdam koşulu, Bakanlık tarafından verilen bir yıl için çalışma izninde son altı aya ilişkin aranmaktadır.

2. İşyeri için ödenmiş sermayenin en az 100.000 Türk Lirası ya da brüt satışların en az 800.000 Türk Lirası ya da son yıldaki ihracat miktarı asgari 250.000 ABD Doları olması gereklidir.

3. Dernek ile vakıflarda çalışmak isteyen yabancılar ile ilgili çalışma izni talebinde 2. madde, yabancı devletlerin havayolları Türkiye temsilciliğinde, eğitim sektörüyle ev hizmeti işinde çalışmak isteyen yabancılar için çalışma izni başvuruları değerlendirilirken 1. madde ve 2. madde uygulanmaz.

4. Çalışma izni istemiş olan şirket ortağı yabancılar için 40.000 Türk Lirası’ ndan az olmayacak şekilde sermaye payı en az yüzde 20 olması mecburidir.

5. İşverence yabancı işçiye ödenmesi beyan edilmiş bulunan aylık ücretin miktarı yabancı işçinin görevi ve yetkin olmasıyla uyumlu derecede olması mecburidir. Bu bilgiler ışığında, başvurma tarihinde yürürlükteki asgari ücret miktarı göz önünde bulundurularak yabancı işçiye ödenecek olan ücret en az;

a. Üst seviyedeki yönetici, pilot ile ön izin başvurusunda bulunmuş mühendis ile mimarlar asgari ücretin altı buçuk katı,

b. Birim ya da şube müdürüyle mühendislerle mimarlara asgari ücretin dört

katı,

c. Uzmanlık ile ustalık gerektirecek işte çalışacaklar, öğretmen ve psikolog, fizyoterapi uzmanı, müzisyenler ile sahne sanatçılığında çalışacak olan yabancılara asgari ücretin üç katı,

d. Ev hizmetlerinde çalışacak olan yabancılara en düşük asgari ücret, yukarıdaki saydıklarımız haricindeki başka mesleklerde ‘’Satış görevlisi, pazarlama ihracat sorumlusu benzeri görevlerde’’ çalışacak olan yabancılara verilecek ücret asgari ücretin bir buçuk katı olması gerekir.

67

e. Turizm animasyon organizasyon firmalarında akrobat gibi görevlerde çalışacak yabancılarla masajcı, spa terapistliği benzeri işte çalışacak olan yabancılara asgari ücretin iki katı.

6. Kuruluşlarında-yapılarında izinli masaj salonu olduğunu ispat eden Kültür ve Turizm Bakanlığınca belgelenmiş asgari dört yıldızlı turizm işletmeleri ve belgelenmiş olan tatil köyü, masörlük, masözlük ve spa terapistliği benzeri uzmanlık gerektiren başvuruları değerlendirmeye alınıp, bu nitelikte olmayan işletmeler ile işyerlerinin başvuruları uygun bulunmaz.

7. (Değişik: 20.04.2011/ÇGM-8108) Eğlence kolları ile turizm

organizasyon firmalarındaki uzmanlık gerekli işlerde çalıştırılacak yabancı işçilere asgari 10 Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı çalıştırılması durumunda çalışan her yabancı için ayrı ayrı olmak üzere beş Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı çalıştırılmasıyla ilgili koşul tekrar uygulanmaz.

8. (Ek mad.: 20.04.2011/ÇGM-8108) Türkiye’nin tarafı bulunduğu iki veya

çok yanlı anlaşmalarda hüküm olan durumlarla kamu kurumları ve kuruluşların tarafından sözleşme ya da ihale yöntemleriyle mal ile hizmet alım işlerinde istihdam edilecek yabancılarla ilgili çalışma izni başvuruları değerlendirilirken 1. ve 2. maddede belirtilmiş olan kriterler uygulanmaz.

9. (Ek mad.: 20.4.2011/ÇGM-8108) İleri teknoloji gerekli işler ya da benzer nitelikteki Türk bilirkişinin olmadığı hallerde Genel Müdürlük tarafından verilecek onay ile 1. ve 2. maddedeki belirtilen ölçütler uygulanmaz.

10. (Ek mad.: 20.4.2011/ÇGM-8108) Özellik gösteren doğrudan yabancı

yatırım şartlarını barındıran işletmelerdeki kilit personel haricindeki çalıştırılacak yabancılara, 1. maddedeki belirtilen özellikler, işletmenin ülke genelindeki bütün işyerlerindeki çalışan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı miktarı kıstas alınıp uygulanmaktadır.

2.2.3.2. Çalışma İzni Değerlendirmesinden Muaf Olanlar

Yabancılardan her birinin çalışma izni değerlendirmesi yukarıda anılan ölçütler ile değerlendirilmeyip bazılarının başvuruları herhangi bir kritere bağlı

68

olmaksızın sonuçlanır. Fakat bu yabancıların bu kapsamda olduklarını resmi makamlardan alınan belgelerle kanıtlama mecburiyeti vardır. Bu kişiler;18

Annesi babası ya da çocuğu Türk vatandaşı olanlar KKTC vatandaşları

Türk ile akraba topluluğu kapsamında ikamet izni verilenler İnsan ticaretinden mağdur olup ikamet izni verilen yabancılar İnsani mülahazalar çerçevesinde ikamet izni verilmiş olan yabancılar

En az üç yıl süreyle Türk vatandaşı ile evlilik birliği içinde yaşayan yabancılar Vatansız statüsünde ikamet izni verilmiş olan yabancılardır.

2.2.3.3. Bakanlıkça Yapılacak Değerlendirmenin Süresi

Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı yabancıların çalışma izni başvurularına ilişkin değerlendirmeyi en geç 30 gün içerisinde sonuçlandırır. Doğrudan yabancı yatırımlar çerçevesindeki başvurular 15 günde sonuçlanır.19