Tüm dünyada dil öğretimi hızla geliĢen ve değiĢen bir alan olarak ilerlemektedir. Dil öğretimi sınıf ortamında gerçekleĢtiğinde, ―öğretmen‖in esas olmasının yanında, öğretilen
bilginin kalıcılığı, çabuk anlaĢılması, somutlaĢtırılması için mutlaka farklı araçlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu araçlar ise öğretim materyalleridir. Öğretim materyalleri, öğretme- öğrenme süreci içerisinde öğretmen tarafından değiĢik ortamlarda öğrencilere sunulan araçlardır. Bu araçlar; basılı materyaller, fotoğraflar, maketler gibi ilk bakıĢta anlaĢılır nesneler olabileceği gibi içeriğine eriĢmek için daha yüksek teknolojiye gereksinim duyulan ses kasetleri, videolar, CD‘ler, internet sayfaları, çeĢitli yazılımlar gibi ortamlarda da sunulabilir (Kaya 2006, s. 26). Her bireyde öğrenme farklı gerçekleĢmektedir. Kimi öğrenciler gördükleri kelimeleri hemen algılarken kimi öğrenciler bu kelimeleri yazıp cümlede kullandıkları zaman hatırlamaktadır. Öğretim materyalleri öğrencilerdeki bireysel farklılıkların gözetilmesine, öğrencilerdeki algı düzeyinin de bir bakıma eĢit seviyeye ulaĢtırılmasına yardımcı olur. Bireysel farklılıkların çeĢitli olması, eğitim sisteminde çoğulcu yöntemlerin kullanılmasını zorunlu kılmıĢtır. Çünkü her insan, aktif olarak kullandığı zekâları ile özel bir karıĢıma sahiptir (Balım, Pekmez, Erdem, 2004, s. 13-19). Bu nedenle yabancı dil öğretim derslerinde kullanılacak materyaller, farklı zekâ türleri dikkate alınarak hazırlanmalı ve kullanılmalıdır. Texas Üniversitesi‘nde yapılan bir araĢtırmaya göre zaman faktörü sabit tutulduğunda bilginin hatırlanma oranı Ģu Ģekildedir: Ġnsanlar okuduklarının %10‘unu, iĢittiklerinin %20‘sini, gördüklerinin %30‘unu, görüp iĢittiklerinin %50‘sini, söylediklerinin %70‘ini, yapıp söylediklerinin %90‘ını hatırlamaktadırlar (Demirel vd., 2011, s. 69; Yalın, 2010, s. 81). Bu yüzdeler de yabancılara Türkçe öğretiminde ders materyallerinin önemini bir kez daha ortaya koymaktadır. Yabancı bir dilin öğretiminde ne kadar çok farklı duyuya hitap eden materyal kullanılırsa öğrenme, o ölçüde kalıcı izli olacak ve çoklu öğrenme fırsatı öğrenciye sunulmuĢ olacaktır. Görsel-iĢitsel materyallerin kullanımı dersi daha dikkat çekici hâle getirecek, dersi monotonluktan kurtaracaktır. Türkçenin yabancı dil olarak öğretilmesine yönelik eğitim materyalleri, hedef kitlenin değiĢik duyularına hitap ederek onlara çoklu öğrenme imkânı sunmalı, öğrencilerin hazır bulunuĢluk düzeylerine uygun seçilmeli, bireysel farklılıkları dikkate almalı, öğrenciyi aktifleĢtirmeye yönelik, yaĢayarak öğrenme ilkesine göre tasarlanmalı, dikkat çekiciliği yanında kolay kullanılabilir ve kolay anlaĢılır olmalıdır (Duman 2013, s.8). Materyallerin ders ortamında sağladığı faydalar Ģu Ģekilde sıralanmıĢtır:
1. Çoklu öğrenme ortamı sağlama,
2. Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarının karĢılanmasına yardımcı olma, 3. Dikkat çekme,
4. Hatırlamayı kolaylaĢtırma, 5. Soyut Ģeyleri somutlaĢtırma, 6. Zamandan tasarruf sağlama,
7. Güvenli gözlem yapma imkânı sunma,
8. Farklı zamanlarda birbirleriyle tutarlı içeriğin sunulmasına imkân verme, 9. Tekrar tekrar kullanılabilme,
10. Ġçeriği basitleĢtirerek anlaĢılmayı kolaylaĢtırma (Yalın, 2010, s. 82-90).
Yabancılara Türkçe öğretiminde etkili olarak kullanılabilecek görsel ve iĢitsel araçları Ģu Ģekilde sınıflandırabiliriz:
1. Televizyon 2. Bilgisayar
3. DVD-VCD Oynatıcısı
4. Projeksiyon Cihazı ve Multimedya 5. Video filmi
Saydığımız araçların kullanılmasıyla derste uzun metraj film ve kısa film uygulamaları yapılabilir. Bunlar içerisinde eskiden daha yaygın olarak kullanılan video, ―Hem bir bilgi deposu hem de iyi bir gösteri aracıdır. Gerçek hayatın en iyi Ģekilde sergilenmesini sağlamaktadır. Video filminin kısa bir sahnesinde pek çok mesaj bulunabildiği için 3-5 dakika süren kısa bir programa bir saatlik ders sığdırılabilmektedir (Demirel, 1993, s. 97)‖ Ģeklinde tanımlanmıĢtır. Günümüzde ise filmler daha teknolojik araçlarla materyal olarak kullanılmaktadır.
2.7.1. Materyal Olarak Filmin Yararları
Günümüze gelinceye dek genellikle çalıĢmalarda ―videonun eğitim açısından sağladığı yararlar‖ baĢlığı altında videonun faydaları ele alınmıĢtır. Teknolojinin geliĢmesiyle video yerine ―projeksiyon, bilgisayar, cd, kalem bellek‖ gibi daha pratik araçlar kullanılmaktadır. Yine de tüm bu araçlarla öğretimde amaçlanan hedefler aynıdır. Film türlerinin (Belgesel, kısa film, reklam…) derste aktif olarak kullanılmasını sağlamaktadırlar. Bu faydaları Ģöyle sıralayabiliriz:
1. Mekân ve zaman olarak ulaĢılması zor ya da imkânsız olan örnekleri, gereçleri sınıf ortamına taĢırlar.
2. Görsel ve iĢitsel bir destekleyici olarak bilgilerin kısa sürede unutulmasını önlerler.
3. Hassas ve tartıĢmaya açık konuların değerlendirilmesinde objektif görüĢ sağlarlar.
4. AraĢtırma ve okumaya karĢı ilgi uyandırırlar.
5. Öğrencilerin hepsine aynı zamanda aynı olanakların tanınmasını sağlarlar. 6. Tutum ve davranıĢ değiĢikliklerini kolaylaĢtırırlar.
7. Hemen bütün öğrencilerin ilgilerinin uyandırılmasına ve devam ettirilmesine yardım ederler.
8. Öğretilen konunun uzmanlarını ve konuyla ilgili sayısız kaynağın sınıfa getirilmesini sağlarlar.
9. Öğrencilerin, yaĢanılan sosyal ve fiziki çevre ile temasını sağlarlar.
10. YaĢları, yetenekleri, kültürleri farklılık gösterse de tüm öğrenci grupları için elveriĢlidirler.
Yukarıda sayılan özellikler ayrıca görsel-iĢitsel materyallerin sağladığı yararları da kapsamaktadır. Ġzletilecek filmin öğrencilere sunumundan önce öğretmenin yapması gereken birtakım ön hazırlıklar vardır. Ön hazırlık olmadan sınıfta izletilen filmlerin öğrenciye sağlayacağı fayda en aza inmektedir. Bu yüzden öğretmenin yapması gereken hazırlıkları Ģu Ģekilde sıralayabiliriz (OdabaĢı-Namlu, 1998, s.11-13):
1. Öğretmen, derste kullanacağı filmi önce muhakkak kendi izlemeli, izlerken hedef-davranıĢa uygun notlar almalı, öğrencinin izlerken dikkat edeceği noktaları belirlemelidir.
2. Ġzletilecek filmi destekleyici etkinlikler önceden belirlenmelidir. Dil öğretimi için boĢluk doldurma etkinliği, filmle ilgili soru cevap etkinliği, bir kompozisyon oluĢturma etkinliği, ya da filmi tamamlama etkinliği gibi farklı etkinlikler planlanabilir.
3. Film izletilecek derslikler, gerekli olan teknolojik araçların tam olarak çalıĢtığı yerler olmalıdır. Filmler için sınıflarda bilgisayar, projeksiyon, projeksiyon perdesi, ses sistemi bulundurulmalıdır. Bu sistemler bütün öğrencilerin görebileceği bir pozisyonda bulundurulmalıdır.
4. Bir önceki derste ya da dersin baĢlangıcında öğrencilere izletilecek film hakkında kısa bir bilgilendirme yapılmalı, filmle ilgili motive edici sözler söylenmelidir.
5. Derste kullanılacak olan filmler, yabancılara Türkçe öğretiminde belirlenen seviyeler olan temel seviyeye, orta seviyeye ve ileri seviyeye uygun olmalıdır. Temel seviyedeki bir sınıfta kullanılacak olan filmin içerisinde yer alan konuĢmaların akıĢı daha yavaĢ ve tane tane olmalıdır. Aksi durumda öğrenciler izletilen filmi anlayamaz ve hedeflenen davranıĢlar kazandırılamaz. Orta seviyede ve ileri seviyede de bu durum dikkate alınmalıdır.
6. Film ile yapılacak etkinliğin -bu uzun metraj bir film olduğu takdirde- süresi dersin tamamına sarkmamalıdır. Dersin baĢlangıcında bilgilendirme ve dersin sonunda da filmle ilgili etkinlik yapacak kadar süre bırakılmalıdır. Bunu öğretmen ders saatine göre planlamalıdır.
7. Derste kullanılacak filmin seslendirmesinde problem olmamasına önceden dikkat edilmelidir.
8. Öğrencilerin ilgileri, kültürleri, yaĢam tarzları, inançları dikkate alınmalı izletilecek filmler buna göre planlanmalıdır. Ġzletilecek film, genel ahlak kurallarına ve öğrencilerin kültürlerine aykırı görüntüler içermemelidir. Ġlginç filmler, dersi olumlu etkileyecektir.
9. Film etkinliklerinde öğrencilerin motivasyonunu arttırmak amacıyla yarıĢmalar yapılıp öğrenciler ödüllendirilebilir.
Kısa filmler de yukarıda sıralanan görsel ve iĢitsel araçlar içerisinde yer almakta ve çalıĢmamızın konusunu oluĢturmaktadır. Kısa filmler, bir ders materyali özelliği taĢımaktadır. Bu sebeple kısa filmleri hazırlarken de materyal hazırlama ilkelerini göz önünde bulundurmak lazımdır. Materyal hazırlarken dikkat edilecek ilkeler:
Anlamlılık, bilinenden baĢlama, çok örnek ilkesi, seçicilik, tamamlama, fonun anlamlılığı, kapalılık, birleĢtiricilik, algıda değiĢmezlik (görelik), derinlik, yenilik, basitlik, hedef davranıĢa uygunluk, öğrenciye uygunluk.
Saydığımız ilkeler, Yabancılara Türkçe öğretiminde hazırlanacak materyallerde dikkatle ele alınmalıdır. Özellikle öğrenciye görelik ilkesine bağlı olarak öğrencinin hangi seviyede Türkçe bildiği, ana diliyle Türkçe arasındaki benzerlikler göz önünde bulundurularak materyal hazırlanmalıdır. Hedef davranıĢa uygun olarak hazırlanacak materyallerde ise hangi dil beceresinin (anlama, dinleme, konuĢma, yazma) geliĢtirilmesi amaçlanıyorsa öğretilmek istenen hedefler buna göre planlanmalıdır. Bu iki ilke düzenli bir Ģekilde planlanırsa diğer ilkeler de bu ana ilkeleri tamamlayıcı olarak materyallerde yer alacaktır. ÇalıĢmamız için hazırladığımız kısa filmler ve bunların derslerdeki uygulamaları bu
alandaki araĢtırmacıların tespitleri ve materyal hazırlama ilkeleri göz önünde bulundurularak gerçekleĢtirilmeye çalıĢılmıĢtır.